پنج نقطه کانونی سیاست خارجی ترکیه در سال ۲۰۲۵/ چگونه ترکیه سیاست خود را با سوریه و ایران متوازن خواهد کرد؟

کبنا ؛سال ۲۰۲۴ سالی بود که ترکیه توانست در آخرین هفته های باقی مانده از آن، موازنه قدرت در خاورمیانه را به نفع خود تغییر دهد. ترکیه در عین حال تلاش کرد تا دامنه سیاست خارجی خود را با تمرکز بر چندین منطقه و مشارکت فعال در پلتفرم های جهانی از بریکس و گروه ۲۰ گرفته تا کنفرانس احزاب سیاسی آسیایی گسترش دهد. آنکارا که با تعداد زیادی از بازیگران منطقه روابطش را عادی کرده، فرصت های جدیدی برای همکاری با همسایگان نزدیک خود به دست آورده است. در اینجا نگاهی به تمرکز اصلی سیاست خارجی ترکیه  برای سال ۲۰۲۵ داریم:

سوریه
مهم ترین تحول برای سیاست خارجی ترکیه بدون شک سقوط بشار اسد بوده است. آنکارا از سال ۲۰۱۱ از اپوزیسیون سوریه حمایت و میزبان آنها بود و حالا با روی کار آمدن احمد الشرع در سوریه، خواستار یک دولت فراگیر و قانون اساسی جدید شده است. آنکارا برای اولین بار پس از سال ها امیدوار به برقراری صلح و ثبات در کشور همسایه سوریه است و یکی از کشورهای تاثیرگذار در سرنوشت سوریه از سوی جامعه بین المللی شناخته می شود.
 با این حال، علاوه بر ملاحظات سیاسی، سوریه دو اهمیت مهم دیگر برای ترکیه در سال ۲۰۲۵ دارد که بر سیاست داخلی آن نیز تأثیر گذاشته است. اولین مشکل نزدیک به چهار میلیون پناهنده سوری است که از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در این کشور اقامت داشته اند. این موضوع با تشدید احساسات ضد پناهندگان در ترکیه توسط برخی محافل سیاسی این کشور و مشکلات اقتصادی تحمیل شده بر مردم آن، تا حدی پناهندگان سوری را مقصر ارزیابی کرده است. بنابراین، پایه گذاری برای بازسازی سوریه و بازگشت داوطلبانه پناهندگان به کشورشان، از اولویت های ائتلاف حاکم در ترکیه است.
 دومین مسئله مهم مرتبط با تصویر جدید در سوریه، مشکل مداوم جدایی طلبان پ. ک.ک است. ترکیه مدت هاست که برای پایان دادن به حضور شاخه سوری پ. ک.ک یا همان یگان های مدافع خلق، علیرغم حمایت غرب از آنها، مبارزه کرده است. یگان های مدافع خلق در شمال شرق سوریه مخفی شده اند و میادین نفتی و قلمروهای قابل توجهی را کنترل می کنند با این حال ترکیه و دولت جدید سوریه، خواهان انحلال یگان های مدافع خلق هستند که در آن همه جنگجویان غیرسوری کشور را ترک کنند و بقیه در یک نیروی امنیتی محلی زیر نظر وزارت دفاع سوریه ادغام شوند. دستیابی به این هدف همچنین تأثیر قابل توجهی بر سیاست ترکیه در عراق خواهد داشت.

غزه
حمله حماس به اسرائیل در پایان سال ۲۰۲۳ نشان داد که سال ۲۰۲۴ چالش هایی را برای ترکیه و منطقه به همراه خواهد داشت. درگیری جاری که ده ها هزار غیرنظامی فلسطینی را کشته و در عین حال بخش عمده ای از نوار غزه را ویران کرد، به کشورهای همسایه نیز سرایت کرده و عادی سازی روابط آنکارا با تل آویو را متوقف کرده است. از آن زمان، ترکیه برای رسیدن به آتش بس، درگیر دیپلماسی فشرده است و تاکنون چندین تُن کمک بشردوستانه را به غزه منتقل کرده است. از سوی دیگر ترکیه تلاش کرد در مقطعی به عنوان واسطه سازمان های بین المللی با غزه عمل کند. همچنین در یک پرونده نسل کشی علیه اسرائیل شرکت کرد و حتی پیشنهاد کرده است که نقش ضامن عدم درگیری بین حماس و اسرائیل را بر عهده گیرد. با این حال، هنوز حملات اسرائیل متوقف نشده است.
اما این وضعیت ممکن است با پیروزی دونالد ترامپ تغییر کند. از این رو به نظر می رسد در تصویر بزرگتر از نقش ترکیه در خاورمیانه، این کشور به عنوان یکی از بازیگران اصلی در سال جدید میلادی ظاهر خواهد شد. آنکارا به لابی گری برای راه حل دو کشوری و مشارکت در تلاش برای بازسازی غزه ادامه خواهد داد. علاوه بر این، ترکیه از نزدیک تأثیر این درگیری بر همسایه خود ایران را دنبال خواهد کرد. چه آنکه با توجه به اینکه ترامپ در دوره قبلی خود از فشار حداکثری بر استراتژی ایران حمایت می کرد، ممکن است تحولات جدیدی در پی داشته باشد. این در حالی است که آنکارا نسبت به هرگونه بی ثباتی در ایران، محتاط خواهد بود و از موج های جدید مهاجران و همچنین از معادلاتی که بتواند از پ. ک.ک به نفع اهداف ایران استفاده کند، نگران است.

عراق
ترکیه در سال ۲۰۲۴،صفحه جدیدی را با عراق باز کرد. این تحول با سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به بغداد آغاز شد. آنکارا با امضای دوازده توافقنامه، از تعیین پ. ک.ک به عنوان یک «سازمان ممنوعه» از سوی عراق استقبال کرد. پس از سال ها تنش ناشی از عملیات نظامی آنکارا علیه این سازمان در شمال عراق، حرکت مثبتی در سیاست عراق به نفع ترکیه حاصل شد. نقطه برجسته این همکاری در سال ۲۰۲۵، پروژه جاده توسعه عراق خواهد بود که به نفع تجارت ترکیه و شرکت های ترکیه ای است.
این پروژه همچنین از آن جهت  اهمیت استراتژیک دارد که به عنوان جایگزینی برای مسیر هند-خاورمیانه است و ترکیه را دور می زند و اکنون امریکا به دلیل منافع اسرائیل از آن حمایت می کند اما با آغاز جنگ غزه، به دلیل درگیری در اسرائیل غیرقابل استفاده شده است. از سوی دیگر، انتظار می رود تحولات جدیدی در مورد مبارزه با پ. ک.ک رخ دهد. آنکارا با استفاده از روابط دوستانه با بغداد قصد دارد پ. ک.ک را تحت فشار قرار دهد. علاوه بر این، آنکارا با پیگیری انتخابات عراق ممکن است به این نتیجه برسد که محمد شیاع السودانی کرسی خود را از دست بدهد و فردی نزدیکتر به اردوغان جایگزین آن شود.
سومالی
در حال حاضر موگادیشو میزبان گسترده ترین پایگاه نظامی و آکادمی خارج از کشور ترکیه است. آنکارا از سال ۲۰۱۷ با توجه به تهدید الشباب به آموزش سربازان سومالیایی که اکثر آنها مهارت های زبان ترکی را در زمینه های مختلف از جمله مبارزه با تروریسم کسب کرده اند، آموزش می دهد. با این حال، شرایط جدیدی متاثر از امضای قرارداد دریایی اتیوپی برای ساخت بندری در جمهوری جدایی طلب سومالی لند پدیدار شده که برای ترکیه نگران کننده است. ترکیه که از روابط قوی با هر دو کشور برخوردار است، به عنوان میانجی وارد عمل شده و به تازگی برای پایان دادن به اختلافات مذاکراتی را آغاز کرده است. از این رو جزئیات بیشتر درباره چگونگی همسویی منافع اتیوپی محصور در خشکی و سومالی، در سال ۲۰۲۵ آشکار خواهد شد. علاوه بر این، در ماه ژوئیه، ترکیه و سومالی قراردادی را در مورد اکتشاف و تولید هیدروکربن امضا کردند که انتظار می رود در سال جدید، همکاری چند وجهی را با آدیس آبابا و موگادیشو، به همراه داشته باشند.

اوکراین
در حالی که روسیه پس از سقوط بشار اسد، تمرکز نیروهای نظامی خود را از سوریه به اوکراین معطوف کرد، چگونگی سیاست ورزی در اوکراین بار دیگر در صدر دستور کار ترکیه و جهان قرار گرفته است. جنگ غزه و آشفتگی ژئوپلیتیکی ناشی از آن در خاورمیانه باعث شده بود که توجه آنکارا به شرق معطوف شود. روسیه اخیرا دست بالا را در اوکراین به دست آورده و در چندین نقطه با استفاده از مشکلات کیف در اقتصاد جنگی و کاهش روحیه سربازان پیشروی کرده است. این در حالی است که انتخاب ترامپ در امریکا پیامدهای قابل توجهی برای جنگ خواهد داشت. ترامپ قول داده است که به جنگ پایان دهد و دو طرف را مجبور به نشستن بر میز مذاکره کند. از این رو انتظار می رود ترکیه، تنها بازیگری باشد که از زمان آغاز جنگ توانسته است دو طرف را به هم نزدیک کند. چه آنکه کیف علاوه بر نقش بالقوه در حفظ صلح، انتظار دارد که شرکت های ترکیه ای در بازسازی این کشور نیز مشارکت کنند.