فیلم | بی‌توجهی مدیریت شهری به قبرستان باشت؛ نمادی از ضعف برنامه‌ریزی شهری / شورا و شهرداری و شهروندان کجا هستند؟ / قبرستان غرق در علف‌‌های هرز

کبنا ؛قبرستان قدیمی شهر باشت که می‌تواند نمادی از احترام به درگذشتگان و محلی برای عبرت و آرامش باشد، این روزها چهره‌ای ناخوشایند به خود گرفته است. پوشیده شدن قبور در میان علف‌های هرز و بی‌توجهی به این مکان، انتقادات زیادی را متوجه مدیریت شهری و حتی خود شهروندان کرده است.
در فرهنگ دینی و اجتماعی ما، احترام به آرامگاه درگذشتگان جایگاهی ویژه دارد. امام علی (ع) در توصیه‌ای تأمل‌برانگیز می‌فرمایند: «با گورها مأنوس باش و عبرت بگیر.» اما امروز این قبرستان قدیمی که قدمتی چندصدساله دارد، گرفتار انبوهی از علف‌های هرز و شرایط نامناسبی شده که نشان از کم‌توجهی و ضعف مدیریت شهری در این حوزه دارد.
جایگاه قبور در فرهنگ دینی و اجتماعی
از منظر دین اسلام، زیارت اهل قبور همواره مورد تأکید بوده است. در منابع دینی توصیه شده به نقل از حضرت امیرالمومنین (ع) که هنگام ورود به قبرستان، جمله «السَّلامُ عَلَى أَهْلِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ یَا أَهْلَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مِنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ یَا لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَهِ مَنْ قَالَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّه.
سلام بر اهل لا اله الا اللّه، از اهل لا اله الا اللّه،اى اهل لا اله الا اللّه، به حق لا اله الا اللّه، چگونه یافتید سخن لا اله الا اللّه،را از لا اله الا اللّه، اى لا اله الا اللّه، به حق لا اله‏ الا اللّه، بیامرز هرکه را گفت لا اله الا اللّه، و ما را محشور کن در گروه آنان‏که گفتند: لا اله الا اللّه، محمد رسول‏ اللّه على ولى اللّه.
حق سبحانه و تعالى ثواب پنجاه سال عبادت را براى او بنویسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو نماید.» گفته شود که این خود نشان‌دهنده اهمیت قبور و جایگاه آنها در فرهنگ اسلامی است. از سوی دیگر، قبرستان‌ها علاوه بر محلی برای آرامش بازماندگان، باید فضایی مناسب برای تفکر و عبرت‌آموزی داشته باشند.
دکتر احمد رضایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در این خصوص می‌گوید: «مکان‌های آرامستانی به‌ویژه در شهرهای تاریخی، جزئی از هویت فرهنگی و اجتماعی آن منطقه محسوب می‌شوند. بی‌توجهی به این اماکن، نه‌تنها از بعد معنوی آسیب‌زاست، بلکه می‌تواند به کاهش حس تعلق اجتماعی در میان مردم منجر شود. بسیاری از کشورها، این مکان‌ها را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود حفظ و مدیریت می‌کنند.»
بی‌ثباتی در مدیریت شهری و مشکلات محیطی
شهرداری باشت طی ماه‌های اخیر با تغییرات متعددی در مدیریت خود روبه‌رو بوده است. پس از استعفای سید رضا حسینی‌، دو نفر دیگر در سمت شهردار یا سرپرست شهرداری منصوب شدند که این خود به بی‌ثباتی در مدیریت شهری منجر شده است. این وضعیت تأثیر مستقیم بر چهره شهر و اماکن عمومی، از جمله قبرستان باشت گذاشته است. در حالی که گردشگران بسیاری در این ایام به شهر باشت سفر می‌کنند و مکان‌های تاریخی و مذهبی آن را بازدید می‌کنند، قبرستان باشت که در جوار مرقد مطهر شهدای این شهر قرار دارد، به دلیل وضعیت نامناسب خود نه‌تنها جذابیتی ندارد، بلکه موجب نارضایتی شهروندان نیز شده است.
یکی از انتقادات جدی مردم این است که چرا شهرداری باشت هیچ اقدامی برای درختکاری و ایجاد فضای سبز در این قبرستان انجام نداده است؟ قبرستان باشت و مرقد مطهر شهدای شهر باشت دقیقاً در یک مسیر ورودی قرار دارند و کاملاً چسبیده به هم هستند. این محل می‌تواند بستری برای برگزاری برنامه‌های معنوی از جمله مراسم شب‌های قدر باشد. اما تنها یک قدم آن‌سوتر، قبرستان باشت به حال خود رها شده و مملو از علف‌های هرز است.
به گفته دکتر محمد قنبری، کارشناس حوزه مدیریت شهری: «در بسیاری از شهرهای پیشرفته، بهسازی آرامستان‌ها در اولویت شهرداری‌ها قرار دارد. ایجاد فضای سبز و مبلمان مناسب در این اماکن نه‌تنها احترام به درگذشتگان را نشان می‌دهد، بلکه به بهداشت روانی جامعه نیز کمک می‌کند. بی‌توجهی به این فضاها می‌تواند منجر به زوال فرهنگ احترام به مردگان و کاهش انگیزه شهروندان برای حضور در این اماکن شود.»
نقش شهروندان و مسئولیت اجتماعی
اگرچه انتقادات اصلی متوجه شهرداری و شورای شهر است، اما این پرسش مطرح می‌شود که آیا مردم باشت نباید خود برای ساماندهی این مکان اقدامی کنند؟ آیا جوانان، مردان و زنان این شهر که به قوم‌دوستی و خانواده‌دوستی شهره‌اند، نمی‌توانند دست به دست هم داده و این آرامستان را از وضعیت نامناسب کنونی خارج کنند؟
در بسیاری از مناطق کشور، نمونه‌هایی از مشارکت مردمی در پاکسازی و بهسازی قبرستان‌ها مشاهده می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که علاوه بر انتظار از مدیریت شهری، خود شهروندان نیز می‌توانند در حفظ حرمت درگذشتگان نقش ایفا کنند.
تخلفات اخلاقی و بی‌توجهی نهادهای فرهنگی
نگرانی دیگر، شنیده‌هایی مبنی بر برخی رفتارهای نامناسب در این قبرستان است که در شأن یک مکان مقدس نیست. بر اساس گزارش‌ها، شورای فرهنگ عمومی شهرستان باشت مصوبه‌ای برای ساماندهی این قبرستان داشته، اما تاکنون اقدامی جدی از سوی شهرداری در این خصوص صورت نگرفته است.
دکتر رضا کریمی، استاد علوم اجتماعی، در این خصوص هشدار می‌دهد: «مکان‌های مذهبی و قبرستان‌ها نباید به فضاهایی برای فعالیت‌های غیرفرهنگی تبدیل شوند. مدیریت این فضاها نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارد و لازم است که شهرداری‌ها با همکاری نهادهای مذهبی و اجتماعی، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنند.»
با توجه به این شرایط، انتظار می‌رود که مدیریت شهری باشت، نه‌تنها در زیباسازی و ساماندهی این آرامستان تاریخی اقدام کند، بلکه نظارت لازم را نیز برای جلوگیری از هرگونه ناهنجاری در این مکان به کار گیرد. از سوی دیگر، مشارکت مردم در این زمینه می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت این مکان داشته باشد.