یادداشت ویژه کبنانیوز| نقش شایعات به‌عنوان ابزار جنگ روانی / شایعه چگونه منجر به برهم‌زدن نظم اجتماعی می‌شود؟ / (+ راهکارهای مقابله با شایعات)

کبنا ؛در پی حملات رژیم صهیونیستی به کشور، شایعات و اخبار کذب شدت بسیار زیادی گرفته که علاوه بر تضعیف روحیه، ممکن است موجب ایجاد اختلاف و  بر هم زدن نظم اجتماعی شود.
به گزارش کبنا، از بامداد جمعه، رژیم صهیونیستی با پرتاب موشک و پهباد و نقض قوانین بین‌المللی، به خاک ایران حمله کرد. از نخستین ساعاعت حمله تاکنون سه روز می‌گذرد. جمهوری اسلامی نیز پس از نیم‌روز حمله متقابل و دفاع از خود را شروع کرد. آن‌طور که رصد شرایط کنونی نشان می‌دهد این حملات با حملات محدود سال گذشته متفاوت است؛ آن حملات، پرتاب چند موشک و پاسخ به آن‌ها بود. اگر حملات سال گذشته را درگیری بنامیم، حالا دیگر می‌توان نام این حملات را جنگ گذاشت.
به هر حال هر جنگ دارای دو فاز است؛ فاز نظامی و فاز غیر نظامی. فاز نظامی همان پرتاب موشک، پهباد و پرواز جنگنده به منظور تخریب زیرساخت‌ها و تضعیف یا نابودی قدرت نظامی صورت می‌گیرد. فاز نظامی روشن و مشخص است و نتایج و پیامدهای آن نیز ملموس است. اما فاز غیرنظامیِ جنگ، ابعاد زیادی را دربرمی‌گیرد از قبیل بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و روانی. فارغ از ابعاد دیگر این فاز، یکی از مهمترین ابعاد آن بعد روانی است که اصطلاحاً به آن جنگ روانی می‌گویند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم، همزمان با حملات نظامی، جنگ روانی در کشور را نیز شروع کرده است؛ البته می‌توان پیش‌زمینه‌های این جنگ روانی را بسیار پیش‌تر و به سال‌ها قبل نیز برد. سال‌هاست که رژیم صهیونیستی از طریق فضاهای رسانه‌ای در حال اختلاف بین شهروندان و حکومت است و به گونه‌ای وانمود می‌کند که گویی برای او تفاوتی اساسی بین مردم و حکومت وجود دارد؛ اما حملات امروز او نشان داد که تمام آن ادعاها کذب بوده و او نه با نظام جمهوری اسلامی، بلکه با «ایران» و «ایرانی» دشمنی دارد.
یکی از مهمترین ابزارهایی که نتانیاهو برای این جنگ روانی در پیش گرفته استفاده از شایعه به عنوان ابزار جنگ نرم است. شایعات هر چند همیشه وجود داشته و تاحدودی همگی با آن‌ها آشنایی داریم، اما در زمان جنگ، شایعات نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به افکار عمومی و ایجاد جو روانی دارند. این ابزار می‌تواند به عنوان یک سلاح روانی برای تضعیف روحیه و ایجاد ترس و اضطراب در بین مردم استفاده شوند.
در تعریف شایعه گفته می‌شود شايعه، داستان يا خبري است كه اصولا از واقعيت به دور است. اين داستان يا خبر در شرايطي پخش مي‌شود كه واقعيت در مورد آن موضوع مبهم مانده باشد. اين تعريف به كاربرد آن توجه دارد و به صحت يا عدم صحت آن توجه ندارد. از اين ديدگاه شايعه وسيله‌اي است براي اينكه مردم، تحولات و جريانات اطراف خودشان را به‌خصوص آنهايي كه مبهم مانده، بهتر درك كنند و ديدگاه و جهت‌گيري خودشان را مشخص نمايند. زماني كه جريان خبر از بين افرادي شروع مي‌شود كه از حقيقت موضوع دورند، شايعه آغاز مي‌گردد و تكرار آن بدون ارائه برهان و دليل ادامه مي‌يابد تا تقريبا بسياري از مردم آن را باور مي‌كنند و در نهايت شيوه معيني براي ترويج آن پيش گرفته مي‌شود، مانند «آنها مي‌گويند…» يا «از يك منبع مسئول شنيده‌ام كه…» يا «اخبار دقيقي دارم مبني بر اينكه…» و مانند آنها. در اينجا يك شرط اساسي براي كامل شدن شايعه وجود دارد. اين شرط عبارت از اهميت پيشامد يا شخصي كه در شايعه مطرح شده و همچنين ضرورت وجود ابهامي كه شايعه را فرا گرفته باشد. به علاوه انگيزه‌هاي رواني كه سبب پيدايش شايعه و رواج آن گردد. پس به طور کلی شایعه به خبر یا داستانی گفته می‌شود که صحت ندارد؛ در فضایی پرابهام مطرح می‌شود و در پیامدهایی همچون بهم‌ریختگی و آشفتگی روانی را در پی دارد. یکی از مهمترین فضاها که در آن ابهام زیاد است، فضای جنگ است. همان‌طور که گفته شد در فضای جنگ، شایعه به عنوان ابزاری برای جنگ روانی استفاده می‌شود. اما شایعات در جنگ امروز رژیم صهیونیستی و ایران چه نقشی دارند؟
در این چند روز بارها دیده‌ایم که قرار است جایی زده شود و مردم باید هر چه زودتر آنجا را تخلیه کنند و یا مواردی همچون قطعی برق ، آب و ... که این روزها بارها شنیده‌ایم. از انتشار اطلاعات نادرست این‌گونه منجر به ایجاد رعب و وحشت، و تضعیف روحیه مردم استفاده می‌شود. از سوی دیگر، این شایعات در مورد تلفات سنگین، شکست‌های نظامی، یا شرایط سخت زندگی در پشت جبهه نیز پخش شوند. بنابراین گسترش شایعه نه تنها به تضعیف روحیه عموم مردم، بلکه ممکن است به تضعیف نیروهای نظامی نیز بشود.
علاوه بر این، می‌توانند موجب ایجاد اختلاف و تفرقه بین مردم یک کشور شوند. این شایعات ممکن است بر اساس قومیت، مذهب، یا مسائل سیاسی پخش شوند. اما مهمتر از موارد گفته شده، شایعات می‌توانند نظم اجتماعی را برهم بزنند و باعث هرج و مرج شوند. انتشار شایعات در مورد کمبود مواد غذایی یا کالاها می‌تواند باعث ایجاد صف‌های طولانی، نگرانی و خشونت شود.چیزی که همین امروز نمونه‌هایی از آن را می‌توان در صف خرید نان، برنج، روغن و ... نیز دید.
همه این موارد که در نتیجه انباشت شایعات اتفاق می‌افتند، در نهایت، تغییر رفتار مردم را نیز به دنبال دارند. اگر شایعاتی مبنی بر تخلیه شهر پخش شوند، ممکن است باعث فرار گسترده مردم شود و در نتیجه، شهر را خالی از سکنه کند.
با توجه به پیامدهای نامطلوب بسیاری که شایعات به دنبال دارند، برای مقابله با شایعات می‌توان از اقداماتی استفاده کرد تا در نتیجه از حجم شایعات کاست و از بی‌نظمی اجتماعی و مواردی همچون تخلیه غیرضروری مناطق شهری جلوگیری کرد.
یکی از مهمترین راهکارها، اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع در مورد چند و چون جنگ است. شهروندان باید به طور دقیق در جریان اطلاعات از منابع موثق دولتی قرار گیرند تا فریب شایعاتی که در کوچه و بازار به وجود می‌آید و مهمتر از آن از ظریق رسانه‌های معاند پخش می‌شوند، نخورند. همین حالا رسانه‌هایی همچون ایران‌اینترنشنال مدام در حال پخش اخبار کذب و اغراق در وضعیت موجود هستند. همین عامل منجر به جنگ روانی و فشارهای روانی بسیاری در بین بخشی از شهروندان کشور شده است.
اقدام دیگری که باید انجام داد، مقابله با مسببان شایعات است. لازم است آنهایی که به پخش شدن شایعات دامن می‌زنند شناسایی و با آنها برخورد شود.
اما مهمتر از این، ایجاد اعتماد بین مردم و دولت است؛ ضروری است دولت از تمام ابزارها برای آرامش دادن به مردم استفاده کند و به آنها این اطمینان را بدهد که قرار نیست اتفاق خاصی رخ دهد. یا حتی اگر خدایی‌نکرده شرایط قرمز شد، دولت باید تمام شرایط را به صورت شفاف برای مردم توضیح دهد؛ این‌گونه فضا برای پخش شایعات از بین می‌رود و در نتیجه جنگ روانی رژیم صهیونیستی بی‌اثر می‌ماند.