تلخ و شیرین زندگی زنان عشایر ایلام

کبنا ؛سرمای زمستان از لای لباس‌های رنگارنگ عبور می‌کند و سوز سردی بر استخوان می‌دواند، قطره‌های باران همچون دانه‌های مروارید فرو می‌چکد و چهره تکیده و استخوانیش را نمناک می‌کند، یک به یک گوسفندان را داخل آغل می‌برد و شیرشان را می‌دوشد و با ظرفی پر از شیر راهی سیاه چادر می‌شود.
ظرف شیر را روی اجاق می‌گذارد و بچه‌ها را یک به یک از خواب بیدار می‌کند و در کنار سفره صبحانه مزین از روغن حیوانی و پنیر محلی و شیره خرما و گردو و شیر داغ می‌نشیند تا چای دیشلمه‌ای به دست همسرش دهد و او را رهسپار همراهی گله کند.
بچه‌های قد و نیم قد را از خواب بیدار می‌کند و لقمه‌های نان و پنیر مادرانه را در کیف مدرسه‌شان می‌گذارد و بی‌مهابا رختخواب‌های پهن شده را جمع و در داخل جاجیم می‌گذارد و به شکل مکعبی مستطیل مرتب روی هم می‌چیند و شروع به مرتب کردن سیاه چادر محقر می‌کند و آن را پس از رفتن همه آب و جارو می‌کند و برای نهار خمیر نان آماده می‌کند و غذای مختصری بار می‌گذارد.
کارش در خانه که تمام می‌شود، بالاپوشی روی سر می‌اندازد و در تداوم بارش باران، تازه راهی آغل گوسفندان می‌شود تا جای آنها را پاک کند.
کارهایش تمامی ندارد، یکه و تنها با تن نحیف و دستان ترک خورده‌اش همه کارها را همچون رباتی که برنامه‌ریزی شده باشد، یکی پس از دیگری انجام می‌دهد، گویی استراحت و خوابیدن برایش معنا ندارد چرا که پس از اتمام کارهایش از تهیه دوغ و ماست و ... باید ظرف تخم مرغ را مرتب کند تا با سایر فرآورده‌هایی که تهیه کرده است به دوره‌گرد بدهد تا در ازای آنها پولی دریافت کند.
این روزها به واسطه شهرنشینی و یکجانشینی در روستاها هرچند از آمار عشایر کوچرو کم شده است اما باز هم هستند زنان عشایری که در زیر سیاه‌چادرها به رسم قدیم هنوز مشقت‌های سخت و طاقت‌فرسای زندگی عشایری را تاب می‌آورند و به زندگی ادامه می دهند.
کار و زندگی عشایری مشقت‌بار اما شیرین است
صفیه محمودی پس از مرگ مادرش مجبور شد از روستا به زندگی عشایری به واسطه ازدواج تن دهد و اکنون همپای شوهر و سه فرزندش در قشلاق و ییلاق روزگار سرما و گرما را به رسم کهن آبا و اجدادیش تجربه کند.
خودش را ۴۷ ساله معرفی می‌کند و می‌گوید پنج کلاس سواد نهضت دارم و به خاطر شرایط اقتصادی همسرم و نبود شغل مجبوریم اینگونه زندگی کنیم.
وی افزود: اکنون برخی از مشکلات عشایر نظیر تامین آب از چشمه و تهیه هیزم به دلیل وجود تانکر آب و جایگزینی سوخت از دوش زنان عشایر برداشته شده است اما باز هم به دلیل نداشتن امکانات مناسب با مشقت‌ها و سختی‌های زیادی مواجه‌ایم.
وی اضافه کرد: کار و زندگی عشایری خیلی سخت و مشقت‌بار است زیرا به دلیل نداشتن مکان مناسب نظیر خانه ما زنان عشایر با مشکلات زیادی مواجه‌ایم.
وی افزود: زندگی عشایری با همه سختی‌ها و مشقت‌هایش شیرینی خود را دارد که اگر کمی امکانات بیشتر شود می‌توان بهتر از این زندگی لذت برد.
به گفته وی، مواقع بارندگی شدید، رعد و برق، حمله گرگ و برخی دستبرد به گله یا بیماری بچه ها لحظات سخت و دلهره‌آوری برای یک زن عشایری است اما شوق و ذوق بچه‌ها از به دنیا آمدن بره‌های کوچک و بدست آوردن پول از فروش محصولات لبنی و صنایع‌دستی و همچنین زندگی دل دل طبیعت بکر فارغ از آلودگی و سرو صدا از لحظه‌های شیرین زندگی عشایری است.
یکی دیگر از زنان روستایی ایلام گفت: زندگی در روستا اکنون به واسطه برخورداری از امکانات خیلی بهتر از قبل شده است اما امکانات بهداشتی و آموزشی همچنان کم است.
زهرا شادیوند اظهار داشت: زن و مرد در روستا هر دو باید پا به پای هم کار و تلاش کنند تا بتوانند زندگی سخت و پر مشغله خویش را جمع و جور کنند اما با این وجود زنان به واسطه حجم کارهای زیادی که دارند با مشکلات بیشتری مواجه‌اند.
وی از خودگذشتگی، صبوری و قناعت را ویژگی بارز زنان عشایر و روستا معرفی می‌کند و می‌گوید: به واسطه همه علایق و خواسته‌ها یک زن روستایی پا روی دلش می‌گذارد و به دور از همه چیز خود را فدای زندگی می‌کند و شبانه روز در تلاش و تکاپو برای فراهم کردن یک زندگی آرام برای بقیه اعضای خانواده است.
زنان عشایر ایلام، تولیدگران بی‌نام و نشان عرصه تولید
زنان عشایر ایلام افزون بر انجام کارهای خانه به تولید محصولات دامی، پرورش گاو و گوسفند و مرغ، تولید انواع حصیر، جاجیم، سیاه‌چادر، گلیم و فرش نیز می‌پردازند.
فعالیت‌های دیگری همچون وجین، درو، جمع‌آوری بافه‌های گندم و جو و کشت انواع محصولات جالیزی در فصل بهار و تابستان از دیگر وظایف یک زن عشایر است.
زنان روستایی و عشایر، این تلاشگران بی‌نام و نشان عرصه تولید، فعال و سخت‌کوش دوشادوش همسران خویش در تکاپو و جنب و جوش‌اند و همه روزه پابه‌پای مردان و حتی فراتر از آنان در عرصه‌های مختلف زندگی شبانه‌روز مشغول فعالیت‌اند و با هنر دستان توانمند خود در امر معیشت اقتصادی کمک کار زندگی خانواده هستند.
مدیرکل امور عشایری ایلام گفت: مهمترین ویژگی جامعه عشایر تنیده شدن اقتصاد خانوار عشایر با زندگی آنان است و زنان عشایر جزو فعالترین اقشار این جامعه محسوب شده و همواره مسوؤلیت‌های کوچک و بزرگ خود را به خوبی انجام می‌دهند.
علی سلیمی اظهار داشت: در یک خانوار روستایی یا عشایری مردان در کار حفظ و حراست و نگهداری دام و انجام امورات بسیار سخت تلاش می‌کنند و زنان همپای آنان در امر تولید محصولات کشاورزی و مواد لبنی فعالانه و پر تلاش عمل می‌کنند.
نقش مهم زنان عشایر در فرآوری محصولات لبنی
وی افزود: زنان نقش مهمی به ویژه در فرآوری محصولات لبنی نظیر تولید پنیر، ماست، دوغ، کشک، شیراز، روغن حیوانی، کره و... دارند.
وی اضافه کرد: تولید انواع صنایع‌دستی از دیگر فعالیت‌های زنان عشایر و روستایی ایلام است که افزون بر رفع نیازهای خانوار نقش مهمی در بهبود اقتصاد خانواده و خودکفایی آنان دارد.
سلیمی افزود: زنان روستایی و عشایر در فرآیند توسعه و تولید نقش مهمی به عهده دارند و بیکاری به آن مفهوم در جامعه عشایری و روستایی معنا ندارد زیرا همه اعضای خانواده به نوعی مشغول کار و تلاش هستند.
وی اضافه کرد: عشایر استان ایلام یک میلیون و ۴۰۰ هزار راس دام دارند که افزون بر تامین نیازهای زندگی خود احتیاج مردم استان به فرآورده‌های دامی و لبنی را تامین می‌کنند.
۶۰ درصد تولیدات عشایر ایلام به مناطق دیگر کشور ارسال می‌شود
سلیمی اظهار داشت: میزان تولید گوشت قرمز توسط عشایر ایلام از ۷ هزار و ۹۰۰ تن در سال گذشته به ۸ هزار و ۳۰۰ تن در سال‌جاری رسیده است و همچنین ۵ هزار و ۱۷۸ تن شیر، یک هزار و ۵۷۰ تن پشم، ۴۷۰ تن روغن حیوانی و ۲۷۵ تن کشک تولید و به بازار مصرف عرضه می‌کنند که ۶۰ درصد این تولیدها به دیگر مناطق کشور ارسال می‌شود.
سلیمی گفت: ارزش ریالی محصول‌های دامی عشایر ایلام سالانه دو هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال است که می‌تواند تحولی بزرگ در وضعیت اقتصادی مردم استان ایجاد کند.
عشایر استان ایلام افزون بر فرآورده‌های دامی، سالانه ۱۷۰ میلیارد ریال در زمینه صنایع‌دستی و گردشگری عشایری ثروت تولید می‌کنند.
عشایر ایلام مشتمل بر ایلات کرد، لر، لک و عرب ۱۱ درصد از جمعیت استان ایلام را تشکیل می‌دهند و با تولیدات خود نقش مهمی در تامین نیاز جامعه به گوشت، محصولات پروتئینی، پشم و سایر محصولات مورد نیاز استان را دارند.
۸۰ درصد از جمعیت استان ایلام به گویش کردی سخن می‌گویند.
۹ هزار و ۷۳۶ خانوار با جمعیت ۶۰ هزار نفر در قالب ۱۲ ایل و ۳۲ طایفه و یک میلیون و ۴۰۰ هزار رأس دام در ۹۵ کانون عشایری استان ایلام زندگی می‌کنند.