انتصاب به جای انتخاب؛ مجالس دوران پهلوی در کهگیلویه و بویراحمد چگونه شکل می‌گرفت

مجلس به عنوان دستاورد حرکت آزادیخواهی ملت ایران در دوران قاجار و انقلاب مشروطه که می‌بایست به ابزاری برای مهار قدرت و دیکتاتوری تبدیل می‌شد، با گذشت زمان و بخصوص در دوران پهلوی از فلسفه وجودی خود فاصله گرفت و به خدمت حکومت مطلقه درآمد.

برای پیمودن این مسیر و حذف مردم در نظام مردم‌سالار آن زمان نیاز بود تا نمایندگان به جای صندوق‌های رأی از جلسات و گعده‌های همفکری دربار و وابستگان آن به خانه ملت راه یابند و انتصاب جای آن را بگیرد؛ اقدامی که حکومت پهلوی و سرسپردگان آن در بیش از نیم قرن حکومت داری به خوبی شیوه‌های آن را آزمودند و اجرا کردند.

تاریخ گویای آن است که با روی کار آمدن نظام پهلوی و تبدیل شدن سیستم حکومتی از سلطنت مشروطه به سلطنت مطلقه نمایندگانی انتصابی طی یک انتخابات نمایشی روانه مجلس می‌شدند؛ با روی کار آمدن محمدرضاشاه تغییراتی در ترکیب نمایندگان به وجود نیامد و اغلب از همان نمایندگان دوره‌های قبل در مجلس استفاده شد. نمایندگانی که تحت هیچ شرایطی در حوزه انتخابیه خود حضور نداشتند و ساکن منطقه دیگری بودند و از طرف حکومت برای مناطق مختلف انتخاب می‌شدند.

برای این موضوع می‌توان شواهد مثالی بسیاری فهرست کرد که حوزه انتخابیه کهگیلویه و بویراحمد مصداقی از آن است؛ در این دوران شناسنامه افراد جهت شرکت در انتخابات نزد خوانین نگهداری می‌شد و در منزل کدخدایان آراء نمایندگان از پیش تعیین شده نوشته می‌شد. با سرنگونی حکومت پهلوی و برچیده شدن بساط نظام شاهنشاهی دوران جدیدی از حیات سیاسی در کشور آغاز شد و استان کهگیلویه و بویراحمد هم با پیروزی انقلاب اسلامی وارد عصر نوینی از حیات سیاسی خود شد.

بررسی ادوار مختلف انتخابات مجلس در این استان نشان می‌دهد که این انتخابات بیشتر جنبه تشریفاتی داشته و نمایندگان نماینده حاکمیت بودند نه مردم، در این زمینه با ستار هدایتخواه نماینده مردم بویر احمد در ادوار هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی و غلام محمد زارعی نماینده مردم بویراحمد در ادوار نهم و دهم مجلس شورای اسلامی به گفتگو نشستیم.

ستار هدایت خواه در مورد روند انتخابات پارلمانی در استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: در عصر پهلوی هیچ نماینده مستقلی از مردم این منطقه نتوانست در مجلس حضور پیدا کند و افراد مورد نظر حاکمیت طی یک انتخابات تشریفاتی به عنوان نماینده انتخاب می‌شدند.

نماینده سابق مردم بویر احمد در مجلس بیان داشت: در خاطرات اسدالله علم، وزیر دربار پهلوی آمده است که «ما چند نفر بودیم که طبق دستور برخی از سفارتخانه‌ها، دربار و سایر عناصر نفوذی، افرادی را برای نمایندگی مجلس مشخص می‌کردیم» این سند واقعیتی از وضعیت انتخاباتی پارلمان در دوره پهلوی است.

وی افزود: در سال‌های نزدیک به پیروزی انقلاب اسلامی یک نفر از اهالی کهگیلویه و بویراحمد کاندیدای مجلس شده بود با اینکه مردم استان به فرد مورد نظر رای دادند، اما وی نتوانست به مجلس شورای ملی راه یابد چون نماینده مورد نظر حاکمیت از پیش تعیین شده بود.

هدایتخواه با بیان اینکه نمایندگان در دوره پهلوی هیچ ارتباطی با مردم نداشتند، گفت: نمایندگان در دوره پهلوی هیچ وقت در استان حوزه انتخابیه خود حضور نداشتند و مردم شناختی هم نسبت به آن‌ها نداشتند. شیوه به اصطلاح انتخابات اینگونه بود که طبق دستوری که از دربار صادر می‌شد عناصر ذی نفوذ و کدخدایان شناسنامه‌های مردم را جمع می‌کردند و آراء به اسم فرد مورد نظر نوشته و در صندوق ریخته می‌شد.

غلام محمد زارعی نماینده سابق مردم بویر احمد نیز در این زمینه می‌گوید: مردم کهگیلویه و بویراحمد قبل از انقلاب نقش و مشارکت معناداری به معنای امروزی در انتخابات نداشتند و صندوق‌های رای انتخاب مردم نبود و بیشتر منتفذان محلی و کسانی که با دربار در ارتباط بودند با جمع‌آوری شناسنامه‌های مردم انتخابات نمایشی برگزار می‌کردند.

نماینده پیشین مجلس با بیان اینکه نمایندگان دوره پهلوی از پیش تعیین شده بودند گفت: گاهی مردم به دلیل شناختی که از یک کاندیدا داشتند در انتخابات حضور پیدا می‌کردند، اما عملاً فرد دیگری که مردم شناختی از آن نداشتند به عنوان نماینده حوزه بویراحمد به مجلس راه می‌یافت.

زارعی اضافه کرد: کسانی که اینگونه انتخاب می‌شدند ارتباطی با مردم نداشتند و از مشکلات و مسائل و مطالبات آن‌ها بی‌اطلاع بودند نماینده دستگاه پهلوی به جای اینکه نماینده مردم و برآمده از رای مردم باشد طی یک انتخابات نمایشی به عنوان نماینده انتخاب می‌شد. این شیوه انتصاب بود، نه انتخاب چون عملاً رای مردم نقشی در انتخاب نماینده نداشت و آن‌ها نمایندگان حاکمیت بودند.