عقب نشينی اروپا از ضرب الاجل - نظر روسیه درباره توافق

مذاکرات احیای برجام که از شامگاه دوشنبه هشتمین دور خود را با حضور ایران و کشورهای 1+4 از سر گرفته است؛ چهارشنبه دومین روز خود را برای حل اختلافات و رسیدن به نقاط اشتراک بیشتر بین طرفین طی کرد. موضوع روز دوم مذاکرات رفع تحریم‌ها، چگونگی اجرای آن و نیز اقدامات هسته‌ای به صورت دو جانبه و چندجانبه بود که در سطح روسای هیات‌های مذاکره کننده ایران و 1+4 بررسی و نشست‌هایی نیز در سطح کارشناسی در این خصوص برگزار شد. علاوه بر بررسی محتوایی و جزئی؛ دو موضوع چگونگی رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی و اقدامات هسته‌ای ایران، پیاده‌سازی و طراحی ساز و کار اجرای دو موضوع تضمین دوباره خارج نشدن آمریکا از برجام و راستی آزمایی از رفع تحریم‌ها که به شکلی مبنایی مورد پذیرش همه طرف‌ها، به ویژه آمریکا قرار گرفته است، در روند گفت‌وگوهای دور هشتم مورد بحث است.
در رابطه با موضوع مهم و کلید تحریم‌ها و چگونگی رفع آنها، یعنی تحریم‌های برجامی و تحریم‌های مغایر با برجام، مقامات ایران تاکید کرده‌اند که بهره‌مندی ایران از عادی سازی روابط تجاری با جهان طبق برجام نباید مختل شود و هرگونه تحریم مغایر با این مساله و تحت هر برچسب و دسته بندی باید رفع شود. این در حالی است که در توافق هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ به دست آمد، آمریکا و دیگر اعضای برجام از هرگونه اقدامی که عادی سازی روابط اقتصادی و تجاری ایران را تحت تاثیر منفی قرار دهد منع شدند. برجام بر مبنای توازن میان منافع اقتصادی و محدودیت‌های هسته‌ای ایران از این توافق شکل گرفت از این رو انتفاع اقتصادی ایران ملاک مهمی برای اجرای مطلوب و دوباره‌ی برجام است. آنچه مسلم است و از فضای مذاکرات دور هفتم و هشتم به دست می‌آید اینکه با ورود مذاکرات به بحث‌های محتوایی و جدی و سخت شدن کار، به نظر می‌آید کشورهای اروپایی و آمریکا تا حد زیادی دست از فرافکنی و جوسازی در فضای رسانه‌ای برداشته‌اند و کمتر شاهد موضع‌گیری‌های تند و غیرسازنده در این فضا هستیم.
با این حال بیش از هر چیز مهم است که همه طرف‌ها در جریان مذاکرات از به‌کارگیری هرگونه اعمال فشار به روش‌های رسانه‌ای، فنی، سیاسی و تحریمی به طرف‌های مقابل‌شان در اتاق‌های مذاکرات خودداری کنند. ضروری است تا به ویژه آمریکا از اقدام نسبت به وضع تحریم‌های تازه علیه ایران یا مرتبط با ایران خودداری کند، چرا که این اقدام طبعا واکنش تهران را در بر خواهد داشت و این رویکرد بر فضای مذاکرات تاثیر مستقیم می‌گذارد. اگر کشورهای اروپایی و آمریکا تمایل دارند تا مذاکرات در کوتاه‌ترین زمان ممکن به نتیجه‌ای مرضی‌الطرفین برسد باید از هرگونه اقدام آسیب زننده به این فضا جلوگیری کنند.
بدون شک اقدامات و اعمال نفوذ منفی متحدان بین‌المللی و منطقه‌ای آمریکا و سه کشور اروپایی بر روند مذاکرات و تلاش برای ایجاد اخلال هر چه بیشتر در آن، مذاکرات را به درازا می‌کشاند. قدر مسلم اکنون که دو طرف توانسته‌اند بر سر متن پیش‌نویس جدید مشترک به نتیجه برسند، همه طرف‌ها باید تلاش کنند تا از فضای به وجود آمده برای پیشبرد گفت‌وگوها به شکلی بهتر و سریع‌تر بهره ببرند.  
چند هفته تا توافق؟
دور هشتم مذاکرات در حالی پیگیری می‌شود که طرفین مذاکره از جمله چین و روسیه از مثبت و امیدوار کننده بودن فضای مذاکرات خبر می‌دهند و معتقدند که اگر مشکل خاصی پیش نیاید می‌توان حتی در پایان این دور از مذاکرات نیز به توافق دست پیدا کرد. این در حالی است که برخی منابع دیپلماتیک به رسانه‌ها گفته‌اند که به نظر می‌رسد که اوایل ماه فوریه آتی یک تاریخ واقعی برای پایان مذاکرات باشد و برنامه هسته‌ای ایران اکنون همانند سال گذشته نیست. این منابع دیپلماتیک گفتند که ایرانی‌ها با جدیت مذاکره می‌کنند و خواهان توافقی برای فروش نفت خود هستند اما نمی‌دانیم که تلاش‌های آنان به کجا خواهد رسید. این منابع درخصوص ضمانت‌هایی که ایران خواستار آن‌ها است نیز بیان کردند: این مطالبات پیچیده هستند و همچنان نمی‌دانیم که چگونه از آن‌ها عبور کنیم. این در شرایطی است که برخی رسانه‌های خارجی نیز به نقل از چند دیپلمات تاکید کردند: تنها چند هفته با رسیدن به توافق درخصوص برنامه هسته‌ای ایران فاصله داریم. علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده ایران اخیرا در خصوص مذاکرات احیای برجام و روند آن گفته: «همان طور که بارها تاکید کرده‌ایم، رمز پیشرفت گفت‌وگوها دستیابی به توافق درباره لغو تحریم‌ها به طور موثر و عملیاتی است و اینکه طرف‌های دیگر هم اعلام کردند این موضوع باید در اولویت بررسی‌ها قرار گیرد، نشانه امیدوار کننده‌ای است.» حال باید دید با توجه به فضای مثبت و سازنده حاکم بر مذاکرات آیا شرایط مذاکرات به سمت و سویی خواهد رفت که در پایان دور هشتم مذاکرات طرفین برجام اعلام توافق کنند و دوباره شاهد احیای برجام باشیم یا روند مذاکرات به شکل دیگری پیش گرفته خواهد شد.   دیدار باقری- مورا  علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده کشورمان با معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و نمایندگان سه کشور اروپایی عضو برجام دیدار کرد. پیش از این نیز علی باقری با انریکه مورا به طور جداگانه دیدار و گفت‌وگو کرد. روز سه شنبه نیز گفت‌وگوهای دو و چندجانبه با تمرکز بر موضوع رفع تحریم برگزار شد. همچنین کارگروه مرتبط با موضوعات هسته‌ای نیز تشکیل جلسه داد. گفت‌وگوهای روز گذشته در سطوح و فرمت‌های مختلف ادامه خواهد یافت.  
به توافق خوش بینم 
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی با تاکید بر اینکه «اکنون زمان تهدید ایران به اعمال فشار بیشتر نیست» اظهار داشت: شانس دستیابی به توافق در وین بسیار بالاست. میخائیل اولیانوف درباره فضاسازی‌های اخیر مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه زمان در مذاکرات وین در حال از دست رفتن است و رایزنی‌ها باید هرچه زودتر به نتیجه برسد اظهار داشت: این احساس فوریت کمی اغراق آمیز است. بله، فوریت وجود دارد اما اجازه دهید کمی محتاط باشیم. بیایید ضرب الاجل‌های مصنوعی و ساختگی تعیین نکنیم. وی افزود: نمی‌توانم حصول توافق (در مذاکرات وین) را تضمین کنم اما شانس دستیابی به آن بسیار، بسیار زیاد است. من در این مرحله نسبتاً خوشبین هستم و هیچ دلیل عینی برای شک و تردید نمی‌بینم. اولیانوف بیان کرد: من بر این باورم که شانس حصول توافق بسیار بالا است، چراکه پیش نیاز اصلی موفقیت (مذاکرات) وجود دارد. تمامی کشورها، همه شرکت کنندگان، از جمله ایران و ایالات متحده به دنبال احیای توافق هسته‌ای هستند. نماینده روسیه در مذاکرات وین اظهار کرد: حتی اگر ایرانی‌ها حجم قابل توجهی مواد هسته‌ای تولید کنند، خب چه می‌شود. این مواد بدون کلاهک قابل استفاده نیست و ایران نیز چنین کلاهکی ندارد. وی با ادعای اینکه روسیه و چین، ایران را متقاعد کردند که برخی خواسته‌هایش را کنار بگذارد، ازجمله اینکه مذاکرات تنها روی موضوع تحریم‌ها متمرکز باشد، نه مسائل هسته‌ای افزود: در نهایت نیز مذاکره‌کنندگان پذیرفتند که رایزنی‌ها را بر مبنای پیش نویسی که در شش دور مذاکره قبلی به دست آمده بود، آغاز کنند.    بیانیه تروئیکای اروپا فرانسه، آلمان و انگلیس در بیانیه‌ای اعلام کردند که پیشرفت‌های فنی در دور پیشین مذاکرات حاصل شده است و طرفین موظف هستند که تمرکز کامل‌شان را به مسائل برجسته علی‌الخصوص (تهدیدات) هسته‌ای و تحریم‌ها معطوف کنند. مقامات تروئیکای اروپایی ضمن طرح این مساله که «ضرب‌الاجل ساختگی»برای مذاکرات تعیین نمی‌کنند، مدعی شدند که تنها چند هفته‌ برای رسیدن به توافق باقی مانده است. در این بیانیه آمده است: ما شفاف ساخته‌ایم که داریم به نقطه‌ای نزدیک می‌شویم که تشدید برنامه هسته‌ای ایران، به‌طور کامل برجام را پوچ می‌کند. تروئیکای اروپایی در ادامه گفتند: مذاکرات ضروری است. تیم‌های‌مان فوری و با حسن نیت جهت حصول توافق کار می‌کنند.