تاریخ انتشار
چهارشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۱۸
کد مطلب : ۴۲۷۴۳۱
آخرین تحولات قره‌باغ و ارمنستان؛
صلح بدون غرب/ چرا ارمنستان تسليم شد؟
۳
کبنا ؛با میانجیگری پوتین صورت گرفت توافق برای پایان جنگ قره‌باغ
پس از هفته های جنگ شدید و سخت در قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه آذربایجان و ارمنستان برای پایان جنگ به توافق رسیدند.
«نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان بامداد سه‌شنبه (به وقت تهران) اعلام کرد توافقنامه‌ای را با روسیه و جمهوری آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کرده است.
پاشینیان در بیانیه‌ای گفت: «توافقنامه‌ای را با رئیس‌جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم.»
او اضافه کرد: «تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است. آتشبس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است.»
پاشینیان تصریح کرد: «این پیروزی نیست، اما تا زمانی که شما اذعان نکنید که باخته‌اید، شکستی در کار نخواهد بود. ما هرگز اذعان نمی‌کنیم که باخته‌ایم و این آغاز عصر وحدت ملی برای ما خواهد بود.»
وی گفت: «در برابر شهدای همه شما زانو می‌زنم. در برابر همه سربازان، افسران، ژنرال‌ها و نیروهای داوطلب که با جانشان از سرزمین مادری‌مان دفاع کردند، تعظیم می‌کنم.»
دقایقی بعد از اعلام توافق میان ارمنستان، روسیه و جمهوری آذربایجان برای اتمام جنگ قره‌باغ، منابع خبری از انفجار در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان خبر دادند.
شبکه گلوبال خبر نوشت پدافند موشکی جمهوری آذربایجان دو فروند موشک بالستیک ارمنستان را که به سمت باکو شلیک شده بود، رهگیری و منهدم کرده است.
اعتراضات در ارمنستان
رسانه های ارمنستان از شکل‌گیری تظاهرات در برابر ساختمان نخست وزیری این کشور خبر می‌دهند. معترضان ضمن مخالفت با توافق آتشبس، خواستار استعفای «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان شدند.
فعالان فضای مجازی فیلم‌هایی از ورود معترضان به ساختمان نخست وزیری ارمنستان منتشر کرده‌اند.
">
اظهارات پوتین
«ولادیمیر پوتین»، رئیس فدراسیون روسیه گفت: «طبق بیانیه مشترکی که ساعاتی پیش امضا شد، نیروهای حافظ صلح در منطقه قره‌باغ کوهستانی مستقر خواهند شد.»
او خاطرنشان کرده آتشبس جدید، شرایط لازم برای حل بلندمدت بحران قره‌باغ کوهستانی را فراهم خواهد آورد. وی همچنین تصریح کرد آذربایجان و ارمنستان در مناطقی که تحت کنترل دارند باقی خواهند ماند.
رئیس‌جمهوری آذربایجان: خوشحالم که جنگ تمام شد
ولادیمیر پوتین
الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم.»
وی در ادامه از رئیس‌جمهوری روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه بابت حصول این توافق آتشبس تشکر کرد.
علی‌اف در بخش دیگری از سخنانش گفت که ترکیه و روسیه مشترکاً فعالیت‌های حفاظت از صلح در قره‌باغ کوهستانی را به عهده خواهند گرفت.
با این حال پوتین صرفاً به نیروهای روسیه اشاره کرد و اسمی از نیروهای ترکیه به میان نیاورد.
مفاد توافق آتشبس
گزارش رسانه‌ها حاکی است طبق مفاد این آتشبس مقرر شد هر دو طرف موقعیت‌های سرزمینی فعلی خودشان را به شکلی که در حال حاضر هست، حفظ کنند؛ این به معنی آن است که دستاوردهای نظامی به دست‌‌امده برای جمهوری آذربایجان از زمان آغاز درگیری‌ها حفظ خواهند شد.
متن کامل بیانیه مشترک روسای جمهوری روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان به شرح زیر است:
ما روسای جمهوری آذربایجان، نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان و رئیس فدراسیون روسیه موارد ذیل را اعلام می‌کنیم:
۲- منطقه آغدام و اراضی جمهوری آذربایجان در منطقه قازاخ که تحت سیطره جمهوری ارمنستان بود، از تاریخ ۲۰ نوامبر به آذربایجان واگذار خواهد شد.
۳- گروهی از نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه شامل ۱۹۶۰ پرسنل نظامی، ۹۰ نفربر زره‌پوش، ۳۸۰ خودرو و تجهیزات ویژه در طول منطقه تماس قره‌باغ کوهستانی و در طول کریدور لاچین مستقر خواهند شد.
۴- استقرار نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه، به موازات عقب‌نشینی نیروهای مسلح ارمنستان صورت خواهد گرفت. مدت زمان استقرار نیروهای حافظ صلح روسیه ۵ سال خواهد بود و این مدت به طور خودکار برای ۵ سال بعد تمدید خواهد شد، مگر آنکه هر کدام از طرفین ۶ماه قبل از انقضای این دوره، قصد خود را برای انقضای این بند اعلام کند.
۵- به منظور افزایش اثربخشی فرایندهای کنترلی بر روی اجرای توافقات توسط طرف‌های درگیری، یک مرکز آشتی برای نظارت بر آتشبس تشکیل خواهد شد.
۶- جمهوری ارمنستان منطقه کلبجار را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا ۱ دسامبر ۲۰۲۰ تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد و کریدور لاچین را تا عرض ۵ کیلومتر پشت سر خواهد گذاشت. این اتصال قره‌باغ به ارمنستان را تضمین می‌کند. این مساله بر وضعیت شهر شوشا هم موثر خواهد بود. طبق این توافق، طی سه سال آینده، برنامه‌ای برای احداث یک مسیر جدید حمل و نقل در طول کریدور لاچین مشخص خواهد شد. این مسیر، ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان را میسر خواهد کرد. جمهوری آذربایجان، ایمنی تردد شهروندان، خودروها و کالاها در طول کریدور لاچین در هر دو جهت را تضمین می‌کند.
۷- آوارگان و پناهندگان داخلی باید تحت نظارت دفتر کمیسارریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به خاک قره‌باغ و مناطق همجوار برگردند.
۸- اسرای جنگی و سایر بازداشت‌شدگان و اجساد افراد کشته‌شده مبادله خواهند شد.
۹- تمامی محورهای مواصلاتی اقتصادی و حمل و نقل در منطقه رفع انسداد شده‌اند. جمهوری ارمنستان به منظور سازمان‌دهی تردد بدون مانع شهروندان، خودروها و کالاها در هر دو جهت، ارتباطات حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را فراهم می‌کند. کنترل ارتباطات حمل و نقلی تحت کنترل سرویس خدمات مرزی FSB روسیه خواهد بود.
۱۰- با توافق طرفین، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.
جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان بیش از یک ماه است که در منطقه قره‌باغ کوهستانی وارد یک درگیری نظامی شده‌اند. طی این مدت سه بار بر سر توقف درگیری‌ها و آتشبس بشردوستانه توافق کردند که دو بار با میانجیگری مسکو بود و بار سوم با میانجیگری واشنگتن حاصل شد، اما هر بار این توافق نقض و درگیری از سر گرفته شده است.
جمهوری آذربایجان با استناد به قطعنامه‌های بینالمللی اعلام کرده که درصدد احیای حاکمیت خود بر قره باغ کوهستانی است؛ منطقه‌ای که کنترل آن در دست نیروهای تحت حمایت ارمنستان قرار دارد.
جشن در باكو، بهت در ايروان
شهاب شهسواري در یادداشتی نوشت: نيمه شب دوشنبه رسانه‌ها در خبري غافلگير‌كننده از امضاي توافق ترك تخاصم ميان جمهوري آذربايجان و جمهوري ارمنستان بعد از شش هفته جنگ مستمر با ميانجيگري روسيه خبر دادند. بر اساس گزارش‌ها، الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان، نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، دوشنبه بيانيه‌اي سه‌جانبه را امضا كردند كه بر اساس آن تمامي درگيري‌ها ميان ارمنستان و آذربايجان در منطقه قره‌باغ كوهستاني متوقف مي‌شود، ارمنستان به تدريج تمامي نيروهاي خود را از هفت منطقه اشغالي در خاك جمهوري آذربايجان خارج مي‌كند و حفاظت از امنيت مناطق غيرنظامي در منطقه ارمني‌نشين قره‌باغ كوهستاني بر عهده نيروهاي حافظ صلح روسيه قرار مي‌گيرد. اين بيانيه ساعاتي بعد از آن علني شد كه نيروهاي آذربايجان شليك تصادفي به يك هليكوپتر ارتش روسيه در آسمان ارمنستان را بر عهده گرفتند و از مسكو به خاطر اين حمله كه به كشته شدن دو نظامي روس انجاميد، عذرخواهي كردند. باكو و ايروان، از زمان آغاز درگيري‌ها در قره‌باغ، سه بار با ميانجيگري‌هاي روسيه، فرانسه و امريكا، براي آتشبس توافق كرده بودند، ولي هيچ يك از اين توافق‌هاي آتشبس عملا اجرا نشده بود. اما بيانيه سه‌جانبه دوشنبه شب به شكلي تنظيم شده كه تقريبا تمام شروط طرف آذربايجاني در آن پذيرفته شده است. ايروان در اين بيانيه تعهد داده است كه از 7 نقطه در خاك آذربايجان كه از 30 سال پيش تحت اشغال نيروهاي ارمنستان قرار دارند عقب‌نشيني كند و همچنين يك دالان زميني امن براي ارتباط زميني ميان سرزمين اصلي جمهوري‌آذربايجان و منطقه جدا افتاده نخجوان ايجاد كند. در برابر جمهوري آذربايجان هم اجازه داده است كه يك دالان به عرض 5 كيلومتر در منطقه لاچين براي ارتباط ميان سرزمين ارمنستان و منطقه ارمني‌نشين قره‌باغ در خاك اين كشور ايجاد شود. ارمنستان قرار است تا 5 روز ديگر از منطقه كلبجر كاملا عقب‌نشيني كند، دو هفته بعد از آن منطقه اقدم را كامل به نيروهاي آذربايجان بسپارد و تا اول ماه دسامبر از تمامي منطقه لاچين به جز يك دالان 5 كيلومتري عقب‌نشيني كند.
در برابر، مسكو به عنوان واسطه اين مصالحه نيز متعهد شده است كه با اعزام نزديك به 2000 نيروي حافظ صلح، امنيت ارمني‌هاي ساكن قره‌باغ كوهستاني را تامين كند. دولت روسيه بلافاصله بعد از امضاي بيانيه، اعزام نيروهاي حافظ صلح روسيه به منطقه مورد مناقشه قره‌باغ آغاز شد. بر اساس گزارش رسانه‌هاي محلي از ساعت 6 صبح به وقت محلي، دست كم 4 هواپيما حامل نظاميان روسي براي اعزام به منطقه پرواز كرده‌اند. قرار است اين نيروها با 22 پرواز به منطقه اعزام شوند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه يك روز بعد از امضاي بيانيه ترك تخاصم در قره‌باغ، در افتتاحيه اجلاس مجازي سازمان همكاري شانگهاي، ضمن تحسين شجاعت الهام علي‌اف و نيكول پاشينيان، رهبران آذربايجان و ارمنستان براي امضاي اين بيانيه، اظهار اميدواري كرد كه اين توافق به حل بلندمدت مناقشه قره‌باغ منجر شود.
در حالي كه نيكول پاشينيان، در پيام فيس‌بوكي‌اش از ناراحتي و احساس عجز براي امضاي بيانيه ترك تخاصم نوشته‌بود، الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان امضاي اين بيانيه را نشان پيروزي كشورش در جنگ با همسايه توصيف كرد. پاشينيان در بيانيه‌اش نوشت: «اين بيانيه به معناي پيروزي نيست، اما مادامي كه كسي خودش را شكست خورده نپندارد، شكست نخورده است. ما خودمان را شكست خورده نمي‌دانيم.» او ادامه داد: «من اين بيانيه را با تحليل دقيق از شرايط نظامي و با مشورت كساني امضا كردم كه بيشترين آگاهي را از شرايط جنگ داشتند. من معتقدم كه اين بهترين راه‌حل با توجه به شرايط موجود بود.» در برابر اظهارات غم‌زده نخست‌وزير ارمنستان، موضع الهام علي‌اف، سرشار از شعف و پيروزمندانه بود. او گفت كه اين توافق عملا به معناي پايان جنگ و اشغال سرزمين‌هاي جمهوري آذربايجان است و يك توافق تاريخي محسوب مي‌شود.
بحران سياسي در ارمنستان
عقب‌نشيني ارمنستان از سرزمين‌هاي متصرفه‌اش در خاك جمهوري آذربايجان، با واكنش تند بخشي از جامعه ارمنستان مواجه شد كه خواستار ادامه جنگ تا زمان استقلال قره‌باغ كوهستاني و تضمين امنيت ارمني‌هاي اين منطقه براي هميشه بودند. شايعات و اظهارنظرهاي مختلف نيز به خشم مخالفان عقب‌نشيني ارمنستان از خاك آذربايجان دامن مي‌زد. در ساعات اوليه امضاي بيانيه شايعاتي در مورد واگذاري بخش‌هايي از خاك ارمنستان در منطقه تاووش به جمهوري آذربايجان در ميان كاربران ارمني شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شد. معترضان خشمگين بلافاصله بعد از انتشار خبر امضاي بيانيه ترك تخاصم در ايروان به خيابان‌ها ريختند و با شعار كناره‌گيري دولت به سمت ساختمان‌هاي دولتي حركت كردند. سخنگوي نخست‌وزير ارمنستان با صدور بيانيه‌اي، تسليم مناطقي از خاك ارمنستان به آذربايجان را تكذيب كرد، اما اين تكذيب‌ها و بيانيه پاشينيان مبني بر درك خشم معترضان و دعوت از آنان براي مشاركت در يك راهپيمايي عمومي، چيزي از عصبانيت معترضان كم نكرد.
نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان، نخستين كسي بود كه خبر امضاي بيانيه سه‌جانبه ترك تخاصم در قره‌باغ را اعلام كرد. نخست‌وزير ارمنستان در پيامي كه در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي فيس‌بوك منتشر كرد، امضاي اين بيانيه را «تصميمي بسيار بسيار سخت» براي خودش توصيف كرد و گفت: «مشخص بود كه ديگر هيچ راه ديگري براي ما وجود ندارد.» اعلام خبر امضاي بيانيه سه‌جانبه ترك تخاصم در قره‌باغ توسط روساي جمهوري روسيه و آذربايجان و نخست‌وزير ارمنستان، با واكنش تند گروهي از شهروندان ارمنستان مواجه شد كه نخست‌وزير اين كشور را به مسامحه و واگذاري سرزمين‌هاي ارمنستان به دشمن متهم مي‌كردند. معترضان ارمني، شبانه با حمله به اقامتگاه نخست‌وزيري و پارلمان ارمنستان، اين ساختمان‌ها را موقتا تحت تصرف خود در آوردند. معترضاني كه موفق به ورود به ساختمان پارلمان و دفتر نخست‌وزيري شده‌بودند فرياد مي‌زدند: «نيكول كجاست؟ خائن كجاست؟» صبح روز سه‌شنبه شايعاتي در مورد فرار نيكول پاشينيان از كشور منتشر شد كه خود او بعد از ساعاتي با انتشار يك ويدئو در فيس‌بوك از محل كارش به شهروندان اطمينان داد كه هنوز در ايروان و مشغول انجام وظايفش است. پليس ارمنستان از صبح سه‌شنبه براي جلوگيري از حمله مجدد معترضان به ساختمان‌هاي دولتي، ترتيبات امنيتي در مركز ايروان را به‌شدت افزايش داده است.
اظهار بي‌اطلاعي رييس‌جمهور ارمنستان
آرمن سركيسيان، رييس‌جمهور ارمنستان، روز سه‌شنبه با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه هيچ اطلاعي از مذاكرات مربوط به بيانيه ترك تخاصم و امضاي آن نداشته است. به گزارش راديو دولتي ارمنستان، در اين بيانيه آمده است: «از مطبوعات مطلع شدم كه بيانيه پايان دادن به جنگ قره باغ با روساي جمهور روسيه و آذربايجان امضا شد. من از مطبوعات در مورد شرايط پايان جنگ مطلع شدم. به عنوان رييس‌جمهور، متاسفانه هيچ رايزني و بحثي درباره اين سند با من صورت نگرفت، من در هيچ مذاكره‌اي شركت نكردم. حل و فصل مناقشه قره‌باغ از اهميت ملي برخوردار است. هر مرحله، اقدام، تصميم‌گري مربوط به منافع و حقوق حياتي امنيتي ارمنستان، آرتساخ و كل مردم ارمنستان، به ويژه امضاي يك سند، بايد موضوع رايزني‌ها و بحث‌هاي جامع باشد. من تاكيد مي‌كنم كه سرنوشت آرتساخ و مردم ارمنستان تنها با در نظر گرفتن منافع ملي ما و فقط براساس يك اجماع ملي قابل حل است.»
چرا ارمنستان تسليم شد؟
امضاي بيانيه ترك تخاصم دو روز بعد از سقوط شهر شوشا يا شوشي در غرب جمهوري اتفاق افتاد. شهر كليدي شوشي، در مسير دالان زميني قرار داشت كه سرزمين ارمنستان را به منطقه قره‌باغ متصل مي‌كرد و بزرگراه گوريس-استپاناكرت (خانكندي) از اين شهر مي‌گذشت. دولت جمهوري آذربايجان روز يكشنبه اعلام كرد كه كنترل كامل اين شهر را در اختيار گرفته است، اما جمهوري ارمنستان، تا دوشنبه شب از تاييد خبر سقوط اين منطقه كليدي خودداري مي‌كرد. با سقوط شوشا، عملا ارتباط زميني ميان نيروهاي مسلح ارمنستان با نيروهاي منطقه جدايي‌طلب ناگورنو قره‌باغ قطع شد و عملا نيروهاي ارمني باقي مانده در منطقه قره‌باغ كوهستاني در محاصره كامل قرار گرفته بودند. ايروان تا يك روز بعد از سقوط شهر شوشي اين شكست سرنوشت‌ساز را در ميدان نبرد انكار مي‌كرد. در شرايطي كه روز يكشنبه در بنادر جمهوري آذربايجان، بوق‌هاي كشتي‌ها براي جشن آزادي شوشا به صدا درآمد، در ارمنستان، همچنان اين خبر مسكوت مانده‌بود و رسانه‌ها از «مقاومت اسطوره‌هاي شوشي» در مقابل دشمن، سخن مي‌گفتند.
تغيير نقشه امنيتي قفقاز جنوبي
با تعهداتي كه ايروان و باكو در بيانيه دوشنبه شب داده‌اند، نقشه امنيتي منطقه به شكل چشمگيري تغيير خواهد كرد. شهروندان بي‌جا شده جمهوري آذربايجان كه از 3 دهه پيش به دليل اشغال سرزمين‌هاي‌شان توسط ارمنستان مجبور به مهاجرت به نقاط ديگر آذربايجان شده‌بودند، مي‌توانند به خانه‌هاي‌شان بازگردند. ارمنستان براي اولين‌بار به جمهوري آذربايجان اجازه مي‌دهد تا دسترسي مستقيم و امن از ميان خاك ارمنستان به منطقه جداافتاده نخجوان داشته باشد كه تا پيش از اين تنها مسير دسترسي به آن از طريق خاك ايران امكان‌پذير مي‌شد. الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان همچنين از حضور تركيه در ميان نيروهاي حافظ صلح در قره‌باغ خبر داد، هر چند اين خبر توسط طرف ارمني تكذيب و تاكيد شد كه در بيانيه امضا شده اسمي از حضور نظاميان تركيه در مناطق مورد مناقشه نيامده است. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه هم تاكيد كرد كه تنها قرار است صلح‌بانان روسي در منطقه مستقر شوند. تركيب جمعيتي قره‌باغ كه همواره عمدتا ارمني‌نشين بوده است، ممكن است با خروج نيروهاي ارمنستان از اطراف اين منطقه كوهستاني به تدريج تغيير كند. هر چند نيروهاي حافظ صلح روسيه مامور تامين امنيت شهروندان ارمني قره‌باغ هستند و مسير دالان لاچين براي عبور و مرور ميان قره‌باغ و ارمنستان مورد تاييد طرف‌هاي بيانيه قرار گرفته است، اما مساله بازگشت شهروندان آذري به مناطق اطراف و روستاهاي قره‌باغ، در درازمدت، ممكن است بار ديگر آتش دعواي قومي و نژادي را در اين منطقه شعله‌ور كند.
استقبال ايران از بيانيه ترك تخاصم در قره‌باغ
وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با استقبال از توافقنامه جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه تاكيد كرد: ايران اميدوار است اين توافق كه اصول آن در طرح پيشنهادي جمهوري اسلامي ايران نيز آمده بود، به ترتيبات نهايي براي استقرار صلح پايدار در منطقه قفقاز منجر شود. به گزارش اداره كل اطلاع‌رساني و امور سخنگويي، وزارت امور خارجه در بيانيه‌اي در خصوص توافقنامه جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه اعلام كرد: جمهوري اسلامي ايران از توافقنامه ميان جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه كه منجر به آتشبس و توقف مخاصمات شد، استقبال كرده و اميدوار است اين توافق كه اصول آن در طرح پيشنهادي جمهوري اسلامي ايران نيز آمده بود، به ترتيبات نهايي براي استقرار صلح پايدار در منطقه قفقاز منجر شود، به گونه‌اي كه دربرگيرنده آرامش و سعادت براي مردم در تمامي كشورهاي منطقه و رافع نگراني‌هاي موجود باشد. در اين بيانيه تاكيد شده است: جمهوري اسلامي ايران بر ضرورت احترام به حاكميت و تماميت ارضي، عدم تغيير در مرزهاي رسمي بين‌المللي، آزادي مناطق اشغالي، بازگشت آوارگان، احترام به امنيت و حقوق اقليت‌ها و همچنين خروج تمامي نيروهاي تكفيري و جنگجويان خارجي از منطقه تاكيد داشته و بار ديگر آمادگي خود را براي كمك به تحقق صلح و امنيت پايدار در منطقه و مشاركت در ابتكارات منطقه‌اي اعلام مي‌كند. وزارت امور خارجه يادآور شد: جمهوري اسلامي ايران همچنين آمادگي خود را براي كمك به استقرار نيروهاي حافظ صلح فدراسيون روسيه در امتداد خطوط تماس بر اساس بندهاي ۳و ۴ توافق آتشبس اعلام مي‌كند.
محمود واعظي، رييس دفتر رييس‌جمهور هم در حساب كاربري خود در توييتر نوشت: جمهوري اسلامي ايران از ميانجگيري روسيه، ميان آذربايجان و ارمنستان و پذيرش آتشبس از سوي طرفين در مناقشه قره‌باغ استقبال مي‌كند. واعظي تاكيد كرد: ما همچنان به پايبندي دو كشور به مرزهاي بين‌المللي و حفظ حقوق شهروندي همه اقشار تاكيد داريم. وي تصريح كرد: معتقد هستيم در صورتي كه دو طرف درگير مناقشه به قواعد بين‌المللي از جمله تماميت ارضي كشورها و حقوق شهروندي اتباع متعهد بمانند، مذاكرات و راه‌حل سياسي مي‌تواند به اين بحران كهنه پايان دهد. ضمن خرسندي از پايان جنگ، اميدواريم توافق به دست آمده براي آتشبس اجرايي شود.
به امید فردایی صلح‌آمیز در قره‌باغ
بهرام امیراحمدیان، کارشناس حوزه قفقاز در یادداشتی آورده است: امید آنکه این آتش بس پایدار باشد، ولی پس از اعلام آتشبس در جبهه قره‌باغ به ابتکار روسیه، این بار در ارمنستان جنگ بین ارامنه و دولت آغاز شده و کابینه پاشینیان را با بحران فروپاشی روبه‌رو کرده است. قره‌باغ به یک مسأله حیثیتی بین دو کشور تبدیل شده بود. پس از برقراری آتش بس از سوی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری در اروپا از سال1994 فرصتی برای جمهوری آذربایجان پیش آمد تا بتواند به اوضاع اقتصادی خود سر و سامان دهد. حیدر علی‌اف با دعوت از سرمایه‌گذاران غربی توانست به توسعه میادین نفت و گاز خود سامان بخشد و به زعم او حضور سرمایه‌گذاران غربی موجب بروز صلح در منطقه و بازپس‌گیری مناطق اشغالی ارمنستان خواهد شد.
سرمایه‌گذاران غربی و دولت‌های اروپایی و امریکایی چندان تمایلی به حل مسأله نشان ندادند و با وجود عضویت امریکا و فرانسه در گروه مینسک در کنار روسیه به عنوان رؤسای گروه در موضوع قره‌باغ، گروه نخواست، نمی‌توانست یا نتوانست در روند صلح گام مثبتی بردارد. جمهوری آذربایجان در برابر ارمنستانی که بخش هایی از کشورش را اشغال کرده بود تنها ماند. هم فرانسه وهم روسیه با ارمنستان روابطی نزدیک داشته و دارند و پشتیبان این کشورند، امریکا هم چندان تمایلی به کار کردن در کنار روسیه در منطقه نداشته است. جمهوری آذربایجان از فرصت نه جنگ نه صلح بهره‌برداری کرد و با اعلام موضع رسمی«حل مناقشه از مجاری دیپلماتیک» از دست‌یازی به جنگ اجتناب و به توسعه اقتصادی و تجهیز ارتش ملی پرداخت، موردی که ارمنستان ناتوان از آن بود. شرایط جغرافیایی کوهستانی مناطق اشغالی و قرار داشتن بقیه نقاط جمهوری آذربایجان در تیررس نیروهای ارمنی، آذربایجان را بر آن داشت که فرصت به دست آورد.
حمله نیرومند و پرتعداد اخیر جمهوری آذربایجان به منطقه اشغالی موجب غافلگیری ارمنستان شد. انگیزه بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی میهن برای ارتش جمهوری آذربایجان با تجهیزات مدرن و فوق پیشرفته، طبیعی بود که در برابر نیروهای ارتش ارمنستان می‌توانست به برتری دست یابد و ارتش ارمنستان با از دست دادن تجهیزات و نیرو وادار به عقب‌نشینی شده و یکی پس از دیگری قلمروهای اشغالی را باز پس گذارد.
مقرر شده بود در صورت برقراری آتشبس (که چند بار در جریانات اخیر برقرار و نقض شد) ارتش‌های کشورهای اسکاندیناوی به عنوان نیروهای پاسدار صلح بی‌طرف در خط تماس مستقر شوند. موافقت ناگهانی دیروز به ابتکار روسیه و برقراری آتشبس و استقرار نیروهای نظامی روسی نشان می‌دهد که روسیه باز هم دست بالا را در منطقه دارد. امکان برقراری ارتباط بین مناطق ارمنی‌نشین قره‌باغ با ارمنستان از طریق ایجاد کریدور خانکندی –لاچین تحت نظارت نیروهای صلحبان روسی و در برابر امکان برقراری ارتباط نخجوان با مناطق غربی جمهوری آذربایجان از طریق گذر از دالان «زنگه زور» در جنوب ارمنستان تحت نظارت نیروهای صلحبان روسی، از نقاط مثبت این بیانیه است که به امضای رئیس جمهوری آذربایجان، رئیس جمهوری روسیه و نخست وزیر ارمنستان رسیده است. در اعلامیه‌ای که از سوی نخست وزیر ارمنستان صادر شده است آمده است که: «توافقنامه‌ای را با رئیس جمهوری روسیه و جمهوری آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم. تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است؛ آتشبس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است. این پیروزی نیست، اما تا زمانی که شما اذعان نکنید که باخته‌اید، شکستی در کار نخواهد بود؛ ما هرگز اذعان نمی‌کنیم که باخته‌ایم و این آغاز عصر وحدت ملی برای ما خواهد بود».
نکته اساسی در این میان این است که سه کشور هم مرز با قلمرو مناقشه: ایران در جنوب، روسیه در شمال و ترکیه در غرب است. اینکه چرا در گروه مینسک تنها روسیه عضویت دارد، سؤال برانگیز و مورد اعتراض ایران و ترکیه است. بیشترین سهم را ایران در جوار با مرزهای منطقه بحرانی دارد که در این ساختار نادیده گرفته شده است. این حق ایران است که در مرزهای شمالغربی خود در همجواری با منطقه بحرانی باید نقشی اساسی داشته باشد که به فراموشی سپرده شده است.
جشن در باکو، خشم در ایروان
پس از سه دهه آتش جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قره‌باغ، سرانجام این زخم کهنه با مرهم صلح به پایان رسید. تلاش‌های دیپلماتیک روسیه در هفته‌های اخیر برای توقف درگیری‌ها بین باکو و ایروان نتیجه داد و دو طرف مناقشه به آتشبس پایدار تن دادند. به گزارش خبرگزاری رویترز، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان شامگاه دو شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان درخصوص پایان دادن به جنگ و درگیری در منطقه قره‌باغ به توافق رسیده است. پاشینیان، این تصمیم را دردناک توصیف کرد و خطاب به مردم کشورش گفت: «تصمیم خیلی خیلی دشواری را برای خودم و شما گرفتم؛ تا حدی دردناک که شخصاً قادر به توصیفش نیستم، اما این تصمیم بنا بر تحلیل‌های عمیق از اوضاع نظامی و ارزیابی افرادی که از آن درک بهتری دارند، اتخاذ شد». پاشینیان اعلام کرد: «این پیروزی نیست، اما تا وقتی که خودتان به بازنده بودن در جنگ اعتراف نکنید، شکست هم نخواهد بود.» پاشینیان در این باره توضیح داد: «من این تصمیم را بعد از اینکه ارتش به انجام آن اصرار داشت، گرفتم. می‌توانید وضعیتی را تصور کنید که در آن ارتش می‌گوید لازم است که جنگ متوقف شود».
وزارت دفاع ارمنستان هم دیروز در بیانیه‌ای با بیان اینکه جنگ در منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ کوهستانی» به پایان رسیده، بر لزوم تقویت بیش از پیش ارتش و نیروهای نظامی این کشور تأکید کرد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، همچنین کاخ کرملین در بیانیه‌ای با تأیید این مطلب اعلام کرد که رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان بیانیه‌ای مشترک را برای آتشبس در منطقه قره‌باغ امضا کردند. وزارت دفاع روسیه اعلام کرده که نیروهای حافظ صلح شامل ۱۹۶۰ نظامی به همراه ۹۰ خودروی زرهی و ۳۸۰ تجهیزات نظامی دیگر به منطقه قره‌باغ اعزام شدند. این نیروها در نقاط بازرسی در امتداد خط مرزی در قره‌باغ مستقر خواهند شد و مرکز فرماندهی را برای نظارت بر آتشبس ایجاد خواهند کرد. بر اساس توافق صورت گرفته منطقه آغدام تا ۲۰ نوامبر در کنترل نیروهای آذربایجان قرار می‌گیرد. همچنین ارمنستان منطقه کلبجر را تا ۱۵ نوامبر و منطقه لاچین را تا اول دسامبر با استفاده از مسیر عبوری لاچین به عرض ۵ کیلومتر که اتصال میان قره‌باغ با ارمنستان است، ترک می‌کند. مرکز جدید صلح‌بانی بر اجرای آتشبس در قره‌باغ نظارت خواهد کرد و باکو و ایروان همچنین تبادل زندانیان و اجساد کشته‌شدگان را انجام می‌دهند. در این توافقنامه علاوه بر زمان‌بندی خروج نیروهای ارمنستان و مسیر خروج آنها، آمده «دو طرف ظرف مدت سه سال برای احداث یک مسیر ترافیکی در امتداد دالان لاچین که خانکندی (استپاناکرت-مرکز قره‌باغ) و ارمنستان را مرتبط می‌کند، اقدام خواهند کرد.» در شرایطی که جمهوری آذربایجان در بیانیه خود در کنار نیروهای صلح بان روسیه از حضور نیروهای ترکیه در منطقه مرزی قره‌باغ خبر داد، کرملین اعلام کرد که تنها نیروهای روس در این منطقه مستقر خواهند شد.
صلح بدون غرب
رئیس‌جمهور آذربایجان در اولین سخنرانی بعد از امضای توافق اتمام جنگ در منطقه قره‌باغ، گفت: «باکو توانست ارتش ارمنستان را شکست دهد و تاکنون ۳۰۰ منطقه را از اشغال آزاد کند». به گزارش شبکه «الجزیره»، الهام علی‌اف خطاب به ملت خود گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم». مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هم توافق صلح در قره‌باغ را پیروزی قاطع جمهوری آذربایجان معرفی کرد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «پیروزی جمهوری آذربایجان در زمین نبرد و در میز مذاکره را تبریک می‌گویم و آنها توانستند در میز مذاکره و میدان نبرد دستاوردهای مهمی داشته باشند.» ایران هم که ابتکار صلح را برای پایان دادن به جنگ ارمنستان و آذربایجان ارائه داده بود، از توافق آتشبس استقبال کرد.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، وزارت امور خارجه ایران دیروز در بیانیه‌ای تأکید کرد: «ایران امیدوار است این توافق که اصول آن در طرح پیشنهادی ایران نیز آمده بود، به ترتیبات نهایی برای استقرار صلح پایدار در منطقه قفقاز منجر شود.» در این بیانیه آمده است: «ایران بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم تغییر در مرزهای رسمی بینالمللی، آزادی مناطق اشغالی، بازگشت آوارگان، احترام به امنیت و حقوق اقلیت‌ها و همچنین خروج تمامی نیروهای تکفیری و جنگجویان خارجی از منطقه تأکید داشته و بار دیگر آمادگی خود را برای کمک به تحقق صلح و امنیت پایدار در منطقه و مشارکت در ابتکارات منطقه‌ای اعلام می‌کند.» رهبر معظم انقلاب هفته گذشته در سخنانی تأکید کردند که مناطق اشغال شده آذربایجان توسط ارمنستان باید باز پس داده شود و مقامات باکو از این موضع‌گیری قدردانی کردند.
توافق صلح در قره‌باغ در شرایطی به سرانجام رسید که روسیه، با مساعدت ایران و ترکیه نقش مهمی در این میان ایفا کردند و گروه میانجی «مینسک» متشکل از کشورهای اروپایی و امریکا را که در ۲۸ سال گذشته هیچ اقدام مثبتی برای پایان دادن به درگیری‌ها انجام ندادند، کنار زدند و همچون نشست آستانه برای حل بحران سوریه، این بار نیز توافقی بدون حضور غربی‌ها در منطقه به دست آمد. روسیه با نقش محوری که در جنگ قره‌باغ داشت، توانست با باز گرداندن مناطق اشغال شده جمهوری آذربایجان به سرزمین اصلی، این کشور را که در دهه‌های اخیر از سیاست‌های روسیه جدا شده بود، تا حدی به سمت خود جذب کند و از طرفی، مقامات کنونی ارمنستان را که گوشه چشمی به غربی‌ها داشتند، تنبیه کند. از سوی دیگر، روسیه از بعد بینالمللی نیز توانست با وارد کردن ترکیه برای پایان دادن به بحران قره‌باغ، این کشور را از غرب جدا کرده و به سمت خود جذب کند.
اعتراض در ایروان، شادی در باکو
پس از امضای توافقنامه میان آذربایجان و ارمنستان و سخنان الهام علی‌اف، مردم آذربایجان در باکو، پایتخت این کشور با در دست داشتن پرچم‌های آذربایجان به خیابان‌ها آمدند و جشن گرفتند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، در شهر گنجه دومین شهر بزرگ آذربایجان نیز صدها تن از شهروندان به میدان آزادلیق سرازیر شدند و با در دست داشتن پرچم‌های ترکیه و آذربایجان به شادی پرداختند. آنان شعار‌های «زنده باد سربازان ما»، «قره‌باغ متعلق به ماست و برای ما خواهد ماند»، «سرت را بالا بگیر‌ای مادر شهید» سر دادند. اما در ارمنستان وضعیت به گونه‌ای دیگر رقم خورد و مردم این کشور با حضور در خیابان‌ها مخالفت خود را با توافق آتشبس اعلام کردند. به گزارش خبرگزاری تاس، معترضان ارمنستان روز سه شنبه به سمت ساختمان دولت و پارلمان یورش برده، شیشه‌ها و وسایل داخل آن را شکسته و خواستار استعفای نخست‌وزیر کشورشان شدند. فعالان فضای مجازی فیلم‌هایی از ورود معترضان به ساختمان نخست‌وزیری ارمنستان منتشر کرده‌اند. به گزارش شبکه الجزیره، مخالفان توافق معتقدند عقب‌نشینی نیروهای ارمنی از بخشی از خاک جمهوری آذربایجان که ارمنستان را به قره‌باغ متصل کرده، «خیانت» است.
توافق شبانه برای پایان جنگ
پس از 45 روز نبرد خونین و امضای سه تفاهم نامه آتش بس، بالاخره به نظر می رسد که با تصرف شوشی دومین شهر بزرگ قره باغ و بازپس گیری بسیاری از مناطق جبهه جنوبی مناقشه توسط ارتش جمهوری آذربایجان و گروه های تروریستی تحت حمایت ترکیه، ارامنه قره باغ شکست را پذیرفته و طرف های درگیر طرح آتش بس و صلح روسیه جهت ترک مخاصمه را به اجرا گذاشته اند. این طرح توسط رئیس جمهور روسیه، رئیس جمهور آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان در آخرین ساعات دوشنبه به صورت ویدئو کنفرانسی امضا شد. تفاهمی که خشمی در میان مردم ارمنستان و خوشحالی در میان مردم جمهوری آذربایجان ایجاد کرد. نیکول پاشینیان سه شنبه دیروز در فیسبوک ضمن اعلام این خبر از تصمیم خود برای امضای این توافق به عنوان «اقدامی دشوار برای خود و کشورش» یاد کرده و گفته این توافق از نخستین ساعت بامداد سه‌شنبه اجرا شده و به درگیری میان ارامنه قره باغ، ارمنستان و جمهوری آذربایجان خاتمه خواهد داد. الهام علی‌اف نیز این توافق را «واقعه مهم» تاریخی خواند و در شبکه‌های اجتماعی آن را محصول «تسلیم» ارمنستان دانسته است. همچنین وی اذعان داشته که نیروهای ارتش ترکیه هم در فرایند صلح‌بانی مشارکت خواهند داشت این در حالی است که روسیه قویا این مسئله را رد کرد. با این حال بر اساس این توافق،آتش بس کامل در منطقه درگیری از ساعت ۰۰:۰۰ به وقت مسکو از دیروز اجرایی شده و طرف های درگیر در مواضع خود باقی می مانند. منطقه آقدام در قره باغ و منطقه مرزی گازاخ در شمال شرق ارمنستان تا ۲۰ نوامبر به جمهوری آذربایجان بازگردانده می شود. در امتداد خط تماس در قره باغ و در امتداد دالان لاچین، یک گروه صلحبان فدراسیون روسیه به تعداد ۱۹۶۰ نفر از نیروهای مسلح، ۹۰ زره پوش، ۳۸۰ واحد خودرو و تجهیزات ویژه مستقر خواهند شد. این نیروها به موازات عقب نشینی نیروهای مسلح ارمنی مستقر می شوند. مدت زمان اقامت نیروهای نظامی صلح فدراسیون روسیه ۵ سال است،
با تمدید خودکار برای دوره های ۵ ساله بعدی، در صورتی که هیچ یک از طرف ها ۶ ماه قبل از انقضای مدت قصدی برای خاتمه استفاده از این ماده اعلام نکرده باشد به منظور افزایش اثربخشی کنترل بر اجرای توافق نامه ها توسط طرف های درگیر، یک مرکز حفظ صلح برای کنترل آتش بس مستقر می شود. همچنین ارامنه، منطقه غربی کلبجر را تا ۱۵ نوامبر سال ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا اول دسامبر سال ۲۰۲۰، به جمهوری آذربایجان باز می گردانند. در سه سال آینده، برنامه ای برای احداث یک مسیر جدید ترافیکی در امتداد دالان لاچین، با ارائه ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان، با انتقال مجدد متعاقب نیروهای صلح آمیز روسیه برای محافظت از این مسیر، تعیین می شود. جمهوری آذربایجان ایمنی ترافیک را تضمین می کند. بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت مدیریت و کنترل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان خواهد بود. تبادل اسرای جنگی و سایر افراد و اجساد کشته شدگان درگیر آغاز خواهد شد. کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه مسدود نمی شود. جمهوری ارمنستان به منظور سازمان دهی حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت، بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان ارتباطات حمل و نقل برقرار می کند. کنترل حمل و نقل توسط نهادهای سرویس مرزی FSB روسیه اعمال می شود. با توافق طرف ها، ساخت مسیر ارتباطات حمل و نقل جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق غربی جمهوری آذربایجان پیوند می دهد، فراهم می شود. بدین ترتیب، هفت منطقه اشغالی پیرامون منطقه اصلی قره باغ کوهستانی است که ارامنه طی درگیری های سال های 88 تا 94 به تصرف خود درآورده بودند و همچنین شهر مهم شوشی، که نیروهای آذربایجانی در روزهای اخیر درگیری تصرف کردند به جمهوری آذربایجان رسما باز می گردد. در همین حال، ارمنستان کنترل قره باغ کوهستانی (به غیر از شوشی) را حفظ خواهد کرد، اما در مرزهای بین المللی جمهوری آذربایجان محاسبه خواهد شد. 
همچنین با توافق طرف ها، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه ای ضمن استقبال از این توافق، بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم تغییر در مرزهای رسمی بین المللی، آزادی مناطق اشغالی، بازگشت آوارگان، احترام به امنیت و حقوق اقلیت ها و همچنین خروج تمامی نیروهای تکفیری و جنگجویان خارجی از منطقه تاکید کرده است. اعتراض‌ها در ارمنستان با این حال، به نظر می رسد امکان اجرای توافق نامه منتشر شده حداقل در بخش آتش بس تا حدودی با ابهاماتی مواجه است. نیروهای حافظ صلح راهی قره باغ شده اند اما تا استقرار کامل آن ها زمان لازم است. معلوم هم نیست که برخی از ژنرال های جنگ اول قره باغ که با گروه های خود در این جنگ مشارکت داشته و خیلی از آن ها با پاشینیان مشکل دارند از فرمان آتش بس تبعیت کنند. به ویژه آن که جو داخلی در ارمنستان نیز بسیار ملتهب است. ساعاتی پس از انتشار این توافق، علاوه بر ساختمان دولت، مجلس و اقامتگاه نخست وزیر ؛دفتر صدای آزادی و دفتر بنیاد سوروس در ایروان هم مورد حمله معترضان قرار گرفت و رئیس پارلمان ارمنستان به شدت از سوی معترضان مضروب شد . پاشینیان هم در مکان نامعلومی است و معترضان با اشغال صحن مجلس خواستار استعفای وی شدند. جالب این جاست که «سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان اعلام کرد که از طریق رسانه‌ها از امضای توافق با روسیه و جمهوری آذربایجان برای اتمام جنگ در قره‌باغ کوهستانی مطلع شده است!
ارمنستان تسلیم شد، یورش مردم خشمگین به پارلمان و کاخ نخست‌وزیری
«نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، بامداد دیروز اعلام کرد، توافقنامه‌ای را با روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کرده است. نشست مذکور به شکل ویدئو کنفرانس بر گزار شد. در این بیانیه آمده است: من بیانیه‌ای را با رؤسای جمهور روسیه و (جمهوری) آذربایجان امضا کردم تا ... جنگ قره باغ
پایان یابد. پاشینیان افزود: من پس از تجزیه و تحلیل عمیق وضعیت نظامی توسط خودم و توسط افرادی که این وضعیت را بهتر می‌دانند، این تصمیم را گرفتم... من طی روزهای آینده در مورد همه اینها به طور مفصل صحبت می‌کنم. این یک پیروزی نیست، اما تا زمانی که اعتراف نکنید که یک بازنده هستید، شکستی وجود نخواهد داشت. ما هرگز اعتراف نمی‌کنیم که بازنده هستیم و این باید آغاز دوره وحدت و احیای ملی ما باشد. به گزارش خبرگزاری آریا، نخست‌وزیر ارمنستان دیروز در توجیه اقدامش گفت: ما چاره دیگری به جز امضای توافق صلح نداشتیم، منابع انسانی و تجهیزات نظامی ما بسیار محدود بود. اگر جنگ را ادامه می‌دادیم، متحمل تلفات بیشتر و از دست رفتن کل قره باغ می‌شدیم. ارمنستان طی سال‌های اخیر به رژیم صهیونیستی نزدیک شده بود، اما این دوستی باعث نشد که تل‌آویو در جنگ اخیر، به کمک ایروان بشتابد.
اعتراضات در ارمنستان
بیانیه پاشینیان، باعث شکل‌گیری تظاهرات در برابر ساختمان نخست‌وزیری ارمنستان در «ایروان» شد. معترضان خشمگین کاخ نخست‌وزیری و پارلمان را اشغال کردند، «آرارات میرزویان» رئیس‌پارلمان ارمنستان، را مورد ضرب و شتم قرار‌دادند و اموال مجلس و دولت را تخریب کردند. میرزویان هم اکنون در بیمارستان تحت معالجه است. تظاهرکنندگان خواستار لغو توافق نامه صلح و ادامه جنگ شدند. نمایندگان پارلمان عضو 17 حزب مخالف هم خواستار لغو این توافق نامه،
و کناره‌گیری نخست‌وزیر شدند. اما، نخست‌وزیر ارمنستان ضمن محکوم کردن اقدامات این مهاجمان، آنها را به خویشتنداری دعوت کرد.
در این میان، «آراییک‌هاروطونیان» رئیس‌منطقه قره باغ، ضمن اعتراف به از دست رفتن مناطق گسترده در قره باغ کوهستانی و تلفات زیاد ارمنی‌ها در این جنگ 44 روزه، از پاشینیان حمایت کرد.
صبح دیروز همچنین، دفتر رادیو آزادی در ایروان مورد حمله مهاجمان خشمگین قرار گرفت.
به گزارش فارس، «آرمن سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان، هم در بیانیه‌ای اعلام کرد از طریق رسانه‌ها خبر امضای توافق با روسیه و جمهوری آذربایجان و همچنین شرایط این توافق برای اتمام جنگ در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی را شنیده است.
در این بیانیه سرکیسیان آمده است: متاسفانه هیچ مشورت یا صحبتی با من به عنوان رئیس‌جمهور، درباره این سند نشده است. من در هیچ مذاکراتی مشارکت نداشتم، و حل و فصل منازعه قره‌باغ از اهمیت ملی برخوردار است و هر اقدام و تصمیمی مرتبط با منافع و حقوق اساسی ارمنستان، آرتساخ (جمهوری خودخوانده قره‌باغ) و کل مردم ارمنستان، به خصوص امضای یک سند، باید موضوع مشاوره‌ها و گفت‌وگوهای جامع باشد.
واکنش پوتین
«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، دیروز پس از توافق باکو- ایروان گفت: «طبق بیانیه مشترکی که ساعاتی پیش امضا شد، نیروهای حافظ صلح در منطقه قره‌باغ کوهستانی مستقر خواهند شد.»
او خاطرنشان کرد، آتشبس جدید، شرایط لازم را برای حل بلندمدت بحران قره‌باغ کوهستانی فراهم خواهد کرد. وی همچنین تصریح کرد: «آذربایجان و ارمنستان در مناطقی که تحت کنترل دارند، باقی خواهند ماند».
اظهارات علی‌اف
«الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم.» وی در ادامه، از رؤسای جمهور روسیه و ترکیه، بابت حصول به این توافق آتشبس تشکر کرد. علی‌اف در بخش دیگری از سخنانش گفت که ترکیه و روسیه مشترکاً حفاظت از صلح در قره‌باغ کوهستانی را به عهده خواهند گرفت. البته، ناگفته نماند که در پی اعلام «مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه، مبنی بر استقرار نیروهای ترکیه و روسیه در قره باغ، مسکو با آن مخالفت و بعدا اعلام کرد که نیروهای حافظ صلح روسی در قره باغ مستقر شدند.
مفاد توافق آتشبس
در بخشی از بیانیه مشترک رؤسای جمهور روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، موارد زیر آمده است: برقراری آتش بس و توقف کامل عملیات نظامی در قره‌باغ کوهستانی، حفظ وضعیت سرزمینی موجود توسط جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان و استقرار 1960 نیروی صلحبان فدراسیون روسیه در منطقه تماس قره‌باغ کوهستانی به مدت پنج سال. بخش‌های مهم این بیانیه، که به جا به جایی سرزمینی مربوط میشوند، نیز موارد زیر هستند: منطقه «آغدام» و اراضی جمهوری آذربایجان در منطقه «قازاخ»، که تحت سیطره جمهوری ارمنستان بوده است، از تاریخ ۲۰ نوامبر(30 آبان) به جمهوری آذربایجان واگذار خواهد شد، جمهوری ارمنستان منطقه «کلبجار» را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰(25 آبان) و منطقه «لاچین» را تا یک دسامبر ۲۰۲۰(11 آذر)، تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد. بدین ترتیب، هفت منطقه اشغالی پیرامون منطقه اصلی قره باغ کوهستانی، که ارامنه طی جنگ در سال‌های 88 تا 94 به تصرف خود در آورده بودند و همچنین، شهر مهم «شوشی»، که نیروهای دولت باکو در روزهای اخیر تصرف کرده‌اند، به جمهوری آذربایجان رسما باز می‌گردد. در مقابل نیز، ارمنستان کنترل قره باغ کوهستانی (به غیر از شوشی) را حفظ خواهد کرد.
درگیری‌ها بر سر قره باغ، ابتدا در سال 1988 میان جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان آغاز شده و تا سال 1994 ادامه یافته است. این درگیری‌ها کم و بیش ادامه داشت، تا اینکه 44 روز قبل یک جنگ خونین جدید آغاز شد و نهایتا نیز به شکست ارمنستان انجامید.
آتشبس ناگهانی در قره باغ
ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی با میانجیگری روسیه به توافق جدیدی برای برقراری آتشبس در قره‌باغ دست یافته‌اند که تردیدها درباره پایداری این توافق وجود دارد و این در حالی است که حصول این توافق موجب بروز اعتراض‌هایی در جامعه ارمنستان نیز شده است.
به گزارش سه شنبه ایرنا، کاخ کرملین ساعاتی پیش اعلام کرد که «الهام علی اف» رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان و «ولادیمیرپوتین» رئیس جمهوری روسیه بیانیه ای را مبنی بر اعلام آتش بس کامل و رفع تمام خصومت‌ها در منطقه درگیری قره باغ از ابتدای بامداد ۱۰ نوامبر (امروز سه‌شنبه) به وقت مسکو امضا کردند.
پوتین نیز بامداد سه‌شنبه طی بیانیه ای گفت: براساس توافقنامه امضا شده بین سه طرف، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان در مواضع خود متوقف و نیروی حافظ صلح فدراسیون روسیه در امتداد خط تماس در قره باغ و جمهوری ارمنستان مستقر می‌شود.
همچنین آوارگان و پناهندگان به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت کنترل کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل برمی‌گردند و تبادل اسرای جنگی، سایر افراد بازداشت شده و اجساد کشته شدگان انجام می‌شود. در همین راستا کنترل ارتباطات و حمل و نقل، با کمک مقامات سرویس مرزبانی روسیه انجام می‌شود.
در همین حال الهام علی اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان امضای سند صلح بین کشورش و ارمنستان را دست آورد مهم برای باکو توصیف کرد.
ارمنستان و جمهوری آذربایجان به دنبال آغاز درگیری‌های جدید از اوایل مهر پیشتر سه مرتبه با برقراری آتشبس در قره باغ توافق کرده بودند اما این توافق نامه‌ها به دلیل تداوم تبادل اتش نقض شد و طرفین یکدیگر را به تمایل برای ادامه درگیری‌ها متهم کردند.
مفاد توافقنامه و استقرار صلح بانان روس
به دنبال حصول توافق جدید آتش بس در قره باغ، گزارش شده است که صلح‌بانان روسیه به منظور تحقق آتش بس بر اساس توافقنامه امضا شده بین مسکو، ایروان و باکو در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ مستقر میشوند.
همچنین مقرهای دیده بانی روسیه در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ و تا امتداد دالان لاچین (متصل کننده قره باغ به ارمنستان) مستقر میشوند.
به منظور کنترل رعایت توافقنامه آتش بس بین طرف‌های مناقشه قره باغ، استقرار مقرهای دیده بانی در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ تا دالان لاچین پیش بینی شده است. همچنین در راستای اجرای مفاد این توافق نامه تمامی عملیاتهای نظامی متوقف میشوند، سرزمین‌های بازداشت شده در مناطق آغدم و گزاخ تا ۲۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ به جمهوری آذربایجان بازگردانده میشوند، مدت اقامت نیروهای حافظ صلح روسی در خاک ۵ سال است و یک مرکز صلح برای نظارت بر آتش بس ایجاد خواهد شد.
خبرگزاری ارمن پرس نیز گزارش داد، وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرد که از ساعت ۵ صبح سه‌شنبه(به وقت محلی) نیروهای مسلح این کشور با همکاری نیروهای مسلح روسیه در حال اجرای تعهداتش در قبال توافق نامه جدید آتشبس هستند.
اعتراض‌ها در ارمنستان
اعلام حصول توافق جدید میان ارمنستان و جمهوری اذربایجان در حالی امیدها را برای توقف کامل درگیری‌ها در قره‌باغ افزایش داده اما از سوی دیگر موجب نگرانی در مورد بی ثباتی در جامعه ارمنستان شده است.
شماری از ساکنان ایروان بامداد سه شنبه به نشانه اعتراض به برقراری آتش بس در منطقه قره باغ، از زنجیر ماموران پلیس عبور کرده و وارد ساختمان دولت ارمنستان شدند.
پس از اینکه «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان از دستیبابی به توافق برای آتش بس در قره باغ خبر داد، صدها نفر در میدان جمهوری (میدان اصلی ایروان) که ساختمان دولت در آن قرار دارد، تجمع کردند.
ماموران پلیس از زور در مورد معترضان استفاده نکرده و سعی کردند آنها را آرام کنند.
این اعتراض‌ها در ایروان در حالی شکل گرفته است که نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان عنوان کرد: من بیانیه ای را با روسای جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ قره باغ امضا کردم. من این تصمیم را در نتیجه تجزیه و تحلیل عمیق گرفتم که تصمیمی بسیار بسیار دشوار بود.
در این میان خبرگزاری آرمن پرس گزارش داد که نخست وزیر ارمنستان از نهادهای قانونی خواست معترضانی را که با خشونت وارد ساختمان‌های دولتی شدند و همچنین به رئیس پارلمان نیز حمله کرده، دستگیر کنند. این خبرگزاری همچنین شایعات را مبنی بر اینکه پاشینیان به دنبال اعتراض‌ها در ایروان پس از امضای توافق نامه آتش بس با جمهوری آذربایجان، خاک ارمنستان را ترک کرده، رد کرد. پاشینیان نیز ضمن رد این شایعات گفت: البته که من در ارمنستان هستم. به طور کامل متعهد به ادامه انجام وظایفم به عنوان نخست وزیر این کشور هستم.
خبرگزاری اسپوتنیک نیز گزارش داد که وزارت دفاع ارمنستان و ستاد مشترک ارتش این کشوز بیانیه مشترکی را منتشر کرده و در آن از مردم این کشور خواستند تا از انجام هر گونه اقدامی که موجب تضعیف ثبات این کشور شود، امتناع کنند.
همچنین گزارش شده است که مخالفان دولت ایروان در حال جمع آوری امضا با هدف درخواست از پارلمان ارمنستان در خروج از توافق نامه جدید اتش بس با جمهوری آذربایجان هستند.
پس از هفته های جنگ شدید و سخت در قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه آذربایجان و ارمنستان برای پایان جنگ به توافق رسیدند.
«نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان بامداد سه‌شنبه (به وقت تهران) اعلام کرد توافقنامه‌ای را با روسیه و جمهوری آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کرده است.
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان
پاشینیان در بیانیه‌ای گفت: «توافقنامه‌ای را با رئیس‌جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم.»
او اضافه کرد: «تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است. آتشبس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است.»
پاشینیان تصریح کرد: «این پیروزی نیست، اما تا زمانی که شما اذعان نکنید که باخته‌اید، شکستی در کار نخواهد بود. ما هرگز اذعان نمی‌کنیم که باخته‌ایم و این آغاز عصر وحدت ملی برای ما خواهد بود.»
وی گفت: «در برابر شهدای همه شما زانو می‌زنم. در برابر همه سربازان، افسران، ژنرال‌ها و نیروهای داوطلب که با جانشان از سرزمین مادری‌مان دفاع کردند، تعظیم می‌کنم.»
دقایقی بعد از اعلام توافق میان ارمنستان، روسیه و جمهوری آذربایجان برای اتمام جنگ قره‌باغ، منابع خبری از انفجار در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان خبر دادند.
شبکه گلوبال خبر نوشت پدافند موشکی جمهوری آذربایجان دو فروند موشک بالستیک ارمنستان را که به سمت باکو شلیک شده بود، رهگیری و منهدم کرده است.
اعتراضات در ارمنستان
رسانه های ارمنستان از شکل‌گیری تظاهرات در برابر ساختمان نخست وزیری این کشور خبر می‌دهند. معترضان ضمن مخالفت با توافق آتشبس، خواستار استعفای «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان شدند.
فعالان فضای مجازی فیلم‌هایی از ورود معترضان به ساختمان نخست وزیری ارمنستان منتشر کرده‌اند.
">
اظهارات پوتین
«ولادیمیر پوتین»، رئیس فدراسیون روسیه گفت: «طبق بیانیه مشترکی که ساعاتی پیش امضا شد، نیروهای حافظ صلح در منطقه قره‌باغ کوهستانی مستقر خواهند شد.»
او خاطرنشان کرده آتشبس جدید، شرایط لازم برای حل بلندمدت بحران قره‌باغ کوهستانی را فراهم خواهد آورد. وی همچنین تصریح کرد آذربایجان و ارمنستان در مناطقی که تحت کنترل دارند باقی خواهند ماند.
رئیس‌جمهوری آذربایجان: خوشحالم که جنگ تمام شد
ولادیمیر پوتینالهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم.»
وی در ادامه از رئیس‌جمهوری روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه بابت حصول این توافق آتشبس تشکر کرد.
علی‌اف در بخش دیگری از سخنانش گفت که ترکیه و روسیه مشترکاً فعالیت‌های حفاظت از صلح در قره‌باغ کوهستانی را به عهده خواهند گرفت.
با این حال پوتین صرفاً به نیروهای روسیه اشاره کرد و اسمی از نیروهای ترکیه به میان نیاورد.
مفاد توافق آتشبس
گزارش رسانه‌ها حاکی است طبق مفاد این آتشبس مقرر شد هر دو طرف موقعیت‌های سرزمینی فعلی خودشان را به شکلی که در حال حاضر هست، حفظ کنند؛ این به معنی آن است که دستاوردهای نظامی به دست‌‌امده برای جمهوری آذربایجان از زمان آغاز درگیری‌ها حفظ خواهند شد.
متن کامل بیانیه مشترک روسای جمهوری روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان به شرح زیر است:
ما روسای جمهوری آذربایجان، نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان و رئیس فدراسیون روسیه موارد ذیل را اعلام می‌کنیم:
«الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان
۱- آتشبس کامل و توقف کامل عملیاتهای نظامی در مناطق درگیری در قره‌باغ کوهستانی از ساعت ۰۰:۰۰، ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ به وقت مسکو اعلام خواهد شد. جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان که از این به بعد به عنوان «طرف‌ها» مورد اشاره قرار خواهند گرفت مواضع سرزمینی خودشان را حفظ خواهند کرد.۲- منطقه آغدام و اراضی جمهوری آذربایجان در منطقه قازاخ که تحت سیطره جمهوری ارمنستان بود، از تاریخ ۲۰ نوامبر به آذربایجان واگذار خواهد شد.
۳- گروهی از نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه شامل ۱۹۶۰ پرسنل نظامی، ۹۰ نفربر زره‌پوش، ۳۸۰ خودرو و تجهیزات ویژه در طول منطقه تماس قره‌باغ کوهستانی و در طول کریدور لاچین مستقر خواهند شد.
۴- استقرار نیروهای صلحبان فدراسیون روسیه، به موازات عقب‌نشینی نیروهای مسلح ارمنستان صورت خواهد گرفت. مدت زمان استقرار نیروهای حافظ صلح روسیه ۵ سال خواهد بود و این مدت به طور خودکار برای ۵ سال بعد تمدید خواهد شد، مگر آنکه هر کدام از طرفین ۶ماه قبل از انقضای این دوره، قصد خود را برای انقضای این بند اعلام کند.
۵- به منظور افزایش اثربخشی فرایندهای کنترلی بر روی اجرای توافقات توسط طرف‌های درگیری، یک مرکز آشتی برای نظارت بر آتشبس تشکیل خواهد شد.
۶- جمهوری ارمنستان منطقه کلبجار را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا ۱ دسامبر ۲۰۲۰ تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد و کریدور لاچین را تا عرض ۵ کیلومتر پشت سر خواهد گذاشت. این اتصال قره‌باغ به ارمنستان را تضمین می‌کند. این مساله بر وضعیت شهر شوشا هم موثر خواهد بود. طبق این توافق، طی سه سال آینده، برنامه‌ای برای احداث یک مسیر جدید حمل و نقل در طول کریدور لاچین مشخص خواهد شد. این مسیر، ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان را میسر خواهد کرد. جمهوری آذربایجان، ایمنی تردد شهروندان، خودروها و کالاها در طول کریدور لاچین در هر دو جهت را تضمین می‌کند.
۷- آوارگان و پناهندگان داخلی باید تحت نظارت دفتر کمیسارریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به خاک قره‌باغ و مناطق همجوار برگردند.
۸- اسرای جنگی و سایر بازداشت‌شدگان و اجساد افراد کشته‌شده مبادله خواهند شد.
۹- تمامی محورهای مواصلاتی اقتصادی و حمل و نقل در منطقه رفع انسداد شده‌اند. جمهوری ارمنستان به منظور سازمان‌دهی تردد بدون مانع شهروندان، خودروها و کالاها در هر دو جهت، ارتباطات حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را فراهم می‌کند. کنترل ارتباطات حمل و نقلی تحت کنترل سرویس خدمات مرزی FSB روسیه خواهد بود.
۱۰- با توافق طرفین، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.
جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان بیش از یک ماه است که در منطقه قره‌باغ کوهستانی وارد یک درگیری نظامی شده‌اند. طی این مدت سه بار بر سر توقف درگیری‌ها و آتشبس بشردوستانه توافق کردند که دو بار با میانجیگری مسکو بود و بار سوم با میانجیگری واشنگتن حاصل شد، اما هر بار این توافق نقض و درگیری از سر گرفته شده است.
جمهوری آذربایجان با استناد به قطعنامه‌های بینالمللی اعلام کرده که درصدد احیای حاکمیت خود بر قره باغ کوهستانی است؛ منطقه‌ای که کنترل آن در دست نیروهای تحت حمایت ارمنستان قرار دارد.
جشن در باكو، بهت در ايروان
شهاب شهسواري در یادداشتی نوشت: نيمه شب دوشنبه رسانه‌ها در خبري غافلگير‌كننده از امضاي توافق ترك تخاصم ميان جمهوري آذربايجان و جمهوري ارمنستان بعد از شش هفته جنگ مستمر با ميانجيگري روسيه خبر دادند. بر اساس گزارش‌ها، الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان، نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، دوشنبه بيانيه‌اي سه‌جانبه را امضا كردند كه بر اساس آن تمامي درگيري‌ها ميان ارمنستان و آذربايجان در منطقه قره‌باغ كوهستاني متوقف مي‌شود، ارمنستان به تدريج تمامي نيروهاي خود را از هفت منطقه اشغالي در خاك جمهوري آذربايجان خارج مي‌كند و حفاظت از امنيت مناطق غيرنظامي در منطقه ارمني‌نشين قره‌باغ كوهستاني بر عهده نيروهاي حافظ صلح روسيه قرار مي‌گيرد. اين بيانيه ساعاتي بعد از آن علني شد كه نيروهاي آذربايجان شليك تصادفي به يك هليكوپتر ارتش روسيه در آسمان ارمنستان را بر عهده گرفتند و از مسكو به خاطر اين حمله كه به كشته شدن دو نظامي روس انجاميد، عذرخواهي كردند. باكو و ايروان، از زمان آغاز درگيري‌ها در قره‌باغ، سه بار با ميانجيگري‌هاي روسيه، فرانسه و امريكا، براي آتشبس توافق كرده بودند، ولي هيچ يك از اين توافق‌هاي آتشبس عملا اجرا نشده بود. اما بيانيه سه‌جانبه دوشنبه شب به شكلي تنظيم شده كه تقريبا تمام شروط طرف آذربايجاني در آن پذيرفته شده است. ايروان در اين بيانيه تعهد داده است كه از 7 نقطه در خاك آذربايجان كه از 30 سال پيش تحت اشغال نيروهاي ارمنستان قرار دارند عقب‌نشيني كند و همچنين يك دالان زميني امن براي ارتباط زميني ميان سرزمين اصلي جمهوري‌آذربايجان و منطقه جدا افتاده نخجوان ايجاد كند. در برابر جمهوري آذربايجان هم اجازه داده است كه يك دالان به عرض 5 كيلومتر در منطقه لاچين براي ارتباط ميان سرزمين ارمنستان و منطقه ارمني‌نشين قره‌باغ در خاك اين كشور ايجاد شود. ارمنستان قرار است تا 5 روز ديگر از منطقه كلبجر كاملا عقب‌نشيني كند، دو هفته بعد از آن منطقه اقدم را كامل به نيروهاي آذربايجان بسپارد و تا اول ماه دسامبر از تمامي منطقه لاچين به جز يك دالان 5 كيلومتري عقب‌نشيني كند.
در برابر، مسكو به عنوان واسطه اين مصالحه نيز متعهد شده است كه با اعزام نزديك به 2000 نيروي حافظ صلح، امنيت ارمني‌هاي ساكن قره‌باغ كوهستاني را تامين كند. دولت روسيه بلافاصله بعد از امضاي بيانيه، اعزام نيروهاي حافظ صلح روسيه به منطقه مورد مناقشه قره‌باغ آغاز شد. بر اساس گزارش رسانه‌هاي محلي از ساعت 6 صبح به وقت محلي، دست كم 4 هواپيما حامل نظاميان روسي براي اعزام به منطقه پرواز كرده‌اند. قرار است اين نيروها با 22 پرواز به منطقه اعزام شوند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه يك روز بعد از امضاي بيانيه ترك تخاصم در قره‌باغ، در افتتاحيه اجلاس مجازي سازمان همكاري شانگهاي، ضمن تحسين شجاعت الهام علي‌اف و نيكول پاشينيان، رهبران آذربايجان و ارمنستان براي امضاي اين بيانيه، اظهار اميدواري كرد كه اين توافق به حل بلندمدت مناقشه قره‌باغ منجر شود.
در حالي كه نيكول پاشينيان، در پيام فيس‌بوكي‌اش از ناراحتي و احساس عجز براي امضاي بيانيه ترك تخاصم نوشته‌بود، الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان امضاي اين بيانيه را نشان پيروزي كشورش در جنگ با همسايه توصيف كرد. پاشينيان در بيانيه‌اش نوشت: «اين بيانيه به معناي پيروزي نيست، اما مادامي كه كسي خودش را شكست خورده نپندارد، شكست نخورده است. ما خودمان را شكست خورده نمي‌دانيم.» او ادامه داد: «من اين بيانيه را با تحليل دقيق از شرايط نظامي و با مشورت كساني امضا كردم كه بيشترين آگاهي را از شرايط جنگ داشتند. من معتقدم كه اين بهترين راه‌حل با توجه به شرايط موجود بود.» در برابر اظهارات غم‌زده نخست‌وزير ارمنستان، موضع الهام علي‌اف، سرشار از شعف و پيروزمندانه بود. او گفت كه اين توافق عملا به معناي پايان جنگ و اشغال سرزمين‌هاي جمهوري آذربايجان است و يك توافق تاريخي محسوب مي‌شود.
بحران سياسي در ارمنستان
عقب‌نشيني ارمنستان از سرزمين‌هاي متصرفه‌اش در خاك جمهوري آذربايجان، با واكنش تند بخشي از جامعه ارمنستان مواجه شد كه خواستار ادامه جنگ تا زمان استقلال قره‌باغ كوهستاني و تضمين امنيت ارمني‌هاي اين منطقه براي هميشه بودند. شايعات و اظهارنظرهاي مختلف نيز به خشم مخالفان عقب‌نشيني ارمنستان از خاك آذربايجان دامن مي‌زد. در ساعات اوليه امضاي بيانيه شايعاتي در مورد واگذاري بخش‌هايي از خاك ارمنستان در منطقه تاووش به جمهوري آذربايجان در ميان كاربران ارمني شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شد. معترضان خشمگين بلافاصله بعد از انتشار خبر امضاي بيانيه ترك تخاصم در ايروان به خيابان‌ها ريختند و با شعار كناره‌گيري دولت به سمت ساختمان‌هاي دولتي حركت كردند. سخنگوي نخست‌وزير ارمنستان با صدور بيانيه‌اي، تسليم مناطقي از خاك ارمنستان به آذربايجان را تكذيب كرد، اما اين تكذيب‌ها و بيانيه پاشينيان مبني بر درك خشم معترضان و دعوت از آنان براي مشاركت در يك راهپيمايي عمومي، چيزي از عصبانيت معترضان كم نكرد.
نيكول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان، نخستين كسي بود كه خبر امضاي بيانيه سه‌جانبه ترك تخاصم در قره‌باغ را اعلام كرد. نخست‌وزير ارمنستان در پيامي كه در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي فيس‌بوك منتشر كرد، امضاي اين بيانيه را «تصميمي بسيار بسيار سخت» براي خودش توصيف كرد و گفت: «مشخص بود كه ديگر هيچ راه ديگري براي ما وجود ندارد.» اعلام خبر امضاي بيانيه سه‌جانبه ترك تخاصم در قره‌باغ توسط روساي جمهوري روسيه و آذربايجان و نخست‌وزير ارمنستان، با واكنش تند گروهي از شهروندان ارمنستان مواجه شد كه نخست‌وزير اين كشور را به مسامحه و واگذاري سرزمين‌هاي ارمنستان به دشمن متهم مي‌كردند. معترضان ارمني، شبانه با حمله به اقامتگاه نخست‌وزيري و پارلمان ارمنستان، اين ساختمان‌ها را موقتا تحت تصرف خود در آوردند. معترضاني كه موفق به ورود به ساختمان پارلمان و دفتر نخست‌وزيري شده‌بودند فرياد مي‌زدند: «نيكول كجاست؟ خائن كجاست؟» صبح روز سه‌شنبه شايعاتي در مورد فرار نيكول پاشينيان از كشور منتشر شد كه خود او بعد از ساعاتي با انتشار يك ويدئو در فيس‌بوك از محل كارش به شهروندان اطمينان داد كه هنوز در ايروان و مشغول انجام وظايفش است. پليس ارمنستان از صبح سه‌شنبه براي جلوگيري از حمله مجدد معترضان به ساختمان‌هاي دولتي، ترتيبات امنيتي در مركز ايروان را به‌شدت افزايش داده است.
اظهار بي‌اطلاعي رييس‌جمهور ارمنستان
آرمن سركيسيان، رييس‌جمهور ارمنستان، روز سه‌شنبه با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه هيچ اطلاعي از مذاكرات مربوط به بيانيه ترك تخاصم و امضاي آن نداشته است. به گزارش راديو دولتي ارمنستان، در اين بيانيه آمده است: «از مطبوعات مطلع شدم كه بيانيه پايان دادن به جنگ قره باغ با روساي جمهور روسيه و آذربايجان امضا شد. من از مطبوعات در مورد شرايط پايان جنگ مطلع شدم. به عنوان رييس‌جمهور، متاسفانه هيچ رايزني و بحثي درباره اين سند با من صورت نگرفت، من در هيچ مذاكره‌اي شركت نكردم. حل و فصل مناقشه قره‌باغ از اهميت ملي برخوردار است. هر مرحله، اقدام، تصميم‌گري مربوط به منافع و حقوق حياتي امنيتي ارمنستان، آرتساخ و كل مردم ارمنستان، به ويژه امضاي يك سند، بايد موضوع رايزني‌ها و بحث‌هاي جامع باشد. من تاكيد مي‌كنم كه سرنوشت آرتساخ و مردم ارمنستان تنها با در نظر گرفتن منافع ملي ما و فقط براساس يك اجماع ملي قابل حل است.»
چرا ارمنستان تسليم شد؟
امضاي بيانيه ترك تخاصم دو روز بعد از سقوط شهر شوشا يا شوشي در غرب جمهوري اتفاق افتاد. شهر كليدي شوشي، در مسير دالان زميني قرار داشت كه سرزمين ارمنستان را به منطقه قره‌باغ متصل مي‌كرد و بزرگراه گوريس-استپاناكرت (خانكندي) از اين شهر مي‌گذشت. دولت جمهوري آذربايجان روز يكشنبه اعلام كرد كه كنترل كامل اين شهر را در اختيار گرفته است، اما جمهوري ارمنستان، تا دوشنبه شب از تاييد خبر سقوط اين منطقه كليدي خودداري مي‌كرد. با سقوط شوشا، عملا ارتباط زميني ميان نيروهاي مسلح ارمنستان با نيروهاي منطقه جدايي‌طلب ناگورنو قره‌باغ قطع شد و عملا نيروهاي ارمني باقي مانده در منطقه قره‌باغ كوهستاني در محاصره كامل قرار گرفته بودند. ايروان تا يك روز بعد از سقوط شهر شوشي اين شكست سرنوشت‌ساز را در ميدان نبرد انكار مي‌كرد. در شرايطي كه روز يكشنبه در بنادر جمهوري آذربايجان، بوق‌هاي كشتي‌ها براي جشن آزادي شوشا به صدا درآمد، در ارمنستان، همچنان اين خبر مسكوت مانده‌بود و رسانه‌ها از «مقاومت اسطوره‌هاي شوشي» در مقابل دشمن، سخن مي‌گفتند.
تغيير نقشه امنيتي قفقاز جنوبي
با تعهداتي كه ايروان و باكو در بيانيه دوشنبه شب داده‌اند، نقشه امنيتي منطقه به شكل چشمگيري تغيير خواهد كرد. شهروندان بي‌جا شده جمهوري آذربايجان كه از 3 دهه پيش به دليل اشغال سرزمين‌هاي‌شان توسط ارمنستان مجبور به مهاجرت به نقاط ديگر آذربايجان شده‌بودند، مي‌توانند به خانه‌هاي‌شان بازگردند. ارمنستان براي اولين‌بار به جمهوري آذربايجان اجازه مي‌دهد تا دسترسي مستقيم و امن از ميان خاك ارمنستان به منطقه جداافتاده نخجوان داشته باشد كه تا پيش از اين تنها مسير دسترسي به آن از طريق خاك ايران امكان‌پذير مي‌شد. الهام علي‌اف، رييس‌جمهور آذربايجان همچنين از حضور تركيه در ميان نيروهاي حافظ صلح در قره‌باغ خبر داد، هر چند اين خبر توسط طرف ارمني تكذيب و تاكيد شد كه در بيانيه امضا شده اسمي از حضور نظاميان تركيه در مناطق مورد مناقشه نيامده است. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه هم تاكيد كرد كه تنها قرار است صلح‌بانان روسي در منطقه مستقر شوند. تركيب جمعيتي قره‌باغ كه همواره عمدتا ارمني‌نشين بوده است، ممكن است با خروج نيروهاي ارمنستان از اطراف اين منطقه كوهستاني به تدريج تغيير كند. هر چند نيروهاي حافظ صلح روسيه مامور تامين امنيت شهروندان ارمني قره‌باغ هستند و مسير دالان لاچين براي عبور و مرور ميان قره‌باغ و ارمنستان مورد تاييد طرف‌هاي بيانيه قرار گرفته است، اما مساله بازگشت شهروندان آذري به مناطق اطراف و روستاهاي قره‌باغ، در درازمدت، ممكن است بار ديگر آتش دعواي قومي و نژادي را در اين منطقه شعله‌ور كند.
استقبال ايران از بيانيه ترك تخاصم در قره‌باغ
وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با استقبال از توافقنامه جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه تاكيد كرد: ايران اميدوار است اين توافق كه اصول آن در طرح پيشنهادي جمهوري اسلامي ايران نيز آمده بود، به ترتيبات نهايي براي استقرار صلح پايدار در منطقه قفقاز منجر شود. به گزارش اداره كل اطلاع‌رساني و امور سخنگويي، وزارت امور خارجه در بيانيه‌اي در خصوص توافقنامه جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه اعلام كرد: جمهوري اسلامي ايران از توافقنامه ميان جمهوري آذربايجان، جمهوري ارمنستان و فدراسيون روسيه كه منجر به آتشبس و توقف مخاصمات شد، استقبال كرده و اميدوار است اين توافق كه اصول آن در طرح پيشنهادي جمهوري اسلامي ايران نيز آمده بود، به ترتيبات نهايي براي استقرار صلح پايدار در منطقه قفقاز منجر شود، به گونه‌اي كه دربرگيرنده آرامش و سعادت براي مردم در تمامي كشورهاي منطقه و رافع نگراني‌هاي موجود باشد. در اين بيانيه تاكيد شده است: جمهوري اسلامي ايران بر ضرورت احترام به حاكميت و تماميت ارضي، عدم تغيير در مرزهاي رسمي بين‌المللي، آزادي مناطق اشغالي، بازگشت آوارگان، احترام به امنيت و حقوق اقليت‌ها و همچنين خروج تمامي نيروهاي تكفيري و جنگجويان خارجي از منطقه تاكيد داشته و بار ديگر آمادگي خود را براي كمك به تحقق صلح و امنيت پايدار در منطقه و مشاركت در ابتكارات منطقه‌اي اعلام مي‌كند. وزارت امور خارجه يادآور شد: جمهوري اسلامي ايران همچنين آمادگي خود را براي كمك به استقرار نيروهاي حافظ صلح فدراسيون روسيه در امتداد خطوط تماس بر اساس بندهاي ۳و ۴ توافق آتشبس اعلام مي‌كند.
محمود واعظي، رييس دفتر رييس‌جمهور هم در حساب كاربري خود در توييتر نوشت: جمهوري اسلامي ايران از ميانجگيري روسيه، ميان آذربايجان و ارمنستان و پذيرش آتشبس از سوي طرفين در مناقشه قره‌باغ استقبال مي‌كند. واعظي تاكيد كرد: ما همچنان به پايبندي دو كشور به مرزهاي بين‌المللي و حفظ حقوق شهروندي همه اقشار تاكيد داريم. وي تصريح كرد: معتقد هستيم در صورتي كه دو طرف درگير مناقشه به قواعد بين‌المللي از جمله تماميت ارضي كشورها و حقوق شهروندي اتباع متعهد بمانند، مذاكرات و راه‌حل سياسي مي‌تواند به اين بحران كهنه پايان دهد. ضمن خرسندي از پايان جنگ، اميدواريم توافق به دست آمده براي آتشبس اجرايي شود.
به امید فردایی صلح‌آمیز در قره‌باغ
بهرام امیراحمدیان، کارشناس حوزه قفقاز در یادداشتی آورده است: امید آنکه این آتش بس پایدار باشد، ولی پس از اعلام آتشبس در جبهه قره‌باغ به ابتکار روسیه، این بار در ارمنستان جنگ بین ارامنه و دولت آغاز شده و کابینه پاشینیان را با بحران فروپاشی روبه‌رو کرده است. قره‌باغ به یک مسأله حیثیتی بین دو کشور تبدیل شده بود. پس از برقراری آتش بس از سوی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری در اروپا از سال1994 فرصتی برای جمهوری آذربایجان پیش آمد تا بتواند به اوضاع اقتصادی خود سر و سامان دهد. حیدر علی‌اف با دعوت از سرمایه‌گذاران غربی توانست به توسعه میادین نفت و گاز خود سامان بخشد و به زعم او حضور سرمایه‌گذاران غربی موجب بروز صلح در منطقه و بازپس‌گیری مناطق اشغالی ارمنستان خواهد شد.
سرمایه‌گذاران غربی و دولت‌های اروپایی و امریکایی چندان تمایلی به حل مسأله نشان ندادند و با وجود عضویت امریکا و فرانسه در گروه مینسک در کنار روسیه به عنوان رؤسای گروه در موضوع قره‌باغ، گروه نخواست، نمی‌توانست یا نتوانست در روند صلح گام مثبتی بردارد. جمهوری آذربایجان در برابر ارمنستانی که بخش هایی از کشورش را اشغال کرده بود تنها ماند. هم فرانسه وهم روسیه با ارمنستان روابطی نزدیک داشته و دارند و پشتیبان این کشورند، امریکا هم چندان تمایلی به کار کردن در کنار روسیه در منطقه نداشته است. جمهوری آذربایجان از فرصت نه جنگ نه صلح بهره‌برداری کرد و با اعلام موضع رسمی«حل مناقشه از مجاری دیپلماتیک» از دست‌یازی به جنگ اجتناب و به توسعه اقتصادی و تجهیز ارتش ملی پرداخت، موردی که ارمنستان ناتوان از آن بود. شرایط جغرافیایی کوهستانی مناطق اشغالی و قرار داشتن بقیه نقاط جمهوری آذربایجان در تیررس نیروهای ارمنی، آذربایجان را بر آن داشت که فرصت به دست آورد.حمله نیرومند و پرتعداد اخیر جمهوری آذربایجان به منطقه اشغالی موجب غافلگیری ارمنستان شد. انگیزه بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی میهن برای ارتش جمهوری آذربایجان با تجهیزات مدرن و فوق پیشرفته، طبیعی بود که در برابر نیروهای ارتش ارمنستان می‌توانست به برتری دست یابد و ارتش ارمنستان با از دست دادن تجهیزات و نیرو وادار به عقب‌نشینی شده و یکی پس از دیگری قلمروهای اشغالی را باز پس گذارد.
مقرر شده بود در صورت برقراری آتشبس (که چند بار در جریانات اخیر برقرار و نقض شد) ارتش‌های کشورهای اسکاندیناوی به عنوان نیروهای پاسدار صلح بی‌طرف در خط تماس مستقر شوند. موافقت ناگهانی دیروز به ابتکار روسیه و برقراری آتشبس و استقرار نیروهای نظامی روسی نشان می‌دهد که روسیه باز هم دست بالا را در منطقه دارد. امکان برقراری ارتباط بین مناطق ارمنی‌نشین قره‌باغ با ارمنستان از طریق ایجاد کریدور خانکندی –لاچین تحت نظارت نیروهای صلحبان روسی و در برابر امکان برقراری ارتباط نخجوان با مناطق غربی جمهوری آذربایجان از طریق گذر از دالان «زنگه زور» در جنوب ارمنستان تحت نظارت نیروهای صلحبان روسی، از نقاط مثبت این بیانیه است که به امضای رئیس جمهوری آذربایجان، رئیس جمهوری روسیه و نخست وزیر ارمنستان رسیده است. در اعلامیه‌ای که از سوی نخست وزیر ارمنستان صادر شده است آمده است که: «توافقنامه‌ای را با رئیس جمهوری روسیه و جمهوری آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کردم. تصمیمی گرفتم که برای همه‌مان سخت است؛ آتشبس، برای مردم ما و خود من بسیار دردناک است. این پیروزی نیست، اما تا زمانی که شما اذعان نکنید که باخته‌اید، شکستی در کار نخواهد بود؛ ما هرگز اذعان نمی‌کنیم که باخته‌ایم و این آغاز عصر وحدت ملی برای ما خواهد بود».
نکته اساسی در این میان این است که سه کشور هم مرز با قلمرو مناقشه: ایران در جنوب، روسیه در شمال و ترکیه در غرب است. اینکه چرا در گروه مینسک تنها روسیه عضویت دارد، سؤال برانگیز و مورد اعتراض ایران و ترکیه است. بیشترین سهم را ایران در جوار با مرزهای منطقه بحرانی دارد که در این ساختار نادیده گرفته شده است. این حق ایران است که در مرزهای شمالغربی خود در همجواری با منطقه بحرانی باید نقشی اساسی داشته باشد که به فراموشی سپرده شده است.
جشن در باکو، خشم در ایروان
پس از سه دهه آتش جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قره‌باغ، سرانجام این زخم کهنه با مرهم صلح به پایان رسید. تلاش‌های دیپلماتیک روسیه در هفته‌های اخیر برای توقف درگیری‌ها بین باکو و ایروان نتیجه داد و دو طرف مناقشه به آتشبس پایدار تن دادند. به گزارش خبرگزاری رویترز، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان شامگاه دو شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان درخصوص پایان دادن به جنگ و درگیری در منطقه قره‌باغ به توافق رسیده است. پاشینیان، این تصمیم را دردناک توصیف کرد و خطاب به مردم کشورش گفت: «تصمیم خیلی خیلی دشواری را برای خودم و شما گرفتم؛ تا حدی دردناک که شخصاً قادر به توصیفش نیستم، اما این تصمیم بنا بر تحلیل‌های عمیق از اوضاع نظامی و ارزیابی افرادی که از آن درک بهتری دارند، اتخاذ شد». پاشینیان اعلام کرد: «این پیروزی نیست، اما تا وقتی که خودتان به بازنده بودن در جنگ اعتراف نکنید، شکست هم نخواهد بود.» پاشینیان در این باره توضیح داد: «من این تصمیم را بعد از اینکه ارتش به انجام آن اصرار داشت، گرفتم. می‌توانید وضعیتی را تصور کنید که در آن ارتش می‌گوید لازم است که جنگ متوقف شود».
وزارت دفاع ارمنستان هم دیروز در بیانیه‌ای با بیان اینکه جنگ در منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ کوهستانی» به پایان رسیده، بر لزوم تقویت بیش از پیش ارتش و نیروهای نظامی این کشور تأکید کرد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، همچنین کاخ کرملین در بیانیه‌ای با تأیید این مطلب اعلام کرد که رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان بیانیه‌ای مشترک را برای آتشبس در منطقه قره‌باغ امضا کردند. وزارت دفاع روسیه اعلام کرده که نیروهای حافظ صلح شامل ۱۹۶۰ نظامی به همراه ۹۰ خودروی زرهی و ۳۸۰ تجهیزات نظامی دیگر به منطقه قره‌باغ اعزام شدند. این نیروها در نقاط بازرسی در امتداد خط مرزی در قره‌باغ مستقر خواهند شد و مرکز فرماندهی را برای نظارت بر آتشبس ایجاد خواهند کرد. بر اساس توافق صورت گرفته منطقه آغدام تا ۲۰ نوامبر در کنترل نیروهای آذربایجان قرار می‌گیرد. همچنین ارمنستان منطقه کلبجر را تا ۱۵ نوامبر و منطقه لاچین را تا اول دسامبر با استفاده از مسیر عبوری لاچین به عرض ۵ کیلومتر که اتصال میان قره‌باغ با ارمنستان است، ترک می‌کند. مرکز جدید صلح‌بانی بر اجرای آتشبس در قره‌باغ نظارت خواهد کرد و باکو و ایروان همچنین تبادل زندانیان و اجساد کشته‌شدگان را انجام می‌دهند. در این توافقنامه علاوه بر زمان‌بندی خروج نیروهای ارمنستان و مسیر خروج آنها، آمده «دو طرف ظرف مدت سه سال برای احداث یک مسیر ترافیکی در امتداد دالان لاچین که خانکندی (استپاناکرت-مرکز قره‌باغ) و ارمنستان را مرتبط می‌کند، اقدام خواهند کرد.» در شرایطی که جمهوری آذربایجان در بیانیه خود در کنار نیروهای صلح بان روسیه از حضور نیروهای ترکیه در منطقه مرزی قره‌باغ خبر داد، کرملین اعلام کرد که تنها نیروهای روس در این منطقه مستقر خواهند شد.صلح بدون غرب
رئیس‌جمهور آذربایجان در اولین سخنرانی بعد از امضای توافق اتمام جنگ در منطقه قره‌باغ، گفت: «باکو توانست ارتش ارمنستان را شکست دهد و تاکنون ۳۰۰ منطقه را از اشغال آزاد کند». به گزارش شبکه «الجزیره»، الهام علی‌اف خطاب به ملت خود گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم». مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هم توافق صلح در قره‌باغ را پیروزی قاطع جمهوری آذربایجان معرفی کرد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «پیروزی جمهوری آذربایجان در زمین نبرد و در میز مذاکره را تبریک می‌گویم و آنها توانستند در میز مذاکره و میدان نبرد دستاوردهای مهمی داشته باشند.» ایران هم که ابتکار صلح را برای پایان دادن به جنگ ارمنستان و آذربایجان ارائه داده بود، از توافق آتشبس استقبال کرد.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، وزارت امور خارجه ایران دیروز در بیانیه‌ای تأکید کرد: «ایران امیدوار است این توافق که اصول آن در طرح پیشنهادی ایران نیز آمده بود، به ترتیبات نهایی برای استقرار صلح پایدار در منطقه قفقاز منجر شود.» در این بیانیه آمده است: «ایران بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم تغییر در مرزهای رسمی بینالمللی، آزادی مناطق اشغالی، بازگشت آوارگان، احترام به امنیت و حقوق اقلیت‌ها و همچنین خروج تمامی نیروهای تکفیری و جنگجویان خارجی از منطقه تأکید داشته و بار دیگر آمادگی خود را برای کمک به تحقق صلح و امنیت پایدار در منطقه و مشارکت در ابتکارات منطقه‌ای اعلام می‌کند.» رهبر معظم انقلاب هفته گذشته در سخنانی تأکید کردند که مناطق اشغال شده آذربایجان توسط ارمنستان باید باز پس داده شود و مقامات باکو از این موضع‌گیری قدردانی کردند.
توافق صلح در قره‌باغ در شرایطی به سرانجام رسید که روسیه، با مساعدت ایران و ترکیه نقش مهمی در این میان ایفا کردند و گروه میانجی «مینسک» متشکل از کشورهای اروپایی و امریکا را که در ۲۸ سال گذشته هیچ اقدام مثبتی برای پایان دادن به درگیری‌ها انجام ندادند، کنار زدند و همچون نشست آستانه برای حل بحران سوریه، این بار نیز توافقی بدون حضور غربی‌ها در منطقه به دست آمد. روسیه با نقش محوری که در جنگ قره‌باغ داشت، توانست با باز گرداندن مناطق اشغال شده جمهوری آذربایجان به سرزمین اصلی، این کشور را که در دهه‌های اخیر از سیاست‌های روسیه جدا شده بود، تا حدی به سمت خود جذب کند و از طرفی، مقامات کنونی ارمنستان را که گوشه چشمی به غربی‌ها داشتند، تنبیه کند. از سوی دیگر، روسیه از بعد بینالمللی نیز توانست با وارد کردن ترکیه برای پایان دادن به بحران قره‌باغ، این کشور را از غرب جدا کرده و به سمت خود جذب کند.
اعتراض در ایروان، شادی در باکو
پس از امضای توافقنامه میان آذربایجان و ارمنستان و سخنان الهام علی‌اف، مردم آذربایجان در باکو، پایتخت این کشور با در دست داشتن پرچم‌های آذربایجان به خیابان‌ها آمدند و جشن گرفتند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، در شهر گنجه دومین شهر بزرگ آذربایجان نیز صدها تن از شهروندان به میدان آزادلیق سرازیر شدند و با در دست داشتن پرچم‌های ترکیه و آذربایجان به شادی پرداختند. آنان شعار‌های «زنده باد سربازان ما»، «قره‌باغ متعلق به ماست و برای ما خواهد ماند»، «سرت را بالا بگیر‌ای مادر شهید» سر دادند. اما در ارمنستان وضعیت به گونه‌ای دیگر رقم خورد و مردم این کشور با حضور در خیابان‌ها مخالفت خود را با توافق آتشبس اعلام کردند. به گزارش خبرگزاری تاس، معترضان ارمنستان روز سه شنبه به سمت ساختمان دولت و پارلمان یورش برده، شیشه‌ها و وسایل داخل آن را شکسته و خواستار استعفای نخست‌وزیر کشورشان شدند. فعالان فضای مجازی فیلم‌هایی از ورود معترضان به ساختمان نخست‌وزیری ارمنستان منتشر کرده‌اند. به گزارش شبکه الجزیره، مخالفان توافق معتقدند عقب‌نشینی نیروهای ارمنی از بخشی از خاک جمهوری آذربایجان که ارمنستان را به قره‌باغ متصل کرده، «خیانت» است.
توافق شبانه برای پایان جنگ
پس از 45 روز نبرد خونین و امضای سه تفاهم نامه آتش بس، بالاخره به نظر می رسد که با تصرف شوشی دومین شهر بزرگ قره باغ و بازپس گیری بسیاری از مناطق جبهه جنوبی مناقشه توسط ارتش جمهوری آذربایجان و گروه های تروریستی تحت حمایت ترکیه، ارامنه قره باغ شکست را پذیرفته و طرف های درگیر طرح آتش بس و صلح روسیه جهت ترک مخاصمه را به اجرا گذاشته اند. این طرح توسط رئیس جمهور روسیه، رئیس جمهور آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان در آخرین ساعات دوشنبه به صورت ویدئو کنفرانسی امضا شد. تفاهمی که خشمی در میان مردم ارمنستان و خوشحالی در میان مردم جمهوری آذربایجان ایجاد کرد. نیکول پاشینیان سه شنبه دیروز در فیسبوک ضمن اعلام این خبر از تصمیم خود برای امضای این توافق به عنوان «اقدامی دشوار برای خود و کشورش» یاد کرده و گفته این توافق از نخستین ساعت بامداد سه‌شنبه اجرا شده و به درگیری میان ارامنه قره باغ، ارمنستان و جمهوری آذربایجان خاتمه خواهد داد. الهام علی‌اف نیز این توافق را «واقعه مهم» تاریخی خواند و در شبکه‌های اجتماعی آن را محصول «تسلیم» ارمنستان دانسته است. همچنین وی اذعان داشته که نیروهای ارتش ترکیه هم در فرایند صلح‌بانی مشارکت خواهند داشت این در حالی است که روسیه قویا این مسئله را رد کرد. با این حال بر اساس این توافق،آتش بس کامل در منطقه درگیری از ساعت ۰۰:۰۰ به وقت مسکو از دیروز اجرایی شده و طرف های درگیر در مواضع خود باقی می مانند. منطقه آقدام در قره باغ و منطقه مرزی گازاخ در شمال شرق ارمنستان تا ۲۰ نوامبر به جمهوری آذربایجان بازگردانده می شود. در امتداد خط تماس در قره باغ و در امتداد دالان لاچین، یک گروه صلحبان فدراسیون روسیه به تعداد ۱۹۶۰ نفر از نیروهای مسلح، ۹۰ زره پوش، ۳۸۰ واحد خودرو و تجهیزات ویژه مستقر خواهند شد. این نیروها به موازات عقب نشینی نیروهای مسلح ارمنی مستقر می شوند. مدت زمان اقامت نیروهای نظامی صلح فدراسیون روسیه ۵ سال است،
با تمدید خودکار برای دوره های ۵ ساله بعدی، در صورتی که هیچ یک از طرف ها ۶ ماه قبل از انقضای مدت قصدی برای خاتمه استفاده از این ماده اعلام نکرده باشد به منظور افزایش اثربخشی کنترل بر اجرای توافق نامه ها توسط طرف های درگیر، یک مرکز حفظ صلح برای کنترل آتش بس مستقر می شود. همچنین ارامنه، منطقه غربی کلبجر را تا ۱۵ نوامبر سال ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا اول دسامبر سال ۲۰۲۰، به جمهوری آذربایجان باز می گردانند. در سه سال آینده، برنامه ای برای احداث یک مسیر جدید ترافیکی در امتداد دالان لاچین، با ارائه ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان، با انتقال مجدد متعاقب نیروهای صلح آمیز روسیه برای محافظت از این مسیر، تعیین می شود. جمهوری آذربایجان ایمنی ترافیک را تضمین می کند. بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت مدیریت و کنترل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان خواهد بود. تبادل اسرای جنگی و سایر افراد و اجساد کشته شدگان درگیر آغاز خواهد شد. کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه مسدود نمی شود. جمهوری ارمنستان به منظور سازمان دهی حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت، بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان ارتباطات حمل و نقل برقرار می کند. کنترل حمل و نقل توسط نهادهای سرویس مرزی FSB روسیه اعمال می شود. با توافق طرف ها، ساخت مسیر ارتباطات حمل و نقل جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق غربی جمهوری آذربایجان پیوند می دهد، فراهم می شود. بدین ترتیب، هفت منطقه اشغالی پیرامون منطقه اصلی قره باغ کوهستانی است که ارامنه طی درگیری های سال های 88 تا 94 به تصرف خود درآورده بودند و همچنین شهر مهم شوشی، که نیروهای آذربایجانی در روزهای اخیر درگیری تصرف کردند به جمهوری آذربایجان رسما باز می گردد. در همین حال، ارمنستان کنترل قره باغ کوهستانی (به غیر از شوشی) را حفظ خواهد کرد، اما در مرزهای بین المللی جمهوری آذربایجان محاسبه خواهد شد. همچنین با توافق طرف ها، ساخت محورهای حمل و نقل جدید برای متصل کردن جمهوری خودمختار نخجوان به مناطق غربی آذربایجان انجام خواهد شد.جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه ای ضمن استقبال از این توافق، بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم تغییر در مرزهای رسمی بین المللی، آزادی مناطق اشغالی، بازگشت آوارگان، احترام به امنیت و حقوق اقلیت ها و همچنین خروج تمامی نیروهای تکفیری و جنگجویان خارجی از منطقه تاکید کرده است. اعتراض‌ها در ارمنستان با این حال، به نظر می رسد امکان اجرای توافق نامه منتشر شده حداقل در بخش آتش بس تا حدودی با ابهاماتی مواجه است. نیروهای حافظ صلح راهی قره باغ شده اند اما تا استقرار کامل آن ها زمان لازم است. معلوم هم نیست که برخی از ژنرال های جنگ اول قره باغ که با گروه های خود در این جنگ مشارکت داشته و خیلی از آن ها با پاشینیان مشکل دارند از فرمان آتش بس تبعیت کنند. به ویژه آن که جو داخلی در ارمنستان نیز بسیار ملتهب است. ساعاتی پس از انتشار این توافق، علاوه بر ساختمان دولت، مجلس و اقامتگاه نخست وزیر ؛دفتر صدای آزادی و دفتر بنیاد سوروس در ایروان هم مورد حمله معترضان قرار گرفت و رئیس پارلمان ارمنستان به شدت از سوی معترضان مضروب شد . پاشینیان هم در مکان نامعلومی است و معترضان با اشغال صحن مجلس خواستار استعفای وی شدند. جالب این جاست که «سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان اعلام کرد که از طریق رسانه‌ها از امضای توافق با روسیه و جمهوری آذربایجان برای اتمام جنگ در قره‌باغ کوهستانی مطلع شده است!
ارمنستان تسلیم شد، یورش مردم خشمگین به پارلمان و کاخ نخست‌وزیری
«نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، بامداد دیروز اعلام کرد، توافقنامه‌ای را با روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ امضا کرده است. نشست مذکور به شکل ویدئو کنفرانس بر گزار شد. در این بیانیه آمده است: من بیانیه‌ای را با رؤسای جمهور روسیه و (جمهوری) آذربایجان امضا کردم تا ... جنگ قره باغ
پایان یابد. پاشینیان افزود: من پس از تجزیه و تحلیل عمیق وضعیت نظامی توسط خودم و توسط افرادی که این وضعیت را بهتر می‌دانند، این تصمیم را گرفتم... من طی روزهای آینده در مورد همه اینها به طور مفصل صحبت می‌کنم. این یک پیروزی نیست، اما تا زمانی که اعتراف نکنید که یک بازنده هستید، شکستی وجود نخواهد داشت. ما هرگز اعتراف نمی‌کنیم که بازنده هستیم و این باید آغاز دوره وحدت و احیای ملی ما باشد. به گزارش خبرگزاری آریا، نخست‌وزیر ارمنستان دیروز در توجیه اقدامش گفت: ما چاره دیگری به جز امضای توافق صلح نداشتیم، منابع انسانی و تجهیزات نظامی ما بسیار محدود بود. اگر جنگ را ادامه می‌دادیم، متحمل تلفات بیشتر و از دست رفتن کل قره باغ می‌شدیم. ارمنستان طی سال‌های اخیر به رژیم صهیونیستی نزدیک شده بود، اما این دوستی باعث نشد که تل‌آویو در جنگ اخیر، به کمک ایروان بشتابد.
اعتراضات در ارمنستان
بیانیه پاشینیان، باعث شکل‌گیری تظاهرات در برابر ساختمان نخست‌وزیری ارمنستان در «ایروان» شد. معترضان خشمگین کاخ نخست‌وزیری و پارلمان را اشغال کردند، «آرارات میرزویان» رئیس‌پارلمان ارمنستان، را مورد ضرب و شتم قرار‌دادند و اموال مجلس و دولت را تخریب کردند. میرزویان هم اکنون در بیمارستان تحت معالجه است. تظاهرکنندگان خواستار لغو توافق نامه صلح و ادامه جنگ شدند. نمایندگان پارلمان عضو 17 حزب مخالف هم خواستار لغو این توافق نامه،
و کناره‌گیری نخست‌وزیر شدند. اما، نخست‌وزیر ارمنستان ضمن محکوم کردن اقدامات این مهاجمان، آنها را به خویشتنداری دعوت کرد.
در این میان، «آراییک‌هاروطونیان» رئیس‌منطقه قره باغ، ضمن اعتراف به از دست رفتن مناطق گسترده در قره باغ کوهستانی و تلفات زیاد ارمنی‌ها در این جنگ 44 روزه، از پاشینیان حمایت کرد.
صبح دیروز همچنین، دفتر رادیو آزادی در ایروان مورد حمله مهاجمان خشمگین قرار گرفت.
به گزارش فارس، «آرمن سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان، هم در بیانیه‌ای اعلام کرد از طریق رسانه‌ها خبر امضای توافق با روسیه و جمهوری آذربایجان و همچنین شرایط این توافق برای اتمام جنگ در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی را شنیده است.
در این بیانیه سرکیسیان آمده است: متاسفانه هیچ مشورت یا صحبتی با من به عنوان رئیس‌جمهور، درباره این سند نشده است. من در هیچ مذاکراتی مشارکت نداشتم، و حل و فصل منازعه قره‌باغ از اهمیت ملی برخوردار است و هر اقدام و تصمیمی مرتبط با منافع و حقوق اساسی ارمنستان، آرتساخ (جمهوری خودخوانده قره‌باغ) و کل مردم ارمنستان، به خصوص امضای یک سند، باید موضوع مشاوره‌ها و گفت‌وگوهای جامع باشد.
واکنش پوتین
«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، دیروز پس از توافق باکو- ایروان گفت: «طبق بیانیه مشترکی که ساعاتی پیش امضا شد، نیروهای حافظ صلح در منطقه قره‌باغ کوهستانی مستقر خواهند شد.»
او خاطرنشان کرد، آتشبس جدید، شرایط لازم را برای حل بلندمدت بحران قره‌باغ کوهستانی فراهم خواهد کرد. وی همچنین تصریح کرد: «آذربایجان و ارمنستان در مناطقی که تحت کنترل دارند، باقی خواهند ماند».
اظهارات علی‌اف
«الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان گفت: «امروز روز تاریخی برای مردم آذربایجان است و من به این پیروزی افتخار می‌کنم.» وی در ادامه، از رؤسای جمهور روسیه و ترکیه، بابت حصول به این توافق آتشبس تشکر کرد. علی‌اف در بخش دیگری از سخنانش گفت که ترکیه و روسیه مشترکاً حفاظت از صلح در قره‌باغ کوهستانی را به عهده خواهند گرفت. البته، ناگفته نماند که در پی اعلام «مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه، مبنی بر استقرار نیروهای ترکیه و روسیه در قره باغ، مسکو با آن مخالفت و بعدا اعلام کرد که نیروهای حافظ صلح روسی در قره باغ مستقر شدند.
مفاد توافق آتشبس
در بخشی از بیانیه مشترک رؤسای جمهور روسیه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، موارد زیر آمده است: برقراری آتش بس و توقف کامل عملیات نظامی در قره‌باغ کوهستانی، حفظ وضعیت سرزمینی موجود توسط جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان و استقرار 1960 نیروی صلحبان فدراسیون روسیه در منطقه تماس قره‌باغ کوهستانی به مدت پنج سال. بخش‌های مهم این بیانیه، که به جا به جایی سرزمینی مربوط میشوند، نیز موارد زیر هستند: منطقه «آغدام» و اراضی جمهوری آذربایجان در منطقه «قازاخ»، که تحت سیطره جمهوری ارمنستان بوده است، از تاریخ ۲۰ نوامبر(30 آبان) به جمهوری آذربایجان واگذار خواهد شد، جمهوری ارمنستان منطقه «کلبجار» را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰(25 آبان) و منطقه «لاچین» را تا یک دسامبر ۲۰۲۰(11 آذر)، تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد. بدین ترتیب، هفت منطقه اشغالی پیرامون منطقه اصلی قره باغ کوهستانی، که ارامنه طی جنگ در سال‌های 88 تا 94 به تصرف خود در آورده بودند و همچنین، شهر مهم «شوشی»، که نیروهای دولت باکو در روزهای اخیر تصرف کرده‌اند، به جمهوری آذربایجان رسما باز می‌گردد. در مقابل نیز، ارمنستان کنترل قره باغ کوهستانی (به غیر از شوشی) را حفظ خواهد کرد.
درگیری‌ها بر سر قره باغ، ابتدا در سال 1988 میان جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان آغاز شده و تا سال 1994 ادامه یافته است. این درگیری‌ها کم و بیش ادامه داشت، تا اینکه 44 روز قبل یک جنگ خونین جدید آغاز شد و نهایتا نیز به شکست ارمنستان انجامید.
آتشبس ناگهانی در قره باغ
ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی با میانجیگری روسیه به توافق جدیدی برای برقراری آتشبس در قره‌باغ دست یافته‌اند که تردیدها درباره پایداری این توافق وجود دارد و این در حالی است که حصول این توافق موجب بروز اعتراض‌هایی در جامعه ارمنستان نیز شده است.
به گزارش سه شنبه ایرنا، کاخ کرملین ساعاتی پیش اعلام کرد که «الهام علی اف» رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان و «ولادیمیرپوتین» رئیس جمهوری روسیه بیانیه ای را مبنی بر اعلام آتش بس کامل و رفع تمام خصومت‌ها در منطقه درگیری قره باغ از ابتدای بامداد ۱۰ نوامبر (امروز سه‌شنبه) به وقت مسکو امضا کردند.
پوتین نیز بامداد سه‌شنبه طی بیانیه ای گفت: براساس توافقنامه امضا شده بین سه طرف، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان در مواضع خود متوقف و نیروی حافظ صلح فدراسیون روسیه در امتداد خط تماس در قره باغ و جمهوری ارمنستان مستقر می‌شود.
همچنین آوارگان و پناهندگان به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت کنترل کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل برمی‌گردند و تبادل اسرای جنگی، سایر افراد بازداشت شده و اجساد کشته شدگان انجام می‌شود. در همین راستا کنترل ارتباطات و حمل و نقل، با کمک مقامات سرویس مرزبانی روسیه انجام می‌شود.
در همین حال الهام علی اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان امضای سند صلح بین کشورش و ارمنستان را دست آورد مهم برای باکو توصیف کرد.
ارمنستان و جمهوری آذربایجان به دنبال آغاز درگیری‌های جدید از اوایل مهر پیشتر سه مرتبه با برقراری آتشبس در قره باغ توافق کرده بودند اما این توافق نامه‌ها به دلیل تداوم تبادل اتش نقض شد و طرفین یکدیگر را به تمایل برای ادامه درگیری‌ها متهم کردند.
مفاد توافقنامه و استقرار صلح بانان روس
به دنبال حصول توافق جدید آتش بس در قره باغ، گزارش شده است که صلح‌بانان روسیه به منظور تحقق آتش بس بر اساس توافقنامه امضا شده بین مسکو، ایروان و باکو در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ مستقر میشوند.
همچنین مقرهای دیده بانی روسیه در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ و تا امتداد دالان لاچین (متصل کننده قره باغ به ارمنستان) مستقر میشوند.
به منظور کنترل رعایت توافقنامه آتش بس بین طرف‌های مناقشه قره باغ، استقرار مقرهای دیده بانی در امتداد خطوط حائل در منطقه قره باغ تا دالان لاچین پیش بینی شده است. همچنین در راستای اجرای مفاد این توافق نامه تمامی عملیاتهای نظامی متوقف میشوند، سرزمین‌های بازداشت شده در مناطق آغدم و گزاخ تا ۲۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ به جمهوری آذربایجان بازگردانده میشوند، مدت اقامت نیروهای حافظ صلح روسی در خاک ۵ سال است و یک مرکز صلح برای نظارت بر آتش بس ایجاد خواهد شد.
خبرگزاری ارمن پرس نیز گزارش داد، وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرد که از ساعت ۵ صبح سه‌شنبه(به وقت محلی) نیروهای مسلح این کشور با همکاری نیروهای مسلح روسیه در حال اجرای تعهداتش در قبال توافق نامه جدید آتشبس هستند.
اعتراض‌ها در ارمنستان
اعلام حصول توافق جدید میان ارمنستان و جمهوری اذربایجان در حالی امیدها را برای توقف کامل درگیری‌ها در قره‌باغ افزایش داده اما از سوی دیگر موجب نگرانی در مورد بی ثباتی در جامعه ارمنستان شده است.
شماری از ساکنان ایروان بامداد سه شنبه به نشانه اعتراض به برقراری آتش بس در منطقه قره باغ، از زنجیر ماموران پلیس عبور کرده و وارد ساختمان دولت ارمنستان شدند.
پس از اینکه «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان از دستیبابی به توافق برای آتش بس در قره باغ خبر داد، صدها نفر در میدان جمهوری (میدان اصلی ایروان) که ساختمان دولت در آن قرار دارد، تجمع کردند.
ماموران پلیس از زور در مورد معترضان استفاده نکرده و سعی کردند آنها را آرام کنند.
این اعتراض‌ها در ایروان در حالی شکل گرفته است که نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان عنوان کرد: من بیانیه ای را با روسای جمهور روسیه و آذربایجان برای پایان دادن به جنگ قره باغ امضا کردم. من این تصمیم را در نتیجه تجزیه و تحلیل عمیق گرفتم که تصمیمی بسیار بسیار دشوار بود.
در این میان خبرگزاری آرمن پرس گزارش داد که نخست وزیر ارمنستان از نهادهای قانونی خواست معترضانی را که با خشونت وارد ساختمان‌های دولتی شدند و همچنین به رئیس پارلمان نیز حمله کرده، دستگیر کنند. این خبرگزاری همچنین شایعات را مبنی بر اینکه پاشینیان به دنبال اعتراض‌ها در ایروان پس از امضای توافق نامه آتش بس با جمهوری آذربایجان، خاک ارمنستان را ترک کرده، رد کرد. پاشینیان نیز ضمن رد این شایعات گفت: البته که من در ارمنستان هستم. به طور کامل متعهد به ادامه انجام وظایفم به عنوان نخست وزیر این کشور هستم.
خبرگزاری اسپوتنیک نیز گزارش داد که وزارت دفاع ارمنستان و ستاد مشترک ارتش این کشوز بیانیه مشترکی را منتشر کرده و در آن از مردم این کشور خواستند تا از انجام هر گونه اقدامی که موجب تضعیف ثبات این کشور شود، امتناع کنند.
همچنین گزارش شده است که مخالفان دولت ایروان در حال جمع آوری امضا با هدف درخواست از پارلمان ارمنستان در خروج از توافق نامه جدید اتش بس با جمهوری آذربایجان هستند.
