تاریخ انتشار
چهارشنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۴:۰۷
کد مطلب : ۴۹۹۷۷۷
نقشه فشار حداکثری دوباره روی میز؛ ایران و آمریکا در دو مسیر جداگانه؛
گزارش تحلیلی از آخرین تحولات مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا؛ غنی‌سازی در مرکز اختلافات / چشم‌انداز مبهم گفت‌وگوها
۰
کبنا ؛گروه سیاسی کبنا نیوز - مذاکرات هسته‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بار دیگر به مرحله‌ای پرتنش و مبهم وارد شده است. در حالی‌که اظهارات تازه مقامات آمریکایی، به‌ویژه مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، از افزایش فشار بر تهران حکایت دارد، مقام‌های ایرانی نیز با تأکید بر حق قطعی جمهوری اسلامی ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، هرگونه عقب‌نشینی از این برنامه را غیرممکن می‌دانند.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و مشاور امنیت ملی موقت کاخ سفید، روز سه‌شنبه در جلسه استماعی در کنگره این کشور، با تکرار اتهام‌های پیشین علیه ایران، اظهار داشت: «ایرانیان غنی‌سازی اورانیوم را بخشی از وقار و غرور ملی خود می‌دانند. اما از نظر ما، این برنامه نه تنها غیرضروری، بلکه یک عامل بازدارنده تلقی می‌شود که ایران را به کشوری در آستانه تسلیح هسته‌ای تبدیل می‌کند.»
روبیو افزود: «اساس مذاکرات ما با ایران، برچیده شدن کامل برنامه غنی‌سازی اورانیوم است. امیدواریم بتوانیم از طریق ارائه الگوی هسته‌ای صلح‌آمیز شبیه به مدل امارات، آن‌ها را به سمت توافق سوق دهیم. ایران می‌تواند سوخت مورد نیاز خود را وارد کرده و انرژی هسته‌ای را بدون نیاز به غنی‌سازی داخلی تأمین کند.»
وی در ادامه تأکید کرد: «وقتی کشوری توانایی غنی‌سازی را کسب کند، تنها مسئله زمان است تا بتواند سطح غنی‌سازی خود را به درجه تسلیحاتی ارتقا دهد. این موضوع، نگرانی بسیاری از کشورهاست که آن را تهدیدی وجودی می‌دانند.»
در پاسخ به این اظهارات، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز گذشته در حاشیه مراسم بزرگداشت شهدای خدمت در حسینیه امام خمینی (ره)، به صراحت تأکید کرد که «بحث غنی‌سازی از نظر جمهوری اسلامی ایران، موضوعی غیرقابل مذاکره است.» وی در واکنش به مواضع آمریکا گفت: «مواضع طرف آمریکایی غیرمنطقی و غیرمعقول است. ما پاسخ این اظهارات را داده‌ایم و موضع ما کاملاً روشن است.»
عراقچی درباره زمان دور بعدی مذاکرات نیز گفت: «تاریخی پیشنهاد شده اما ما هنوز آن را نپذیرفته‌ایم. فعلاً که بزن‌بزن است!»
در پی انتشار برخی اخبار در فضای مجازی مبنی بر لغو مذاکرات، خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی، اعلام کرد که هیچ اظهار نظری از سوی اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، مبنی بر لغو مذاکرات مطرح نشده و اخبار مذکور ساختگی و فاقد اعتبار است.
در همین حال، شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از منابع آمریکایی گزارش داد که اسرائیل در حال انجام مقدمات احتمالی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است. به گفته این منابع، شنود ارتباطات و رصد تحرکات نظامی از جمله جابجایی مهمات هوایی و انجام رزمایش‌های بزرگ، نشانه‌هایی از احتمال اقدام نظامی قریب‌الوقوع است.
مقامات آمریکایی هشدار داده‌اند که چنین حمله‌ای در تعارض با مسیر دیپلماتیک دولت ترامپ است و تنها در صورت تحریک جدی از سوی تهران ممکن است آمریکا از آن حمایت کند.
کارشناسان امور بین‌الملل، از جمله دکتر محسن جلیلوند، استاد روابط بین‌الملل، با اشاره به ریشه اختلافات، معتقدند که موضوع غنی‌سازی به نقطه کانونی درگیری‌ها تبدیل شده است. به گفته جلیلوند: «آمریکا ابتدا پذیرفت که درباره غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی با ایران گفتگو کند، اما پس از آغاز مذاکرات، موضع خود را تحت فشار تندروها تغییر داد. در مقابل، ایران خواستار حفظ توانمندی نرم‌افزاری و دانش هسته‌ای خود حتی در صورت فریز شدن توان سخت‌افزاری است.»
وی با اشاره به هزینه‌های سنگین ایران در این مسیر تأکید کرد: «ایران نمی‌تواند دستاوردهای خود را به دلیل تهدید یا فشار کنار بگذارد.»
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنانی مهم، با انتقاد از مواضع دوگانه آمریکا، تصریح کردند: «اینکه می‌گویند اجازه نمی‌دهیم ایران غنی‌سازی کند، غلط زیادی است.» ایشان تأکید کردند که ایران برای حفظ برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود، منتظر رضایت یا اجازه هیچ قدرتی نخواهد بود.
با وجود تهدیدهای اسرائیل، مواضع سخت‌گیرانه واشنگتن و ایستادگی ایران بر سر حقوق هسته‌ای خود، آینده مذاکرات بیش از هر زمان دیگر در ابهام قرار گرفته است. تحلیلگران سیاسی معتقدند که با توجه به نزدیک شدن به زمان احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا، فضای مذاکرات باید به‌سرعت شفاف شود.
دکتر جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین و تحلیلگر سیاست خارجی، نیز در گفت‌وگو با فرارو اظهار داشت: «لابی اسرائیل از پیشرفت مذاکرات نگران است و همین نگرانی‌ها باعث تغییر مواضع واشنگتن شده است. اما در نهایت، آمریکا نیز می‌داند که نمی‌تواند ایران را وادار به صفر کردن غنی‌سازی کند.»
وی پیشنهاد کرد که راه‌حل‌های مرحله‌ای نظیر «فریز در برابر فریز» می‌تواند بخشی از تنش‌ها را کاهش دهد، هرچند تاکنون چنین طرح‌هایی به نتیجه ملموس نرسیده‌اند.
در حالی‌که مذاکرات هسته‌ای در مرحله‌ای تعیین‌کننده قرار گرفته، هنوز نشانه‌ای از توافق قریب‌الوقوع دیده نمی‌شود. فاصله میان خواسته‌های تهران و واشنگتن بسیار زیاد است و هرگونه پیشرفت نیازمند انعطاف سیاسی و بازنگری در خطوط قرمز از سوی طرفین است. ایران بر حفظ حق مسلم خود در غنی‌سازی پافشاری می‌کند، در حالی که آمریکا خواهان توقف کامل این برنامه است. از سوی دیگر، تهدیدات اسرائیل و تحولات منطقه‌ای نیز بر روند مذاکرات سایه افکنده‌اند. در صورت تداوم فضای بی‌اعتمادی و نبود راهکارهای اجرایی، مذاکرات ممکن است به حالتی تعلیق‌یافته برسد و پیامدهای آن بر بازارهای جهانی و امنیت منطقه‌ای بسیار گسترده خواهد بود.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و مشاور امنیت ملی موقت کاخ سفید، روز سه‌شنبه در جلسه استماعی در کنگره این کشور، با تکرار اتهام‌های پیشین علیه ایران، اظهار داشت: «ایرانیان غنی‌سازی اورانیوم را بخشی از وقار و غرور ملی خود می‌دانند. اما از نظر ما، این برنامه نه تنها غیرضروری، بلکه یک عامل بازدارنده تلقی می‌شود که ایران را به کشوری در آستانه تسلیح هسته‌ای تبدیل می‌کند.»
روبیو افزود: «اساس مذاکرات ما با ایران، برچیده شدن کامل برنامه غنی‌سازی اورانیوم است. امیدواریم بتوانیم از طریق ارائه الگوی هسته‌ای صلح‌آمیز شبیه به مدل امارات، آن‌ها را به سمت توافق سوق دهیم. ایران می‌تواند سوخت مورد نیاز خود را وارد کرده و انرژی هسته‌ای را بدون نیاز به غنی‌سازی داخلی تأمین کند.»
وی در ادامه تأکید کرد: «وقتی کشوری توانایی غنی‌سازی را کسب کند، تنها مسئله زمان است تا بتواند سطح غنی‌سازی خود را به درجه تسلیحاتی ارتقا دهد. این موضوع، نگرانی بسیاری از کشورهاست که آن را تهدیدی وجودی می‌دانند.»
در پاسخ به این اظهارات، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز گذشته در حاشیه مراسم بزرگداشت شهدای خدمت در حسینیه امام خمینی (ره)، به صراحت تأکید کرد که «بحث غنی‌سازی از نظر جمهوری اسلامی ایران، موضوعی غیرقابل مذاکره است.» وی در واکنش به مواضع آمریکا گفت: «مواضع طرف آمریکایی غیرمنطقی و غیرمعقول است. ما پاسخ این اظهارات را داده‌ایم و موضع ما کاملاً روشن است.»
عراقچی درباره زمان دور بعدی مذاکرات نیز گفت: «تاریخی پیشنهاد شده اما ما هنوز آن را نپذیرفته‌ایم. فعلاً که بزن‌بزن است!»
در پی انتشار برخی اخبار در فضای مجازی مبنی بر لغو مذاکرات، خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی، اعلام کرد که هیچ اظهار نظری از سوی اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، مبنی بر لغو مذاکرات مطرح نشده و اخبار مذکور ساختگی و فاقد اعتبار است.
در همین حال، شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از منابع آمریکایی گزارش داد که اسرائیل در حال انجام مقدمات احتمالی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است. به گفته این منابع، شنود ارتباطات و رصد تحرکات نظامی از جمله جابجایی مهمات هوایی و انجام رزمایش‌های بزرگ، نشانه‌هایی از احتمال اقدام نظامی قریب‌الوقوع است.
مقامات آمریکایی هشدار داده‌اند که چنین حمله‌ای در تعارض با مسیر دیپلماتیک دولت ترامپ است و تنها در صورت تحریک جدی از سوی تهران ممکن است آمریکا از آن حمایت کند.
کارشناسان امور بین‌الملل، از جمله دکتر محسن جلیلوند، استاد روابط بین‌الملل، با اشاره به ریشه اختلافات، معتقدند که موضوع غنی‌سازی به نقطه کانونی درگیری‌ها تبدیل شده است. به گفته جلیلوند: «آمریکا ابتدا پذیرفت که درباره غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی با ایران گفتگو کند، اما پس از آغاز مذاکرات، موضع خود را تحت فشار تندروها تغییر داد. در مقابل، ایران خواستار حفظ توانمندی نرم‌افزاری و دانش هسته‌ای خود حتی در صورت فریز شدن توان سخت‌افزاری است.»
وی با اشاره به هزینه‌های سنگین ایران در این مسیر تأکید کرد: «ایران نمی‌تواند دستاوردهای خود را به دلیل تهدید یا فشار کنار بگذارد.»
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنانی مهم، با انتقاد از مواضع دوگانه آمریکا، تصریح کردند: «اینکه می‌گویند اجازه نمی‌دهیم ایران غنی‌سازی کند، غلط زیادی است.» ایشان تأکید کردند که ایران برای حفظ برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود، منتظر رضایت یا اجازه هیچ قدرتی نخواهد بود.
با وجود تهدیدهای اسرائیل، مواضع سخت‌گیرانه واشنگتن و ایستادگی ایران بر سر حقوق هسته‌ای خود، آینده مذاکرات بیش از هر زمان دیگر در ابهام قرار گرفته است. تحلیلگران سیاسی معتقدند که با توجه به نزدیک شدن به زمان احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا، فضای مذاکرات باید به‌سرعت شفاف شود.
دکتر جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین و تحلیلگر سیاست خارجی، نیز در گفت‌وگو با فرارو اظهار داشت: «لابی اسرائیل از پیشرفت مذاکرات نگران است و همین نگرانی‌ها باعث تغییر مواضع واشنگتن شده است. اما در نهایت، آمریکا نیز می‌داند که نمی‌تواند ایران را وادار به صفر کردن غنی‌سازی کند.»
وی پیشنهاد کرد که راه‌حل‌های مرحله‌ای نظیر «فریز در برابر فریز» می‌تواند بخشی از تنش‌ها را کاهش دهد، هرچند تاکنون چنین طرح‌هایی به نتیجه ملموس نرسیده‌اند.
در حالی‌که مذاکرات هسته‌ای در مرحله‌ای تعیین‌کننده قرار گرفته، هنوز نشانه‌ای از توافق قریب‌الوقوع دیده نمی‌شود. فاصله میان خواسته‌های تهران و واشنگتن بسیار زیاد است و هرگونه پیشرفت نیازمند انعطاف سیاسی و بازنگری در خطوط قرمز از سوی طرفین است. ایران بر حفظ حق مسلم خود در غنی‌سازی پافشاری می‌کند، در حالی که آمریکا خواهان توقف کامل این برنامه است. از سوی دیگر، تهدیدات اسرائیل و تحولات منطقه‌ای نیز بر روند مذاکرات سایه افکنده‌اند. در صورت تداوم فضای بی‌اعتمادی و نبود راهکارهای اجرایی، مذاکرات ممکن است به حالتی تعلیق‌یافته برسد و پیامدهای آن بر بازارهای جهانی و امنیت منطقه‌ای بسیار گسترده خواهد بود.
