جدال لفظي حسن روحاني با رئیس سازمان صداوسيما بر سر گاندو / «گاندو» چرا «هوا» شد

کبنا ؛ همانطور که پیش بینی می‌شد گاندوی 2 با حاشیه به پایان رسید؛ البته به ادعای خودشان نیمه‌کاره متوقف شد! مظلوم‌نمایی نخستین واکنش دلواپسان بود و دولت مقصر اصلی معرفی شد. مشخص نبود در پشت پرده گاندوی 2 چه می‌گذرد و چه هدفی در دستور کار است که ضربه به دولت و وزارت خارجه را در صدر اهداف ساخت این سریال قرار داده‌اند. سریالی که محمد‌جواد ظریف یک روز قبل از توقف پخش آن گفته بود: «این سریال تلویزیونی از اول تا آخر دروغ بوده و موجب بی‌اعتمادی در کشور شده است.» و پس از اعلام توقف پخش گاندو، مجتبی امینی تهیه‌کننده سریال نیز در توئیتی اعلام کرد که «سریال گاندو «دروغ» نبوده و نیست. گاندو صدای در گلو مانده مردم است. نمایش خیانت و فریبکاری آمریکا و انگلیس است. دروغ، تضمین امضای جان کری بود. دروغ، وعده‌های آمریکا و انگلیس برای برداشته شدن همه تحریم‌ها بود. دروغ، وعده‌های رونق اقتصادی است که نتیجه آن کوچک شدن سفره مردم بوده است. گاندو بر اساس اسناد واقعی ساخته شده است. اسناد و مدارکی که پشتوانه پژوهشی نگارش فیلمنامه بوده را در فیلم مستندی در اختیار مردم قرار خواهیم داد.»
گذر زمان تاثيري بر معناي واژه‌ها نخواهد گذاشت، مگر آنكه عوامل بيروني با سلسله حوادث موجبات اين تغيير را در معنا و مفهوم واژه‌ها فراهم آورند. وقتي در چارچوب ادبيات سياسي با واژگان طرفيم، يكي از اين عوامل بيروني بدون شك موضوعات و مسائل سياسي است. كليدواژه «گاندو» هم اگرچه در معناي نخست، ارتباطي به سياست ندارد اما در چارچوب ادبيات سياسي، از آن دست واژگان است كه معنايش در گذر زمان ميان افكار عمومي با تغيير و تحولاتي مواجه شد. تا پيش از خرداد 98، گاندو تنها و تنها يادآور تمساح پوزه كوتاه بومي ايراني بود كه زيستگاهش سيستان و بلوچستان است و گاه و بي‌گاه اخباري نه چندان خوشايند درباره‌اش منتشر مي‌شود ولي از آن تاريخ به بعد، «گاندو» شد اسم رمز حمله به دولت تحت مديريت حسن روحاني. 15 خرداد 98 نخستين قسمت سريال «گاندو» كه ازسوي موافقان و حاميانش به عنوان «امنيتي‌ترين سريال ايراني» توصيف مي‌شود، از شبكه سوم صداوسيماي جمهوري اسلامي پخش شد و اتهاماتي جدي را به دولت دوازدهم وارد كرد. اتهاماتي كه دولتي‌ها يك‌صدا آن را «دروغ» خواندند ولي صداوسيما و مخالفان دولت قصد كوتاه آمدن نداشتند و با پخش سري دوم اين سريال، آن‌ هم در تعطيلات نوروز، اختلافات «جام‌جم» و «پاستور» را به اوج خود رساندند؛ اختلافاتي كه سرانجام سيزدهم فروردين‌ماه با توقف پخش اين سريال، حداقل تا پس از انتخابات رياست‌جمهوري، به‌ظاهر فروكش كرده است.
 «گاندو» نيمه‌تمام
جمعه شب و درست در لحظاتي كه مخاطبان سريال تلويزيوني «گاندو» سرگرم تماشاي آن بودند، ناگهان پخش آن متوقف شد. توقفي كه 15 دقيقه به طول انجاميد و سرانجام دقايق پاياني آن از صداوسيما پخش شد اما اين آخرين قسمت اين سريال لقب گرفت. مهدي آذرپندار، مدير گروه فيلم و سريال شبكه سوم سيما در همين راستا به خبرگزاري اصولگراي فارس گفت كه «با ورود كاراكتر شارلوت كه از ابتداي سريال مخاطب با شخصيت او آشنا شده به ايران براي جاسوسي انگليس، فصل دوم گاندو ويژه نوروز در شب پاياني تعطيلات موقتا به پايان مي‌رسد. ان‌شاالله ادامه سريال بعد از انتخابات روي آنتن خواهد رفت و اميدواريم كه مورد پسند مردم قرار گيرد.» تقريبا همزمان با اين اظهارات، مشاور مدير شبكه 3 از «فشارهاي گسترده به صداوسيما» بابت پخش سريال «گاندو 2» خبر داد اما نگفت اين فشارها از سوي كدام فرد و نهاد است. نوع اظهارات و رفتار مسوولان صداوسيما اما به گونه‌اي بود كه عامل «فشارها» در ذهن مخاطب، دولت دوازدهم برداشت مي‌شد و احتمالا به همين دليل بود كه فعالان سياسي و رسانه‌اي اصولگرا يكي پس از ديگري انگشت اتهام را به سمت دولتي‌ها و شخص حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهوري نشانه رفته و در شرايطي آنان را متهم به «سانسور» منتقدان خود كردند كه حداقل در طول 8 سال حضور روحاني در كاخ رياست‌جمهوري، حاميان او بيشتر طعم احضار و زندان را چشيدند تا منتقدان و مخالفانش.
پروژه ناکام انتخاباتی؟
پس از اعلام توقف پخش گاندو پروژه تضعیف دولت در رسانه‌های دلواپس قوت گرفت؛ چنانکه فارس نوشت:«‌سازندگان «گاندو» فصل دوم را برای نوروز 1400 تدارک دیدند. پرونده‌ای که این بار قرار بود پرونده چند جاسوس دیگر را هم به تصویر بکشد و نقش آنها را در برجام روایت کند. اما هنوز چندی از پخش سریال نگذشته بود که واکنش‌ها به فصل دوم گاندو آغاز شد و اظهارات مقام‌های رسمی دولت در این باره به اوج خود رسید. البته در کنار اینها تاخیر در پخش سریال یا برخی تغییرات اعمال شده در چند سکانس شائبه فشار بیرونی به سازندگان سریال و سانسور را تقویت کرد و حتی یکی از قسمت‌ها با تاخیر 45 دقیقه‌ای روانه آنتن شد. در نهایت و درست در جایی که سریال به اوج خود رسیده بود، مهدی آذرپندار، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه اعلام کرد که سریال در همین جا به پایان می‌رسد. او در این باره گفت: با ورود کاراکتر شارلوت که از ابتدای سریال مخاطب با شخصیت او آشنا شده به ایران برای جاسوسی انگلیس، فصل دوم گاندو ویژه نوروز در شب پایانی تعطیلات موقتا به پایان می‌رسد. ان‌شاءا... ادامه سریال بعد از انتخابات روی آنتن خواهد رفت و امیدواریم که مورد‌پسند مردم قرار گیرد.» یک نکته در اظهارات مدیر سریال شبکه 3 قابل تامل است و آن هم چرایی تاکید بر پخش ادامه گاندو پس از انتخابات ریاست‌جمهوری است. باید به این سوال پاسخ داده شود که آیا ادعاها درباره انتخاباتی بودن گاندوی 2 صحیح بوده که حالا به صراحت از ادامه پخش آن در بعد انتخابات خبر داده می‌شود.
دولت فشار آورد؛ گاندو متوقف شد!

 

شامگاه جمعه قسمت سیزدهم این مجموعه در میانه پخش، برای مدتی بیشتر از زمان معمول پخش تبلیغات بازرگانی متوقف شد. برخی رسانه‌ها مدعی شدند که علت این توقف در پخش، فشارهای گسترده به صداوسیما بوده است. بخش عمده حواشی گاندوی 2 به تلاش برای تضعیف دولت بازمی‌گردد. در برخی از قسمت‌های این سریال سعی شده اینگونه وانمود شود که وزارت خارجه در انتخاب تیم مذاکره‌کننده دقت نداشته و افراد جاسوس در میان آنها بوده است، اما هیچ‌گاه دولت درخواست توقف پخش گاندو را نداشته و برخی برای فرافکنی این ادعا را مطرح کرده‌اند مانند کوروش کمره‌ای مشاور شبکه سه که در توئیتی آورده: «‌استقبال از گاندو همه را غافلگیر کرد. انصافا مردم سنگ‌تمام گذاشتند. حقا باید از رئیس سازمان صداوسیما که در برابر فشارهای عجیب و کم‌نظیر برخی ایستادگی کرد تا مردم سریال مورد علاقه‌شان را ببینند و با واقعیت‌ها آشنا شوند، تشکر کرد. منتظر مستندات جذاب از شعبانی باشید. سخن بسیار است.» یا وطن امروز نوشت: «‌به نظر می‌رسد فشارهای عمده‌ای که در روزهای اخیر نسبت به پخش این سریال از سوی مسئولان علنی شده بود، موجب تعطیلی پخش این سریال شده است. محمدجواد ظریف در گفت‌وگویی اینترنتی به صراحت به پخش این مجموعه تلویزیونی اعتراض کرده بود. علاوه بر ظریف، سید‌عباس صالحی، وزیر ارشاد، علی جنتی، وزیر اسبق ارشاد، حسام‌الدین آشنا و برخی دیگر از اعضای کابینه نسبت به پخش سریال گاندو اعتراض کرده بودند.» 4 فروردین هم سایت‌های دلواپس مانند فارس مدعی شدند: «‌قرار است در این قسمت سریال به بحث جاسوسی در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای پرداخته شود. طبق شنیده‌ها، یکی از اعضای رده‌بالای دولت در تماس با صداوسیما، مانع پخش آن شده و درخواست داشته اسم «تیم مذاکره‌کننده» در سریال نیاید. درنهایت این سریال روی آنتن رفت و احتمال می‌رود بخش‌های زیادی از آن حذف شده باشد.» اما زمان زیادی طول نکشید که فارس مجددا نوشت: «‌خبرنگار فارس مطلع شده حذف بخشی از دیالوگ قسمت ۵ سریال گاندو ربطی به فشار دولت نداشته و این حذفیات جمع‌بندی عوامل سریال بوده که بدین‌وسیله خبر قبلی اصلاح می‌شود.» البته این ادعاها درباره دولت محدود به سازندگان گاندو نبوده، چنانکه محسن رضایی در 8 فروردین در  حساب کاربری  خود در توییتر با هشتگ «گاندو» نوشت: «متخصص فیلم و سینما نیستم، اما وقتی فریادهای توام با تمسخر و توهین مقامات دولتی درباره دو فصل یک سریال تلویزیونی را می‌بینم، حس می‌کنم عصبانیت‌شان ناشی از ضعف سریال نیست؛ بلکه نگران ساخت فصل سوم‌اند، در زمانی که ایشان قدرت فشار برای سانسور ندارند.» به نظر می‌رسد ادعای رضایی با هدف تبلیغات انتخاباتی بوده است.

 

 توصیه آشنا به مخالفان دولت
روز جمعه و پس از ادعای دوباره فشار دولت برای توقف پخش گاندوی 2 بود که حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در واکنش به طرح ادعایی از سوی برخی رسانه‌ها درباره فشارهای گسترده بر ‎صداوسیما جهت جلوگیری از پخش مجموعه تلویزیونی گاندو در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «‏صریح باشید و بازی نکنید؛ بگویید چه کسی؛ از کجا و چه زمانی؛ در‌باره سانسور یا ممانعت از پخش کدام بخش از کدام سریال بر چه قسمتی از صدا و سیما فشار آورده‌ است. آیا صدا و سیما اساسا نقشی در تولید یا پخش این سریال داشته‌است؟»
واکنش دفتر رئیس‌جمهور
پخش ناقص سریال گاندو ۲ و توقف ناگهانی آن واکنش‌های زیادی را در پی داشته است. در حالی که سازندگان سریال تلاش می‌کنند، پشت‌پرده پخش سریال را به فشارهای مقامات دولتی ربط دهند، دولت روایت دیگری از ماجرا دارد. مسئول ارتباطات دفتر ریاست‌جمهوری در واکنش به این موضوع در توئیتی نوشت،  دولت اصلا درخواستی برای قطع سریال گاندو نداشته و تلویحا صداوسیما را متهم کرده این سریال را که نیمه‌کاره بوده، با هدف خاصی شتاب‌زده، تا جایی‌که ساخته‌شده ‌بوده، پخش کرده‌اند. علی‌رضا معزی در ادامه آورده است: نه رئیس‌جمهور و نه هیچ یک از اعضای دولت‌، نه در جلسه چهارم کابینه و نه در هیچ جلسه یا تماسی، نه قبل از پخش و نه در زمان پخش گاندو، نه با رئیس، نه با سایر مسئولان صدا‌و‌سیما و نه حتی با منتفذین نظام، گفت‌و‌گویی در‌باره پخش یا عدم پخش این سریال نداشته‌اند؛ چه رسد به مباحثه و مجادله! وی در پایان آورده: آقایان لطف کنند به جای شایعه‌سازی و انحراف افکار عمومی به یک سوال مهم پاسخ دهند: پخش گاندو نا‌تمام ماند یا سریال نیمه‌کاره در کنداکتور قرار گرفت؟ اگر سریال نیمه‌کاره بود چه ‌چیز سبب شده گاندو این‌چنین با سراسیمگی و عجله بر آنتن برود؟

 پرسش‌هاي آشناي يك مشاور
به رسم حدود 8 سال گذشته، هربار كه مخالفان دولت به شكل سازمان‌يافته به انتقاد از پاستور و رييس‌جمهوري مي‌پردازند، خبري از دفاع دولتي‌ها از خود و دولت تحت مديريت‌شان نيست. حسام‌الدين آشنا، مشاور رييس‌جمهوري در اين ميان بيشتر اوقات تنها فردي است كه با اظهارات مملو  از كنايه و به دور از صراحت و نيز طرح پرسش‌هاي پيچيده به دفاع از دولتي‌ها مي‌پردازد. او شب گذشته نيز در مقابل حملات به دولتي‌ها سكوت نكرد و با چند پرسش تلاش كرد افكار عمومي را متوجه پشت پرده سريال «گاندو» كند. آشنا نوشت: «صريح باشيد و بازي نكنيد؛ بگوييد چه كسي؛ از كجا و چه زماني؛ درباره سانسور يا ممانعت از پخش كدام بخش از كدام سريال بر چه قسمتي از صدا و سيما فشار آورده است.» مهم‌ترين پرسش او اما به تهيه‌كنندگان پشت پرده اين سريال اختصاص دارد. آشنا در شرايطي پرسيد كه «آيا صداوسيما اساسا نقشي در توليد يا پخش اين سريال داشته ‌است؟» كه پيش از اين بسياري از ناظران از نقش يك نهاد در تهيه اين سريال كه محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه آن را سراسر دروغ مي‌خواند، سخن گفته‌اند. اظهاراتي كه البته هرگز به صورت رسمي تكذيب نشد. نكته قابل‌توجه آنكه بسياري از ناظران دليل توقف پخش «گاندو» را نه فشارها، بلكه سناريوي از پيش طراحي شده توسط مخالفان دولت مي‌دانند. سناريويي كه در نتيجه آن دولت در آستانه انتخابات به ديكتاتوري و حذف منتقدان متهم خواهد شد و بازهم «جام‌جم» پيروز جدال رسانه‌اي با «پاستور» خواهد بود. سوي ديگر ميدان اما چهره‌هايي چون عبدالرضا داوري، مشاور روزهاي نه چندان دور محمود احمدي‌نژاد، رييس‌جمهوري پيشين ايران كه اين روزها از قرار معلوم مشغول اعلام برائت از اوست، توقف پخش «گاندو2» را به افزايش احتمال بازگشت امريكا به برجام ارتباط مي‌دهند. او در توييتي نوشته است: «توقف پخش سريال گاندو را بايد در بستر آغاز مذاكرات برجام در وين و پيوستن هيات امريكا به اين مذاكرات تحليل كرد. معادلات انتخابات 1400 در حال تغيير است.»

 
 
«اعتبارزدايي» يا «بغض» فروخفته؟
اينكه توقف پخش اين سريال را چطور بايد توصيف و تحليل كرد، موضوعي است نيازمند بحث و بررسي مفصل اما نكته قابل‌تامل در اين ميان علاقه تهيه‌كننده اين سريال به خط و نشان كشيدن براي مسوولان دولتي است. او پس از پخش قسمت پاياني اين سريال در اينستاگرام خود «گاندو2» را نتيجه «اسناد و مدارك» و اقدامات «پژوهشي» خواند اما نگفت چطور اين اسناد كه به‌گفته ظاهر بايد محرمانه باشند، در اختيار او قرار گرفته است، در عوض به تندي به ظريف تاخت و نوشت: «دروغ، تضمين امضاي جان كري بود. دروغ، وعده‌هاي امريكا و انگليس براي برداشته شدن همه تحريم‌ها بود. دروغ، وعده‌هاي رونق اقتصادي است كه نتيجه آن كوچك شدن سفره مردم بوده است.» سوي ديگر ميدان عليرضا معزي، معاون ارتباطات دفتر رييس‌جمهوري اما تهيه سريال «گاندو» را به «جنون اعتبارزدايي» از مسوولان دولتي ارتباط داد و نوشت: «كاش مي‌فهميدند اعتبارزدايي، بر شاخه نشستن و از بن بريدن است. وقتي هرصبح عليه ديپلماسي، تيتر درشت مي‌زنند و شب‌ها عليه ديپلمات‌ها، دروغ را با نام مستعار گاندو بر آنتن مي‌برند، شگفت‌آور نيست كه صداي دستگاه سياست خارجي در هياهوي ادعاهاي شاخ‌داري چون دفن زباله‌هاي هسته‌اي چين در كوير ايران! گم شود. ميراث اعتبارزدايي، زمين سوخته است؛ وطن را زمين سوخته نكنيد.»
 يك خبر، يك تكذيب

 

ميان همه اين اظهارات و زد وخوردهاي لفظي بود كه برخي كانال‌هاي تلگرامي نزديك به اصولگرايان از جدال لفظي حسن روحاني با رييس سازمان صداوسيما در جلسه چهارشنبه دولت خبر دادند. آنها «گاندو2» را علت اصلي اين جدال لفظي اعلام كرده و به نقل از منابع آگاه خود، مدعي بحثي تند و دوطرفه ميان رييس‌جمهوري و عبدالعلي علي‌عسگري در جلسه دولت شدند. بحثي كه براساس نوشته اين كانال‌هاي تلگرامي، با وساطت ساير مديران حاضر در جلسه دولت خاتمه يافته است. انتشار اين خبر عملا موضوع توقف پخش «گاندو» با فشار دولتي‌ها را تاييد مي‌كرد تا اينكه سرانجام قوه مجريه با تكذيبيه‌اي، اخبار منتشر شده را از اساس دروغ خواند و نوشت: «نه رييس‌جمهوري و نه هيچ‌يك از اعضاي دولت، نه در جلسه چهارشنبه كابينه و نه در هيچ جلسه‌ يا تماسي، نه قبل از پخش و نه در زمان پخش گاندو نه با رييس نه با ساير مسوولان صداوسيما و نه حتي با متنفذين نظام، گفت‌وگويي درباره پخش يا عدم پخش اين سريال نداشته‌اند، چه رسد به مباحثه ومجادله!» جالب آنكه دولت دوازدهم نيز در بيانيه خود سناريوسازي صداوسيما و مخالفانش را به نوعي تاييد كرده و آورده «آقايان لطف كنند به‌جاي شايعه‌سازي و انحراف افكار عمومي به يك سوال مهم پاسخ دهند: پخش گاندو ناتمام ماند يا سريال نيمه‌كاره در كنداكتور قرار گرفت؟ اگر سريال نيمه‌كاره بود، چه انگيزه‌اي سبب شد كه گاندو اينچنين با سراسيمگي و عجله بر آنتن برود؟»؛ آن‌هم در شرايطي كه به خوبي مي‌داند با افزايش احتمال بازگشت امريكا به برجام از يك‌سو و نزديكي به انتخابات رياست‌جمهوري از سوي ديگر، شاهد تخريب‌هاي دوچندان از سوي مخالفان پرقدرتش خواهد بود.