تاریخ انتشار
پنجشنبه ۳۰ شهريور ۱۳۹۶ ساعت ۲۰:۴۰
کد مطلب : ۲۷۶۸۳۸
از کُتل گردانی تا شاخسی واخسی
۰
مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های مخاطبین کبنانیوز است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. می توانید با ارسال یادداشت خود، این مطلب را تأیید یا نقد کنید.
کبنا ؛
سید سعید مهریان
سوگواری برای امام حسین (ع) که دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی و مذهبی است، مختص ماه محرم نیست. البته سوزوگداز در روزهای عزاداری ماه محرم بیشتر است و چهره روستاها و شهرها با برافراشته شدن علم‌ها و بیرق‌های سیاه به شکل چشمگیری تغییر می‌نماید. مردم کهگیلویه وبویراحمد مثل تمام شیعیان جهان از چند روز قبل از آغاز ماه محرم خود را برای گرامی داشت حماسه بزرگ و باشکوه و بسیار زیبای کربلا آماده می‌کنند و به‌هیچ‌وجه در ایام نزدیک به ماه محرم جشن و برنامه‌های شادمانی برگزار نمی‌کنند تا حرمت این ایام را نگه‌داشته باشند. سابقاً در پاره‌ای از نقاط استان یکپارچه شیعه‌نشین کهگیلویه وبویراحمد یک روز مانده به ماه محرم با استفاده از وسایل ساده، علم و بیرق می‌ساختند و اسبی را با پارچه‌های سیاه به‌عنوان کتل می‌آراستند و درحالی‌که یک کتل چی افسار آن را در دست داشت در جلوی دسته‌جات سینه‌زنی راه می‌افتاد و عزاداران با صدای گرم نوحه‌خوان‌ها و آهنگ پرطنین و حزین طول (طبل) حرکت کرده و درجایی مناسب توقف می‌نمودند. سپس با روشن کردن آتش و بعضاً با برپا کردن چادر به نشانه خیمه‌گاه امام حسین (ع) خود را برای عزاداری امام حسین (ع) آماده می‌کردند. آیین زیبای طول و کتل مختص کهگیلویه وبویراحمد بوده که متأسفانه همانند رسم نخل گردانی یزدی‌ها، چاوش عزای کاشانی‌ها، حمل شیدونه دزفول، طشت گذاری و شاخسی واخسی آذری‌ها، دَ غره لرستانی‌ها حفظ نشده و در حال فراموشی است. از آیین طول و کتل که دارای دو بخش موسیقی و نمایشی بود، بخش موسیقی آن (طول) باقی‌مانده که به‌ندرت در آیین‌های سوگواری مورداستفاده قرار می‌گیرد.
و اما متأسفانه یکی از رسوم بسیار زیبایی که در کهگیلویه وبویراحمد منسوخ‌شده، آیین مویه خوانی زنان است و امروزه زنان صرفاً به‌عنوان شاهدان و همراهان اندوهگین مردان در عزاداری سالار شهیدان ویارانش شرکت می‌کنند. کاش زنان استان ما مثل خواهران ایلامی و لرستانی که مراسم چایینه زنان و دختران چهل‌منبر را هرساله برگزار می‌نمایند، با آیین مویه خوانی دوباره فعالانه و زینب وار در آیین سوگواری شاه شهیدان شرکت نمایند.
بد نیست بدانید خواهران لرستانی درحالی‌که لباس سیاه پوشیده‌اند با پای‌برهنه چهل‌منبر و دسته‌های عزاداری و حسینیه را می‌گردند و با روشن کردن ۴۰ شمع (در هر محل یک شمع) نیت و دعا می‌نمایند.
خواهران ایلامی نیز چند برنامه تحت عنوان چایینه ازجمله چایینه حضرت قاسم در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع) در روز دهم و چایینه اربعین را برگزار می‌نمایند.
با بررسی آیین‌های سوگواری ماه محرم مشخص می‌شود که زنان لر نسبت به بقیه نقاط ایران مشارکت فعالانه و بیشتری نسبت به سایر نقاط ایران دارند.
تمام آیین‌های سوگواری شهدای کربلا که در اقصی نقاط ایران برگزار می‌شود زیباست و تشریح این آیین‌ها در این مرقومه نمی‌گنجد لذا تنها به تبیین یکی از این آیین‌ها تحت عنوان شاخسی واخسی بسنده می‌نمایم: ترک‌های آذری چند روز مانده به ماه محرم، دسته‌های عزاداری را تحت عنوان شاسی واخسی تشکیل داده و هر شب در مساجد و حسینیه‌ها جمع می‌شوند و در رثای سالار شهیدان ویارانش نوحه سر می‌دهند. روزها هم در کوچه‌ها زنجیروار می‌چرخند و مرثیه‌سرایی می‌نمایند. اوج این مراسم در روز عاشورا است که عزاداران باجذبه و شور حال، شاخسی واخسی گویان خود را به خیمه‌های به آتش کشیده که نماد خیمه‌های کربلاییان است می‌رسانند و در آنجا به سوگ می‌نشینند.
و اما آیین استقبال از ماه محرم به شیوه سنتی به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و یکی از هنرمندان و تعزیه‌گردان پیشکسوت استان (آقای رفیعی) احیا خواهد شد. در برنامه‌ای که در استانداری با حضور برخی از نهادهای فرهنگی و هنری و مسئولین استان برگزار شد، مقرر گشت، این آیین زیبا یک روز قبل از ما محرم با دعوت از نوحه‌خوان‌های قدیمی، از حرم شاه عبدا... تا اداره کل کتاب‌خانه‌های عمومی استان اجرا شود. امیدوارم این برنامه به شیوه کاملاً سنتی و باشکوه هرچه‌تمام‌تر و با اجرای مراسم مویه خوانی زنان و طول و کتل گردانی برگزار شود.
سید سعید مهریانسوگواری برای امام حسین (ع) که دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی و مذهبی است، مختص ماه محرم نیست. البته سوزوگداز در روزهای عزاداری ماه محرم بیشتر است و چهره روستاها و شهرها با برافراشته شدن علم‌ها و بیرق‌های سیاه به شکل چشمگیری تغییر می‌نماید. مردم کهگیلویه وبویراحمد مثل تمام شیعیان جهان از چند روز قبل از آغاز ماه محرم خود را برای گرامی داشت حماسه بزرگ و باشکوه و بسیار زیبای کربلا آماده می‌کنند و به‌هیچ‌وجه در ایام نزدیک به ماه محرم جشن و برنامه‌های شادمانی برگزار نمی‌کنند تا حرمت این ایام را نگه‌داشته باشند. سابقاً در پاره‌ای از نقاط استان یکپارچه شیعه‌نشین کهگیلویه وبویراحمد یک روز مانده به ماه محرم با استفاده از وسایل ساده، علم و بیرق می‌ساختند و اسبی را با پارچه‌های سیاه به‌عنوان کتل می‌آراستند و درحالی‌که یک کتل چی افسار آن را در دست داشت در جلوی دسته‌جات سینه‌زنی راه می‌افتاد و عزاداران با صدای گرم نوحه‌خوان‌ها و آهنگ پرطنین و حزین طول (طبل) حرکت کرده و درجایی مناسب توقف می‌نمودند. سپس با روشن کردن آتش و بعضاً با برپا کردن چادر به نشانه خیمه‌گاه امام حسین (ع) خود را برای عزاداری امام حسین (ع) آماده می‌کردند. آیین زیبای طول و کتل مختص کهگیلویه وبویراحمد بوده که متأسفانه همانند رسم نخل گردانی یزدی‌ها، چاوش عزای کاشانی‌ها، حمل شیدونه دزفول، طشت گذاری و شاخسی واخسی آذری‌ها، دَ غره لرستانی‌ها حفظ نشده و در حال فراموشی است. از آیین طول و کتل که دارای دو بخش موسیقی و نمایشی بود، بخش موسیقی آن (طول) باقی‌مانده که به‌ندرت در آیین‌های سوگواری مورداستفاده قرار می‌گیرد.
و اما متأسفانه یکی از رسوم بسیار زیبایی که در کهگیلویه وبویراحمد منسوخ‌شده، آیین مویه خوانی زنان است و امروزه زنان صرفاً به‌عنوان شاهدان و همراهان اندوهگین مردان در عزاداری سالار شهیدان ویارانش شرکت می‌کنند. کاش زنان استان ما مثل خواهران ایلامی و لرستانی که مراسم چایینه زنان و دختران چهل‌منبر را هرساله برگزار می‌نمایند، با آیین مویه خوانی دوباره فعالانه و زینب وار در آیین سوگواری شاه شهیدان شرکت نمایند.
بد نیست بدانید خواهران لرستانی درحالی‌که لباس سیاه پوشیده‌اند با پای‌برهنه چهل‌منبر و دسته‌های عزاداری و حسینیه را می‌گردند و با روشن کردن ۴۰ شمع (در هر محل یک شمع) نیت و دعا می‌نمایند.
خواهران ایلامی نیز چند برنامه تحت عنوان چایینه ازجمله چایینه حضرت قاسم در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع) در روز دهم و چایینه اربعین را برگزار می‌نمایند.
با بررسی آیین‌های سوگواری ماه محرم مشخص می‌شود که زنان لر نسبت به بقیه نقاط ایران مشارکت فعالانه و بیشتری نسبت به سایر نقاط ایران دارند.
تمام آیین‌های سوگواری شهدای کربلا که در اقصی نقاط ایران برگزار می‌شود زیباست و تشریح این آیین‌ها در این مرقومه نمی‌گنجد لذا تنها به تبیین یکی از این آیین‌ها تحت عنوان شاخسی واخسی بسنده می‌نمایم: ترک‌های آذری چند روز مانده به ماه محرم، دسته‌های عزاداری را تحت عنوان شاسی واخسی تشکیل داده و هر شب در مساجد و حسینیه‌ها جمع می‌شوند و در رثای سالار شهیدان ویارانش نوحه سر می‌دهند. روزها هم در کوچه‌ها زنجیروار می‌چرخند و مرثیه‌سرایی می‌نمایند. اوج این مراسم در روز عاشورا است که عزاداران باجذبه و شور حال، شاخسی واخسی گویان خود را به خیمه‌های به آتش کشیده که نماد خیمه‌های کربلاییان است می‌رسانند و در آنجا به سوگ می‌نشینند.
و اما آیین استقبال از ماه محرم به شیوه سنتی به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و یکی از هنرمندان و تعزیه‌گردان پیشکسوت استان (آقای رفیعی) احیا خواهد شد. در برنامه‌ای که در استانداری با حضور برخی از نهادهای فرهنگی و هنری و مسئولین استان برگزار شد، مقرر گشت، این آیین زیبا یک روز قبل از ما محرم با دعوت از نوحه‌خوان‌های قدیمی، از حرم شاه عبدا... تا اداره کل کتاب‌خانه‌های عمومی استان اجرا شود. امیدوارم این برنامه به شیوه کاملاً سنتی و باشکوه هرچه‌تمام‌تر و با اجرای مراسم مویه خوانی زنان و طول و کتل گردانی برگزار شود.
