بالا و پایین سهم مردم از اقتصاد ایران در 120 سال گذشته

کبنا ؛بررسی‌ها نشان می‌دهد در 118 سال گذشته در اغلب دوره‌ها، سهم مصرف مردم از اقتصاد نسبتا بالا بوده که نشان دهنده ماهیت نامطمئن اقتصاد ایران است.
به گزارش کبنا نیوز، آمارها حاکی از آن است که  در بیش از یک قرن گذشته متوسط سهم مصرف مردم از حجم اقتصاد 44.5 درصد بوده است. همچنین بالاترین مقدار سهم مصرف مردم از اقتصاد 70 درصد و پایین‌ترین میزان آن 15.3 درصد ثبت شده است.
توضیحاتی در مورد سهم مصرف از حجم اقتصاد
تولید ناخالص داخلی به مجموع کالا و خدمات تولید شده در یک اقتصاد در یک دوره مشخص اطلاق می‌شود. یکی از روش‌های برآورد تولید ناخالص داخلی یا حجم اقتصاد، روش «هزینه‌ای» است. در این روش، تمام کالاها و خدمات تولید شده در یک سال که توسط مردم، دولت و بازرگانان تقاضا و مصرف شده‌اند، محاسبه می‌شود. در واقع، هزینه‌ای که بخش‌های اقتصادی برای پاسخگویی به تقاضای خود پرداخت می‌کنند، معادل ارزش کالا و خدمات تولید شده در آن سال است.
در روش هزینه‌ای، اجزای اقتصاد «مصرف نهایی خصوصی»، «مصرف نهایی دولت»، «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» و «خالص صادرات و واردات» می‌شود.
از تقسیم مصرف به تولید ناخالص داخلی، مصرف متوسط به دست می‌آید. در ادبیات اقتصاد کلان گفته می‌شود که مصرف متوسط رفتار ضدچرخه‌ای دارد. به عبارت دیگر، هر زمان که اقتصاد رشد منفی را تجربه می‌کند، سهم مصرف از حجم اقتصاد افزایش می‌یابد و هر زمان که رشد مثبت تجربه می‌کند، سهم مصرف از حجم اقتصاد کاهش خواهد یافت.
در واقع، زمانی که اوضاع اقتصاد بد می‌شود و درآمد کاهش می‌یابد، مردم ابتدا پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خود را کاهش می‌دهند و تا جای ممکن سعی می‌کنند میزان مصرف خود را کاهش کمتری بدهند و تغییرات سبد مصرفی‌شان را به حداقل برسانند.
مصرف مردم به تغییرات اقتصادی به سرعت واکنش نشان نمی‌دهد و به اصطلاح، چسبندگی دارد. در دوران رکود، این چسبندگی باعث می‌شود که مصرف نسبت به تولید کمتر کاهش یابد و در نتیجه، مصرف متوسط افزایش پیدا کند. در دوره رونق نیز، مصرف با تاخیر نسبت به تولید رشد می‌کند. این پدیده، نوسانات مصرف متوسط را در کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند، اما در بلندمدت، مصرف به یک سطح پایدار می‌رسد.
اعداد و ارقام مربوط به سهم مصرف از اقتصاد
بر اساس برآوردهای پژوهشکده پولی و بانکی از سهم مصرف مردم از کیک اقتصاد تا قبل از سال 1338، این سهم در سال 1292 معادل 62 درصد بود. سپس این روند کاهشی شد و در سال 1329 به رقم 37 درصد رسید.
بعد از حوادث سال 1332 و برکناری مصدق از نخست وزیری، سهم مصرف مردم از تولید ناخالص داخلی به بالاترین میزان خود در 118 سال گذشته رسید. در این سال سهم مصرف مردم برابر با 70 درصد بود. اما در سالهای بعد، سهم مصرف مردم از کیک اقتصاد نزولی شده به نحوی که در سال 1351 ، 15 درصد برآورد شده است.
با این‌وجود بعد از انقلاب اسلامی در سال 57 و وقوع هشت سال جنگ تحمیلی، سهم مصرف مردم از کیک اقتصاد در سال 1360 به رقم 42 درصد رسید که نسبت به یک دهه قبل از آن یعنی سال 1351 ، افزایشی بوده است.
در سال‌های بعدی روند این متغیر نوسانی بوده و پس از اعمال تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه اقتصاد ایران مجددا سهم مصرف خصوصی از کیک اقتصاد افزایشی شده و در سال 92 به 55 درصد افزایش یافت. سپس با وقوع توافق برجام سهم مصرف مردم از اقتصاد کاهش یافت اما با خروج آمریکا از برجام، یک بار دیگر این متغیر صعودی شد؛ به طوری که در سال 1401 سهم مصرف مردم از اقتصاد به بالاتر از 50 درصد رسید.
با این همه در نیمه سال 1403 سهم مصرف مردم از اقتصاد معادل 43 درصد بوده است.