تاریخ انتشار
چهارشنبه ۳۰ شهريور ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۴۶
کد مطلب : ۴۵۲۶۷۰
قطر واسطه تبادل پیام برجامی میان ایران و آمریکا شده است؟
برجام در اتاق احیای نیویورک
۰
کبنا ؛در میانه سفر هیات سیاسی ایرانی به نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، موضوع برجام و توافق هسته‌ای به کانون اصلی رایزنی‌های رئیسی و هیات همراه او با مقامات دیگر کشورها تبدیل شده است.
نسخه نجات برجام در نیویورک
علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده ایران از دیدارش در نیویورک با انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات احیای برجام خبر داد.
معاون سیاسی وزارت خارجه به همراه سید ابراهیم رئیسی برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد سفر کرده است گفت: با توجه به پیام‌های دریافتی از آژانس بینالمللی و گروسی امروز در حاشیه‌های جلسات دیپلماتیک دیدار و گفت‌وگویی با انریکه مورا می‌کنم.
لازم به ذکر است که اخیرا، مرندی، مشاور تیم مذاکره کننده ایران نیز گفته بود: مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در پیامی، سفر سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران به همراه سید ابراهیم رئیسی به نیویورک را فرصتی برای شرکای اروپایی برجام دانست تا آمریکا را ترغیب کنند مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.
همچنین کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در کنفرانس خبری روز دوشنبه خود در پاسخ به سفر رئیس جمهوری به نیویورک و اینکه علی باقری نیز در سفر حضور دارد و امکان برگزاری جلسه‌ای در نیویورک در خصوص مذاکرات رفع تحریم‌ها برگزار شود نیز گفت: سفر رئیس جمهوری و هیات همراه برای مشارکت در هفتاد و هفتمین اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شده است. در ارتباط با حضور آقای باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران برای همراهی با هیات ایران است و برنامه تعریف شده‌ای برای گفت‌وگو درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها در چارچوب این سفر وجود ندارد ولی نشست‌های بینالمللی فرصت خوبی است برای نشست‌های سیاسی و مذاکرات حاشیه‌ای بین مقامات کشورها و فرصتی برای تبادل نظر در خصوص موضوعات مورد علاقه دوجانبه، منطقه‌ای و موضوعات چندجانبه و بینالمللی است. اینکه در حاشیه نشست گفت‌وگوهایی در خصوص موضوع هسته‌ای و مذاکرات رفع تحریم‌ها صورت بگیرد من این احتمال را رد نمی‌کنم و ایران به صورت طبیعی از هر فرصتی برای بیان دیدگاه‌های خود در موضوعات مورد علاقه دوجانبه و بینالمللی استفاده میکند. ایران هیچ وقت میزمذاکرات را ترک نکرده و مذاکرات را به عنوان روش مناسب و منطقی و معقول برای حل وفصل اختلافات می‌داند.
از سوی دیگر وزیر خارجه قطر اعلام کرد که درخصوص مذاکرات احیای برجام با حسین امیرعبداللهیان رایزنی کرده است. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در صفحه توییتر خود نوشت که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار داشتم.وی نوشت: در این دیدار درخصوص راه‌های تقویت روابط دوجانبه و آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص بازگشت به برجام رایزنی گردیم. محمد بن عبدالرحمن اعلام کرد که کشورش در این راستا تلاش خواهد کرد.
ژست ناامیدانه بورل
.jpg)
با این حال روز گذشته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگویی در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل با تلاش برای مقصر جلوه دادن ایران، اظهاراتی را درباره امکان پیشرفت در روند احیای برجام مطرح کرد.
به گزارش ایسنا به نقل از نشریه پولیتیکو، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین، در جریان حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، با گفتن این که فکر نمی‌کند دیدار با سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران مفید واقع شود، انتظارات را درباره ایجاد گشایشی در زمینه مسئله توافق هسته‌ای ایران کاهش داد.
بورل در گفت‌وگویی با پولیتیکو در حاشیه این نشست، گفت که اتحادیه اروپا تمامی طرفین را تشویق می‌کرده است تا «بالاخره ده متر آخر در روند احیای برجام [توافق هسته‌ای] را نیز طی کنند».
او در عین حال گفت که انتظار ندارد به زودی پیشرفتی در زمینه این مسئله در خلال مذاکراتی که اتحادیه اروپا تسهیل‌گر آن است، حاصل شود.
هماهنگ‌کننده مذاکرات وین گفت: در سه ماه اخیر، این تعامل و روند چندمرحله‌ای نزدیک و همسو بوده است. فعالیت بین طرفین مذاکرات در حال بهبود دادن نتیجه بود. اما در هفته‌های اخیر، این طور نبود. ما در حال حاضر در یک بن‌بست قرار داریم.
او با تلاش برای مقصر جلوه دادن ایران در وضعیت فعلی مذاکرات وین گفت: پیشنهاد آخر، درخواست آخر از سوی ایران، بدرستی در راستای یک توافق نبود و اگر قرار باشد بگوییم این هفته اتفاقی می‌افتد یا نه، من می‌گویم «فکر نمی‌کنم».
بورل در پاسخ به این که آیا حاضر به دیدار با رئیس جمهوری ایران خواهد بود، با اشاره به این که در ماه ژوئن به تهران سفر کرد تا موانع را از سر راه روند احیای برجام بردارد، مدعی شد: آنها به من قول دادن به دوحه رفتند، به وین رفتند. من فکر نمی.کنم این چیزی باشد که به واسطه دیدار با رئیس جمهوری حل شود.
فرصت تازه برای گفت‌وگوها
از چند هفته پیش مقامات آمریکایی مذاکرات احیای برجام را به حالت تعلیق درآورند. آنها با این ادعا که ایران پاسخ مناسبی به آخرین جمع‌بندی آمریکا نداده است، توپ را در زمین ایران انداختند و سعی کردند ایران را مقصر شرایط ایجاد شده معرفی‌کنند. این در حالی بود که لابی مقامات صهیونیستی از چندی قبل و برگزاری انتخابات کنگره آمریکا و پارلمان اسراییل مانع دولت بایدن برای ادامه مذاکرات در وین و توافق احتمالی بود.
مقامات روسیه و چین و سه کشور اروپایی در دو ماه اخیر از پاسخ‌های ایران به جمع‌بندی نهایی ارایه شده از متن پیش نویس توافق استقبال کردند. تقریبا همه کشورهای درگیر در مذاکرات بر سر متنی که جوزپ بورل در نهایت ارایه کرد تا حد زیاد و قابل توجهی تفاهم داشتند و اساسا تفاهم سیاسی در همان زمان ایجاد شده بود. اما در جریان رد و بدل شدن پیام‌ها، طرف آمریکایی بر سر یکی دو موضوع به ویژه حمایت سیاسی این کشورها از بسته شدن موضوعات باقی‌مانده میان ایران و آژانس دبه کردند. آنها با این ادعا که بررسی سوالات آژانس از ایران در چارچوب برجام نیست و موضوعی پادمانی نیست تاکید داشتند که نباید حل و فصل این مساله به برجام گره زده شود این در حالی بود که بسته شدن این سوالات از خطوط قرمز ایران در مذاکرات است.
ایران خواهان این است که همانطور که در توافق 2015 سوالات آژانس درباره فعالیت‌های گذشته ایران همزمان با اجرای برجام حل و خاتمه یافت، درباره چند سوال فعلی نیز باید به همین شکل رفتار شود.
در عین حال کارشناسان بینالمللی به این مسئله اذعان داشتند که انتخابات کنگره مانع کار دولت آمریکا است و در این میان فشار مقامات اسراییل حائز اهمیت است. این برای دومین بار طی شش ماه گذشته است که تحولات داخلی کشورهای عضو برجام، بر روند مذاکرات تاثیر گذاشته یا در آن اخلال ایجاد میکند. البته اینکه مذاکرات تحت تاثیر تحولات سیاسی داخلی کشورهای عضو قرار گیرد، مسبوق به سابقه است اما نکته قابل توجه رویکرد دولت آمریکاست که سعی دارد تمایلش برای تعویق در مذاکرات را به گردن ایران و پاسخ‌هایش به متن پیش‌نویس توافق بیندازد.
با وجود توقف موقت رایزنی‌های فشرده میان ایران و آمریکا با هماهنگی نماینده اتحادیه اروپا، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه گفت که، مذاکرات و رایزنی‌ها برای رفع تحریم‌ها به صورت طبیعی در چارچوب معمول از طریق اتحادیه اروپا ادامه دارد و هرگونه تحولی در این چارچوب خواهد بود.
حضور مذاکره‌کننده ارشد ایران در نیویورک در حالی که مقامات کشورهای عضو برجام نیز در این روزها در این شهر در رفت و آمد هستند، گویای آن است که اگر طرف مقابل حرفی برای گفتن داشته باشد، زمینه گفت‌وگو فراهم است. بالطبع هر گونه مذاکره و رایزنی در چارچوب مذاکرات وین و با هماهنگی انریکه مورا یا شخص جوزپ بورل انجام خواهد شد که پیام‌ها میان ایران و آمریکا را رد و بدل می‌کنند.
به گزارش کبنا، در وضعیتی که مذاکرات احیای برجام پس از ارائه پاسخ ایران به پیشنهادات برجامی آمریکا در ۱۰ شهریور، با تعلیق و انسداد همراه شده بود، به نظر می‌رسد هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به محفلی برای آب شدن یخ تعلیق در مسیر مذاکرات تبدیل شده است.
این وضعیت در شرایطی است که قبل‌تر حضور سران سیاسی ایران در سازمان ملل، بیشتر به عنوان تریبونی برای ایراد یک سخنرانی و چند دیدار دیپلماتیک با سران کشورهای مختلف شناخته می‌شد، اما این روزها بر خلاف رویه پیشین به نظر می‌رسد مجمع عمومی سازمان ملل، برای سیاست‌مداران ایرانی و غربی به کانونی برای رسیدگی به پرونده مذاکرات تعلیق شده ایران با آمریکا تبدیل شده است.
قدر مسلم این است که در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل دیداری میان هیات ایرانی و آمریکایی به طور مستقیم صورت نخواهد گرفت، اما کانون اصلی تمامی نشست‌ها و دیدار‌های تیم ایرانی حاضر در نیویورک به ریاست سید ابراهیم رئیسی، برجام بوده و قراین نشان می‌دهند گفتگو‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است.
از رهسپاری تیم برجامی تا پیام مثبت آژانس و دیدار مورا- باقری
از همان روز ابتدایی سفر هیات ایرانی به ریاست سید ابراهیم رئیسی در دوشنبه (۲۸ مرداد)، ترکیب هیات سیاسی ایرانی کانون توجهات را به خود جلب کرد. حضور علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین و البته وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این فرضیه را مطرح کرد که احتمالا در نیویورک مذاکراتی در ارتباط با احیای برجام با دیگر طرف‌های حاضر در توافق صورت بگیرد. اظهارات ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر احتمال برگزاری نشست‌هایی در خصوص موضوع هسته‌ای در نیویورک، بیش از بیش این فرضیه را تقویت کرد.
اما پیام قابل تامل‌تر در همان روز سفر هیات سیاسی ایرانی به نیویورک توسط محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور اعلام شد. او روز دوشنبه اعلام کرد که پیغام‌ها و پیام‌هایی که از طرف آژانس آمده، نشان می‌دهد که قصد بستن پرونده‌های پادمانی مورد اختلاف را دارند. همین امر مبنایی قرار گرفت که علی باقری، معاون وزیر خارجه ایران، دیروز سه‌شنبه با استقبال از پیام‌های دریافتی از آژانس بینالمللی و گروسی (رئیس آژانس) با انریکه مورا، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ارتباط با رفع تحریم‌ها دیدار و گفتگو کنند.
مجموع این تحرکات و اظهارات دیپلماتیک به وضوح نشان‌گر آن است که با وجود عدم برنامه‌ریزی مدون برای گفتگو‌های برجامی، اکنون نیویورک به محفلی برای تبادل مواضع در خضور ادامه مذاکرات و توافق تبدیل شده است. از یک سو، مقامات ایرانی با نشان دادن پالس‌های مثبت، آمادگی خود را برای حل اختلافات نشان داده و از سوی دیگر، غربی‌ها نیز با آگاهی نسبت به اینکه فرصت چندانی برای نجات توافق هسته‌ای وجود ندارد، نسبت به گام برداشتن در مسیر حل اختلافات با تهران روی خوش نشان داده‌اند.
دیدار ماکرون- رئیسی با محوریت برجام
موضوع توافق و برجام در نشست دیروز –سه‌شنبه- میان سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران با امانوئل ماکرون همتای فرانسه خود، محور اصلی رایزنی‌ها و گفتگو‌ها میان طرفین بود. رئیسی در دیدار با ماکرون، با تأکید بر اینکه ایران آماده دستیابی به یک توافق عادلانه و پایدار است، لازمه حصول این توافق را تضمین‌های اطمینان بخش و بسته شدن پرونده‌های پادمانی ایران خواند و گفت: سطح همکاری‌ها و روابط ایران و فرانسه قابل ارتقاء است ضمن اینکه اروپا باید در عمل نشان دهد که سیاست‌های آن مستقل است و تابع خواست و سیاست آمریکا نیست.
وی در این دیدار با اشاره به خروج آمریکا از برجام و نقض تعهدات آن و همچنین عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهدات خود به منظور انتفاع اقتصادی ایران از توافق، افزود: با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق و خسارات ناشی از آن، خواسته جمهوری اسلامی برای دریافت تضمین‌های اطمینان‌بخش یک خواسته کاملاً معقول و منطقی است.
رئیس‌جمهور کشورمان، مفتوح ماندن پرونده‌های ایران در آژانس را مانع جدی دستیابی به توافق برشمرد و گفت: رویکرد آژانس به مسائل باید فنی و به دور از فشار‌ها و القائات دیگران باشد و ما معتقدیم بدون مختومه شدن پرونده‌های ایران، دستیابی به توافق امکان‌پذیر نیست.
در سوی مقابل رئیسی، امانوئل ماکرون نیز در نشست دیروز با طرح پیشنهاداتی برای مذاکرات جاری اذعان کرد: این یک واقعیت است که در شرایطی که آژانس، عمل به تعهدات از طرف ایران را به طور کامل اعلام کرد، آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و طرف‌های اروپایی نیز نتوانستند به تعهدات خود مبنی بر استفاده ایران از منافع اقتصادی توافق عمل کنند. رئیس‌جمهور فرانسه استمرار کار برای پیشرفت در توافق هسته‌ای را لازم دانست و گفت: ایران و آژانس با همکاری یکدیگر قادر به حل پرونده‌های موجود هستند و ما در این زمینه فشار سیاسی به آژانس وارد نخواهیم کرد.
در ارتباط با همین نشست، محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور، سه شنبه شب در جمع خبرنگاران حاضر در نیویورک اظهار کرد: «در این دیدار ابتکاراتی مطرح شد.» البته رئیس جمهور فرانسه نیز پس از دیدار با سیدابراهیم رئیسی به خبرنگاران گفت که توپ حصول توافق هسته‌ای با ایران در زمین ایران است. او همچنین در ادامه بر لزوم مستقل بودن فعالیت‌های آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکید کرد.
قطر واسطه تبادل پیام برجامی میان ایران و آمریکا
علاوه بر دیدار‌های میان رئیسی با ماکرون و برگزاری نشست باقری با مورا، یکی دیگر از نمود‌های ترافیک رایزنی‌های برجامی در نشست هفتاد و هفتم مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دیدار مسئولین ایرانی و آمریکایی در یک روز با وزیر امور خارجه قطر بود که به شکلی نمادین در قالب تبادل پیام غیرمستقیم میان دو طرف قابل خوانش است.
اساس ماجرا از این قرار است که در ابتدا، دیروز –سه‌شنبه- حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان که در نیویورک به سر می‌برد با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر دیدار کرد. بعد از این دیدار، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در صفحه توییتر خود نوشت که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار داشتم. وی نوشت: در این دیدار درخصوص راه‌های تقویت روابط دوجانبه و آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص بازگشت به برجام رایزنی کردیم. محمد بن عبدالرحمن نوشت که کشورش در این راستا تلاش خواهد کرد.
اما نکته قابل تامل‌تر این بود که بعد از این دیدار وزیر خارجه قطر با نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرد. به گزارش ایسنا، وزارت خارجه قطر اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرده است. الخلیج آنلاین اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن درخصوص تحولات مذاکرات هسته‌ای ایران و دیگر تحولات منطقه با مالی تبادل نظر کرده است.
دور از دسترس بودن توافق در نیویورک
با وجود انجام گرفتن گفتگو‌های ایجابی پیرامون از سرگیری مذاکرات در دو روز گذشته، آن‌چه که مقام‌های ارشد بینالمللی بر سر آن اجماع دارند، دور از دسترس بودن توافق است. آنتونیو گوترش دیروز سه‌شنبه در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل عنوان کرد که توافق احیای برجام "دور از دسترس" به نظر می‌رسد.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اخیرا تاکید کرده که انتظار نمی‌رود که در جریان مجمع عمومی سازمان ملل متحد که هم‌اکنون در نیویورک جریان دارد، تحولی در دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران رخ دهد. او گفت که گمان نمی‌کند ملاقات با ابراهیم رئیسی در این خصوص فایده‌ای داشته باشد.
البته این اظهارات بدین معنا نیست که برجام و توافق خاتمه یافته تلقی شود، بلکه اساسا اینکه برجام در نیویورک با تحولی جدید در قالب امضای توافق همراه نخواهد شد مورد تاکید است. به روایتی دیگر، برجام نیویورک می‌تواند مکانی برای باز شدن گره تعلیق گفتگو‌ها باشد و نه احیای نهایی برجام.
این وضعیت در شرایطی است که قبل‌تر حضور سران سیاسی ایران در سازمان ملل، بیشتر به عنوان تریبونی برای ایراد یک سخنرانی و چند دیدار دیپلماتیک با سران کشورهای مختلف شناخته می‌شد، اما این روزها بر خلاف رویه پیشین به نظر می‌رسد مجمع عمومی سازمان ملل، برای سیاست‌مداران ایرانی و غربی به کانونی برای رسیدگی به پرونده مذاکرات تعلیق شده ایران با آمریکا تبدیل شده است.
قدر مسلم این است که در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل دیداری میان هیات ایرانی و آمریکایی به طور مستقیم صورت نخواهد گرفت، اما کانون اصلی تمامی نشست‌ها و دیدار‌های تیم ایرانی حاضر در نیویورک به ریاست سید ابراهیم رئیسی، برجام بوده و قراین نشان می‌دهند گفتگو‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است.
از رهسپاری تیم برجامی تا پیام مثبت آژانس و دیدار مورا- باقری
از همان روز ابتدایی سفر هیات ایرانی به ریاست سید ابراهیم رئیسی در دوشنبه (۲۸ مرداد)، ترکیب هیات سیاسی ایرانی کانون توجهات را به خود جلب کرد. حضور علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین و البته وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این فرضیه را مطرح کرد که احتمالا در نیویورک مذاکراتی در ارتباط با احیای برجام با دیگر طرف‌های حاضر در توافق صورت بگیرد. اظهارات ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر احتمال برگزاری نشست‌هایی در خصوص موضوع هسته‌ای در نیویورک، بیش از بیش این فرضیه را تقویت کرد.
اما پیام قابل تامل‌تر در همان روز سفر هیات سیاسی ایرانی به نیویورک توسط محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور اعلام شد. او روز دوشنبه اعلام کرد که پیغام‌ها و پیام‌هایی که از طرف آژانس آمده، نشان می‌دهد که قصد بستن پرونده‌های پادمانی مورد اختلاف را دارند. همین امر مبنایی قرار گرفت که علی باقری، معاون وزیر خارجه ایران، دیروز سه‌شنبه با استقبال از پیام‌های دریافتی از آژانس بینالمللی و گروسی (رئیس آژانس) با انریکه مورا، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ارتباط با رفع تحریم‌ها دیدار و گفتگو کنند.
مجموع این تحرکات و اظهارات دیپلماتیک به وضوح نشان‌گر آن است که با وجود عدم برنامه‌ریزی مدون برای گفتگو‌های برجامی، اکنون نیویورک به محفلی برای تبادل مواضع در خضور ادامه مذاکرات و توافق تبدیل شده است. از یک سو، مقامات ایرانی با نشان دادن پالس‌های مثبت، آمادگی خود را برای حل اختلافات نشان داده و از سوی دیگر، غربی‌ها نیز با آگاهی نسبت به اینکه فرصت چندانی برای نجات توافق هسته‌ای وجود ندارد، نسبت به گام برداشتن در مسیر حل اختلافات با تهران روی خوش نشان داده‌اند.
دیدار ماکرون- رئیسی با محوریت برجام
موضوع توافق و برجام در نشست دیروز –سه‌شنبه- میان سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران با امانوئل ماکرون همتای فرانسه خود، محور اصلی رایزنی‌ها و گفتگو‌ها میان طرفین بود. رئیسی در دیدار با ماکرون، با تأکید بر اینکه ایران آماده دستیابی به یک توافق عادلانه و پایدار است، لازمه حصول این توافق را تضمین‌های اطمینان بخش و بسته شدن پرونده‌های پادمانی ایران خواند و گفت: سطح همکاری‌ها و روابط ایران و فرانسه قابل ارتقاء است ضمن اینکه اروپا باید در عمل نشان دهد که سیاست‌های آن مستقل است و تابع خواست و سیاست آمریکا نیست.
وی در این دیدار با اشاره به خروج آمریکا از برجام و نقض تعهدات آن و همچنین عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهدات خود به منظور انتفاع اقتصادی ایران از توافق، افزود: با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق و خسارات ناشی از آن، خواسته جمهوری اسلامی برای دریافت تضمین‌های اطمینان‌بخش یک خواسته کاملاً معقول و منطقی است.
رئیس‌جمهور کشورمان، مفتوح ماندن پرونده‌های ایران در آژانس را مانع جدی دستیابی به توافق برشمرد و گفت: رویکرد آژانس به مسائل باید فنی و به دور از فشار‌ها و القائات دیگران باشد و ما معتقدیم بدون مختومه شدن پرونده‌های ایران، دستیابی به توافق امکان‌پذیر نیست.
در سوی مقابل رئیسی، امانوئل ماکرون نیز در نشست دیروز با طرح پیشنهاداتی برای مذاکرات جاری اذعان کرد: این یک واقعیت است که در شرایطی که آژانس، عمل به تعهدات از طرف ایران را به طور کامل اعلام کرد، آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و طرف‌های اروپایی نیز نتوانستند به تعهدات خود مبنی بر استفاده ایران از منافع اقتصادی توافق عمل کنند. رئیس‌جمهور فرانسه استمرار کار برای پیشرفت در توافق هسته‌ای را لازم دانست و گفت: ایران و آژانس با همکاری یکدیگر قادر به حل پرونده‌های موجود هستند و ما در این زمینه فشار سیاسی به آژانس وارد نخواهیم کرد.
در ارتباط با همین نشست، محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور، سه شنبه شب در جمع خبرنگاران حاضر در نیویورک اظهار کرد: «در این دیدار ابتکاراتی مطرح شد.» البته رئیس جمهور فرانسه نیز پس از دیدار با سیدابراهیم رئیسی به خبرنگاران گفت که توپ حصول توافق هسته‌ای با ایران در زمین ایران است. او همچنین در ادامه بر لزوم مستقل بودن فعالیت‌های آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکید کرد.
قطر واسطه تبادل پیام برجامی میان ایران و آمریکا
علاوه بر دیدار‌های میان رئیسی با ماکرون و برگزاری نشست باقری با مورا، یکی دیگر از نمود‌های ترافیک رایزنی‌های برجامی در نشست هفتاد و هفتم مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دیدار مسئولین ایرانی و آمریکایی در یک روز با وزیر امور خارجه قطر بود که به شکلی نمادین در قالب تبادل پیام غیرمستقیم میان دو طرف قابل خوانش است.
اساس ماجرا از این قرار است که در ابتدا، دیروز –سه‌شنبه- حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان که در نیویورک به سر می‌برد با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر دیدار کرد. بعد از این دیدار، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در صفحه توییتر خود نوشت که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار داشتم. وی نوشت: در این دیدار درخصوص راه‌های تقویت روابط دوجانبه و آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص بازگشت به برجام رایزنی کردیم. محمد بن عبدالرحمن نوشت که کشورش در این راستا تلاش خواهد کرد.
اما نکته قابل تامل‌تر این بود که بعد از این دیدار وزیر خارجه قطر با نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرد. به گزارش ایسنا، وزارت خارجه قطر اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرده است. الخلیج آنلاین اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن درخصوص تحولات مذاکرات هسته‌ای ایران و دیگر تحولات منطقه با مالی تبادل نظر کرده است.
دور از دسترس بودن توافق در نیویورک
با وجود انجام گرفتن گفتگو‌های ایجابی پیرامون از سرگیری مذاکرات در دو روز گذشته، آن‌چه که مقام‌های ارشد بینالمللی بر سر آن اجماع دارند، دور از دسترس بودن توافق است. آنتونیو گوترش دیروز سه‌شنبه در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل عنوان کرد که توافق احیای برجام "دور از دسترس" به نظر می‌رسد.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اخیرا تاکید کرده که انتظار نمی‌رود که در جریان مجمع عمومی سازمان ملل متحد که هم‌اکنون در نیویورک جریان دارد، تحولی در دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران رخ دهد. او گفت که گمان نمی‌کند ملاقات با ابراهیم رئیسی در این خصوص فایده‌ای داشته باشد.
البته این اظهارات بدین معنا نیست که برجام و توافق خاتمه یافته تلقی شود، بلکه اساسا اینکه برجام در نیویورک با تحولی جدید در قالب امضای توافق همراه نخواهد شد مورد تاکید است. به روایتی دیگر، برجام نیویورک می‌تواند مکانی برای باز شدن گره تعلیق گفتگو‌ها باشد و نه احیای نهایی برجام.
علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده ایران از دیدارش در نیویورک با انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات احیای برجام خبر داد.
معاون سیاسی وزارت خارجه به همراه سید ابراهیم رئیسی برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد سفر کرده است گفت: با توجه به پیام‌های دریافتی از آژانس بینالمللی و گروسی امروز در حاشیه‌های جلسات دیپلماتیک دیدار و گفت‌وگویی با انریکه مورا می‌کنم.
لازم به ذکر است که اخیرا، مرندی، مشاور تیم مذاکره کننده ایران نیز گفته بود: مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین در پیامی، سفر سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران به همراه سید ابراهیم رئیسی به نیویورک را فرصتی برای شرکای اروپایی برجام دانست تا آمریکا را ترغیب کنند مسائل باقی‌مانده را حل‌وفصل کند.
همچنین کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در کنفرانس خبری روز دوشنبه خود در پاسخ به سفر رئیس جمهوری به نیویورک و اینکه علی باقری نیز در سفر حضور دارد و امکان برگزاری جلسه‌ای در نیویورک در خصوص مذاکرات رفع تحریم‌ها برگزار شود نیز گفت: سفر رئیس جمهوری و هیات همراه برای مشارکت در هفتاد و هفتمین اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شده است. در ارتباط با حضور آقای باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران برای همراهی با هیات ایران است و برنامه تعریف شده‌ای برای گفت‌وگو درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها در چارچوب این سفر وجود ندارد ولی نشست‌های بینالمللی فرصت خوبی است برای نشست‌های سیاسی و مذاکرات حاشیه‌ای بین مقامات کشورها و فرصتی برای تبادل نظر در خصوص موضوعات مورد علاقه دوجانبه، منطقه‌ای و موضوعات چندجانبه و بینالمللی است. اینکه در حاشیه نشست گفت‌وگوهایی در خصوص موضوع هسته‌ای و مذاکرات رفع تحریم‌ها صورت بگیرد من این احتمال را رد نمی‌کنم و ایران به صورت طبیعی از هر فرصتی برای بیان دیدگاه‌های خود در موضوعات مورد علاقه دوجانبه و بینالمللی استفاده میکند. ایران هیچ وقت میزمذاکرات را ترک نکرده و مذاکرات را به عنوان روش مناسب و منطقی و معقول برای حل وفصل اختلافات می‌داند.
از سوی دیگر وزیر خارجه قطر اعلام کرد که درخصوص مذاکرات احیای برجام با حسین امیرعبداللهیان رایزنی کرده است. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در صفحه توییتر خود نوشت که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار داشتم.وی نوشت: در این دیدار درخصوص راه‌های تقویت روابط دوجانبه و آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص بازگشت به برجام رایزنی گردیم. محمد بن عبدالرحمن اعلام کرد که کشورش در این راستا تلاش خواهد کرد.
ژست ناامیدانه بورل
با این حال روز گذشته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگویی در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل با تلاش برای مقصر جلوه دادن ایران، اظهاراتی را درباره امکان پیشرفت در روند احیای برجام مطرح کرد.
به گزارش ایسنا به نقل از نشریه پولیتیکو، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین، در جریان حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، با گفتن این که فکر نمی‌کند دیدار با سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران مفید واقع شود، انتظارات را درباره ایجاد گشایشی در زمینه مسئله توافق هسته‌ای ایران کاهش داد.
بورل در گفت‌وگویی با پولیتیکو در حاشیه این نشست، گفت که اتحادیه اروپا تمامی طرفین را تشویق می‌کرده است تا «بالاخره ده متر آخر در روند احیای برجام [توافق هسته‌ای] را نیز طی کنند».
او در عین حال گفت که انتظار ندارد به زودی پیشرفتی در زمینه این مسئله در خلال مذاکراتی که اتحادیه اروپا تسهیل‌گر آن است، حاصل شود.
هماهنگ‌کننده مذاکرات وین گفت: در سه ماه اخیر، این تعامل و روند چندمرحله‌ای نزدیک و همسو بوده است. فعالیت بین طرفین مذاکرات در حال بهبود دادن نتیجه بود. اما در هفته‌های اخیر، این طور نبود. ما در حال حاضر در یک بن‌بست قرار داریم.
او با تلاش برای مقصر جلوه دادن ایران در وضعیت فعلی مذاکرات وین گفت: پیشنهاد آخر، درخواست آخر از سوی ایران، بدرستی در راستای یک توافق نبود و اگر قرار باشد بگوییم این هفته اتفاقی می‌افتد یا نه، من می‌گویم «فکر نمی‌کنم».
بورل در پاسخ به این که آیا حاضر به دیدار با رئیس جمهوری ایران خواهد بود، با اشاره به این که در ماه ژوئن به تهران سفر کرد تا موانع را از سر راه روند احیای برجام بردارد، مدعی شد: آنها به من قول دادن به دوحه رفتند، به وین رفتند. من فکر نمی.کنم این چیزی باشد که به واسطه دیدار با رئیس جمهوری حل شود.
فرصت تازه برای گفت‌وگوها
از چند هفته پیش مقامات آمریکایی مذاکرات احیای برجام را به حالت تعلیق درآورند. آنها با این ادعا که ایران پاسخ مناسبی به آخرین جمع‌بندی آمریکا نداده است، توپ را در زمین ایران انداختند و سعی کردند ایران را مقصر شرایط ایجاد شده معرفی‌کنند. این در حالی بود که لابی مقامات صهیونیستی از چندی قبل و برگزاری انتخابات کنگره آمریکا و پارلمان اسراییل مانع دولت بایدن برای ادامه مذاکرات در وین و توافق احتمالی بود.
مقامات روسیه و چین و سه کشور اروپایی در دو ماه اخیر از پاسخ‌های ایران به جمع‌بندی نهایی ارایه شده از متن پیش نویس توافق استقبال کردند. تقریبا همه کشورهای درگیر در مذاکرات بر سر متنی که جوزپ بورل در نهایت ارایه کرد تا حد زیاد و قابل توجهی تفاهم داشتند و اساسا تفاهم سیاسی در همان زمان ایجاد شده بود. اما در جریان رد و بدل شدن پیام‌ها، طرف آمریکایی بر سر یکی دو موضوع به ویژه حمایت سیاسی این کشورها از بسته شدن موضوعات باقی‌مانده میان ایران و آژانس دبه کردند. آنها با این ادعا که بررسی سوالات آژانس از ایران در چارچوب برجام نیست و موضوعی پادمانی نیست تاکید داشتند که نباید حل و فصل این مساله به برجام گره زده شود این در حالی بود که بسته شدن این سوالات از خطوط قرمز ایران در مذاکرات است.
ایران خواهان این است که همانطور که در توافق 2015 سوالات آژانس درباره فعالیت‌های گذشته ایران همزمان با اجرای برجام حل و خاتمه یافت، درباره چند سوال فعلی نیز باید به همین شکل رفتار شود.
در عین حال کارشناسان بینالمللی به این مسئله اذعان داشتند که انتخابات کنگره مانع کار دولت آمریکا است و در این میان فشار مقامات اسراییل حائز اهمیت است. این برای دومین بار طی شش ماه گذشته است که تحولات داخلی کشورهای عضو برجام، بر روند مذاکرات تاثیر گذاشته یا در آن اخلال ایجاد میکند. البته اینکه مذاکرات تحت تاثیر تحولات سیاسی داخلی کشورهای عضو قرار گیرد، مسبوق به سابقه است اما نکته قابل توجه رویکرد دولت آمریکاست که سعی دارد تمایلش برای تعویق در مذاکرات را به گردن ایران و پاسخ‌هایش به متن پیش‌نویس توافق بیندازد.
با وجود توقف موقت رایزنی‌های فشرده میان ایران و آمریکا با هماهنگی نماینده اتحادیه اروپا، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه گفت که، مذاکرات و رایزنی‌ها برای رفع تحریم‌ها به صورت طبیعی در چارچوب معمول از طریق اتحادیه اروپا ادامه دارد و هرگونه تحولی در این چارچوب خواهد بود.
حضور مذاکره‌کننده ارشد ایران در نیویورک در حالی که مقامات کشورهای عضو برجام نیز در این روزها در این شهر در رفت و آمد هستند، گویای آن است که اگر طرف مقابل حرفی برای گفتن داشته باشد، زمینه گفت‌وگو فراهم است. بالطبع هر گونه مذاکره و رایزنی در چارچوب مذاکرات وین و با هماهنگی انریکه مورا یا شخص جوزپ بورل انجام خواهد شد که پیام‌ها میان ایران و آمریکا را رد و بدل می‌کنند.
