آیا وضعیت برجام امروز روشن می‌شود؟ / پاسخ مکتوب ایران به اروپا دیشب ارائه شد / رونمایی از ۶ شرط ایران برای رسیدن به توافق

کبنا ؛ پاسخ مکتوب ایران به پیشنهاد برجامی اتحادیه اروپا دیشب ارائه شد و به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی کرد وضعیت برجام امروز روشن ‌شود ولی آیا اینکه این امر محقق می‌شود یا خیر باید در انتظار نشست.
در همین ارتباط، وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه طرف آمریکایی به صورت شفاهی با دو موضوع ایران موافق کرده، گفت:دوشنبه شب (دیشب) پیشنهادات نهایی‌مان را به اروپا ارسال کردیم.
حسین امیر عبداللهیان افزود: تصمیم نظام بر این قرار گرفت که مذاکرات وین را بر زندگی مردم گره نزد لذا نخواستیم روزشمار هیجانی به کشور ارائه بدهیم، مذاکرات واقعی را به مردم نشان بدهیم.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: در مسائل ملی، همه نظراتشان یکی است و چپ و راست به دنبال منافع ملی هستند و این برای ما در میز مذاکره قدرت ایجاد کرده است.
امیرعبداللهیان در مورد چیدمان تیم مذاکره‌کننده هم گفت: برجام نتیجه ماه‌ها تلاش همکاران ما در وزارت خارجه بوده که می‌تواند به عنوان سند ایرادات اساسی هم داشته باشد. اما آنچه مربوط به ما میشود راستی‌آزمایی است و باید انجام شود.
وی افزود: در مذاکره ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد، پس توافقی که حاصل می‌شود نتیجه هفت تا کشور است و همه موارد و مکالماتی دارند. در متن ما هم ممکن است بخشی از ایرادات برجام در آن باشد.
وی ادامه داد: تصمیم کشور این است که چنانچه خطوط قرمز ما تعیین شود، ما برای رسیدن به توافق مشکلی نداریم. یکی از دلایل طولانی شدن این است که نمیخواهیم از خطوط قرمز عبور کنیم.
امیرعبداللهیان در ادامه با تاکید بر اهمیت رعایت سیاست نه غربی نه شرقی ازسوی وزارت خارجه در حوزه تعاملات با کشورهای مختلف افزود: در همین چارچوب بارها تاکید کرده‌ایم که هیچ کس بنا ندارد از خطوط قرمز و استقلال سیاسی عبور کند ما به هیچ وجه سیاست خارجی‌مان را به هیچ بلوکی گره نمی‌زنیم. نه به غرب و نه به شرق. سیاست‌ خارجی خود نه به چین و روسیه گره می‌زنیم نه به فرانسه و انگلیس. ما سیاست خارجی خود را به منافع خارجی کشور گره می‌زنیم و براین اساس منفعت ملی‌مان را در هر کجا باشد دنبال و پیگیری می‌کنیم.
وی با بیان این‌که سیاست خارجی متوازن و پیشبرد آن مورد توجه جدی دولت سیزدهم است در همین ارتباط گفت: در حوزه تعامل با اروپا نیز اروپا را فقط سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان محدود نکرده‌ایم ما تلاش کرده‌ایم با کشورهای مختلف اروپایی تعامل کنیم و در طول یکسال گذشته به‌رغم تحریم‌ها حجم تبادلات تجاری ما با برخی کشورهای اروپایی از 35 درصد به 180 درصد رسیده است درحالی که کشورهایی چون فرانسه، انگلیس، آلمان به ما می‌گفتند که هر تعاملی که می‌خواهید انجام دهید در ابتدا باید مساله برجام حل شود. بنابراین ما همه اروپا را این سه کشور نمی‌دانیم و تلاش کرده‌ایم با کشورهای مختلف اروپایی تعاملات خود را در حوزه‌های مختلف گسترش دهیم.
امیرعبداللهیان با بیان اینکه در مدت اخیر برخی شرکت‌های متوسط اروپایی در داخل ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و پروژه‌هایی را افتتاح کرده‌اند به تشریح برخی اقدامات معاونت دیپلماسی وزارت خارجه در مدت یکسال گذشته اشاره کرد و گفت: در حوزه تعاملات تجاری با همسایگان و دیگر کشورها توانسته‌ایم این حجم مبادلات را از 37 درصد به 570 درصد افزایش دهیم.
* اظهارات سخنگوی وزارت خارجه
همزمان،سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان نیز گفت: پیشرفت‌های نسبی در مذاکرات وین حاصل شده است اما این پیشرفت‌ها به صورت کامل تامین‌کننده مطالبات قانونی ایران نبوده است.
ناصر کنعانی در پاسخ به سوالی در مورد مذاکرات ایران و 1+4 و اینکه آیا قرار است توافقی صورت بگیرد، گفت: ما در روندی قرار داریم که گفتگوهای تیم مذاکره‌کننده برای رفع تحریم‌های ایران است.ما در ادامه گفتگوهایی که هم سابقا در وین و بعد در دوحه انجام شده بود نشست دیگری را در وین داشتیم که در استمرار گفتگوهای گذشته و بویژه گفتگوهای دوحه بود. گفتگوهای سنگین و قابل پیشرفتی داشتیم و پیشرفت‌های نسبی داشتیم و حرکت رو به جلو بوده است.
وی با بیان اینکه در برخی از موضوعات بخشی از انتظارات ما تامین شده است، گفت: پیشرفت‌های نسبی حاصل شده است اما این پیشرفت‌ها به صورت کامل تامین‌کننده مطالبات قانونی ایران نبوده است و انتظارات دیگری از طرف مقابل داریم و معتقد هستیم که باید تمام منافع ایران تامین شود. گفت‌وگوهای تکمیلی در پایتخت‌ها درحال انجام شدن است و قرار است نظرات تکمیلی به طرح نهایی بورل ارائه شود.
وی تاکید کرد: مشوررت‌ها در عالیترین سطوح در تهران انجام شد و درحال انجام است. ما به توافق نزدیک هستیم اما مشروط به اینکه خطوط قرمز ایران رعایت و منافع اصلی کشور تامین شود.
کنعانی درباره متن نهایی برجام گفت: از نظر ما متن نهایی زمانی نهایی است که منافع، مصالح و انتظارات قانونی و به حق جمهوری اسلامی ایران در آن رعایت شده باشد و خطوط قرمز ما تضمین شده باشد و مشخصا منافع اقتصادی ناشی از برجام برای دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران تامین شود.
درباره اعلام بی‌خبری نمایندگان مجلس از جزییات مذاکرات هم گفت:‌ تعامل میان دولت و مجلس تعامل کاملا سازنده و مبتنی و ساز و کارهای داخلی و ملی است و خللی در این زمینه وجود ندارد.
کنعانی عنوان کرد: ما معتقدیم لغو تحریم‌های ظالمانه نه تنها به نفع دولت و ملت ایران بلکه به نفع منطقه و اقتصاد جهانی و در حوزه تامین انرژی در راستای منافع کشورهای اروپایی است امیدواریم این حکمت و درایت در طرف دیگر هم باشد.
بـــازگشت برجـــام؟
آرمان ملی در این زمینه نوشت: پس از پايان يافتن مذاکرات وين در هفته گذشته متن پيش نويس توافق از سوي جوزپ بورل مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا به همه پايتخت‌هاي برجامي ارسال شد تا نظرات طرفين برجام نسبت به اين متن پيشنهادي اعلام شود. جالب اينکه از ميان همه طرف‌‌هاي برجام آمريکايي‌ها خيلي زودتر از سايرين نظر مثبت خود را نسبت به پيش نويس ارائه شده جوزپ بورل اعلام کردند. چنانکه انگار از پيش در مورد متن پيش نويس؛ اطلاعاتي داشته‌اند و گويا نخوانده اين متن را تاييد کرده‌اند. اما در طرف مقابل ايران خيلي موشکافانه و دقيق به بررسي متن پيشنهادي جوزپ بورل پرداخته و خط به خط و واژه به واژه اين متن را مورد تحليل و بررسي قرار داده تا مشکلي از بابت آن براي کشورمان به‌وجود نيايد. اين در حالي است که بورل از اين متن به عنوان بهترين متن موجود بر‌اي احياي برجام نام برده بود. در حالي که ايران همچنان دغدغه‌هاي خود را دارد و اگر پيش نويس مدنظر دغدغه‌هاي ايران را در حوزه‌هاي مختلف از بين نبرده باشد قطعا مقامات کشورمان ادامه مذاکرات را درخواست خواهند کرد تا در خصوص برخي مسائلي که ايران هنوز بر روي آنها ان‌قلت‌هايي دارد مذاکره صورت گيرد. به اذعان عده‌اي از کارشناسان و تحليلگران اينکه مذاکرات اين مقدار به طول انجاميده به اين دليل است که تيم مذاکره‌کننده قدمي از خطوط قرمز پا پس نکشيده و تمام تلاشش را در جهت رسيدن به توافقي خوب در راستاي منافع ملت ايران به کار گرفته است. قدر مسلم 2 مساله براي ايران حائز اهميت است که اگر در خصوص آنها مشکلي وجود نداشته باشد مي‌توان گفت که طرفين مي‌توانند پس از سال‌ها و ماه‌ها به توافق مجدد و احياي برجام فکر کنند. نخست بحث PMD و ديگري هم بحث تضمين‌ها که قطعا بايد در خصوص اين مسائل رضايت خاطر ايران فراهم‌ آيد. غربي‌ها نيز خود بهتر مي‌دانند که نبايد شرايط را به گونه‌اي پيش ببرندکه اگر هم توافق شد چند ماه ديگر بازهم بخواهند از درون اين توافق چيزي پيدا کنند و با دستاويز قرار دادن آن به زير ميز زده و از برجام خارج شوند. توافقي معتبر خواهد بود که منافع همه طرفين را تامين کند و مهم‌تر از همه تحريم‌هاي ايران را لغو کند. اگر اين رويه رخ دهد مي‌توان به احياي دوباره برجام و فرداي توافق سلامي دوباره کرد اما اگر به هر دليلي روند امور به سمت وسوي ديگري برود شرايطي ديگري رقم خواهد خورد و در بهترين حالت بايد منتظر دور بعدي مذاکرات بر‌اي حل اختلافات و رسيدن به اشتراکات و توافق باشيم. حال بايد ديد طي روزهاي آينده پيرامون برجام چه اتفاقاتي خواهد افتاد.
آمريکا انعطاف نشان دهد توافق انجام مي‌شود
روز گذشته بود که وزير امور خارجه کشورمان در نشست با خبرنگاران به اظهاراتي پيرامون احياي برجام و رسيدن به توافق پرداخت. حسين اميرعبداللهيان گفت: ما همه به دنبال توافق خوب، پايدار و قوي براي کشور هستيم. وي افزود: از خود من هم بپرسيد مي‌گويم برجام نتيجه ماه‌ها تلاش همکارانمان در وزارت خارجه بود که به سندي برسيم و اين سند مثل هر سند ديگري مي‌تواند ايراداتي داشته باشد. اميرعبداللهيان گفت: ما که اکنون مذاکره مي‌کنيم ممکن است با مشکلاتي مواجه باشيم. ما در اين مذاکرات براساس اسناد، خطوط قرمز و ملاحظات‌مان متني را داريم و طرف‌هاي مقابل هم ممکن است در اين مذاکرات ملاحظات خود را داشته باشند و در مجموع توافقي که حاصل مي‌شود حاصل تضارب آرا بين هفت طرف است. وزير امور خارجه بيان کرد: اگر بخواهم بگويم که در مذاکرات وين در چه مرحله‌اي هستيم بايد بگويم اکنون در نقطه‌اي هستيم که شايد بتوان آن را شروع پايان توافق بناميم ولي اين‌که اين شروع پايان توافق چقدر مي‌تواند زمان ببرد دقيقا بستگي به طرف مقابل و آمريکايي‌ها دارد. آنچه که بين ما و سه کشور اروپايي و چين و روسيه بايد انجام مي‌شد انجام شده است و اکنون يکي از موضوعات اصلي لغو تحريم‌هاست. وي عنوان کرد: الان به صورت مشخص در مورد سه موضوع در حال تبادل پيام با طرف آمريکايي هستيم و طي روزهاي آينده آخرين نظرات خود را اعلام مي‌کنيم و به کشورهاي مذاکره کننده به صراحت گفته‌ايم که اگر نظرات ما در مورد اين سه موضوع که منطقي نيز هست محقق شود، آمادگي داريم که وارد مرحله توافق شويم و جلسه جمع‌بندي با حضور وزيران امور خارجه در وين برگزار شود و سپس وارد مراحل بعدي کار شويم. رئيس دستگاه ديپلماسي اذعان کرد: در مذاکرات اخير طرف آمريکايي در دو موضوع به صورت نسبي انعطاف‌هايي را به صورت شفاهي نشان داده است که بايد مکتوب شود و تبديل به متن شود و مساله سوم موضوع تضمين‌هاست که بايد آمريکايي‌ها انعطاف داشته باشند و با واقع‌بيني برخورد کنند و اگر ما چنين انعطافي را مشاهده کنيم در روزهاي آينده مي‌توانيم به نقطه توافق برسيم. وزير امور خارجه کشورمان تصريح کرد: حداکثر تا 12 شامگاه دوشنبه آخرين جمع‌بندي خود را به صورت مکتوب در مورد مسائل باقي‌مانده به هماهنگ‌کننده اتحاديه اروپا ارائه مي‌دهيم و اگر واکنش آمريکا همراه با واقع‌بيني و انعطاف باشد توافق رخ مي‌دهد و اگر انعطافي نشان ندهند بايد بيشتر گفت‌وگو کنيم.
نشست برجامي شوراي عالي امنيت ملي
جلسه فوق‌العاده شوراي عالي امنيت ملي به رياست رئيس‌جمهور بعد از ظهر روز دوشنبه درباره مذاکرات برجامي برگزار شد. در جلسه فوق‌العاده بعد از ظهر ديروز گزارش مبسوطي توسط علي باقري مذاکره‌کننده ارشد کشورمان درباره گفت‌وگوهاي مرتبط با رفع تحريم‌ها به اعضاي شورا ارائه و اعلام شد که جمع‌بندي نظرات کارشناسي در حال تدوين نهايي است.
بايد دغدغه‌هاي ايران برطرف شود
يک تحليلگر مسائل بين‌الملل در خصوص تحولات پيرامون برجام اظهار داشت: آنطور که برمي‌آيد ضمن اينکه ايران در مجموع نسبت به متن پيشنهادي برخوردهاي مثبتي داشته اما هنوز يک ان‌قلت‌‌ها يا نکاتي را دارد که مي‌خواهد مطرح کند. لذا آنطور که وزير امور خارجه گفته‌اند منتظريم آمريکايي‌ها نرمش بيشتري به خصوص در بخش‌تضمين‌ها نشان دهد معلوم مي‌کند که نوع رويکرد ايران پذيرش کامل متن نيست. قاسم محبعلي به «آرمان‌ملي» گفت: به‌نظر مي‌رسد که گرچه طرفين به توافق نزديک شده‌اند و مي‌تواند زمينه بازگشت به برجام را فراهم آورد بايد صبر کرد و ديد موضع رسمي دولت ايران که طبق گفته وزير خارجه کشورمان شامگاه دوشنبه به نماينده اتحاديه اروپا تحويل داده شده چيست و موضع اروپايي‌ها و آمريکا به پاسخ ايران چيست. وي افزود: بحث در اين مورد ممکن است همان‌گونه که آقاي بورل مي‌گويد بحث بر روي متن 25 صفحه‌اي که مربوط به بازگشت به برجام است تمام شده باشد اما بحث‌هاي حاشيه‌اي مثل تحريم‌هاي خارج از برجام، مساله تضمين‌ها که ايران روي 4 سال تاکيد داشته و غربي‌ها بر روي يک سال و PMD نيز وجود دارد که بايد حل و فصل شود تا دغدغه‌هاي ايران نيز برطرف و توافق حاصل گردد.
پاسخ شبانه وزارت خارجه به طرح بورل چه خواهد بود؟
تهران به پیش‌نویس اروپایی نه خوش‌بین است و نه بدبین، بلکه نگاهی واقع‌بینانه به آن دارد.
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه در اولین اظهارنظر رسمی درباره متن پیشنهادشده از سوی اروپا برای احیای برجام (معروف به طرح بورل) گفته است که پیشرفت‌های نسبی پیش‌آمده اما پیش‌نویس فعلی هنوز تامین کننده خواسته‌های ایران نیست. وزیر خارجه اعلام کرده است تا نیمه شب نظر تهران درباره توافق را به اطلاع طرف غربی خواهد رساند.
حسین امیرعبداللهیان گفته است که تصمیم این است که چنانچه خطوط قرمز و حقوق ما رعایت شود توافق انجام شود. پس‌ازاین اظهارنظر بازار گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت توافق داغ شده و برخی خبر داده‌اند که به‌زودی توافق میان طرفین امضا می‌شود، گروهی دیگر از کارشناسان نیز اعتقاددارند که هنوز تا «توافق خوب» فاصله زیادی باقی‌مانده است.
نگاه ایران به متن پیش‌نویس توافق چگونه است؟
پس از قطع مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در دوحه، شهر وین بار دیگر میزبان کشورهای عضو برجام شد تا آخرین نتایج گفتگوهای قطر و نیز رایزنی‌های اروپایی‌ها با طرفین موردبررسی قرار بگیرد. قبل از آغاز دور جدید گفتگوها جوزپ بورل مسئول سیاست خارجه اروپا در مقاله‌ای در روزنامه فایننشال تایمز نوشت که پیش‌نویس متنی را برای احیای برنامهٔ جامع اقدام مشترک (برجام) آماده کرده است. این دیپلمات ارشد اروپایی ادعا کرده بود که متن تهیه‌شده از سوی او «بهترین توافق ممکن» بوده و تأکید کرده بود که تصمیمات باید همین حالا اتخاذ شود!
پنج روز پس‌ازاین مقاله علی باقری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در واکنش به این مقاله اعلام کرد که تیمش به بورل ایده‌های پیشنهادی شکلی و محتوایی خود را به‌منظور هموار ساختن مسیر برای جمع‌بندی سریع مذاکرات ارائه داده است. این جمله به معنای آن بود که طرف ایرانی زیر بار پیش‌نویس ارائه‌شده از سوی کشورهای غربی نرفته و تنها توافقی را امضا می‌کند که انتفاع اقتصادی ایران از برجام را ضمانت کند.
باقری کنی نوشته بود که ایران با سایر امضاکنندگان برجام و همچنین اتحادیهٔ اروپا به‌منظور ارائهٔ فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان‌دادن حسن نیت و مسئولیت‌پذیری خود به‌صورت نزدیک کار می‌کند، معاون وزیر امور خارجه گفته بود که ایران آمادهٔ جمع‌بندی مذاکرات در مدت‌زمان کوتاهی است و اگر آمریکا نیز آمادهٔ اقدام مشابه باشد.


دور جدید گفتگوها در وین در شرایطی آغاز شد که تهران به آن نه خوش‌بین بود و نه بدبین، بلکه نگاهی واقع‌بینانه به آن داشت، دیپلمات‌های ایرانی در محل مذاکرات نه مانند تیم دولت گذشته امضای آمریکایی‌ها را تضمین می‌دانستند و نه نگاه ایدئالیستی به نتایج آن دارند. این ویژگی باعث شده است که منافع ملی جای احساسات را در مذاکره با رقیب بگیرد.
در حال حاضر متن پیشنهادی بورل، نه یک متن جدید بلکه نسخه بروزسانی‌شده پیش‌نویسی است که در ماه اسفند و به‌صورت جمعی مکتوب شده بود؛ درباره این متن بیان چند شرط ضرورت دارد:
۱- این متن جنبه‌های مثبتی داشته و بخشی از نظرات ایران را پوشش داده، اما هنوز در مورد چند موضوع مهم ملاحظات، ایده‌ها و دیدگاه‌هایی داریم. طرف ایرانی نیز ایده‌های خود را در مورد موضوعات باقی‌مانده به‌صورت مکتوب به طرف‌های مقابل ارائه داده است.
۲- برخلاف ادعای طرف آمریکایی مبنی بر اینکه ایران تمایلی جهت نهایی کردن توافق نشان نداده است، در ماه‌های گذشته، چه در مکاتبات و تماس‌های غیرحضوری با هماهنگ‌کننده و چه در سفرهای وی به تهران و چه در جریان نشست دوحه، هیئت ایرانی در مورد موضوعات باقی‌مانده با رویکردی سازنده و روبه‌جلو حاضر بوده است.
۳- حل نشدن برخی موضوعات ناشی از عدم تصمیم‌گیری آمریکا و اصرار دولت این کشور بر مواضعی بوده است که خواسته‌های اصولی ایران را که مبتنی بر برجام است، تأمین نمی‌کند.
۴- لازمه موفقیت در مذاکرات وین آن است که دو اصل اساسی برای ایران تأمین شود. اول آنکه تهران از مؤثر و پایدار بودن رفع تحریم‌ها به نحوی تضمین‌شده اطمینان حاصل کند در ثانی موضوعاتی سیاسی چون پرونده PMD نباید به‌عنوان اهرم فشار علیه ایران در آینده باقی بماند.
۵- شرکای اقتصادی و فعالان در بازار ایران باید مطمئن شوند که قراردادهای منعقده با ایران از پایداری لازم برخوردار است و سایه بازگشت تحریم‌ها از سر اقتصاد ایران رفته است. دراین‌ارتباط باوجود طرح‌های ارائه‌شده از سوی ایران، طرف آمریکایی همواره از پذیرش یا ارائه یک پیشنهاد منطقی اجتناب کرده است که نشانه عدم جدیت آمریکا در مذاکرات و تلاش آنان برای اثربخشی تحریم‌ها حتی پس از انعقاد توافق بوده است. روشن است که جمهوری اسلامی ایران چنین وضعیتی را نمی‌پذیرد.
۶- در ارتباط با موضوعات پادمانی که حل‌وفصل آن مبنایی کاملاً مبتنی بر برجام دارد، طرف‌های غربی در ماه اسفند سال گذشته تعهداتی دادند که اکنون باگذشت بیش از پنج ماه، نه‌تنها آن تعهدات اجرایی نشده است، بلکه طرف‌های غربی اتفاقاً مسیری کاملاً متضاد با تعهدات خود در پیش گرفتند. این مسئله باعث شد تا تهران در یک اقدام قاطعانه ارتباط آژانس با دوربین‌های نظارتی را قطع کند.
پیش‌نویس کنونی در وین، در قیاس با گذشته از جنبه‌های مختلف بهبود پیداکرده و چه از منظر «پایداری رفع تحریم‌ها و اطمینان‌بخشی به فعالان اقتصادی» و چه ازنظر «حفظ دستاوردها، دانش و زیرساخت هسته‌ای» و چه از جنبه «جنبه حراست از امکان بازگشت‌پذیری سریع» در مقایسه با سند برجام و همین‌طور پیش‌نویسی که در وین شش به‌دست‌آمده به شکل ملموسی ارتقاء پیداکرده و دارای امتیازات قابل‌توجهی است.
تهران تا اینجا نشان داده است که به‌اندازه کافی حسن نیت داشته و آماده پذیرش پیشنهادهای جدید برای حصول توافق است با این شرط که طرف غربی تفکیک میان برجام و موضوعات پادمانی باهدف ایجاد اهرم فشار سیاسی در آینده را کنار بگذارد.
طرف غربی باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به‌طرف مقابل اعتماد نداشته و رفتار سیاسی آژانس و اقدامات خرابکارانه دشمن شاهدی بر این ماجراست. در حال حاضر رسیدن به توافق، بیش از هر چیز نیازمند آن است که دولت آمریکا به‌جای صرف انرژی بر بازی‌های رسانه‌ای و تلاش برای مقصر نمایی از ایران، بر حل مسائل متمرکز شود.
 آخرین اظهارات وزیر امور خارجه به‌خوبی نشان می‌دهد که موفقیت یا عدم موفقیت مذاکرات، به تصمیم‌گیری آمریکا بستگی دارد، چراکه ایران حاضر نیست توافقی را بپذیرد که زمینه‌ساز تکرار تجربه سال ۲۰۱۸ باشد.