تاریخ انتشار
پنجشنبه ۲۱ بهمن ۱۴۰۰ ساعت ۱۳:۵۴
کد مطلب : ۴۴۴۵۴۴
نگاهی به سیر پیشرفت توان موشکی ایران
آزمايش بزرگترين موشك ايران
۰
کبنا ؛
موشك خيبرشكن با برد ۱۴۵۰ كيلومتر رونمايي شد؛ موشكي كه چابكي و سرعت فوق‌العاده در اصابت به اهداف در برد و شعاع ۱۴۵۰كيلومتري ازجمله ويژگي‌ها و توانمندي‌هايش است و روز گذشته در آستانه فرارسيدن سالروز پيروزي انقلاب اسلامي و مراسم گراميداشت 22 بهمن، از آن به عنوان جديدترين دستاورد نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي رونمايي شد.
اين درحالي است كه خبرگزاري تسنيم در گزارش كوتاهي كه عصر ديروز به منظور اعلام اين خبر روي خروجي فرستاد، آورده است: «همزمان با گراميداشت چهل‌وسومين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي و در آستانه برپايي جشن ملي ۱۴۰۰ در ۲۲ بهمن‌ماه، سردار سرلشكر پاسدار محمد باقري رييس ستاد كل نيروهاي مسلح و سردار سرتيپ پاسدار اميرعلي حاجي‌زاده فرمانده نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، ضمن بازديد از يكي از پايگاه‌هاي موشكي زمين به زمين نيروي هوافضاي سپاه از موشك دوربرد و نقطه‌زن «خيبرشكن» به عنوان جديدترين دستاورد راهبردي اين نيرو رونمايي كردند.»
بنابر اين گزارش، موشك راهبردي خيبرشكن كه از نسل سوم موشك‌هاي دوربرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي است، از ويژگي‌هاي منحصر به فردي برخوردار بوده كه ازجمله آن مي‌توان به وزن كمتر و سبك بودن موشك، امكان آماده‌سازي سريع آن جهت شليك، چابكي و سرعت بالايي كه پس از شليك و در مسير برخورد به هدف به آن مي‌رسد و نيز بُرد بالاي آن و در مجموع طراحي ويژه اين موشك بالستيك اشاره كرد؛ موشكي كه بنابر اين گزارش، داراي سوخت جامد است و در فاز فرود نيز براي عبور از سپر موشكي مانورپذيري دارد. اين درحالي است كه موشك خيبرشكن كه جديدترين دستاورد نيروي هوافضاي سپاه پاسداران در ساخت و توليد تسليحات موشكي از اين دست است، به‌دليل طراحي بهينه از مزيت نسبي برخوردار است.
طراحي بهينه‌اي كه باعث شده وزن آن نسبت به نمونه‌هاي مشابه، يك‌سوم كاهش يابد و اين درحالي است كه به‌دليل همان طراحي، مدت آماده‌سازي و شليك آن نيز تا يك‌ششم تقليل پيدا كرده است. علاوه بر اين ويژگي‌ها، چابكي و سرعت فوق‌العاده در اصابت به اهداف در برد و شعاع ۱۴۵۰كيلومتري از ديگر توانمندي‌هاي اين موشك بالستيك است؛ سامانه‌اي تمام‌ايراني كه از ايده تا محصول، توسط دانشمندان سختكوش نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي طراحي و ساخته شده و ديروز از آن رونمايي به عمل آمد.اما درحالي امروز از موشك «خيبرشكن» به عنوان جديدترين موشك بالستيك ايراني نام مي‌بريم كه اگر بخواهيم تنها مروري داشته باشيم به مسيري كه تا به امروز در مسير توسعه توان موشكي جمهوري اسلامي طي شد، بايد از چندين و چند موشك بالستيك نام ببريم كه صحبت از هر كدام و توضيح توانايي‌ها و ويژگي‌هاي‌شان، مثنوي هفتاد من كاغذ است. آ‌نچه در ادامه به اختصار مورداشاره قرار خواهد گرفت، فرازهايي است از اين روايت طولاني و پر‌فراز‌و‌نشيب.
خانواده شهاب؛ نخستين توليدات جدي موشكي ايران
شهاب-۱ نخستين موشك بالستيك سوخت مايع ساخت ايران بود كه دقيقا نمونه مهندسي معكوس‌شده موشك اسكاد B بود. اين توضيحي است كه ايرنا در گزارشي كه به منظور روايت سير پيشرفت توان موشكي جمهوري اسلامي روي خروجي خود قرار داده، در ارتباط با موشك شهاب-1 به دست داده و اين درحالي است كه در ادامه اين گزارش با اشاره به ساخت موشك شهاب-2 كه كمي پس از شهاب-1 ساخته شد، تاكيد كرده كه موشك شهاب-2 نمونه‌اي از همان موشك قبلي است كه البته اين‌بار با ۲۰۰ كيلومتر بُرد بيشتر طراحي و ساخته شده است؛ موشكي با برد ۵۰۰ كيلومتر! بنابر اين گزارش، دانشمندان موشكي اما همچنان به‌دنبال پيشرفت بيشتر بودند و در اين مسير، موشك شهاب-۳ با برد ۱۱۵۰ كيلومتر طراحي و ساخته شد. اما درحالي كه عده‌اي دستيابي جمهوري اسلامي به موشك شهاب-۳ را پايان كار توسعه موشكي ايران مي‌دانستند، اين پايان ماجرا نبود و جمهوري اسلامي از اينجا سعي كرد ضمن افزايش كيفيت موشك‌ها، توان موشكي را با حركت به سوي موشك‌هاي سوخت جامد و تاكتيكي با قابليت تحرك بالا و از همه مهم‌تر رسيدن به توان نقطه‌زني ارتقا دهد.
فاتح 110 و جهش موشكي
برنامه توسعه موشك‌هاي بالستيك تاكتيكي سوخت جامد با توسعه راكت‌هاي زلزال و نازعات و افزودن سامانه‌هاي هدايت و كنترل به اين موشك‌ها آغاز شد و محصول آن موشكي سوخت جامد و تاكتيكي با برد ۳۰۰ كيلومتر شد كه فاتح-۱۱۰ نام گرفت كه مشتقات ديگري از آن چون موشك خليج‌فارس براي هدف قرار دادن شناورهاي نظامي دشمن نيز توليد شد. همچنين در مسير توسعه موشك‌هاي سوخت جامد، درحالي‌كه دستيابي به موشك سوخت جامد با برد بيشتر ازجمله اهداف ايران بود، پروژه‌اي بزرگ با نام «عاشورا» شكل گرفت؛ پروژه‌اي كه پس از چند سال و تلاش دانشمندان موشكي، به نتيجه رسيده و محصولش، موشك سوخت جامد و دو مرحله‌اي به نام «سجيل» است!
سجيل با برد ۲۰۰۰ كيلومتر به‌دليل ويژگي‌هاي ذاتي موشك‌هاي سوخت جامد، اين قابليت را داشت كه عمليات آماده‌سازي را در كمترين زمان ممكن طي نموده و به سمت هدف شليك شود.از سوي ديگر در حوزه موشك‌هاي بالستيك سوخت جامد ميان‌برد نيز، رسيدن به پلتفرم موفقي مانند موشك فاتح-۱۱۰ مسير دستيابي به طيف متنوعي از موشك‌هاي بالستيك سوخت جامد تاكتيكي را هموار كرد؛ به گونه‌اي كه بعدها و با توسعه اين خانواده، موشك‌هاي فاتح-۳۱۳ و فاتح مبين با برد ۵۰۰ كيلومتر توليد شد. همچنين افزايش ابعاد موشك فاتح، سبب تولد موشك ذوالفقار با برد ۷۰۰ كيلومتر، ذوالفقار بصير به منظور هدف قرار دادن شناورهاي دشمن در دريا و پس از آن موشك دزفول با برد ۱۰۰۰ كيلومتر شد كه از موشك‌هاي ذوالفقار و فاتح-۳۱۳ در هدف قرار دادن تروريست‌هاي تكفيري در سوريه و همچنين پايگاه امريكايي عين‌الاسد نيز استفاده شد.
روند توسعه موشك‌هاي سوخت مايع نيز پس از دستيابي به موشك شهاب متوقف نشد. «قيام» از جمله موشك‌هاي سوخت مايع بود؛ موشكي با برد ۸۰۰ كيلومتر كه اخيرا به ۱۰۰۰ كيلومتر ارتقا يافته و از كلاهك‌هاي هدايت‌شونده تا پايان مسير برخوردار است كه به بهبود دقت و نقطه‌زني آن كمك مي‌كند. همچنين با تولد خانواده موشك‌هاي قدر شامل قدرS، قدرF و قدرH و البته موشك عماد، بالاخره موشك‌هاي خانواده شهاب بازنشسته شدند و اكنون موشك‌هاي خانواده قدر و همچنين «عماد» را مي‌توان ستون فقرات توان موشكي در حوزه سوخت مايع برشمرد؛ چراكه بيشترين شليك موشك طي سال‌هاي اخير و در خلال رزمايش‌هايي كه رسانه‌اي شده‌اند مربوط به اين موشك‌ها بوده است. كنار قدر و قيام، يك سرباز ديگر هم در سال‌هاي گذشته به داشته‌هاي موشكي ايران اضافه شده كه از آن با تعبير «مهلك‌ترين موشك ايراني» ياد مي‌كنند؛ «خرمشهر»، موشك سوخت مايع با فناوري پيشرانش جديد با برد ۲۰۰۰ كيلومتر و وزن سرجنگي ۱۸۰۰ كيلوگرمي كه مي‌تواند به صورت همزمان يك يا چند سرجنگي را به سوي اهداف مختلف روانه كند.
از «شهيد حاج‌قاسم» تا «زهير»
طي سال‌هاي اخير كيفي‌سازي قدرت موشكي كشورمان با رويكردهاي نو و تازه‌اي در مجموعه نيروي هوافضاي سپاه و سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع دنبال شده است كه از جمله آنها مي‌توان به توليد موشك بالستيك تاكتيكي سوخت جامد «شهيد حاج قاسم» توسط وزارت دفاع با برد ۱۴۰۰ تا ۱۷۰۰ كيلومتر اشاره كرد. در مجموعه نيروي هوافضاي سپاه نيز تمركز به سمت استفاده از بدنه و موتورهاي كامپوزيتي سوخت جامد رفته كه نمونه‌هاي بارز آن موشك «زهير»، موتورهاي فضايي سلمان، رافع و... است. علاوه بر حوزه تحقيق و توسعه و ساخت، در حوزه عمليات موشكي نيز اين روند كيفي‌سازي به وضوح قابل مشاهده است. حركت به سمت گسترش شهرهاي موشكي زيرزميني و همچنين خلاقيت‌هاي عملياتي چون به‌كارگيري سامانه‌هايي مثل رگبار موشكي يا مزرعه موشكي از جمله روندهاي موثر در كيفي‌سازي قدرت موشكي در كشور است و جديدترين دستاورد در راستاي كيفي‌سازي قدرت موشكي جمهوري اسلامي نيز كه در رزمايش اخير سپاه عملياتي شد، مانورپذير كردن موشك‌هاي بالستيك براي خنثي‌سازي اثر سامانه‌هاي سپر دفاع موشكي دشمن و عبور موشك‌هاي ايراني از اين سد است. حال در شرايطي از جديدترين موشك توليدشده توسط نيروي هوافضاي سپاه پاسداران رونمايي شده كه به نظر نمي‌رسد اين داستان به صفحه پاياني رسيده باشد و اين‌طور كه پيداست حكايت همچنان باقي است.
اين درحالي است كه خبرگزاري تسنيم در گزارش كوتاهي كه عصر ديروز به منظور اعلام اين خبر روي خروجي فرستاد، آورده است: «همزمان با گراميداشت چهل‌وسومين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي و در آستانه برپايي جشن ملي ۱۴۰۰ در ۲۲ بهمن‌ماه، سردار سرلشكر پاسدار محمد باقري رييس ستاد كل نيروهاي مسلح و سردار سرتيپ پاسدار اميرعلي حاجي‌زاده فرمانده نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، ضمن بازديد از يكي از پايگاه‌هاي موشكي زمين به زمين نيروي هوافضاي سپاه از موشك دوربرد و نقطه‌زن «خيبرشكن» به عنوان جديدترين دستاورد راهبردي اين نيرو رونمايي كردند.»
بنابر اين گزارش، موشك راهبردي خيبرشكن كه از نسل سوم موشك‌هاي دوربرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي است، از ويژگي‌هاي منحصر به فردي برخوردار بوده كه ازجمله آن مي‌توان به وزن كمتر و سبك بودن موشك، امكان آماده‌سازي سريع آن جهت شليك، چابكي و سرعت بالايي كه پس از شليك و در مسير برخورد به هدف به آن مي‌رسد و نيز بُرد بالاي آن و در مجموع طراحي ويژه اين موشك بالستيك اشاره كرد؛ موشكي كه بنابر اين گزارش، داراي سوخت جامد است و در فاز فرود نيز براي عبور از سپر موشكي مانورپذيري دارد. اين درحالي است كه موشك خيبرشكن كه جديدترين دستاورد نيروي هوافضاي سپاه پاسداران در ساخت و توليد تسليحات موشكي از اين دست است، به‌دليل طراحي بهينه از مزيت نسبي برخوردار است.
طراحي بهينه‌اي كه باعث شده وزن آن نسبت به نمونه‌هاي مشابه، يك‌سوم كاهش يابد و اين درحالي است كه به‌دليل همان طراحي، مدت آماده‌سازي و شليك آن نيز تا يك‌ششم تقليل پيدا كرده است. علاوه بر اين ويژگي‌ها، چابكي و سرعت فوق‌العاده در اصابت به اهداف در برد و شعاع ۱۴۵۰كيلومتري از ديگر توانمندي‌هاي اين موشك بالستيك است؛ سامانه‌اي تمام‌ايراني كه از ايده تا محصول، توسط دانشمندان سختكوش نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي طراحي و ساخته شده و ديروز از آن رونمايي به عمل آمد.اما درحالي امروز از موشك «خيبرشكن» به عنوان جديدترين موشك بالستيك ايراني نام مي‌بريم كه اگر بخواهيم تنها مروري داشته باشيم به مسيري كه تا به امروز در مسير توسعه توان موشكي جمهوري اسلامي طي شد، بايد از چندين و چند موشك بالستيك نام ببريم كه صحبت از هر كدام و توضيح توانايي‌ها و ويژگي‌هاي‌شان، مثنوي هفتاد من كاغذ است. آ‌نچه در ادامه به اختصار مورداشاره قرار خواهد گرفت، فرازهايي است از اين روايت طولاني و پر‌فراز‌و‌نشيب.
خانواده شهاب؛ نخستين توليدات جدي موشكي ايران
شهاب-۱ نخستين موشك بالستيك سوخت مايع ساخت ايران بود كه دقيقا نمونه مهندسي معكوس‌شده موشك اسكاد B بود. اين توضيحي است كه ايرنا در گزارشي كه به منظور روايت سير پيشرفت توان موشكي جمهوري اسلامي روي خروجي خود قرار داده، در ارتباط با موشك شهاب-1 به دست داده و اين درحالي است كه در ادامه اين گزارش با اشاره به ساخت موشك شهاب-2 كه كمي پس از شهاب-1 ساخته شد، تاكيد كرده كه موشك شهاب-2 نمونه‌اي از همان موشك قبلي است كه البته اين‌بار با ۲۰۰ كيلومتر بُرد بيشتر طراحي و ساخته شده است؛ موشكي با برد ۵۰۰ كيلومتر! بنابر اين گزارش، دانشمندان موشكي اما همچنان به‌دنبال پيشرفت بيشتر بودند و در اين مسير، موشك شهاب-۳ با برد ۱۱۵۰ كيلومتر طراحي و ساخته شد. اما درحالي كه عده‌اي دستيابي جمهوري اسلامي به موشك شهاب-۳ را پايان كار توسعه موشكي ايران مي‌دانستند، اين پايان ماجرا نبود و جمهوري اسلامي از اينجا سعي كرد ضمن افزايش كيفيت موشك‌ها، توان موشكي را با حركت به سوي موشك‌هاي سوخت جامد و تاكتيكي با قابليت تحرك بالا و از همه مهم‌تر رسيدن به توان نقطه‌زني ارتقا دهد.
فاتح 110 و جهش موشكي
برنامه توسعه موشك‌هاي بالستيك تاكتيكي سوخت جامد با توسعه راكت‌هاي زلزال و نازعات و افزودن سامانه‌هاي هدايت و كنترل به اين موشك‌ها آغاز شد و محصول آن موشكي سوخت جامد و تاكتيكي با برد ۳۰۰ كيلومتر شد كه فاتح-۱۱۰ نام گرفت كه مشتقات ديگري از آن چون موشك خليج‌فارس براي هدف قرار دادن شناورهاي نظامي دشمن نيز توليد شد. همچنين در مسير توسعه موشك‌هاي سوخت جامد، درحالي‌كه دستيابي به موشك سوخت جامد با برد بيشتر ازجمله اهداف ايران بود، پروژه‌اي بزرگ با نام «عاشورا» شكل گرفت؛ پروژه‌اي كه پس از چند سال و تلاش دانشمندان موشكي، به نتيجه رسيده و محصولش، موشك سوخت جامد و دو مرحله‌اي به نام «سجيل» است!
سجيل با برد ۲۰۰۰ كيلومتر به‌دليل ويژگي‌هاي ذاتي موشك‌هاي سوخت جامد، اين قابليت را داشت كه عمليات آماده‌سازي را در كمترين زمان ممكن طي نموده و به سمت هدف شليك شود.از سوي ديگر در حوزه موشك‌هاي بالستيك سوخت جامد ميان‌برد نيز، رسيدن به پلتفرم موفقي مانند موشك فاتح-۱۱۰ مسير دستيابي به طيف متنوعي از موشك‌هاي بالستيك سوخت جامد تاكتيكي را هموار كرد؛ به گونه‌اي كه بعدها و با توسعه اين خانواده، موشك‌هاي فاتح-۳۱۳ و فاتح مبين با برد ۵۰۰ كيلومتر توليد شد. همچنين افزايش ابعاد موشك فاتح، سبب تولد موشك ذوالفقار با برد ۷۰۰ كيلومتر، ذوالفقار بصير به منظور هدف قرار دادن شناورهاي دشمن در دريا و پس از آن موشك دزفول با برد ۱۰۰۰ كيلومتر شد كه از موشك‌هاي ذوالفقار و فاتح-۳۱۳ در هدف قرار دادن تروريست‌هاي تكفيري در سوريه و همچنين پايگاه امريكايي عين‌الاسد نيز استفاده شد.
روند توسعه موشك‌هاي سوخت مايع نيز پس از دستيابي به موشك شهاب متوقف نشد. «قيام» از جمله موشك‌هاي سوخت مايع بود؛ موشكي با برد ۸۰۰ كيلومتر كه اخيرا به ۱۰۰۰ كيلومتر ارتقا يافته و از كلاهك‌هاي هدايت‌شونده تا پايان مسير برخوردار است كه به بهبود دقت و نقطه‌زني آن كمك مي‌كند. همچنين با تولد خانواده موشك‌هاي قدر شامل قدرS، قدرF و قدرH و البته موشك عماد، بالاخره موشك‌هاي خانواده شهاب بازنشسته شدند و اكنون موشك‌هاي خانواده قدر و همچنين «عماد» را مي‌توان ستون فقرات توان موشكي در حوزه سوخت مايع برشمرد؛ چراكه بيشترين شليك موشك طي سال‌هاي اخير و در خلال رزمايش‌هايي كه رسانه‌اي شده‌اند مربوط به اين موشك‌ها بوده است. كنار قدر و قيام، يك سرباز ديگر هم در سال‌هاي گذشته به داشته‌هاي موشكي ايران اضافه شده كه از آن با تعبير «مهلك‌ترين موشك ايراني» ياد مي‌كنند؛ «خرمشهر»، موشك سوخت مايع با فناوري پيشرانش جديد با برد ۲۰۰۰ كيلومتر و وزن سرجنگي ۱۸۰۰ كيلوگرمي كه مي‌تواند به صورت همزمان يك يا چند سرجنگي را به سوي اهداف مختلف روانه كند.
از «شهيد حاج‌قاسم» تا «زهير»
طي سال‌هاي اخير كيفي‌سازي قدرت موشكي كشورمان با رويكردهاي نو و تازه‌اي در مجموعه نيروي هوافضاي سپاه و سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع دنبال شده است كه از جمله آنها مي‌توان به توليد موشك بالستيك تاكتيكي سوخت جامد «شهيد حاج قاسم» توسط وزارت دفاع با برد ۱۴۰۰ تا ۱۷۰۰ كيلومتر اشاره كرد. در مجموعه نيروي هوافضاي سپاه نيز تمركز به سمت استفاده از بدنه و موتورهاي كامپوزيتي سوخت جامد رفته كه نمونه‌هاي بارز آن موشك «زهير»، موتورهاي فضايي سلمان، رافع و... است. علاوه بر حوزه تحقيق و توسعه و ساخت، در حوزه عمليات موشكي نيز اين روند كيفي‌سازي به وضوح قابل مشاهده است. حركت به سمت گسترش شهرهاي موشكي زيرزميني و همچنين خلاقيت‌هاي عملياتي چون به‌كارگيري سامانه‌هايي مثل رگبار موشكي يا مزرعه موشكي از جمله روندهاي موثر در كيفي‌سازي قدرت موشكي در كشور است و جديدترين دستاورد در راستاي كيفي‌سازي قدرت موشكي جمهوري اسلامي نيز كه در رزمايش اخير سپاه عملياتي شد، مانورپذير كردن موشك‌هاي بالستيك براي خنثي‌سازي اثر سامانه‌هاي سپر دفاع موشكي دشمن و عبور موشك‌هاي ايراني از اين سد است. حال در شرايطي از جديدترين موشك توليدشده توسط نيروي هوافضاي سپاه پاسداران رونمايي شده كه به نظر نمي‌رسد اين داستان به صفحه پاياني رسيده باشد و اين‌طور كه پيداست حكايت همچنان باقي است.
