چرا در مهار کرونا وا مانده‌ایم؟

در حالی‌که شمار قربانیان روزانه کرونا به بیش از ۳۰۰ تن رسیده سعید نمکی وزیر بهداشت و درمان در اظهاراتی از همراهی نکردن بخش‌های مختلف با این وزارتخانه در مقابله با ویروس کرونا خبر داده و گفته است: ای‌ها الناس بدانید که من به عنوان وزیر بهداشت نمی‌توانم به تنهایی این اپیدمی و وضعیت را جمع کنم و جمع کردن آن اصل بسیار فراتر از این می‌خواهد.

 

اظهارات نمکی در شرایطی است که کشور در حال حاضر از نظر شیوع ویروس کرونا، در وضعیت بحرانی قرار دارد و اکثر استان‌ها در وضعیت قرمز هستند. آیا اظهارات وزیر بهداشت و درمان در این شرایط به این معناست که این وزارتخانه از عهده مقابله با کرونا بر نمی‌آید؟ آیا وزارت بهداشت و درمان در این مسیر تنهاست؟ پس ستاد ملی مقابله با کرونا چه کاره است؟

محمدرضا محبوب‌فر کارشناس مدیریت بحران سلامت و عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در گفتگو با فرارو در این باره گفت: آقای نمکی درست می‌گویند بله، وزارت بهداشت و درمان در مقابله با کرونا تنها است و سازمان‌ها و نهاد‌های دیگر با وزارت بهداشت و درمان همکاری نمی‌کنند یا تعامل ندارند. از همان ابتدای مدیریت بحران سلامت کشور از حدود نه ماه پیش بار اصلی مقابله با کرونا بر دوش وزارت بهداشت و درمان بود. به عبارتی وزارت بهداشت و درمان و دولت این بیماری را ساده انگاشتند و ویروس کرونا را دست‌کم گرفتند. در این شرایط این‌ها به‌هیچ‌عنوان قادر به هماهنگی بین اجزای دولت، هماهنگی و سامان‌دهی کلیه نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در مبارزه با بیماری کرونا نبودند.

کارشناس مدیریت بحران سلامت ادامه داد: از نه ماه پیش که بیماری کرونا در کشور ایران مشاهده شد مدیریت بحران سلامت کشور خودش دچار بحران بود؛ بنابراین قادر به هم‌افزایی و هماهنگی و سامان‌دهی کلیه سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و غیردولتی در این خصوص نبود.

 

وی اظهار کرد: آقای دکتر نمکی باید وضعیت فعلی بیماری کرونا در سطح کشور را در ساختار معیوب وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی مقابله با کرونا جستجو بکند. ساختار سلامت کشور باید به دو اصل شایسته‌سالاری و پاسخگویی رجعت بکند و اگر این دو اصل معنا و مفهومی در ساختار سلامت کشور نداشته باشد وضعیت بیماری کرونا هم‌زمان با تشدید آلودگی هوا و سردی هوا در فصول پاییز و زمستان از این هم که هست بدتر می‌شود و تعداد مبتلایان و قربانیان کرونا هم تا چندین برابر وضع فعلی افزایش پیدا می‌کند.

او افزود: الان کشور‌های مختلف در سطح دنیا به کنترل و مهار نسبی بیماری کرونا نائل شدند، ولی متأسفانه تنها کشوری که امروز با بیماری کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند و تعداد زیادی از شهروندانش قربانی می‌شود ایران است. تازه این آماری هم که اعلام می‌شود طبق گفته خود سازمان بهداشت جهانی و مسئولین سازمان نظام سلامت کشور آمار واقعی نیست و تا چندین برابر هم می‌تواند افزایش داشته باشد.

محبوب‌فر بیان کرد: این وضعیت به ساختار سلامت کشور بازمی‌گردد. ساختار سلامت کشور در حال حاضر مملو از نیرو‌های سیاسی و نیرو‌های باندی است و با نیروی سیاسی و باندی این مقابله به جایی نمی‌رسد. این وزارتخانه با استفاده از نیروی سیاسی و باندی به‌جای نیروی متخصص و مستقل قادر به کنترل وضع موجود نیست. وزارت بهداشت و درمان باید ساختارش در راستای دو اصل شایسته سالاری و پاسخگویی اصلاح شود. باید به کارشناسان مستقل، غیردولتی و متخصصین دلسوز این ملت اجازه عرض اندام بدهند. باید این‌ها در تصمیم‌گیری‌ها حضور داشته باشند. چه‌بسا اگر این وضعیت ادامه پیدا بکند و خود ستاد ملی مقابله با کرونا با نیرو‌های موجود ببرد و بدوزد این‌چنین وضعیتی ادامه پیدا کند و حتی بدتر هم شود.

عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت عنوان کرد: در کشور‌های دیگر حتی کشور‌های خاورمیانه یک هم‌افزایی و اعتماد بین ملت و دولت وجود دارد و براساس اعتماد و هم‌افزایی ناشی از شایسته‌سالاری و پاسخگویی، مردم خودشان را ملزم به همکاری در زمینه مهار و کنترل و مدیریت بیماری می‌دانند. در کشور‌های مختلف جدای از کشور‌های خاورمیانه این دولت است که وظیفه خودش را به‌عنوان مصلح اجتماعی انجام می‌دهد و می‌تواند سایر سازمان‌هایی که زیرمجموعه خودش هست و سایر سازمان‌های غیردولتی و تشکل‌های مردم‌نهاد را سامان‌دهی و بسیج کند و در خصوص بیماری کرونا به کار بگیرد.

وی افزود: دولت باید از کارشناسان و متخصصان مستقل، مردمی و پاک‌دست در ساختار سلامت کشور استفاده کند و جز این اگر بشود با ساختار معیوبی که مملو از نیرو‌های سیاسی است وضعیت بدتر خواهد شد.

این کارشناس ادامه داد: وضعیت کشور به گونه‌ای است که امروز کشور به حداکثر یک ماه تعطیلی یعنی برابر با دو دوره کمون بیماری نیاز دارد. ولی تصمیمات ستاد ملی کرونا بیشتر سیاسی است تا علمی. مشخص هم نیست که راهکار‌ها و سیاست‌گذاری‌های ستاد ملی مقابله با کرونا از کجا خط‌گیری می‌شود. به نظر من این یک وضعیت ناگوار در ساختار سلامت کشور است که باید هرچه زودتر اصلاح شود.

محبوب‌فر تأکید کرد: ستاد ملی مقابله با کرونا باید هماهنگی‌ها را در مقابله با کرونا انجام بدهد. همان‌طور که از اسمش مشخص است. اسم این ستاد، ستاد ملی است، اما این ستاد ملی متأسفانه به ستاد دولتی مبارزه با کرونا تبدیل شده است و هیچ تقریر روشنی از ملی بودن و حضور شایستگان و حضور نیرو‌های متخصص و کارشناسان مستقل بهداشتی و سلامت جامعه در این ستاد دیده نمی‌شود. اعضای این ستاد افرادی هستند که مخصوصاً جزء بدنه خود دولت هستند. بسیاری از وزرا در این ستاد حضور دارند.
سفر در آغوش کرونا
در حالی که اکثر شهرهای کشور در بحران مقابله با شیوع کرونا در وضعیت قرمز و پرخطر قرار دارند و آمار مبتلایان و مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا هر روز رو به افزایش است، همچنان برخی از شهروندان بدون توجه به هشدارها و توصیه‌های مسئولان وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا در تعطیلات بار و بندیل بسته و راهی سفر به شهرهای شمالی می‌شوند اما این بار و در تعطیلات پیش رو، همسفر شدن با کرونا به خیر و خوشی ختم نخواهد شد و به گفته کارشناسان و متخصصان بهداشت با افزایش سفرها، باید منتظر آمار غافلگیرکننده مرگ و میر برای روزهای آینده باشیم. دیروز هم سخنگوی بهداشت از رکوردشکنی و شناسایی ۵۶۱۶ بیمار و جان باختن 312 نفر دیگر در شبانه روز گذشته خبر داد. از طرفی متخصصان و کارشناسان بهداشت و درمان هم معتقدند حذف سفرهای غیرضروری آن هم در شرایط قرمز و بحرانی در کاهش آمار ابتلا به کرونا بسیار مؤثر است. فرمانده ستاد مقابله با کرونای کلانشهر تهران نیز با تأکید بر اینکه باید محدودیت‌های مؤثرتری در تهران اعمال شود، می‌گوید: براساس شرایط موجود باید تصمیمات جدیدتری برای مقابله با کرونا بگیریم و نیازمند اعمال محدودیت بیشتر با قدرت بازدارندگی بالاتری خواهیم بود.
 فوتی‌های بالای 300 نفر محصول سفرهاست
رئیس بخش اورژانس بیمارستان سینا در این زمینه می‌گوید: آمار مرگ و میرهای بالای 300 نفر نتیجه همین سفرهایی بود که انجام شد. در واقع می‌توانیم بگوییم تیر خلاصی بود که دیگر چیزی باقی نگذاشته تا از دست بدهیم. متأسفانه ما در موج سوم به سمتی رفته‌ایم که اغلب افرادی که به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، اهل رعایت پروتکل‌های بهداشتی بودند اما در کمال تعجب بازهم گرفتار ویروس شدند. خب یکی از علت‌ها این است که اغلب ما دیگر مثل گذشته به ظرافت‌ها و نکات ریز توجه نمی‌کنیم و دچار نوعی سهل‌انگاری سهوی شده‌ایم و اتفاقاً ویروس از جایی به ما حمله می‌کند که هیچ وقت فکرش را نمی‌کردیم. مثلاً در خانواده، برخی اعضا که به‌شدت رعایت می‌کنند و محتاط هستند، ناقل بوده و بیماری را به سایرین انتقال می‌دهند، اما چون کسی فکر نمی‌کند که او با این حجم رعایت بیمار باشد، از او فاصله نمی‌گیرد. یا خریدها مثل سابق ضدعفونی نمی‌شود. البته ابتلای ویروس یک امر ترکیبی است و فقط از یک ناحیه خاص منتقل نمی‌شود، اما این اشتباهی است که ما اخیراً مشاهده کرده‌ایم و بسیار هم خطرناک است.
دکتر حسین کرمانپور ادامه می‌دهد: از طرفی برخی فکر می‌کنند ماسک، ویزای ورود به هر نقطه‌ای است، سفر می‌روند ماسک می‌زنند و فکر می‌کنند مسأله حل شده است، اما فاصله اجتماعی هم در کنار ماسک بسیار اهمیت دارد. توجه داشته باشید که حد شنوایی و رعایت مردم ما تا همین اندازه است. یعنی در طول این 8 ماه نشان دادند که نمی‌خواهند بیشتر از این رعایت کنند. البته تعداد این افراد کمتر از 20 درصد است. خب اینجا باید پلیس وارد شود. باید اعمال قانون کنیم. از 8 ماه پیش می‌گوییم که برای خروج از شهر جریمه سنگین بگذارید تا مردم از سفر رفتن منصرف شوند، حتی باید سوابق جریمه را هم برای انفصال از خدمات و تسهیلات دولتی لحاظ کنند. مثل کره جنوبی که راننده اتوبوس، پزشک، مسئول سوپرمارکت و غیره اگر رعایت نکنند، جریمه می‌شوند. اما ما چه کرده‌ایم؟ سفر فقط خودرو نیست، هواپیما، قطار و اتوبوس هم هست که بیماری را از یک نقطه به نقطه دیگر می‌برد. یا درباره سفرهای درون شهری اگر فقط 6 ماه سخت‌گیری شود، کرونا در ایران مدیریت می‌شود و ما می‌توانیم عید نوروز را در کنار هم جشن بگیریم. وگرنه با شعار و حماسه‌سازی نمی‌توانیم به نتیجه برسیم.
 برخی مناطق تهران را قرنطینه کنیم

سوری، عضو ستاد مقابله با کرونا هم در این زمینه اینطور توضیح می‌دهد: آنچه در این 8 ماه رخ داد، نشان می‌دهد که ما باید سیاست‌ها، رویکردها و دیدگاه‌هایمان را در این زمینه اصلاح کنیم، از تجربه دنیا درس بگیریم و براساس الگوهای بومی عمل کنیم. اما برای این منظور اول باید بپذیریم که این اپیدمی تهدیدکننده است و همه ارکان جامعه را می‌تواند درگیر کرده و به آنها بار اضافی تحمیل کند. در طول تاریخ هم تجارب متعددی داریم که چگونه یک اپیدمی، نظام اجتماعی و سیاسی یک کشور را تهدید کرده و از بین برده است. بنابراین مدیریت این وضعیت فقط از عهده وزارت بهداشت برنمی‌آید و باید همه ذینفعان مشارکت کنند و در صورت نیاز از قوه قهریه استفاده شود. شما با خواهش و تمنا نمی‌توانید در مقابل دشمنی که صف‌آرایی کرده است، بایستید. الان به بالاترین شدت عمل نیازمندیم.
او با تأکید بر اینکه در این شرایط باید گروه‌ها و مکان‌ها را در سه مرحله پیش رخداد، رخداد و بعد از رخداد اولویت‌بندی کنیم، می‌گوید: ما براساس الگوی مشخصی باید افرادی را که سهم زیادی در انتشار بیماری دارند شناسایی کنیم، در این صورت کمتر از 10 درصد افراد جامعه در اولویت قرار می‌گیرند. در حالی که 90 درصد مردم قربانی بی توجهی این عده می‌شوند. خب این 10 درصد هم نیازمند شدت عمل و برخورد قهری هستند و ما باید روی آنها متمرکز شویم. ما روزانه با حدوداً 5 هزار مورد جدید مواجهیم که اگر در مرحله رخداد شناسایی شوند، جلوی بسیاری از بستری‌های آی سی یو و بدحال گرفته می‌شود. در مرحله بعد از رخداد هم باید افرادی که از بیمارستان مرخص می‌شوند و یا در خانه هستند به مدت 21 روز تحت نظر باشند. سوری با اشاره به اولویت‌های مکانی هم می‌گوید: انتشار اپیدمی در سراسر کشور یکسان نیست. ما باید کانون‌های اصلی و خوشه‌های اپیدمی را پیدا کرده و بر آنها تمرکز کنیم. مثلاً در تهران باید اولویت بر مناطق آلوده‌تر مثل منطقه 4 باشد و حتی این مناطق را قرنطینه کرده و تحت مراقبت و نظارت قرار بدهیم. درباره تعطیلی پیش رو هم همینطور باید افراد شناسایی شده و به جای سختگیری عمومی بر این افراد تمرکز کنیم. کار سختی نیست و زیرساخت‌های آن هم در کشور وجود دارد.
 باید محدودیت‌های بیشتر و مؤثرتری برای کرونا در تهران اعمال شود
فرمانده ستاد مقابله با کرونای کلانشهر تهران با تأکید بر اینکه باید محدودیت‌های مؤثرتری در تهران اعمال شود، می‌گوید: براساس شرایط موجود باید تصمیمات جدیدتری برای مقابله با کرونا بگیریم و نیازمند اعمال محدودیت بیشتر با قدرت بازدارندگی بالاتری خواهیم بود.
به گزارش آنا، علیرضا زالی با اشاره به اوج‌گیری کرونا در تهران تأکید می‌کند: محدودیت‌های اعمالی هفته‌های گذشته در آینده ادامه پیدا خواهد کرد و به نظر می‌رسد ما به دلیل شرایط خاص در تهران باید مداخلات بیشتری را اعمال کنیم. البته در این هفته جلساتی با نیروی انتظامی داشتیم و بنا شد از ظرفیت نهادهای نظارتی در شرایط کنترل کرونا در تهران بیشتر استفاده شود. وی با بیان اینکه با توجه به فرسایشی شدن کرونا، کادر درمانی خسته شده و با مشکل نیروی انسانی روبه‌رو هستیم، می‌گوید: درخواست نیروی جدید برای اضافه شدن به کادر درمان داریم و سهمیه تخصیص داده شده فعلی پاسخگوی ما نیست و قرار است هرچه سریع‌تر وزارت بهداشت به این موضوع رسیدگی کند.
وضعیت محدودیت‌های ترافیکی جاده‌ها در تعطیلات پیش رو
جانشین پلیس راه کشور درباره محدودیت‌های ترافیکی در محورهای کشور به ایسنا گفته است که درباره محدودیت‌های ترافیکی و ممنوعیت سفر تا این لحظه هیچ محدودیت و ممنوعیتی برای تردد خودروهای سواری و منع سفر در جاده‌ها اعمال نشده است.
به گفته سرهنگ ایوب شرافتی، در تعطیلات پیش رو هیچ تصمیمی برای ارائه تسهیلات تردد به خودروها در جاده‌های شمالی نخواهیم داشت و براین اساس هیچ یک از جاده‌های کشور به منظور سهولت تردد و تخلیه سریع بار ترافیک یک طرفه نخواهد شد.
 محدودیت‌ها را زودتر اعلام کنند
صمدی کارمند دولت درباره مسافرت رفتن در دوره کرونا به «ایران» می‌گوید: «در تعطیلات هفته گذشته بعد از اعلام رسمی توسط رسانه‌ها در زمینه اعمال محدودیت‌های مسافرت، من خودم در جاده بودم، دوستانم تماس گرفتند و گفتند که محدودیت‌های سفر گذاشته شده، اما من آن زمان نصف مسیر را رفته بودم، حالا هم نمی‌دانم که جریمه شدم یا نه. به نظرم باید حداقل دو روز جلوتر اعلام می‌کردند تا مردم می‌توانستند برنامه مسافرت را لغو کنند.» بهنام اسدی هم که در تهران دانشجو است، می‌گوید: «دانشجو هستم و در کافه‌ای هم به صورت نیمه‌وقت کار می‌کنم، با اینکه بیشتر کلاس‌های دانشگاه مجازی شده، اما نمی‌توانم به شهرم برگردم، چون به درآمدم نیاز دارم و باید کار کنم، همه دلخوشی‌ام این بود که در تعطیلات به دیدار خانواده‌ام که مقیم اصفهان هستند، بروم اما از آنجایی که در محل کارم با افراد زیادی سر و کار دارم، می‌ترسم ناقل باشم و حالا هم چندین ماه است که خانواده‌ام را ندیده‌ام، چون مادرم سن بالایی دارد و می‌ترسم که ناقل بی‌علامت باشم و مسافرت رفتن یک عمر پشیمانی برایم به بار بیاورد.»
جواد مجیدی هم که سوپرمارکت دارد، با بیان اینکه همیشه در تعطیلات مغازه را به شاگردانم می‌سپارم و خانواده را به مسافرت می‌برم، می‌گوید: «در تعطیلات شهریور ما مثل روال قبل با خانواده به شمال رفتیم و سعی کردیم که موارد بهداشتی را به طور کامل رعایت کنیم اما متأسفانه دو هفته بعد از بازگشت، دختر ۱۷ ساله‌ام به کرونا مبتلا شد، همه از مسافرتی که رفتیم پشیمان شدیم، خوشبختانه بیماری دخترم خیلی حاد نبود و به ریه آسیبی وارد نشد، اما این مسافرت می‌توانست دخترم را از من بگیرد، حالا به خودم قول دادم تا پایان کرونا هر چقدر هم که طول بکشد، خانواده‌ام را به هیچ مسافرتی نبرم. خانم امیری هم که در آموزش و پرورش مشغول به کار است، می‌گوید: «من اصالتاً جنوبی هستم و تمام خانواده‌ام ساکن جنوب هستند با اینکه کلیه کلاس‌های مدارس غیرحضوری است و در حدود ۹۰ درصد کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار می‌شود و می‌توانم برای دیدن خانواده راهی جنوب شوم، اما این کار را نمی‌کنم چون که به گفته متخصصان، مسافرت رفتن عامل مهمی در جهت افزایش این بیماری است. صبر می‌کنم تا کرونا تمام شود و بعد برای مسافرت برنامه‌ریزی می‌کنم.»