یکبار که مادرم از جلسه‌های مذهبی هفتگی خود برگشته بود از خانمی سخن گفت که چند هفته‌ای در جلسه‌شان حضور پیدا کرده و برای خانم‌ها که تعداد زیادی‌شان هم مادر و خانه دار بود، سخنرانی می‌کرد. هر بار که این خانم سخنرانی می‌کرده حرف‌هایی می‌زده که برای زن‌ها جای شبهه و سؤال می‌شده، اما اینبار موضوعی را باز کرده که مورد اعتراض زنان حاضر واقع شده بود.
موضوع چه بود؛ خانم گفته است که پولی که مرد به عنوان نفقه به زن می‌دهد، زن به هیچ عنوان حق ندارد خرج مصارفی غیر از آنچه به نفقه تعلق می‌گیرد کند، به عنوان مثال خانم اجازه ندارد مبلغی را به یک فقیر بدهد، یا اگر دلش خواست نمی‌تواند برای خواهرش پولی یا هدیه‌ای ببرد، یا آنکه نمی تواند مقداری را پس انداز کند و تاکید کرده که برداشتن پول از نفقه حرام است. که مورد اعتراض زنان قرار گرفته است.
اما من می‌خواهم موضوعی را باز کنم که کاملاً مرتبط با نفقه زنان (قانون مدنی در خصوص اینکه نفقه زوجه شامل چیست ماده 1107 را در نظر گرفته است که طبق آن نفقه زوجه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، نان ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.) و در ارتباط با سخنان این خانم است و از همه مهمتر به موضوع مهم حقوق زنان و ارزش اقتصادی خانه داری اشاره دارد.
خانه داری زنان دارای ارزش اقتصادی و مشتمل بر انجام فعالیت‌های متنوع زنان در خانه است که عمدتاً از نظرها پنهان مانده است و «بخش اعظم فعالیت‌هایی که زنان در زمینه نگهداری و تداوم منابع انسانی و مراقبت از کیان خانواده انجام می‌دهند در حسابرسی‌ها و آمارگیری‌های ملی به حساب نمی‌آید. بر اساس محاسبات در پژوهشی در سال 1389، ارزش افزوده هفتگی کار خانه داری معادل مبلغ 1600000 ریال برآورد گردیده است»(شهلا باقری، 1390).
می‌توان به حق شیربها در قانون اساسی اشاره کرد که بر اساس ماده 1176 مادر می‌تواند برای شیر دادن به فرزند اجرت طلب کند. یا آنکه بطور مستقیم به خانه داری بپردازیم؛ از نگاه حقوقی گفته می‌شود که زن وظیفه‌ای برای انجام دادن کارهای خانه ندارد و می‌تواند در مقابل آن اجرت دریافت کند؛ اما اسلام وقتی می‌خواهد شکل اخلاقی را مطرح کند می‌گوید خانه‌داری زن معادل جهاد است و برای او عبادت محسوب می‌شود.
در بحث حقوقی مخاطبش مرد است و خطاب به او می‌گوید تو نباید خانه‌داری را وظیفه زن بدانی، نباید او را بازخواست کنی یا زیاده‌خواه باشی و اصل این است که وقتی همسرت کار خانه را انجام می‌دهد باید سپاسگزار او باشی؛ این یعنی حالت طلبکاری از سمت مردان در قبال خانه‌داری زنان را تخطئه می‌کند؛ اما در بحث اخلاقی، مخاطب زنان هستند. اسلام زنان را تشویق می‌کند که کارهای خانه را با عشق و محبت نسبت به اعضای خانواده انجام دهند و برای آن اجر و ثواب بسیاری برای آن قرار می‌دهد. همین نوع نگاه باعث می‌شود که زن هرکدام از کارهای خانه را که می‌خواهد انجام دهد احساس نزدیک شدن به خدا پیدا کند و همین حالش را خوب‌تر می‌کند و خستگی‌اش را کمتر.
امام خمینی (ره) معتقد بودند که زن وظیفه‌ای در قبال انجام کارهای خانه ندارد و عملاً اجازه نمی‌دادند همسرشان کارهای خانه را انجام دهد. از طرف دیگر به پسر و نوه‌هایشان هم به‌صورت عملی و هم‌زبانی یاد می‌دادند که از زنانشان انتظار کاری نداشته باشند و اگر کار کردند، وظیفه‌شان نیست، محبت کرده‌اند؛ اما به دخترها توصیه می‌کردند که کار کنند.
بطور خاصه زنان در شهرهای کوچکتر و سنتی کار و فعالیت خانه داری‌شان بیشتر از زنان در شهرهای دیگر است. مثلاً در استان کهگیلویه و بویراحمد زنان بسیاری از احتیاجات زندگی خود را فراهم می‌کنند. از بافتن فرش و گلیم و لباس گرفته تا تهیه کره محلی و نان تیری. در اینجا بطور معمول در هر چند خانه‌ای، یک زن هر ماه یا هر دو هفته یکبار مقدار زیادی نان تیری برای مصرف خانواده می‌پزد. خیلی از زنان برنج، کنجد، حبوبات و ... را در خانه خود تمیز می‌کنند و مورد مصرف قرار می‌دهند. برخی از زنان ماست‌های خانگی درست می‌کنند، و اما در روستاها زنان همه این احتیاجات را به اضافه کره محلی، پنیر و کشک را نیز خود تهیه می‌کنند و حتی به فروش می‌رسانند و پا به پای مردان و حتی بیشتر کار می کنند. شاید حتی بد نباشد آمار بیماری‌های زنان را بررسی کنیم تا ببینیم چه ارتباطی میان کارهای خانه داری و بیماری‌های زنان می‌یابیم.
اگر همه این موارد را لحاظ کنیم، ارزش افزوده کار زنان از مقداری که در بالا (محاسبه شده در سال 89 به ارزش 1600000 ریال) گفته شد خیلی بالاتر خواهد بود، مهم‌تر آنکه خانه داری آنچنانکه در نگاه مردانه دولت‌ها مغفول مانده است، نباید بی اجر و مزد باشد و می‌توان ادعای زنی که گفته است «زنان حق ندارند به میل خود از نفقه‌شان خرج کنند» را بطور کامل رد کرد، چون مقدار زیادی از نفقه می تواند به فعالیت های ارزش افزوده زنان تعلق بگیرد، این در حالی است که حق و حقوق بسیاری از زنان در خانواده‌ها، بخصوص خانواده‌های سنتی‌تر در نظر گرفته نمی‌شود و واقعیت امر آن است که زن به عنوان خدمتکاری درنظر گرفته می‌شود که خانه داری جزو وظایف او محسوب می‌شود، اگر زنی بخواهد کمی از اوقات زندگی‌اش را صرف کارهای شخصی‌اش کند مورد اعتراض اعضای خانواده و همسر قرار می‌گیرد. بنابراین لازم است زنان نسبت به حق و حقوق خود آگاهی بیشتری بیابند تا هم در زندگی خصوصی با گفت و گو درباره حقوق خود بتوانند به اعتدال برسند و هم در مقابل سخنان نادرست دیگران در خارج از منزل بتوانند از حقوق هم نوعان خود دفاع کنند.
مسلماً زنان به عنوان اعضای مهم جامعه باید در ابعاد مختلف توانمندسازی زنان در ابعاد حقوقی، اقتصادی، فرهنگی از حمایت دولت برخوردار شوند. ماده 230 برنامه پنجم توسعه کشور نیز، تهیه سند جامع توسعه زنان در امور معیشتی و تأمین اجتماعی مورد تاکید قرار گرفته است. لذا توجه به کار خانه داری زنان به عنوان یک فعالیت اقتصادی، اجتماعی و لزوم فعالیت‌های پشتیبانی کنند و اتخاذ برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی برای زنان خانه دار توسط دستگاه‌های اجرایی در این راستا می‌تواند مقتضی و مناسب تلقی گردد (برنامه پنجم توسعه، 1389). تاکنون که سه سال از تدوین برنامه ششم توسعه نیز می‌گذرد، هنوز طرح چشمگیری از برنامه‌های مدون برنامه پنجم و ششم برای زنان دیده نشده است. اما دولت طی دو سال اخیر در صدد اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه دار بود که در استان‌های مختلف اجرا شد. با این حال، حمایت از زنان در راستای توانمندشدن آن‌ها با آنچه که ایده آل یک جامعه اسلامی باشد تفاوت زیادی دارد. در کشورهای غربی می‌بینیم توجه به حقوق زنان و حمایت‌های دولتی، شامل قرار دادن خدمات اجتماعی، اقتصادی، پزشکی در سطح بالایی برای زنان و دیگر اقشار جامعه قرار می گیرد، و با آنچه در اینجا اتفاق می افتد تفاوت زیادی دارد.
در پایان این ضرورت احساس می شود که مراکز مذهبی مربوطه و حوزه های علمیه بر سخنرانان نظارت و دقت بیشتری داشته باشند و ضمن آسیب شناسی و به روز بودن، تذکرات لازم را بدهند.
...............................
سیده‌زهرا حسینی‌فر

کبنانیوز