خطر افزایش آسیب‌های اجتماعی مثل خودکشی، اعتیاد و دور دورهای شبانه در فصل تابستان / چرا دستگاه‌های اجرایی کهگیلویه و بویراحمد برنامه منسجمی برای پر کردن اوقات فراغت ندارند؟ / (+پیشنهادات کبنانیوز)

کبنا ؛در حالی که به فصل تابستان نزدیک می‌شویم و معمولاً در این فصل نرخ آسیب‌های اجتماعی افزایش می‌یابد، هنوز برنامه منسجمی برای پر کردن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان کهگیلویه و بویراحمدی دیده نمی‌شود.
به گزارش کبنا، تابستان برای بسیاری از خانواده‌ها و به ویژه جوانان و نوجوانان استان کهگیلویه و بویراحمد، علاوه بر این‌که فرصتی برای استراحت و تفریح است، فصلی است که آسیب‌های اجتماعی بیشتر خود را نشان می‌دهند. افزایش خشونت‌های خیابانی، بزهکاری نوجوانان، اعتیاد، ترک تحصیل و سایر ناهنجاری‌ها همچون دور دورهای شبانه، در این فصل نگرانی‌هایی را برای خانواده‌ها و مسئولان به همراه دارد.
مطالعات متعددی در ایران و جهان نشان داده‌اند که در فصل تابستان، نرخ برخی آسیب‌های اجتماعی افزایش پیدا می‌کند. بر اساس مطالعه‌ای توسط دفتر عدالت نوجوانان ایالات متحده در سال 2019، نرخ رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی در بین نوجوانان در فصل تابستان افزایش می‌یابد. در این مطالعه آمده است که افزایش زمان فراغت و کاهش نظارت مدرسه‌ای منجر به افزایش تعاملات اجتماعی غیرسازنده و حتی خشونت‌های خیابانی می‌شود. جالب این‌جاست که در ایام تابستان، نوجوانان علاوه بر این‌که در معرض خطر بیشتری از نظر ارتکاب جرم قرار دارند، به نسبت بیشتری نیز قربانی جرایم خشن می‌شوند. مطالعه‌ای دیگر که توسط هولت و همکاران در سال 2021 انجام شده نشان می‌دهد نوجوانانی که در تابستان دچار بی‌برنامگی هستند، در معرض خطر بیشتری برای گرایش به سیگار، مواد مخدر، و پرخاشگری قرار دارند. محققان تأکید کرده‌اند که برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت» یک عامل پیشگیرانه کلیدی در برابر آسیب‌های اجتماعی است. علاوه بر این، در پژوهش نظام‌مند منتشرشده توسط فینگ و همکاران در سال 2024، مشخص شد که برنامه‌های ساختارمند تابستانی می‌توانند اضطراب، استرس، افسردگی و پرخاشگری نوجوانان را کاهش دهند. محققان تأکید کرده‌اند که مشارکت فعال در فعالیت‌های هنری، ورزشی و داوطلبانه، به‌ویژه در تابستان، نقش حفاظتی در برابر آسیب‌های اجتماعی دارد.
جالب‌تر این‌که بر اساس مقاله‌ای که در روزنامه گاردین در سال گذشته منتشر شده، استدلال شده که نوجوانان نسل Z به دلیل گرایش به فضاهای مجازی و فقدان باشگاه‌های جوانان، دچار احساس انزوا، افسردگی و عدم توانایی در برقراری ارتباط چهره‌به‌چهره شده‌اند. یکی از یافته‌های کلیدی این تحقیق این بود که فقدان فضاهای عمومی ایمن در تابستان، یک خلأ اجتماعی جدی ایجاد کرده است.
هر چند در داخل کشور، تحقیقات چندانی در این زمینه در دسترس نیست، اما همین معدود تحقیقات نیز نتایج تحقیقات خارجی را تأیید می‌کنند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند در ایران، تابستان با ۳۵.۲٪ از مجموع خودکشی‌ها، بالاترین نرخ را در میان فصول مختلف دارد که حدود ۱۳٪ بیشتر از سایر فصول است. از سوی دیگر، در تابستان، به دلیل تعطیلات مدارس و افزایش زمان حضور اعضای خانواده در کنار یکدیگر، تنش‌های خانوادگی ممکن است افزایش یابد. این امر می‌تواند منجر به افزایش نرخ طلاق و خشونت‌های خانگی شود.
در برخی از استان‌ها نیز آسیب‌های خاصی در فصل تابستان افزایش می‌یابند؛ مثلاً در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر که با بدی آب و هوا درگیر هستند، شیوع اعتیاد در کارگران بخش صنعت در این فصل بالاتر است. یا در استانی همچون تهران به گفته رئیس مرکز آسیب‌های اجتماعی شهرداری تهران، آمار آسیب‌های مثل تکدی‌گری و کارتن‌خوابی در این فصل افزایش می‌یابد.
هر چند در کهگیلویه و بویراحمد اطلاعات دقیقی در این زمینه در دسترس نیست، اما تجربه زیسته خبرنگاری در این استان به ما نشان می‌دهد که دور دورهای شبانه معمولاً در فصل تابستان افزایش می‌یابد که در مواردی منجر به اذیت و آزار بخشی از شهروندان می‌شود. به نظر می‌رسد نرخ نزاع نیز در این فصل افزایش یابد. اما گزارش‌های منتشر شده تأیید می‌کنند که خفگی و اتفاقات ناشی از شنا در رودخانه‌ها در فصل تابستان افزایش چشمگیری دارند. به هر حال همان‌طور که نتایج تحقیقات داخلی و خارجی تأیید می‌کنند، در فصل تابستان بستری بیشتری برای آسیب‌های اجتماعی فراهم است. در این وضعیت، همان‌طور که تحقیقات نشان می‌دهند، باید به دنبال راه‌هایی برای پر کردن اوقات فراغت جوانان بود؛ چرا که ارتباط مستقیمی بین نبود اوقات فراغت و افزایش آسیب‌های اجتماعی وجود دارد. بااین‌وجود در کهگیلویه و بویراحمد نبود زیرساخت‌ها و برنامه‌های هدفمند برای پر کردن اوقات فراغت، این وضعیت را تشدید کرده است.
متأسفانه کمبود زیرساخت‌های فرهنگی و تفریحی در این استان بیداد می‌کند؛ هیچ سینمای کودک و نوجوان، و فرهنگسرایی در استان وجود ندارد که کودکان و نوجوانان بتوانند اوقات خود را در محیطی سالم و پرمحتوا بگذرانند. به همین دلیل، بسیاری از جوانان به کافه‌ها و فضاهای غیررسمی روی می‌آورند که ممکن است زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی باشد. علاوه بر این، نوجوانان و جوانان استان به دلیل کمبود آموزش‌های مهارتی و عدم توجه به فرهنگ کار، به مشاغل دولتی چشم دوخته‌اند و کمتر به دنبال فرصت‌های شغلی و تفریحی سالم هستند. این موضوع باعث شده فضای بی‌کاری و سرخوردگی، به آسیب‌های اجتماعی دامن بزند.
از سوی دیگر، نبود برنامه‌های متنوع و جذاب فرهنگی و ورزشی، باعث شده برخی از جوانان به دنبال سرگرمی‌های غیرسالم بروند. این مسئله به ویژه در مناطق شهری و حاشیه‌ای استان تشدید شده است. مهمتر از این، دستگاه‌های متولی مانند اداره کل ورزش و جوانان، کانون پرورش فکری، آموزش و پرورش و سایر نهادها در استان، یا اقدامات اساسی انجام نمی‌دهند، یا برنامه‌های موازی و غیرهماهنگ اجرا می‌کنند.
با توجه به خلأهایی که در بالا به برخی از آن‌ها اشاره شد، پیشنهادات کلی برای غنی‌سازی اوقات فراغت تابستانی در استان ارائه می‌دهیم. در وهله اول می‌توان در فصل تابستان، اقدام به راه‌اندازی مراکز تابستانی موقت در مدارس و مساجد کرد؛ در این پایگاه‌ها کارگاه‌های هنری، مهارتی، قرآنی و ورزشی می‌توان برگزار کرد. این اقدامات می‌تواند توسط آموزش و پرورش، شهرداری‌، سازمان تبلیغات اسلامی، کانون پرورش فکری و ... انجام شود.
اداراتی مثل ورزش و جوانان، منابع طبیعی، میراث فرهنگی و بسیج دانش‌آموزی هم می‌توانند اردوهای یک‌روزه یا چندروزه در طبیعت برگزار کنند با هدف آموزش مهارت‌های زندگی، کار تیمی، آشنایی با زیست‌بوم استان، و فعالیت‌های عملی مثل نقاشی، فیلم‌سازی، کوهنوردی یا بازی‌های گروهی. خوشبختانه کهگیلویه و بویراحمد از نظر مناطق بکر طبیعی چیزی کم ندارد. اما متأسفانه تاکنون عزم چندانی برای بهره‌گیری از این مناطق در راستای پر کردن خلأ اوقات فراغت دیده نشده است.
ساده‌تر از موارد بالا، استفاده از مدارسی است که تابستان‌ها تعطیل هستند. روشن است که تعداد زیادی سالن‌ و حیاط‌ مدرسه در تابستان بدون استفاده‌اند. با تجهیز حداقلی، می‌توان آن‌ها را در ساعات عصر و شب برای نوجوانان به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار فعال کرد.
اگر دستگاه‌های اجرایی استان عزم این را داشته باشند که علاوه بر پر کردن اوقات فراغت، جوانان و نوجوانان، بهر‌ه‌ای برای آینده‌شان نیز ببرند، می‌توانند کارگاه‌های آموزشی و مهارتی با هدف اشتغالزایی برگزار کنند. فنی و حرفه‌ای استان می‌توان عهده‌دار این کار شود. دوره‌های فشرده تابستانی در زمینه‌هایی مثل طراحی لباس، عکاسی، تولید محتوا، تعمیرات موبایل، آرایشگری، نجاری، جوشکاری و... برای نوجوانان ۱۵ تا ۲۲ سال با اولویت مناطق محروم و خانواده‌های آسیب‌پذیر، بدون دریافت هزینه یا هزینه ناچیز، البته با تبلیغات وسیع در سطح استان، می‌تواند علاوه بر پر کردن خلأ اوقات فراغت، به آنها نیز مهارت‌هایی برای آینده‌شان ارائه دهد و آنها را توانمند سازد.
هر چند اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کهگیلویه و بویراحمد در سال‌های گذشته اقدام به برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری در شهرهای مختلف استان کرده است، اما پیشنهاد می‌شود، این جشن‌ها محله‌محور شوند و در هر شهر در محله‌های مختلف، برگزار شوند. این جشنواره‌ها می‌تواند شامل برنامه‌هایی مثل تئاتر خیابانی، مسابقات موسیقی بومی، شعرخوانی نوجوانان، نمایشگاه نقاشی و عکاسی خیابانی باشد.