چرا عضویت ایران در سازمان شانگهای بیشتر «سمبلیک» است؟

کبنا ؛المانیتور نوشت: اعلام عضويت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) در هفته جاری، جمهوری اسلامی را با روسیه و چین همسوتر می کند، هرچند روشن نیست که عضویت در این سازمان چقدر به نفع جمهوری اسلامی خواهد بود.
به گزارش کبنا، در ادامه این مطلب آمده است: ایران روز سه شنبه در نشست مجازی سازمان همکاری شانگهای به میزبانی هند،  18 سال پس از پذیرش به عنوان عضو ناظر، به عضویت کامل این سازمان درآمد. درخواست تهران برای عضویت کامل، در سال 2021 پذیرفته شد. چین، روسیه، هند، پاکستان و چندین کشور آسیای مرکزی اعضای سازمان همکاری شانگهای هستند. این سازمان اعضای بیشتری به عنوان شریک گفتگو و عضو ناظر در سرتاسر قاره آسیا دارد.
این عضویت در حالی صورت می گیرد که ایران برای خروج از انزوای بین المللی و شکستن سد تحریم های ایالات متحده و اروپا، به دنبال روابط بهتر با روسیه و چین و همچنین آسیای مرکزی است. به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، تجارت غیرنفتی ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از مارس تا اوت سال گذشته با 31 درصد افزایش به بیش از 17 میلیارد دلار رسیده است.
رایان بوهل، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در شرکت اطلاعاتی مشاوره ی ریسک RANE، مستقر در ایالات متحده،  معقتد است عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای بیشتر از اینکه از نظر کاربردی برای جمهوری اسلامی مهم باشد، اهمیت سمبلیک دارد.
این کارشناس به المانیتور گفت: «سازمان همکاری شانگهای در مقایسه با یک ائتلاف محکم مانند ناتو، یک بلوک سست قدرت است.»
سازمان همکاری شانگهای گاهی اوقات «ضد ناتو» نیز نامیده می شود، اما بر اساس گزارشی که «انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک»، در سپتامبر 2022 منتشر کرد، قدرت این بلوک، نسبتا محدود است.
در گزارش این اتاق فکر به قلم نیکول گراجوسکی آمده است: «به دلیل تفاوت های کشورهای عضو، از ابتدای پیدایش این بلوک، هماهنگی سیاست ها و یکپارچگی منطقه ای، محدود بوده است. این تا حدی به دلیل ظرفیت اداری ناکافی و طراحی سازمانی این اتحادیه است.». همچنین در این گزارش ذکر شده است که سازمان همکاری شانگهای با اجماع [و نه رای اکثریت] اداره می شود و این سبک تصمیم گیری، همکاری اساسی را محدود می کند.
رایان بوهل می گوید، سازمان همکاری شانگهای برای ایران منافع مستقیم و ملموس نداشته است، اما تهران ممکن است از راه‌های دیگری از عضویتش در این بلوک سود ببرد. از جمله اینکه با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، شانس این کشور برای عضویت در «بریکس» افزایش می یابد، خصوصا اینکه ایران در نشست ماه گذشته بریکس در آفریقای جنوبی نیز شرکت کرد.
وی با بیان اینکه همکاری ایران و چین در زمینه پهپادها نیز می تواند افزایش یابد، گفت: «ایران همچنین ممکن است به لطف عضویت در این بلوک، از روابط دفاعی بهتر با چین و روسیه و همچنین امکان دریافت تسلیحات از این دو کشور، برخوردار شود.»
تهران پهپادهای مورد نیاز مسکو برای جنگ علیه اوکراین را تامین کرده است و چین نیز در فناوری پهپادها یکی از کشورهای پیشرو در جهان است. الجزیره در ماه ژانویه با استناد به داده های «انستیتو بین المللی پژوهش های صلح استکهلم»، گزارش داد که چین بزرگترین صادرکننده هواپیماهای بدون سرنشین نظامی در دهه گذشته بوده است.
رایان بوهل اظهار داشت: «عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نشان می دهد که تهران به طور فزاینده ای خود را با نظم جهانی به رهبری روسیه و چین همسو می بیند، و این خود تغییری در جهان بینی سابق تهران مبنی بر پان اسلامیسم و عدم تعهد [به شرق و غرب] است.»
ایران تنها کشور خاورمیانه نیست که به دنبال روابط قوی تر با سازمان همکاری شانگهای است. در ماه مارس، هیات دولت عربستان سعودی لایحه ای برای پیوستن به این سازمان تصویب کرد. در ماه مه گذشته نیز، امارات متحده عربی  و کویت به عنوان اعضای «شریک بحث و گفتگو» به این سازمان پیوستند.
به گفته بوهل، تمایل عربستان سعودی و امارات برای تقویت روابط با سازمان همکاری شانگهای احتمالا به روابط آنها با ایران بستگی دارد.
این تحلیلگر گفت: « اشتیاق عربستان و امارات برای افزایش رابطه با سازمان همکاری شانگهای به این بستگی دارد که چگونه با ایران کنار بیایند. در حال حاضر، با جو آشتی جویانه بین آنها، اگر سعودی ها و اماراتی ها بخواهند از عضویت به عنوان "شریک بحث و گفتگو" فراتر بروند و عضو اصلی سازمان شوند، مسیر برای آن ها هموار است. اما اگر خصومت ها احیا شود، تقریبا به این معنی است که عربستان و امارات روند رو به جلوی خود در سازمان همکاری شانگهای را متوقف خواهند کرد، البته اگر به طور کامل خارج نشوند.»
امارات سال گذشته روابط عادی با ایران را از سر گرفت، در حالی که عربستان سعودی در ماه مارس با میانجیگری چین این کار را انجام داد. روابط عربستان و ایران از آن زمان به بعد بهبود یافته است و ایران ماه گذشته سفارت خود را در ریاض بازگشایی کرد.