تاریخ انتشار
پنجشنبه ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ ساعت ۰۹:۱۵
کد مطلب : ۴۵۱۰۵۸
کبنا گزارش می‌دهد
تکرار فاجعه آموزشی در مدارس دولتی / مدارس دولتی دیپلمه‌پرور!
۰
کبنا ؛سهم مدارس غیردولتی در رتبه های برتر کنکور، امسال هم تکرار شد و به 97.5 درصد، یعنی بیشترین میزان طی سال های اخیر رسید و غصه کم کیفیتی و بی پناهی مدارس دولتی را نمایان تر کرد. عضو شورای عالی آموزش و پرورش بر رفع شدن این بی عدالتی تاکید می کند. طبق روال سال‌های گذشته حتی قبل از انتشار اسامی و اطلاعات نفرات برتر کنکور سهم ناچیز مدارس دولتی در بین شاگرد اول‌های کنکور قابل‌پیش‌بینی بود. حالا طبق فهرست منتشر شده تنها یک نفر از رتبه‌های برتر از مدرسه دولتی است و یکی هم از مدرسه‌ای نمونه دولتی که سطح آموزشی‌اش با مدارس دولتی عادی متفاوت است.
روزنامه خراسان در این زمینه نوشت: مردادماه هر سال بعد از تحسین رتبه‌های برتر کنکور سراسری و پرس‌وجوی رمز و راز موفقیت آن‌ها، یک واقعیت تلخ دوباره خودنمایی می‌کند؛ واقعیتی که از حضور پررنگ محصلان مدارس ویژه و سهم بسیار کم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر کنکور حکایت دارد.قبول داریم که برخی دانش آموزان، استعدادهای ویژه‌ای دارند و با ورود به مدارس خاص، استعدادشان پرورش می‌یابد تا در کنکور هم حضور درخشانی داشته باشند اما اینکه هر سال و هر سال، رتبه‌های برتر کنکور در تصاحب آن‌ها باشد کمی تامل برانگیز است؛ بیشتر از این جهت که جای خالی مدارس دولتی و محصلان این مدارس را پررنگ‌تر می‌کند.
کنکور 1401؛ فقط 2.5 درصد
بررسی سهم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر سال‌های اخیر، همیشه یک روایت ثابت دارد و در کنکور 1401 هم، طبق آماری که فرهیختگان از 40 رتبه برتر منتشر کرده، باز همین اتفاق تکرار شده و محقق نشدن عدالت آموزشی را اثبات کرده است:
دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان: 29 رتبه (10 رتبه برتر علوم تجربی، 6 رتبه برتر ریاضی، 6 رتبه برتر علوم انسانی، 5 رتبه برتر زبان خارجه، 2 رتبه برتر هنر)
غیرانتفاعی ها: 9 رتبه (4 رتبه برتر ریاضی، 3 رتبه برتر علوم انسانی، 2 رتبه برتر هنر)
نمونه دولتی ها: یک رتبه (رتبه 5 علوم انسانی)
دولتی ها: یک رتبه (رتبه یک هنر)
90 درصد رتبه های برتر، ساکن مراکز استان ها
البته آمار امسال، استدلال‌های دیگری هم برای نبود عدالت آموزشی در کشور دارد، از جمله:
کنکور 1401 کمترین نفرات برتر را از شهرهای کوچک و مدارس دولتی داشت.
90 درصد برترین‌های کنکور امسال محصل مراکز استان‌ها بودند که 38 درصد آن‌ها هم تهرانی‌ها هستند.تمامی 10 رتبه برتر کنکور امسال تجربی، دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان بودند.
ارزیابی رتبه های زیر 3هزار
برخی این استدلال را مطرح می‌کنند که ملاک قرار دادن 40 رتبه برتر، به تنهایی برای نگران شدن درباره عدالت آموزشی کافی نیست و باید جمعیت آماری بیشتری را بررسی کرد؛ اما واقعیت این است که این کار هم در سال‌های قبل انجام شده و مصداقش ارزیابی کنکور سال 99 است که نتایج روشنی داشته و باز هم نبود عدالت آموزشی را ثابت کرده است.
رهبر انقلاب: باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود
ایجاد تحول اساسی در مدارس دولتی، مطالبه‌ای است که رهبر معظم انقلاب هم بارها بر آن تاکید داشته‌اند؛ مصداقش بیانات شهریورماه سال 99 در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش، که فرمودند: «یک نکته در باب عدالت آموزشی، بحث مدارس دولتی است که مراقب باشیم مدارس دولتی جوری نباشد که دانش‌آموزی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کند، احساس کند که مثلاً فرض کنید امکان قبولی‌اش در کنکور کمتر است؛ این [طور] نباید باشد. یعنی بایستی ما سطح مدارس دولتی را، هم از لحاظ آموزش و هم از لحاظ پرورش، جوری بالا بیاوریم که خود آن دانش‌آموز احساس اعتماد کند، خانواده او هم که می‌خواهند این فرزند را بفرستند به مدرسه دولتی، احساس نکنند که دارند او را به یک جایی بی‌پناه می‌فرستند و رها می‌کنند؛ این جوری نباید باشد. باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود».
تغییر کنکور کمک می کند؟
هرچند گفته می‌شود با تغییرات کنکور و افزایش تاثیر سابقه تحصیلی، به سمت عدالت آموزشی حرکت خواهیم کرد اما باز هم وقتی سطح آموزش در مدارس کاملا متفاوت است، نباید خیلی به نتیجه‌بخش‌بودن تغییر شیوه سنجش امیدوار بود؛ و این یعنی احتمالا باز هم بسیاری از خانواده‌ها پرداخت شهریه‌های 30 تا 70 میلیون تومانی را به جان خواهند خرید تا به درست یا غلط، شاید برای فرزندشان آینده بهتری رقم بخورد.
دولت و مجلس برای وضعیت تلخ عدالت آموزشی فکر چاره باشند
دکتر «مهدی نوید ادهم» عضو شورای عالی آموزش و پرورش نیز می‌گوید: نتایج کنکور یکی از شاخص‌ها و هشدارهایی است که نشان می‌دهد عدالت آموزشی در کشور برقرار نیست و باید برای آن فکر جدی کرد. وی تصریح می‌کند: یک راهکار برای توسعه عدالت آموزشی، در نظر گرفتن امتیازات ویژه برای حضور معلمان توانمند و باتجربه در مناطق محروم است؛ اما این فقط یک راه‌حل است و به تنهایی کارآمد نخواهد بود. دبیرکل سابق شورای عالی آموزش و پرورش افزود: عدالت آموزشی تک عاملی نیست و نیازمند اقدامات متعددی از جمله ایجاد عدالت اقتصادی در کشور است که راهکار ملی می‌خواهد و همه نهادهای سیاست‌گذار و اثرگذار به ویژه دولت و مجلس باید برای تحقق آن برنامه‌ریزی کنند تا به تبع آن، عدالت آموزشی به ویژه با نگاه به مدارس دولتی بسط پیدا کند.
مدارس دولتی دیپلمه‌پرور!
روزنامه جوان نیز به این مسئله پرداخت و نوشت: طبق روال سال‌های گذشته حتی قبل از انتشار اسامی و اطلاعات نفرات برتر کنکور سهم ناچیز مدارس دولتی در بین شاگرد اول‌های کنکور قابل‌پیش‌بینی بود. حالا طبق فهرست منتشر شده تنها یک نفر از رتبه‌های برتر از مدرسه دولتی است و یکی هم از مدرسه‌ای نمونه دولتی که سطح آموزشی‌اش با مدارس دولتی عادی متفاوت است. این تفاوت در سطح آموزش در میان مدارس استعداد درخشان و برخی مدارس غیرانتفاعی با مدارس دولتی، از زمین تا آسمان است. حتی مدارس دولتی عادی در یک شهر هم در مناطق مختلف شهر با یکدیگر متفاوتند. با این همه شاید نتوان قبولی در ماراتن و رقابت نابرابر کنکور را معیار درستی از سنجش تفاوت سطح مدارس دولتی عادی با دیگر مدارس دانست. عملکرد مدارس دولتی عادی بر خلاف دانشگاه‌های دولتی به گونه‌ای بوده که دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها ترجیح میدهند هر طور شده فرزندانشان را به مدارس غیردولتی یا لااقل مدارس دولتی خاص بفرستند تا شاید بتوانند به قبولی آن‌ها در دانشگاه دل ببندند. این در حالی است که رهبر انقلاب همواره تأکید کرده‌اند باید سطح و کیفیت مدارس دولتی از لحاظ آموزشی و تربیتی به گونه‌ای شود که دانش‌آموزان احساس نکنند با تحصیل در این مدارس امکان قبولی آن‌ها در کنکور کمتر است.
از بین ۴۰ داوطلب برتر کنکور تنها دو نفر یکی در مدرسه دولتی و دیگری در مدرسه نیمه‌دولتی درس خوانده‌اند. ۲۹ داوطلب (۷۲ درصد) در مدارس استعدادهای درخشان تحصیل کرده‌اند. ۲۳ درصد از داوطلبان در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده‌اند. دست برتر مدارس استعداد درخشان در دو گروه آزمایشی هم از دیگر موضوعاتی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت. امسال ۱۰ نفر اول گروه علوم تجربی و همچنین پنج نفر اول گروه زبان، در مدارس استعداد درخشان درس خوانده‌اند. یعنی در عمل سمپادی‌ها راه را حتی روی دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی در این دو گروه بستند.
مقایسه این آمار با ترکیب مدارس رتبه‌های برتر سال ۹۹ نشان از رشد سهم سمپادی‌ها دارد. در آن سال دانش‌آموزان استعدادهای درخشان ۶۷ درصد، غیرانتفاعی ۱۸، نمونه دولتی ۱۰ درصد و دولتی‌ها ۵ درصد رتبه‌های برتر را در اختیار داشتند.
۳۸ درصد تهرانی‌ها جزو نفرات برتر و ۴۰ درصد آن‌ها نفرات برتر ریاضی و علوم انسانی هستند.
تنزل در مدارس دولتی عادی
سال ۹۸ بود که اعلام نتایج کنکور یک واقعیت تلخ از چالش‌های نظام آموزشی کشور را به شکلی جدی عیان کرد. در میان پذیرفته‌شدگان کنکور سراسری با رتبه زیر هزار حتی یک نفر از دانش‌آموزان مدارس دولتی هم دیده نمی‌شد! این مسئله نشان داد به رغم تأکید قانون اساسی کشورمان بر برخورداری تمامی آحاد جامعه از آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت، در نظام آموزشی ما درآمد، منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی یکی از معیار‌های اصلی دریافت آموزش کیفی و برخورداری از تربیت و پرورش متعالی شده‌است. این ماجرا در سال‌های بعد هم به گونه‌ای تکرار شد و سهم مدارس دولتی صفر نه ولی در حد یکی دو نفر بود آن هم نه مدارس دولتی عادی که اغلب دانش‌آموزان در آن‌ها درس می‌خوانند. امسال هم دوباره شاهد تکرار همان نتایج در میان برگزیدگان کنکور سراسری هستیم با این تفاوت که توزیع جغرافیایی رتبه‌های برتر کنکور امسال نسبت به سال‌های قبل قابل قبول‌تر است و سهم دانش‌آموزان پایتخت‌نشین در این جمع کاهش داشته‌است، اما همچنان تمامی رتبه‌ها متعلق به دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی و استعداد درخشان است و تنها برگزیده مدارس دولتی دانش‌آموز مشهدی است که در یک مدرسه نمونه دولتی درس می‌خوانده‌است.
چالش مدارس دولتی
تفاوت قابل‌توجه سطح مدارس دولتی و غیردولتی موضوعی غیر‌قابل‌انکار است. یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش هم این مسئله را قبول دارد و در یک برنامه تلویزیونی به صراحت در این‌باره اظهار‌نظر کرده و گفته‌بود: «مدارس خاص دولتی مانند مدارس استعدادهای درخشان یا مدارس نمونه، بسیار مورد استقبال خانواده‌ها هستند. در این مدارس شاهد پذیرش اکثر دانش‌آموزان در دانشگاه‌های خوب کشور هستیم، اما سوی دیگر مدارس دولتی هم وجود دارد که به علت عدم وجود نیروی انسانی کافی و مناسب، متأسفانه ورود به دانشگاه خوبی نداریم، بنابراین ۸۰ درصد رتبه‌ها در تمام گروه‌های آموزشی به مدارس خاص دولتی اختصاص دارد.»
سید مجید حسینی، استادیار دانشگاه تهران هم درباره سهم ناچیز مدارس دولتی در رتبه‌های برتر کنکور به «جوان» می‌گوید: «خصوصی شدن آموزش درمان و هر چیزی که برای مردم حیاتی است، موجب می‌شود اختلاف طبقاتی ایجاد شود. امروز تمام رتبه‌های زیر هزار کنکور دانش‌آموزان مدارس غیر انتفاعی یا سمپاد هستند و بچه‌های مدارس دولتی، هیچ سهمی از رتبه‌ها و دانشگاه‌های برتر ندارند. دلیل این ماجرا این نیست که بچه‌های مدارس دولتی کم هوشند، بلکه دلیل آن این است که بچه‌های مدارس دولتی پول ندارند. حتی اگر پول هم داشته باشند در شهر‌ها و مناطقی زندگی می‌کنند که مجموعه مدارس غیرانتفاعی وجود ندارد تا بتوانند این افراد هم در دانشگاه‌های خوب قبول شوند.»
از نگاه وی هر جایی که کالای عمومی همچون آموزش و درمان را به محل کاسبی و سرمایه‌داری تبدیل کنیم اختلاف طبقاتی ایجاد می‌شود. حسینی تصریح می‌کند: «ما هر چه بیشتر آموزش را خصوصی کنیم چه در قالب مدارس غیرانتفاعی، چه بسته‌های حمایتی، چه معلمین خرید خدمت و هزار جور خصوصی‌سازی دیگری که در آموزش و پرورش انجام می‌شود، در حقیقت نابرابری ایجاد کرده‌ایم و به آن‌هایی که پول کمتری دارند، سهم کمتری از آموزش با کیفیت داده‌ایم. این کار خلاف قانون اساسی است.»
حسینی معتقد است مدارس سمپاد نباید از مردم پول بگیرند و رهبری گفته‌اند باید سازمان سمپاد، سازمانی باشد که نخبگان را شناسایی می‌کند. وی تصریح می‌کند: «سؤال من این است مگر در مناطق محروم و در میان کسانی که پول ندارند نخبه نداریم؟ اما من نمی‌دانم چرا سمپاد به عنوان یک ارگان دولتی پول می‌گیرد. همین نابرابری‌های آموزشی موجب‌شده در حالی که در سال‌های گذشته در میان دانش‌آموزان مناطق محروم هم رتبه‌های برتر کنکور را شاهد باشیم، اما حالا دستیابی به این رتبه‌ها برای این بچه‌ها دیگر امکانپذیر باشد.»
رتبه‌های برتر کنکور معیار سنجش مدارس دولتی نیست
نعمت‌الله فاضلی نگاه متفاوتی به ماجرا دارد و در عین پذیرش تفاوت سطح آموزش در مدارس دولتی و غیردولتی به «جوان» می‌گوید: «واقعیت این است که مدارس تیزهوشان باهوش‌ترین بچه‌ها را جدا می‌کنند و سطح آموزش آن‌ها هم با مدارس عادی دولتی متفاوت است و حمایت بیشتری از آن‌ها صورت می‌گیرد، اما آیا کنکور و رتبه‌های برتر برای مقایسه مدارس دولتی با تیزهوشان و غیر انتفاعی درست است یا خیر باید گفت این نگاه، نگاهی نخبه‌گرا است و دانش‌آموزانی که زیر هزار گرفته‌اند، باید دید درصد توزیعی‌شان با مدارس غیردولتی و تیزهوشان چگونه است و این مسئله می‌تواند ملاک بهتری برای چنین مقایسه‌ای باشد.»
وی معیار دانستن رتبه‌های برتر برای توانمندی مدارس را جوی نادرست می‌داند، اما در عین حال تصریح می‌کند که تفاوت سطح آموزش در کشور خیلی زیاد است.
وی در پاسخ به انتقاداتی که به جدا کردن تیزهوشان از کودکان عادی وارد می‌شود، می‌گوید: مقام معظم رهبری بر بحث استعداد درخشان در دوره ابتدایی تأکید دارند، اما اینکه در دوره متوسطه اول هم باید تیزهوشان داشته باشیم یا نه این مسئله مورد تردید است. من معتقدم برای متوسطه دوم تیزهوشان لازم است و باید سطح آموزشی متفاوتی داشته باشیم، اما اینکه از ششم ابتدایی کنکور زودرس داریم و دانش‌آموزان را به سوی تیزهوشان سوق می‌دهیم، درست نیست، چون هدف متوسطه اول استعداد‌یابی است، اما اصل تفکیک دانش‌آموزان نخبه به شیوه‌های متداول لازم است.»
تعمیق شکاف طبقاتی در آموزش
شکاف طبقاتی در نظام آموزشی با ۲۳ مدل مدرسه در کشور روز به روز عمیق‌تر می‌شود؛ مدارسی که اغلب‌شان رایگان نیست و در نتیجه طبقات فرودست نمی‌توانند در آن‌ها تحصیل کنند. سیدجلال موسوی، مدیر کل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این گفته بود، ۸۱ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار دهک هشت تا ۱۰ هستند. حدوداً ۱۹ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار هم برای هفت دهک بعدی است و جالب اینکه ۴۸ درصد از رتبه‌های زیر ۳ هزار فقط دهک ۱۰ هستند. در ورودی گروه فنی و مهندسی دانشگاه صنعتی‌شریف ۱/۵۵ درصد فقط از یک دهک یعنی دهک دهم هستند. بعد آن طرف دهک یک صفر درصد، دهک دوم سه نفر! مقایسه کنید با دهک دهم که ۳۵۱ نفر هستند و این فاصله خیلی زیاد است.
روزنامه خراسان در این زمینه نوشت: مردادماه هر سال بعد از تحسین رتبه‌های برتر کنکور سراسری و پرس‌وجوی رمز و راز موفقیت آن‌ها، یک واقعیت تلخ دوباره خودنمایی می‌کند؛ واقعیتی که از حضور پررنگ محصلان مدارس ویژه و سهم بسیار کم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر کنکور حکایت دارد.قبول داریم که برخی دانش آموزان، استعدادهای ویژه‌ای دارند و با ورود به مدارس خاص، استعدادشان پرورش می‌یابد تا در کنکور هم حضور درخشانی داشته باشند اما اینکه هر سال و هر سال، رتبه‌های برتر کنکور در تصاحب آن‌ها باشد کمی تامل برانگیز است؛ بیشتر از این جهت که جای خالی مدارس دولتی و محصلان این مدارس را پررنگ‌تر می‌کند.
کنکور 1401؛ فقط 2.5 درصد
بررسی سهم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر سال‌های اخیر، همیشه یک روایت ثابت دارد و در کنکور 1401 هم، طبق آماری که فرهیختگان از 40 رتبه برتر منتشر کرده، باز همین اتفاق تکرار شده و محقق نشدن عدالت آموزشی را اثبات کرده است:
دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان: 29 رتبه (10 رتبه برتر علوم تجربی، 6 رتبه برتر ریاضی، 6 رتبه برتر علوم انسانی، 5 رتبه برتر زبان خارجه، 2 رتبه برتر هنر)
غیرانتفاعی ها: 9 رتبه (4 رتبه برتر ریاضی، 3 رتبه برتر علوم انسانی، 2 رتبه برتر هنر)
نمونه دولتی ها: یک رتبه (رتبه 5 علوم انسانی)
دولتی ها: یک رتبه (رتبه یک هنر)
90 درصد رتبه های برتر، ساکن مراکز استان ها
البته آمار امسال، استدلال‌های دیگری هم برای نبود عدالت آموزشی در کشور دارد، از جمله:
کنکور 1401 کمترین نفرات برتر را از شهرهای کوچک و مدارس دولتی داشت.
90 درصد برترین‌های کنکور امسال محصل مراکز استان‌ها بودند که 38 درصد آن‌ها هم تهرانی‌ها هستند.تمامی 10 رتبه برتر کنکور امسال تجربی، دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان بودند.
ارزیابی رتبه های زیر 3هزار
برخی این استدلال را مطرح می‌کنند که ملاک قرار دادن 40 رتبه برتر، به تنهایی برای نگران شدن درباره عدالت آموزشی کافی نیست و باید جمعیت آماری بیشتری را بررسی کرد؛ اما واقعیت این است که این کار هم در سال‌های قبل انجام شده و مصداقش ارزیابی کنکور سال 99 است که نتایج روشنی داشته و باز هم نبود عدالت آموزشی را ثابت کرده است.
رهبر انقلاب: باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود
ایجاد تحول اساسی در مدارس دولتی، مطالبه‌ای است که رهبر معظم انقلاب هم بارها بر آن تاکید داشته‌اند؛ مصداقش بیانات شهریورماه سال 99 در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش، که فرمودند: «یک نکته در باب عدالت آموزشی، بحث مدارس دولتی است که مراقب باشیم مدارس دولتی جوری نباشد که دانش‌آموزی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کند، احساس کند که مثلاً فرض کنید امکان قبولی‌اش در کنکور کمتر است؛ این [طور] نباید باشد. یعنی بایستی ما سطح مدارس دولتی را، هم از لحاظ آموزش و هم از لحاظ پرورش، جوری بالا بیاوریم که خود آن دانش‌آموز احساس اعتماد کند، خانواده او هم که می‌خواهند این فرزند را بفرستند به مدرسه دولتی، احساس نکنند که دارند او را به یک جایی بی‌پناه می‌فرستند و رها می‌کنند؛ این جوری نباید باشد. باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود».
تغییر کنکور کمک می کند؟
هرچند گفته می‌شود با تغییرات کنکور و افزایش تاثیر سابقه تحصیلی، به سمت عدالت آموزشی حرکت خواهیم کرد اما باز هم وقتی سطح آموزش در مدارس کاملا متفاوت است، نباید خیلی به نتیجه‌بخش‌بودن تغییر شیوه سنجش امیدوار بود؛ و این یعنی احتمالا باز هم بسیاری از خانواده‌ها پرداخت شهریه‌های 30 تا 70 میلیون تومانی را به جان خواهند خرید تا به درست یا غلط، شاید برای فرزندشان آینده بهتری رقم بخورد.
دولت و مجلس برای وضعیت تلخ عدالت آموزشی فکر چاره باشند
دکتر «مهدی نوید ادهم» عضو شورای عالی آموزش و پرورش نیز می‌گوید: نتایج کنکور یکی از شاخص‌ها و هشدارهایی است که نشان می‌دهد عدالت آموزشی در کشور برقرار نیست و باید برای آن فکر جدی کرد. وی تصریح می‌کند: یک راهکار برای توسعه عدالت آموزشی، در نظر گرفتن امتیازات ویژه برای حضور معلمان توانمند و باتجربه در مناطق محروم است؛ اما این فقط یک راه‌حل است و به تنهایی کارآمد نخواهد بود. دبیرکل سابق شورای عالی آموزش و پرورش افزود: عدالت آموزشی تک عاملی نیست و نیازمند اقدامات متعددی از جمله ایجاد عدالت اقتصادی در کشور است که راهکار ملی می‌خواهد و همه نهادهای سیاست‌گذار و اثرگذار به ویژه دولت و مجلس باید برای تحقق آن برنامه‌ریزی کنند تا به تبع آن، عدالت آموزشی به ویژه با نگاه به مدارس دولتی بسط پیدا کند.
مدارس دولتی دیپلمه‌پرور!
روزنامه جوان نیز به این مسئله پرداخت و نوشت: طبق روال سال‌های گذشته حتی قبل از انتشار اسامی و اطلاعات نفرات برتر کنکور سهم ناچیز مدارس دولتی در بین شاگرد اول‌های کنکور قابل‌پیش‌بینی بود. حالا طبق فهرست منتشر شده تنها یک نفر از رتبه‌های برتر از مدرسه دولتی است و یکی هم از مدرسه‌ای نمونه دولتی که سطح آموزشی‌اش با مدارس دولتی عادی متفاوت است. این تفاوت در سطح آموزش در میان مدارس استعداد درخشان و برخی مدارس غیرانتفاعی با مدارس دولتی، از زمین تا آسمان است. حتی مدارس دولتی عادی در یک شهر هم در مناطق مختلف شهر با یکدیگر متفاوتند. با این همه شاید نتوان قبولی در ماراتن و رقابت نابرابر کنکور را معیار درستی از سنجش تفاوت سطح مدارس دولتی عادی با دیگر مدارس دانست. عملکرد مدارس دولتی عادی بر خلاف دانشگاه‌های دولتی به گونه‌ای بوده که دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها ترجیح میدهند هر طور شده فرزندانشان را به مدارس غیردولتی یا لااقل مدارس دولتی خاص بفرستند تا شاید بتوانند به قبولی آن‌ها در دانشگاه دل ببندند. این در حالی است که رهبر انقلاب همواره تأکید کرده‌اند باید سطح و کیفیت مدارس دولتی از لحاظ آموزشی و تربیتی به گونه‌ای شود که دانش‌آموزان احساس نکنند با تحصیل در این مدارس امکان قبولی آن‌ها در کنکور کمتر است.
از بین ۴۰ داوطلب برتر کنکور تنها دو نفر یکی در مدرسه دولتی و دیگری در مدرسه نیمه‌دولتی درس خوانده‌اند. ۲۹ داوطلب (۷۲ درصد) در مدارس استعدادهای درخشان تحصیل کرده‌اند. ۲۳ درصد از داوطلبان در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده‌اند. دست برتر مدارس استعداد درخشان در دو گروه آزمایشی هم از دیگر موضوعاتی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت. امسال ۱۰ نفر اول گروه علوم تجربی و همچنین پنج نفر اول گروه زبان، در مدارس استعداد درخشان درس خوانده‌اند. یعنی در عمل سمپادی‌ها راه را حتی روی دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی در این دو گروه بستند.
مقایسه این آمار با ترکیب مدارس رتبه‌های برتر سال ۹۹ نشان از رشد سهم سمپادی‌ها دارد. در آن سال دانش‌آموزان استعدادهای درخشان ۶۷ درصد، غیرانتفاعی ۱۸، نمونه دولتی ۱۰ درصد و دولتی‌ها ۵ درصد رتبه‌های برتر را در اختیار داشتند.
۳۸ درصد تهرانی‌ها جزو نفرات برتر و ۴۰ درصد آن‌ها نفرات برتر ریاضی و علوم انسانی هستند.
تنزل در مدارس دولتی عادی
سال ۹۸ بود که اعلام نتایج کنکور یک واقعیت تلخ از چالش‌های نظام آموزشی کشور را به شکلی جدی عیان کرد. در میان پذیرفته‌شدگان کنکور سراسری با رتبه زیر هزار حتی یک نفر از دانش‌آموزان مدارس دولتی هم دیده نمی‌شد! این مسئله نشان داد به رغم تأکید قانون اساسی کشورمان بر برخورداری تمامی آحاد جامعه از آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت، در نظام آموزشی ما درآمد، منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی یکی از معیار‌های اصلی دریافت آموزش کیفی و برخورداری از تربیت و پرورش متعالی شده‌است. این ماجرا در سال‌های بعد هم به گونه‌ای تکرار شد و سهم مدارس دولتی صفر نه ولی در حد یکی دو نفر بود آن هم نه مدارس دولتی عادی که اغلب دانش‌آموزان در آن‌ها درس می‌خوانند. امسال هم دوباره شاهد تکرار همان نتایج در میان برگزیدگان کنکور سراسری هستیم با این تفاوت که توزیع جغرافیایی رتبه‌های برتر کنکور امسال نسبت به سال‌های قبل قابل قبول‌تر است و سهم دانش‌آموزان پایتخت‌نشین در این جمع کاهش داشته‌است، اما همچنان تمامی رتبه‌ها متعلق به دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی و استعداد درخشان است و تنها برگزیده مدارس دولتی دانش‌آموز مشهدی است که در یک مدرسه نمونه دولتی درس می‌خوانده‌است.
چالش مدارس دولتی
تفاوت قابل‌توجه سطح مدارس دولتی و غیردولتی موضوعی غیر‌قابل‌انکار است. یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش هم این مسئله را قبول دارد و در یک برنامه تلویزیونی به صراحت در این‌باره اظهار‌نظر کرده و گفته‌بود: «مدارس خاص دولتی مانند مدارس استعدادهای درخشان یا مدارس نمونه، بسیار مورد استقبال خانواده‌ها هستند. در این مدارس شاهد پذیرش اکثر دانش‌آموزان در دانشگاه‌های خوب کشور هستیم، اما سوی دیگر مدارس دولتی هم وجود دارد که به علت عدم وجود نیروی انسانی کافی و مناسب، متأسفانه ورود به دانشگاه خوبی نداریم، بنابراین ۸۰ درصد رتبه‌ها در تمام گروه‌های آموزشی به مدارس خاص دولتی اختصاص دارد.»
سید مجید حسینی، استادیار دانشگاه تهران هم درباره سهم ناچیز مدارس دولتی در رتبه‌های برتر کنکور به «جوان» می‌گوید: «خصوصی شدن آموزش درمان و هر چیزی که برای مردم حیاتی است، موجب می‌شود اختلاف طبقاتی ایجاد شود. امروز تمام رتبه‌های زیر هزار کنکور دانش‌آموزان مدارس غیر انتفاعی یا سمپاد هستند و بچه‌های مدارس دولتی، هیچ سهمی از رتبه‌ها و دانشگاه‌های برتر ندارند. دلیل این ماجرا این نیست که بچه‌های مدارس دولتی کم هوشند، بلکه دلیل آن این است که بچه‌های مدارس دولتی پول ندارند. حتی اگر پول هم داشته باشند در شهر‌ها و مناطقی زندگی می‌کنند که مجموعه مدارس غیرانتفاعی وجود ندارد تا بتوانند این افراد هم در دانشگاه‌های خوب قبول شوند.»
از نگاه وی هر جایی که کالای عمومی همچون آموزش و درمان را به محل کاسبی و سرمایه‌داری تبدیل کنیم اختلاف طبقاتی ایجاد می‌شود. حسینی تصریح می‌کند: «ما هر چه بیشتر آموزش را خصوصی کنیم چه در قالب مدارس غیرانتفاعی، چه بسته‌های حمایتی، چه معلمین خرید خدمت و هزار جور خصوصی‌سازی دیگری که در آموزش و پرورش انجام می‌شود، در حقیقت نابرابری ایجاد کرده‌ایم و به آن‌هایی که پول کمتری دارند، سهم کمتری از آموزش با کیفیت داده‌ایم. این کار خلاف قانون اساسی است.»
حسینی معتقد است مدارس سمپاد نباید از مردم پول بگیرند و رهبری گفته‌اند باید سازمان سمپاد، سازمانی باشد که نخبگان را شناسایی می‌کند. وی تصریح می‌کند: «سؤال من این است مگر در مناطق محروم و در میان کسانی که پول ندارند نخبه نداریم؟ اما من نمی‌دانم چرا سمپاد به عنوان یک ارگان دولتی پول می‌گیرد. همین نابرابری‌های آموزشی موجب‌شده در حالی که در سال‌های گذشته در میان دانش‌آموزان مناطق محروم هم رتبه‌های برتر کنکور را شاهد باشیم، اما حالا دستیابی به این رتبه‌ها برای این بچه‌ها دیگر امکانپذیر باشد.»
رتبه‌های برتر کنکور معیار سنجش مدارس دولتی نیست
نعمت‌الله فاضلی نگاه متفاوتی به ماجرا دارد و در عین پذیرش تفاوت سطح آموزش در مدارس دولتی و غیردولتی به «جوان» می‌گوید: «واقعیت این است که مدارس تیزهوشان باهوش‌ترین بچه‌ها را جدا می‌کنند و سطح آموزش آن‌ها هم با مدارس عادی دولتی متفاوت است و حمایت بیشتری از آن‌ها صورت می‌گیرد، اما آیا کنکور و رتبه‌های برتر برای مقایسه مدارس دولتی با تیزهوشان و غیر انتفاعی درست است یا خیر باید گفت این نگاه، نگاهی نخبه‌گرا است و دانش‌آموزانی که زیر هزار گرفته‌اند، باید دید درصد توزیعی‌شان با مدارس غیردولتی و تیزهوشان چگونه است و این مسئله می‌تواند ملاک بهتری برای چنین مقایسه‌ای باشد.»
وی معیار دانستن رتبه‌های برتر برای توانمندی مدارس را جوی نادرست می‌داند، اما در عین حال تصریح می‌کند که تفاوت سطح آموزش در کشور خیلی زیاد است.
وی در پاسخ به انتقاداتی که به جدا کردن تیزهوشان از کودکان عادی وارد می‌شود، می‌گوید: مقام معظم رهبری بر بحث استعداد درخشان در دوره ابتدایی تأکید دارند، اما اینکه در دوره متوسطه اول هم باید تیزهوشان داشته باشیم یا نه این مسئله مورد تردید است. من معتقدم برای متوسطه دوم تیزهوشان لازم است و باید سطح آموزشی متفاوتی داشته باشیم، اما اینکه از ششم ابتدایی کنکور زودرس داریم و دانش‌آموزان را به سوی تیزهوشان سوق می‌دهیم، درست نیست، چون هدف متوسطه اول استعداد‌یابی است، اما اصل تفکیک دانش‌آموزان نخبه به شیوه‌های متداول لازم است.»
تعمیق شکاف طبقاتی در آموزش
شکاف طبقاتی در نظام آموزشی با ۲۳ مدل مدرسه در کشور روز به روز عمیق‌تر می‌شود؛ مدارسی که اغلب‌شان رایگان نیست و در نتیجه طبقات فرودست نمی‌توانند در آن‌ها تحصیل کنند. سیدجلال موسوی، مدیر کل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این گفته بود، ۸۱ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار دهک هشت تا ۱۰ هستند. حدوداً ۱۹ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار هم برای هفت دهک بعدی است و جالب اینکه ۴۸ درصد از رتبه‌های زیر ۳ هزار فقط دهک ۱۰ هستند. در ورودی گروه فنی و مهندسی دانشگاه صنعتی‌شریف ۱/۵۵ درصد فقط از یک دهک یعنی دهک دهم هستند. بعد آن طرف دهک یک صفر درصد، دهک دوم سه نفر! مقایسه کنید با دهک دهم که ۳۵۱ نفر هستند و این فاصله خیلی زیاد است.
همه ی این عوامل باعث عقب گرد آموزش و پرورش شده است