تاریخ انتشار
دوشنبه ۱۹ آبان ۱۳۹۹ ساعت ۰۱:۴۲
کد مطلب : ۴۲۷۳۵۱
آخرین تحولات سیاسی جهان؛
میراث ترامپ / تاثیرات پیروزی «جو بایدن» بر ایران
۰
کبنا ؛انتخابات امریکا و مسائل مربوط به آن جزو اصلیترین اخبار و تحلیلهای روزنامهها، خبرگزاریها و پایگاههای خبری دنیا است، بالاخره جو بایدن با 75 میلیون و 241 هزار و 784 رأی مردمی و 290 رأی الکترال در رقابت با دونالد ترامپ به پیروزی رسید و رئیس جمهور آمریکا شد. اما سئوالات زیادی مطرح است که چرا ترامپ شکست خورد و علت پیروزی بایدن چیست و چه تاثیری بر جهان و به ویژه کشور ایران دارد.
به گزارش کبنا، دامن زدن به بی اعتمادی جهانی به آمریکا، تخریب مناسبات داخلی، ایجاد شکاف و دوقطبی سازی جامعه آمریکا میراثی است که دونالد ترامپ برای جانشین دموکرات خود بر جای گذاشته است.
دونالد ترامپ چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری شکست خورد این سختترین شکست یک رئیس جمهوری مستقر در تاریخ آمریکا بود، شکستی که حتی خود ترامپ تصورش را نمیکرد. اتفاقی که در ۱۰۰ سال اخیر فقط ۵ بار سابقه داشته است. در واقع قاعده رایج پیروزی روسای جمهور در دور دوم است. در آمریکا، از سال ۱۹۱۳، ترامپ پس از بوش پدر، جیمی کارتر، هربرت هوور و ویلیام هاوارد پنجمین رئیس جمهوری است که نتوانسته در یک قرن اخیر برای بار دوم قدرت را در آمریکا در دست بگیرد.
چرا ترامپ شکست خورد
در تحلیل چرایی شکست دونالد ترامپ عوامل متعددی نقش داشتهاند. گذشته از اینکه سیاستهای یکجانبه و قلدرمابانه وی همانند بومرنگی به خود وی بازگشت، نمیتوان نقش ویروس کرونا را در شکست ترامپ نادیده گرفت کما اینکه بسیاری از تحلیلگران در ماههای اخیر رقیب اصلی ترامپ را نه بایدن بلکه کرونا عنوان میکردند. در واقع عملکرد ترامپ در مقابله با کرونا را میتوان بزرگترین دلیل شکست او دانست، تأثیر این بیماری همه گیر بر اقتصاد آمریکا که باعث از بین رفتن بسیاری از کسب و کارهای کوچک شده بود و از سوی دیگر برخورد ترامپ و دولتش با این بحران بسیاری از مردم آمریکا را آشفته کرده بود.
یکی دیگر از دلایل شکست ترامپ دیدگاههای نژاد پرستانه و سخنان او در مورد رنگین پوستان و مهاجران بود این موضوع دلیل از دست دادن بخش زیادی از آرای این گروه بزرگ در جامعه متکثر آمریکا شد.
ترامپ در گفتار و عمل تلاش کرد جامعه آمریکا را دو قطبی کند شیوهای که باعث پیروزی او در مقابل هیلاری کلینتون شده بود اما این رویکرد در این دوره نتیجه عکس داد. ترامپ به سنتها و ارزشهای اجتماعی و سیاسی آمریکا پایبند نبود بسیاری از تحلیلگران او را سیاستمداری ضد سیستم نامیدهاند این عملکرد در دراز مدت باعث رویگردانی اعضای حزب جمهوری خواه از او شد.
رویکرد و اقدامات ترامپ در حوزه سیاست خارجی هم دستاورد قابل اعتنایی برای آمریکا نداشت. شکست در مذاکره با کره شمالی، آغاز جنگ تجاری با چین و حتی اروپا و از همه مهمتر خروج از توافق هستهای با ایران با وعده رسیدن به توافقی جدید همگی جزو شکستهای ترامپ در عرصه سیاست خارجی بود. ترامپ برای جلوگیری از رفع تحریم تسلیحاتی ایران عملاً با شرکای اروپایی خود وارد تقابل شد و در نهایت نیز نتوانست کاری از پیش ببرد.
تقابل ترامپ با رسانهها و جنگ او با این بخش مهم از منبع قدرت در آمریکا یکی دیگر از عوامل شکست او بود. ترامپ از همان روزهای اول که وارد کاخ سفید شد به مقابله با برخی از غولهای رسانهای رفت و با بیتوجهی و تحقیر آنها، اصطلاح رسانههای دروغین (فیک نیوز) را در مورد آنها به کار بود.
میراث ترامپ
اما اقدامات ترامپ در چهار سال گذشته میراثی خطرناک برای جو بایدن از حزب دموکرات برجا گذاشته است. دولت ترامپ فقط در یک دوره با اظهارات جنجالی، اقدامات پوپولیستی، نقض توافق نامهها میراثی شوم بر جا گذاشت. ریاست جمهوری ترامپ ترکیبی از افراط، اطلاعات غلط، نظریههای توطئه، خشونت کلامی و نمادین بود.
در عرصه داخلی میراث ترامپ برای آمریکا تحقیر دموکراسی بود، همان گونه که در میانه انتخابات نظام انتخاباتی در آمریکا را متهم به تقلب و فساد کرد، در عین حال ادعای پیروزی در انتخابات را مطرح کرد و سپس خواستار توقف شمارش آراء شد. همین موضوع نشان دهنده تناقض رفتاری ترامپ است، چرا که اگر خود پیروز میشد، هیچ گاه اتهام فساد را به سیستم انتخاباتی آمریکا مطرح نمیکرد، از سوی دیگر اگر نظام انتخاباتی فاسد است، ادعای پیروزی ترامپ نیز منتفی میشود.
از ممنوعیت ورود مسلمانان تا جدایی کودکان از والدین مهاجر در مرز مکزیک، از حمایت کاملاً پنهان از برتری طلبان خشن سفیدپوست تا استفاده ابزاری از مرگ جورج فلوید برای پیشبرد یک برنامه تفرقه افکنانه، میراث بسیار سنگین ترامپ در داخل آمریکا است.
اما در سیاست خارجی ترامپ با یکجانبه گرایی اعتماد جهانی به آمریکا را به شدت مخدوش کرده است. ترامپ به دور از نزاکت بینالمللی از پیمانها و نهادهای بینالمللی مانند سازمان بهداشت جهانی، معاهده پاریس، پیمان ترانس پاسیفیک و… خارج شد و آنها را تضعیف کرد. اما جو بایدن اصلاح بخشی از اقدامات ترامپ را باید در اولویت قرار دهد.
یکی از مهمترین چالشهای بایدن بازگشت به توافق هستهای با ایران است که ترامپ تمام تلاش خود را برای نابودی آن کرد. یکی از اعضای سابق تیم سیاست خارجی جو بایدن به خبرنگار پایگاه اینترنتی واکس در حوزه امنیت ملی گفته است که موضوع ایران یکی از اولویتهای اولیه دولت جو بایدن خواهد بود. به گفته او آمریکا با جو بایدن در گام نخست از اجرای متقابل برجام از طرف ایران و آمریکا استقبال خواهد کرد.
جو بایدن همچنین اعلام کرده است یکی از اولین کارهایی که به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهوری آمریکا خواهد کرد بازگشت به این توافق خواهد بود.
دونالد ترامپ در اوج بیماری کرونا از سازمان جهانی بهداشت خارج شد بایدن وعده داده است که آمریکا به سازمان جهانی بهداشت باز خواهد گشت. با توجه به همه گیری بیماری کووید ۱۹ این تصمیم در روزهای اولیه زمامداری جو بایدن اعلام میشود. معاون پیشین باراک اوباما، گفته است که آمریکا با وجود همه مشکلات و کمبودهای سازمان جهانی بهداشت به این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد باز میگردد.
روابط واشنگتن با بسیاری از متحدان ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ آسیب دیده است. به عنوان مثال آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در سال ۲۰۱۸ میلادی گفت که «ما دیگر نمیتوانیم برای حفظ نظم جهانی به قدرت آمریکا تکیه کنیم.» یکی از اهداف اصلی جو بایدن در عرصه سیاست خارجی بازسازی اعتماد متحدان سنتی آمریکا خواهد بود.
دونالد ترامپ طی چهار سال گذشته در جریان سه نشست با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی مذاکره کرد؛ هرچند این گفت و گوها دستاورد ملموسی برای واشنگتن به دنبال نداشت. جو بایدن با شرایطی کاملاً متفاوت از چهار سال پیش در زمینه تلاشها برای خلع سلاح هستهای کره شمالی روبرو خواهد شد. یکی از مشاوران پیشین جو بایدن گفته است که نامزد دموکراتها اشتباهات دونالد ترامپ را در برابر کره شمالی تکرار نخواهد کرد.
چرا ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا شکست خورد؟
در فرارو آمده است که کریستین وینتون مشاور ارشد وزارت خارجه آمریکا در دولتهای جرج بوش پسر و ترامپ، در مقالهای برای اندیشکده نشنال اینترست از دلایل شکست (احتمالی) ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا سخن گفته است. وی در این رابطه مینویسد: «دونالد ترامپ را به احتمال زیاد بایستی بازنده بزرگ انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا دانست. تنها چیزی که وی میتواند به آن ببالد، رقابت تنگاتنگ و نزدیکش با "جو بایدن" نامزد دموکراتها است که با اختلاف کمی توانست گوی سبقت را از او برباید و آرا الکترال بیشتری را به خود اختصاص دهد».
در شرایطی که ترامپ و تیم انتخاباتی وی، از وقوع تقلب گسترده انتخاباتی در برخی ایالتهای آمریکا حرف میزنند، با این حال، اینگونه به نظر میرسد که انتخابات پستی و تأثیر آن بر نتیجه نهایی انتخابات، آنها را شدیداً آزرده خاطر کرده و به نظر هم نمیرسد که اقدام ترامپ و تیم وی در ارجاع مساله به دستگاه قضایی آمریکا، چندان مؤثر واقع شود. با این همه، نباید فراموش کرد که دموکراتها نتوانستند به طور کامل نتیجه انتخابات را در نهادی نظیر سنای آمریکا به نفع خود پایان ببرند. امری که دستِ جمهوریخواهان را برای کنش ورزیهای قوی و محکم در آینده در عرصه سیاسی آمریکا، باز میگذارد. این مساله تا حدی برای جو بایدن و دولت وی نیز در آینده چالش زا خواهد بود و وی در زمینه برنامههای خود در دو عرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا، با تنشها و چالشهای زیادی رو به رو خواهد شد.
با این همه، باید انتظار داشت که تلاشهای ترامپ و دولت وی در نقض قوانین و مقررات در چهارچوب سازمانها و نهادهای مختلف آمریکا به طور فوری متوقف شود و اوضاع اقتصادی آمریکا نیز دستخوش شرایط جدیدی شود. بایدن اندکی قبل به صراحت اعلام کرده که آمریکا خیلی زود به توافق آب و هوایی پاریس که ترامپ از آن خارج شده خواهد پیوست. وی همچنین پیش از این از پیوستن مجدد کشورش به توافق هستهای برجام نیز خبر داده است. تمامی این مسائل حاکی از اجرای تغییرات گسترده در عرصه سیاسی آمریکا و آغاز دورانی جدید برای این کشور هستند. انتظار میرود که بایدن روابط نزدیکی را با چین آغاز کند و امتیازات زیادی را به این کشور اعطا کند. هدف اصلی او از این رویکرد نیز این است که میخواهد روابطی دوستانه و با محوریت مسائل تجاری با چین داشته باشد.
با این همه، یک سؤال مهم در مورد انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا هنوز بی پاسخ مانده است: چه چیزی در بحبوحه انتخابات آمریکا اشتباه پیش رفت و موجب شکست ترامپ شد؟ ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود به دلیل موضع گیریهایش، با دشمنیهای زیادی از سوی دموکراتها، جمهوریخواهان کنگره آمریکا، مقامهای ایالتی آمریکا، رسانههای آمریکایی، وال استریت و حتی "سیلیکونولی" مواجه شد. وی حتی با چالشهایی نظیر استیضاح و برخوردهای قضایی مکرر با خودش نیز رو به رو شد. با این همه، ریشههای اصلی ناکامی ترامپ را باید در بحران شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا، ناکامی اقتصاد کرونازده این کشور، و بی کفایتی تیم و کابینه وی جستجو کرد.
تاریخ آمریکا رکوردهای قابل توجه ترامپ در مسائل اقتصادی نظیر رشد اقتصادی، پایان دادن به رکود در این کشور، و افزایش سطح دستمزدها مخصوصاً برای طبقات متوسط و فقیر این کشور را فراموش نخواهد کرد. با این حال، همه چیز با شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا و آسیبهای جدی آن به کارنامه اقتصادی ترامپ تغییر کرد. در واقع، یکی از موفقترین روسای جمهور آمریکا از منظر عملکرد اقتصادی، به یکی از ضعیفترین و آسیبدیدهترینها در تاریخ این کشور تبدیل شد. امری که موقعیت انتخاباتی او (ترامپ) را به شدت تضعیف کرد.
عملکرد کارکنان و اعضای تیم ترامپ نیز در نوع خود یک فاجعه تمام عیار بوده است. تنها میتوان گفت که شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا توانسته خسارتی به مراتب بیشتر از این مساله را به ترامپ و موقعیت وی وارد آورد. اعضای تیم ترامپ در سطوح مختلف دولتی، یا کاملاً به او وفادار نبودند و یا نسبت به پیشبرد دستورکار مدنظر او بی علاقه بودند. مسالهای که در نوع خود موجب شد رقبای ترامپ با کمک گرفتن از آن، میزان اعتماد اجتماعی به ترامپ و دولت وی را تا جای ممکن تقلیل دهند.
از سویی نباید فراموش کرد که دونالد ترامپ و تیم وی انتظارات نادرستی در مورد میزان جذب آرا مردمی مخصوصاً در مناطق حومهای شهرها داشتند. این انتظارات وقتی با توئیت زنیهای مکرر و شانتاژهای رسانههای حامی ترامپ همراه میشدند، رأی بالای وی در این مناطق را به واقعیتی مسلم و انکار ناپذیر تبدیل کردند که در پایان، نادرستی این گزاره و فرض، خود را در نتیجه نهایی انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا نشان داد.
تاثیرات پیروزی «جو بایدن» بر ایران
تشمارش معکوس برای اعلام نتایج پایانی انتخابات آمریکا آغاز شده است و میتوان گفت پیروزی جوبایدن قطعی است، هر چند ممکن است که دونالد ترامپ پیگیریهای خود را به دادگاه بکشاند، اما ناظران معتقدند بعید است تغییری در نتیجه انتخابات به وجود آید.
انتخابات آمریکا برای ایرانیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود و در روزهای گذشته افکار عمومی ایران با جدیت تحولات آن را پیگیری میکرد. در ایران تصور میشود که پیروزی هر کدام از دو نامزد تأثیر برجستهای در اقتصاد و سیاست خارجی ایران دارد.
به همین دلیل هنگامی که در روز اول اعلام نتایج ترامپ در ایالت فلوریدا پیروز شد، قیمت دلار، سکه و طلا افزایش یافت و بازار بورس نیز رشد داشت، اما با کاهش احتمال پیروزی ترامپ و موفقیتهای پیدرپی بایدن در ایالاتهای مهم از روز پنجشنبه قیمت دلار و سکه و حتی خودرو به شکل چشمگیری کاهش یافت.
این واکنش متفاوت بازار نشان دهنده اهمیت پیروزی ترامپ یا بایدن برای ایرانیان است. حالا که پیروزی بایدن قطعی شده است. سؤال مهم این است که این پیروزی چه نقشی در معادلات سیاسی و دیپلماسی ایران بازی خواهد کرد. آیا آمریکا به برجام باز میگردد؟، آیا فشارهای سیاسی و منطقهای به ایران کاهش خواهد یافت؟
دکتر عبدالرضا فرجیراد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو، گفت: «آنچیزی که آقای بایدن در این چند ماه اخیر اعلام کرده این است که به برجام بر میگردد. مشاورانش نیز میگویند دولت بایدن به برجام باز میگردد، اما با شرط و شروط. برجام توسط دولت اوباما- بایدن امضا شد و به عنوان یک سند افتخار آمیز آن را تلقی کردند اما توسط ترامپ به عنوان یک سند بد ملغی گردید. پارامترهای مختلف را که کنار هم میگذاریم به نظر میرسد که بازگشت به برجام توسط دولت جدید آمریکا باید اتفاق بیافتد.»
او درباره کم و کیف نحوه بازگشت آمریکا به برجام گفت: «یک مسئله این است که بازگشت با شرط و شروط باشد که ایران این را نمیپذیرد و این موضوع را اعلام کرده است. مسئله دوم این است که تحریمها و فشار حداکثری که دولت ترامپ وارد کرد را چگونه میتوان برداشت چرا که برخی از این تحریمها زیر چتر قانون ضد تروریسم قرار گرفته است و برای لغو این تحریمها باید کنگره نظر نهایی را دهد. ظاهراً با توجه به انتخابات سنای آمریکا دست جمهوریخواهان خواهد ماند و لغو این تحریمها کار سادهای نخواهد بود. اما به هر حال این مشکل دولت آمریکاست.»
به عقیده این کارشناس سیاست خارجی: «آنچه که مسلم است فضایی بهتر از گذشته ایجاد خواهد شد. رقبای منطقهای ایران مثل عربستان، اسرائیل و امارات چند روزی است ماتم گرفتهاند، این نشان میدهد که آنها هم فضا را به سود خود نمیدانند. مقامات اسرائیل نگران بازگشت بایدن به برجام هستند. بالاخره بخشی از تیم مذاکرات برجام یا در دولت بایدن پست میگیرند و یا پشت صحنه به عنوان مشاور فعالیت میکنند. ضمن اینکه شخص اوباما هم حتماً به دولت مشورت میدهد به ویژه اینکه در انتخابات بسیار فعال بود، شاید فعالترین چهره شاخص دموکراتها بود و برای پیروزی بایدن خیلی کار کرد.»
فرجیراد اظهار کرد: «با توافق برجام تحریمهای اروپایی و سازمان ملل برداشته شد، اما با خروج ترامپ از توافق و فشار تحریمهای آمریکا علیه ایران، عملاً اروپاییها و دیگر کشورهای جهان نتوانستند با ایران همکاری کنند. بایدن حداقل میتواند فشار به کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای جهان برای عدم همکاری با ایران را متوقف کند و در واقع تحریمهای ترامپ را در عمل به اجرا در نیاورد. همزمان تلاشها را برای بازگشت به برجام آغاز کند. اگر دولت بایدن این کار را انجام دهد نشان میدهد حسن نیت دارد.»
این استاد دانشگاه درباره تأثیر شکست ترامپ بر اقدامات و تحرکات مخالفان نظام جمهوری اسلامی گفت: "اپوزیسیون نظام درخارج از کشور با شکست ترامپ دچار اضطراب و یاس شده است. آنها تصور میکردند او چهار سال دیگر رییس جمهور خواهد بود و فشارها به نظام جمهوری اسلامی را حفظ و حتی افزایش خواهد داد. آنها مطمئن بودند که نظام حاکم بر ایران زیر بار فشار سیاسی ترامپ نخواهد رفت. اسرائیل هم به منطقه و خلیج فارس آمده در نتیجه تصور میکردند کار حکومت ایران سخت خواهد شد. اما با توجه به اتفاقات انتخابات آمریکا، با آمدن بایدن سیاستها طور دیگری اجرا میشود و همین اپوزیسیون ایران را نگران کرده است.»
او افزود: «در دوره بایدن دیگر اینطور نیست که عربستان میلیاردها دلار سلاح بخرد و آمریکا هم بی قید و شرط از این کشور حمایت کند. بایدن در رالی انتخاباتیاش اعلام کرد که عربستان باید ابعاد پرونده خاشقچی را روشن کند، ضمن اینکه دموکراتهای آمریکا ارتباطاتی با نایف ولیعهد پیشین سعودی داشتند. دموکراتها اقدامات عربستان علیه خود را هم فراموش نمیکنند، عربستان پولهای زیای برای موفقیت ترامپ هزینه کرده است؛ بنابراین به نظر نمیرسد عربستان وضعیت خوشایند دوران ترامپ را در دوره بایدن هم داشته باشد. البته این به معنای آن نیست که بایدن روابط تیره و تاری با عربستان خواهد داشت. دموکراتها قطعاً دنبال منافع آمریکا خواهند بود، اما بالاخره حساسیتهایی وجود دارد، اگر بخواهند با ایران کار کنند باید سیاست اعتدالی در پیش بگیرند. مانند زمان اوباما، اعراب خلیج فارس آمریکا را تحریک به اقدام علیه ایران میکردند و اوباما تاکید داشت که شما همسایه هستید و باید مشکلات خود را حل کنید.»
فرجی راد تاکید کرد: «بنابراین اپوزیبسیون نظام و کشورهای مخالف و رقیب ایران در منطقه با شکست ترامپ شرایط بهتری پیدا نخواهند کرد و احتمالاً از قدرت و تواناییشان علیه ایران نیز کاسته شود.»
فرجیراد درباره اینکه آیا با حضور بایدن ائتلاف نظامی منطقهای علیه ایران تشکیل میشود، گفت: «ترامپ دشمن شماره یک ایران بود، کشورهای عرب منطقه به خاطر اینکه به شدت وابسته به دولت ترامپ بودند نمیتوانستند در جهت مخالف سیاست آمریکا و ترامپ حرکت کنند. اما اگر بایدن سیاست اوباما را دنبال کند، عربستان و متحدان منطقهایاش را ناامید خواهد کرد، این وضعیت باعث میشود که این کشورها از وضعیت تهاجمی علیه ایران خارج شوند و به سمت گفتگو و تعدیل روابط با ایران حرکت کنند. البته ممکن است این کشورها برای بازگشت به مذاکره با ایران پیش شرطهایی داشته باشند، مثلاً عربستان بحث یمن را مطرح کند.»
سفیر سابق ایران در نروژ در پاسخ به این سؤال که ممکن است ایران و دولت جدید آمریکا وارد مذاکره شوند و آیا این مذاکرات در دولت روحانی اتفاق میافتد یا باید منتظر دولت جدید در ایران بود، گفت: «اگر آمریکا آمادگی داشته باشد به برجام برگردد با همین دولت میتواند شروع کند. مذاکره با ایران، مذاکره با حاکمیت است. سیاست خارجی در بحث کلان با هدایت رهبری است و دولت هم اجرا میکند. البته ممکن است اگر مذاکراتی شروع شود در این دولت تمام نشود، اما اینطور نیست که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد و ایران بگوید منتظر باشید تا در ایران انتخابات برگزار شود و بعد مذاکره کنیم.»
فرجیراد درباره برخی تحلیلها مبنی بر اینکه با پیروزی بایدن احتمال حمله اسرائیل به ایران افزایش مییابد، گفت: «اصلاً بحث حمله اسرائیل به ایران موضوعیت ندارد. اسرائیل چگونه میخواهد به ایران حمله کند اگر یک کشور منطقه با اسرائیل همکاری کند باید منتظر پاسخ سخت ایران باشد. مثلاً امارات اگر بخواهد این اجازه را به اسرائیل بدهد باید منتظر خسارات عمیق و فاجعه باری باشد که از پاسخ ایران دریافت میکند. اگر حمله از سرزمینهای اشغالی باشد باز هم با پاسخ سخت ایران روبهرو میشود. با برنامه موشکی ایران، حضور نیروهای ایران در سوریه و تقویت حزب الله در لبنان اسرائیل چگونه میخواهد به ایران حمله کند و پاسخی دریافت نکند؛ بنابراین این ادعاهای همهاش تهدیدهای پوچ است. اسرائیل هیچوقت حریف ایران نمیشود و هیچوقت این کار را نخواهد کرد.»
به گزارش کبنا، دامن زدن به بی اعتمادی جهانی به آمریکا، تخریب مناسبات داخلی، ایجاد شکاف و دوقطبی سازی جامعه آمریکا میراثی است که دونالد ترامپ برای جانشین دموکرات خود بر جای گذاشته است.
دونالد ترامپ چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری شکست خورد این سختترین شکست یک رئیس جمهوری مستقر در تاریخ آمریکا بود، شکستی که حتی خود ترامپ تصورش را نمیکرد. اتفاقی که در ۱۰۰ سال اخیر فقط ۵ بار سابقه داشته است. در واقع قاعده رایج پیروزی روسای جمهور در دور دوم است. در آمریکا، از سال ۱۹۱۳، ترامپ پس از بوش پدر، جیمی کارتر، هربرت هوور و ویلیام هاوارد پنجمین رئیس جمهوری است که نتوانسته در یک قرن اخیر برای بار دوم قدرت را در آمریکا در دست بگیرد.
چرا ترامپ شکست خورد
در تحلیل چرایی شکست دونالد ترامپ عوامل متعددی نقش داشتهاند. گذشته از اینکه سیاستهای یکجانبه و قلدرمابانه وی همانند بومرنگی به خود وی بازگشت، نمیتوان نقش ویروس کرونا را در شکست ترامپ نادیده گرفت کما اینکه بسیاری از تحلیلگران در ماههای اخیر رقیب اصلی ترامپ را نه بایدن بلکه کرونا عنوان میکردند. در واقع عملکرد ترامپ در مقابله با کرونا را میتوان بزرگترین دلیل شکست او دانست، تأثیر این بیماری همه گیر بر اقتصاد آمریکا که باعث از بین رفتن بسیاری از کسب و کارهای کوچک شده بود و از سوی دیگر برخورد ترامپ و دولتش با این بحران بسیاری از مردم آمریکا را آشفته کرده بود.
یکی دیگر از دلایل شکست ترامپ دیدگاههای نژاد پرستانه و سخنان او در مورد رنگین پوستان و مهاجران بود این موضوع دلیل از دست دادن بخش زیادی از آرای این گروه بزرگ در جامعه متکثر آمریکا شد.
ترامپ در گفتار و عمل تلاش کرد جامعه آمریکا را دو قطبی کند شیوهای که باعث پیروزی او در مقابل هیلاری کلینتون شده بود اما این رویکرد در این دوره نتیجه عکس داد. ترامپ به سنتها و ارزشهای اجتماعی و سیاسی آمریکا پایبند نبود بسیاری از تحلیلگران او را سیاستمداری ضد سیستم نامیدهاند این عملکرد در دراز مدت باعث رویگردانی اعضای حزب جمهوری خواه از او شد.
رویکرد و اقدامات ترامپ در حوزه سیاست خارجی هم دستاورد قابل اعتنایی برای آمریکا نداشت. شکست در مذاکره با کره شمالی، آغاز جنگ تجاری با چین و حتی اروپا و از همه مهمتر خروج از توافق هستهای با ایران با وعده رسیدن به توافقی جدید همگی جزو شکستهای ترامپ در عرصه سیاست خارجی بود. ترامپ برای جلوگیری از رفع تحریم تسلیحاتی ایران عملاً با شرکای اروپایی خود وارد تقابل شد و در نهایت نیز نتوانست کاری از پیش ببرد.
تقابل ترامپ با رسانهها و جنگ او با این بخش مهم از منبع قدرت در آمریکا یکی دیگر از عوامل شکست او بود. ترامپ از همان روزهای اول که وارد کاخ سفید شد به مقابله با برخی از غولهای رسانهای رفت و با بیتوجهی و تحقیر آنها، اصطلاح رسانههای دروغین (فیک نیوز) را در مورد آنها به کار بود.
میراث ترامپ
اما اقدامات ترامپ در چهار سال گذشته میراثی خطرناک برای جو بایدن از حزب دموکرات برجا گذاشته است. دولت ترامپ فقط در یک دوره با اظهارات جنجالی، اقدامات پوپولیستی، نقض توافق نامهها میراثی شوم بر جا گذاشت. ریاست جمهوری ترامپ ترکیبی از افراط، اطلاعات غلط، نظریههای توطئه، خشونت کلامی و نمادین بود.
در عرصه داخلی میراث ترامپ برای آمریکا تحقیر دموکراسی بود، همان گونه که در میانه انتخابات نظام انتخاباتی در آمریکا را متهم به تقلب و فساد کرد، در عین حال ادعای پیروزی در انتخابات را مطرح کرد و سپس خواستار توقف شمارش آراء شد. همین موضوع نشان دهنده تناقض رفتاری ترامپ است، چرا که اگر خود پیروز میشد، هیچ گاه اتهام فساد را به سیستم انتخاباتی آمریکا مطرح نمیکرد، از سوی دیگر اگر نظام انتخاباتی فاسد است، ادعای پیروزی ترامپ نیز منتفی میشود.
از ممنوعیت ورود مسلمانان تا جدایی کودکان از والدین مهاجر در مرز مکزیک، از حمایت کاملاً پنهان از برتری طلبان خشن سفیدپوست تا استفاده ابزاری از مرگ جورج فلوید برای پیشبرد یک برنامه تفرقه افکنانه، میراث بسیار سنگین ترامپ در داخل آمریکا است.
اما در سیاست خارجی ترامپ با یکجانبه گرایی اعتماد جهانی به آمریکا را به شدت مخدوش کرده است. ترامپ به دور از نزاکت بینالمللی از پیمانها و نهادهای بینالمللی مانند سازمان بهداشت جهانی، معاهده پاریس، پیمان ترانس پاسیفیک و… خارج شد و آنها را تضعیف کرد. اما جو بایدن اصلاح بخشی از اقدامات ترامپ را باید در اولویت قرار دهد.
یکی از مهمترین چالشهای بایدن بازگشت به توافق هستهای با ایران است که ترامپ تمام تلاش خود را برای نابودی آن کرد. یکی از اعضای سابق تیم سیاست خارجی جو بایدن به خبرنگار پایگاه اینترنتی واکس در حوزه امنیت ملی گفته است که موضوع ایران یکی از اولویتهای اولیه دولت جو بایدن خواهد بود. به گفته او آمریکا با جو بایدن در گام نخست از اجرای متقابل برجام از طرف ایران و آمریکا استقبال خواهد کرد.
جو بایدن همچنین اعلام کرده است یکی از اولین کارهایی که به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهوری آمریکا خواهد کرد بازگشت به این توافق خواهد بود.
دونالد ترامپ در اوج بیماری کرونا از سازمان جهانی بهداشت خارج شد بایدن وعده داده است که آمریکا به سازمان جهانی بهداشت باز خواهد گشت. با توجه به همه گیری بیماری کووید ۱۹ این تصمیم در روزهای اولیه زمامداری جو بایدن اعلام میشود. معاون پیشین باراک اوباما، گفته است که آمریکا با وجود همه مشکلات و کمبودهای سازمان جهانی بهداشت به این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد باز میگردد.
روابط واشنگتن با بسیاری از متحدان ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ آسیب دیده است. به عنوان مثال آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در سال ۲۰۱۸ میلادی گفت که «ما دیگر نمیتوانیم برای حفظ نظم جهانی به قدرت آمریکا تکیه کنیم.» یکی از اهداف اصلی جو بایدن در عرصه سیاست خارجی بازسازی اعتماد متحدان سنتی آمریکا خواهد بود.
دونالد ترامپ طی چهار سال گذشته در جریان سه نشست با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی مذاکره کرد؛ هرچند این گفت و گوها دستاورد ملموسی برای واشنگتن به دنبال نداشت. جو بایدن با شرایطی کاملاً متفاوت از چهار سال پیش در زمینه تلاشها برای خلع سلاح هستهای کره شمالی روبرو خواهد شد. یکی از مشاوران پیشین جو بایدن گفته است که نامزد دموکراتها اشتباهات دونالد ترامپ را در برابر کره شمالی تکرار نخواهد کرد.
چرا ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا شکست خورد؟
در فرارو آمده است که کریستین وینتون مشاور ارشد وزارت خارجه آمریکا در دولتهای جرج بوش پسر و ترامپ، در مقالهای برای اندیشکده نشنال اینترست از دلایل شکست (احتمالی) ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا سخن گفته است. وی در این رابطه مینویسد: «دونالد ترامپ را به احتمال زیاد بایستی بازنده بزرگ انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا دانست. تنها چیزی که وی میتواند به آن ببالد، رقابت تنگاتنگ و نزدیکش با "جو بایدن" نامزد دموکراتها است که با اختلاف کمی توانست گوی سبقت را از او برباید و آرا الکترال بیشتری را به خود اختصاص دهد».
در شرایطی که ترامپ و تیم انتخاباتی وی، از وقوع تقلب گسترده انتخاباتی در برخی ایالتهای آمریکا حرف میزنند، با این حال، اینگونه به نظر میرسد که انتخابات پستی و تأثیر آن بر نتیجه نهایی انتخابات، آنها را شدیداً آزرده خاطر کرده و به نظر هم نمیرسد که اقدام ترامپ و تیم وی در ارجاع مساله به دستگاه قضایی آمریکا، چندان مؤثر واقع شود. با این همه، نباید فراموش کرد که دموکراتها نتوانستند به طور کامل نتیجه انتخابات را در نهادی نظیر سنای آمریکا به نفع خود پایان ببرند. امری که دستِ جمهوریخواهان را برای کنش ورزیهای قوی و محکم در آینده در عرصه سیاسی آمریکا، باز میگذارد. این مساله تا حدی برای جو بایدن و دولت وی نیز در آینده چالش زا خواهد بود و وی در زمینه برنامههای خود در دو عرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا، با تنشها و چالشهای زیادی رو به رو خواهد شد.
با این همه، باید انتظار داشت که تلاشهای ترامپ و دولت وی در نقض قوانین و مقررات در چهارچوب سازمانها و نهادهای مختلف آمریکا به طور فوری متوقف شود و اوضاع اقتصادی آمریکا نیز دستخوش شرایط جدیدی شود. بایدن اندکی قبل به صراحت اعلام کرده که آمریکا خیلی زود به توافق آب و هوایی پاریس که ترامپ از آن خارج شده خواهد پیوست. وی همچنین پیش از این از پیوستن مجدد کشورش به توافق هستهای برجام نیز خبر داده است. تمامی این مسائل حاکی از اجرای تغییرات گسترده در عرصه سیاسی آمریکا و آغاز دورانی جدید برای این کشور هستند. انتظار میرود که بایدن روابط نزدیکی را با چین آغاز کند و امتیازات زیادی را به این کشور اعطا کند. هدف اصلی او از این رویکرد نیز این است که میخواهد روابطی دوستانه و با محوریت مسائل تجاری با چین داشته باشد.
با این همه، یک سؤال مهم در مورد انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا هنوز بی پاسخ مانده است: چه چیزی در بحبوحه انتخابات آمریکا اشتباه پیش رفت و موجب شکست ترامپ شد؟ ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود به دلیل موضع گیریهایش، با دشمنیهای زیادی از سوی دموکراتها، جمهوریخواهان کنگره آمریکا، مقامهای ایالتی آمریکا، رسانههای آمریکایی، وال استریت و حتی "سیلیکونولی" مواجه شد. وی حتی با چالشهایی نظیر استیضاح و برخوردهای قضایی مکرر با خودش نیز رو به رو شد. با این همه، ریشههای اصلی ناکامی ترامپ را باید در بحران شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا، ناکامی اقتصاد کرونازده این کشور، و بی کفایتی تیم و کابینه وی جستجو کرد.
تاریخ آمریکا رکوردهای قابل توجه ترامپ در مسائل اقتصادی نظیر رشد اقتصادی، پایان دادن به رکود در این کشور، و افزایش سطح دستمزدها مخصوصاً برای طبقات متوسط و فقیر این کشور را فراموش نخواهد کرد. با این حال، همه چیز با شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا و آسیبهای جدی آن به کارنامه اقتصادی ترامپ تغییر کرد. در واقع، یکی از موفقترین روسای جمهور آمریکا از منظر عملکرد اقتصادی، به یکی از ضعیفترین و آسیبدیدهترینها در تاریخ این کشور تبدیل شد. امری که موقعیت انتخاباتی او (ترامپ) را به شدت تضعیف کرد.
عملکرد کارکنان و اعضای تیم ترامپ نیز در نوع خود یک فاجعه تمام عیار بوده است. تنها میتوان گفت که شیوع گسترده ویروس کرونا در آمریکا توانسته خسارتی به مراتب بیشتر از این مساله را به ترامپ و موقعیت وی وارد آورد. اعضای تیم ترامپ در سطوح مختلف دولتی، یا کاملاً به او وفادار نبودند و یا نسبت به پیشبرد دستورکار مدنظر او بی علاقه بودند. مسالهای که در نوع خود موجب شد رقبای ترامپ با کمک گرفتن از آن، میزان اعتماد اجتماعی به ترامپ و دولت وی را تا جای ممکن تقلیل دهند.
از سویی نباید فراموش کرد که دونالد ترامپ و تیم وی انتظارات نادرستی در مورد میزان جذب آرا مردمی مخصوصاً در مناطق حومهای شهرها داشتند. این انتظارات وقتی با توئیت زنیهای مکرر و شانتاژهای رسانههای حامی ترامپ همراه میشدند، رأی بالای وی در این مناطق را به واقعیتی مسلم و انکار ناپذیر تبدیل کردند که در پایان، نادرستی این گزاره و فرض، خود را در نتیجه نهایی انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا نشان داد.
تاثیرات پیروزی «جو بایدن» بر ایران
تشمارش معکوس برای اعلام نتایج پایانی انتخابات آمریکا آغاز شده است و میتوان گفت پیروزی جوبایدن قطعی است، هر چند ممکن است که دونالد ترامپ پیگیریهای خود را به دادگاه بکشاند، اما ناظران معتقدند بعید است تغییری در نتیجه انتخابات به وجود آید.
انتخابات آمریکا برای ایرانیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود و در روزهای گذشته افکار عمومی ایران با جدیت تحولات آن را پیگیری میکرد. در ایران تصور میشود که پیروزی هر کدام از دو نامزد تأثیر برجستهای در اقتصاد و سیاست خارجی ایران دارد.
به همین دلیل هنگامی که در روز اول اعلام نتایج ترامپ در ایالت فلوریدا پیروز شد، قیمت دلار، سکه و طلا افزایش یافت و بازار بورس نیز رشد داشت، اما با کاهش احتمال پیروزی ترامپ و موفقیتهای پیدرپی بایدن در ایالاتهای مهم از روز پنجشنبه قیمت دلار و سکه و حتی خودرو به شکل چشمگیری کاهش یافت.
این واکنش متفاوت بازار نشان دهنده اهمیت پیروزی ترامپ یا بایدن برای ایرانیان است. حالا که پیروزی بایدن قطعی شده است. سؤال مهم این است که این پیروزی چه نقشی در معادلات سیاسی و دیپلماسی ایران بازی خواهد کرد. آیا آمریکا به برجام باز میگردد؟، آیا فشارهای سیاسی و منطقهای به ایران کاهش خواهد یافت؟
دکتر عبدالرضا فرجیراد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو، گفت: «آنچیزی که آقای بایدن در این چند ماه اخیر اعلام کرده این است که به برجام بر میگردد. مشاورانش نیز میگویند دولت بایدن به برجام باز میگردد، اما با شرط و شروط. برجام توسط دولت اوباما- بایدن امضا شد و به عنوان یک سند افتخار آمیز آن را تلقی کردند اما توسط ترامپ به عنوان یک سند بد ملغی گردید. پارامترهای مختلف را که کنار هم میگذاریم به نظر میرسد که بازگشت به برجام توسط دولت جدید آمریکا باید اتفاق بیافتد.»
او درباره کم و کیف نحوه بازگشت آمریکا به برجام گفت: «یک مسئله این است که بازگشت با شرط و شروط باشد که ایران این را نمیپذیرد و این موضوع را اعلام کرده است. مسئله دوم این است که تحریمها و فشار حداکثری که دولت ترامپ وارد کرد را چگونه میتوان برداشت چرا که برخی از این تحریمها زیر چتر قانون ضد تروریسم قرار گرفته است و برای لغو این تحریمها باید کنگره نظر نهایی را دهد. ظاهراً با توجه به انتخابات سنای آمریکا دست جمهوریخواهان خواهد ماند و لغو این تحریمها کار سادهای نخواهد بود. اما به هر حال این مشکل دولت آمریکاست.»
به عقیده این کارشناس سیاست خارجی: «آنچه که مسلم است فضایی بهتر از گذشته ایجاد خواهد شد. رقبای منطقهای ایران مثل عربستان، اسرائیل و امارات چند روزی است ماتم گرفتهاند، این نشان میدهد که آنها هم فضا را به سود خود نمیدانند. مقامات اسرائیل نگران بازگشت بایدن به برجام هستند. بالاخره بخشی از تیم مذاکرات برجام یا در دولت بایدن پست میگیرند و یا پشت صحنه به عنوان مشاور فعالیت میکنند. ضمن اینکه شخص اوباما هم حتماً به دولت مشورت میدهد به ویژه اینکه در انتخابات بسیار فعال بود، شاید فعالترین چهره شاخص دموکراتها بود و برای پیروزی بایدن خیلی کار کرد.»
فرجیراد اظهار کرد: «با توافق برجام تحریمهای اروپایی و سازمان ملل برداشته شد، اما با خروج ترامپ از توافق و فشار تحریمهای آمریکا علیه ایران، عملاً اروپاییها و دیگر کشورهای جهان نتوانستند با ایران همکاری کنند. بایدن حداقل میتواند فشار به کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای جهان برای عدم همکاری با ایران را متوقف کند و در واقع تحریمهای ترامپ را در عمل به اجرا در نیاورد. همزمان تلاشها را برای بازگشت به برجام آغاز کند. اگر دولت بایدن این کار را انجام دهد نشان میدهد حسن نیت دارد.»
این استاد دانشگاه درباره تأثیر شکست ترامپ بر اقدامات و تحرکات مخالفان نظام جمهوری اسلامی گفت: "اپوزیسیون نظام درخارج از کشور با شکست ترامپ دچار اضطراب و یاس شده است. آنها تصور میکردند او چهار سال دیگر رییس جمهور خواهد بود و فشارها به نظام جمهوری اسلامی را حفظ و حتی افزایش خواهد داد. آنها مطمئن بودند که نظام حاکم بر ایران زیر بار فشار سیاسی ترامپ نخواهد رفت. اسرائیل هم به منطقه و خلیج فارس آمده در نتیجه تصور میکردند کار حکومت ایران سخت خواهد شد. اما با توجه به اتفاقات انتخابات آمریکا، با آمدن بایدن سیاستها طور دیگری اجرا میشود و همین اپوزیسیون ایران را نگران کرده است.»
او افزود: «در دوره بایدن دیگر اینطور نیست که عربستان میلیاردها دلار سلاح بخرد و آمریکا هم بی قید و شرط از این کشور حمایت کند. بایدن در رالی انتخاباتیاش اعلام کرد که عربستان باید ابعاد پرونده خاشقچی را روشن کند، ضمن اینکه دموکراتهای آمریکا ارتباطاتی با نایف ولیعهد پیشین سعودی داشتند. دموکراتها اقدامات عربستان علیه خود را هم فراموش نمیکنند، عربستان پولهای زیای برای موفقیت ترامپ هزینه کرده است؛ بنابراین به نظر نمیرسد عربستان وضعیت خوشایند دوران ترامپ را در دوره بایدن هم داشته باشد. البته این به معنای آن نیست که بایدن روابط تیره و تاری با عربستان خواهد داشت. دموکراتها قطعاً دنبال منافع آمریکا خواهند بود، اما بالاخره حساسیتهایی وجود دارد، اگر بخواهند با ایران کار کنند باید سیاست اعتدالی در پیش بگیرند. مانند زمان اوباما، اعراب خلیج فارس آمریکا را تحریک به اقدام علیه ایران میکردند و اوباما تاکید داشت که شما همسایه هستید و باید مشکلات خود را حل کنید.»
فرجی راد تاکید کرد: «بنابراین اپوزیبسیون نظام و کشورهای مخالف و رقیب ایران در منطقه با شکست ترامپ شرایط بهتری پیدا نخواهند کرد و احتمالاً از قدرت و تواناییشان علیه ایران نیز کاسته شود.»
فرجیراد درباره اینکه آیا با حضور بایدن ائتلاف نظامی منطقهای علیه ایران تشکیل میشود، گفت: «ترامپ دشمن شماره یک ایران بود، کشورهای عرب منطقه به خاطر اینکه به شدت وابسته به دولت ترامپ بودند نمیتوانستند در جهت مخالف سیاست آمریکا و ترامپ حرکت کنند. اما اگر بایدن سیاست اوباما را دنبال کند، عربستان و متحدان منطقهایاش را ناامید خواهد کرد، این وضعیت باعث میشود که این کشورها از وضعیت تهاجمی علیه ایران خارج شوند و به سمت گفتگو و تعدیل روابط با ایران حرکت کنند. البته ممکن است این کشورها برای بازگشت به مذاکره با ایران پیش شرطهایی داشته باشند، مثلاً عربستان بحث یمن را مطرح کند.»
سفیر سابق ایران در نروژ در پاسخ به این سؤال که ممکن است ایران و دولت جدید آمریکا وارد مذاکره شوند و آیا این مذاکرات در دولت روحانی اتفاق میافتد یا باید منتظر دولت جدید در ایران بود، گفت: «اگر آمریکا آمادگی داشته باشد به برجام برگردد با همین دولت میتواند شروع کند. مذاکره با ایران، مذاکره با حاکمیت است. سیاست خارجی در بحث کلان با هدایت رهبری است و دولت هم اجرا میکند. البته ممکن است اگر مذاکراتی شروع شود در این دولت تمام نشود، اما اینطور نیست که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد و ایران بگوید منتظر باشید تا در ایران انتخابات برگزار شود و بعد مذاکره کنیم.»
فرجیراد درباره برخی تحلیلها مبنی بر اینکه با پیروزی بایدن احتمال حمله اسرائیل به ایران افزایش مییابد، گفت: «اصلاً بحث حمله اسرائیل به ایران موضوعیت ندارد. اسرائیل چگونه میخواهد به ایران حمله کند اگر یک کشور منطقه با اسرائیل همکاری کند باید منتظر پاسخ سخت ایران باشد. مثلاً امارات اگر بخواهد این اجازه را به اسرائیل بدهد باید منتظر خسارات عمیق و فاجعه باری باشد که از پاسخ ایران دریافت میکند. اگر حمله از سرزمینهای اشغالی باشد باز هم با پاسخ سخت ایران روبهرو میشود. با برنامه موشکی ایران، حضور نیروهای ایران در سوریه و تقویت حزب الله در لبنان اسرائیل چگونه میخواهد به ایران حمله کند و پاسخی دریافت نکند؛ بنابراین این ادعاهای همهاش تهدیدهای پوچ است. اسرائیل هیچوقت حریف ایران نمیشود و هیچوقت این کار را نخواهد کرد.»