رویکرد «جو بایدن» نسبت به ایران چیست؟

کبنا ؛کمتر از یک ماه مانده به انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا نظرسنجی‌ها حکایت از برتری جو بایدن نسبت به دونالد ترامپ دارد. بایدن که منتقد سیاست‌های ترامپ است وعده داده در صورت ریاست جمهوری به برجام بازخواهد گشت. همین موجب شده تا برخی از تغییر سیاست‌های آمریکا نسبت به ایران در صورت انتخاب بایدن سخن بگویند.
 امید به تغییر سیاست‌های آمریکا در صورت روی کار آمدن بایدن در حالی است که مواضع جناح دموکرات در انتقاد از سیاست‌های فعلی دولت ترامپ و حداکثری کردن فشار‌ها علیه ایران مبهم است. تنها انتقاد دموکرات‌ها به دولت ترامپ در این باره این است که نه تنها سیاست‌های دولت هیچ تأثیری در شکست دولت ایران و پذیرش خواسته‌های ایالات متحده نداشته، بلکه فقط به انزوای ایالات متحده در سطح بین‌المللی منجر شده است.
اظهارنظرات مبهم بایدن و تیمش در قبال ایران این پرسش را پیش می‌کشد که در صورت انتخاب بایدن، رویکرد او در قبال ایران چه خواهد بود؟ آیا بایدن تحریم‌های ترامپ را لغو می‌کند؟ آیا بازگشت او به برجام بدون پیش شرط خواهد بود؟
بازگشت بایدن به برجام بدون پیش شرط نیست
رحمان قهرمانپور کارشناس مسایل بین‌الملل در این باره اظهار کرد: دو مسئله کلی را نباید فراموش کرد. آمدن بایدن بیشتر از ترامپ به نفع ایران است. حداقل سودی که برای ایران دارد روند فعلی دولت ترامپ در تشدید و اعمال بی حساب و کتاب تحریم‌ها را متوقف می‌کند و خود این اتفاق مثبتی است که عقلانیت در روابط دو طرف را بیشتر می‌کند و زمینه را برای کاهش احتمالی تنش‌ها در روابط فراهم می‌کند.



وی افزود: مسئله بعدی این است که به هرحال در سیاست خارجی آمریکا روند‌هایی در حال ظهور و شکل گیری است که خیلی هم به بودن یا نبودن ترامپ بستگی ندارد و اگر بایدن هم بیاید بر اساس این روند‌ها عمل خواهد کرد. یکی از این روند‌ها این است که آمریکا می‌خواهد حضورش را در منطقه کمتر کند. این ربطی به بایدن یا ترامپ ندارد و اگر بایدن بشود انتظار داریم که روند کاهش حضور آمریکا در منطقه خاورمیانه تداوم داشته باشد.
این کارشناس درباره سیاست بایدن نسبت به تحریم‌های ایران و برجام عنوان کرد: به صورت اصولی و کلی نظر بایدن نسبت به برگشت به برجام مثبت است، اما بدون پیش شرط نیست. چون هر کشوری منافع و سیاست خود را لحاظ می‌کند. آقای بایدن هم اگر پیروز شود در عمل خواهد دید ترامپ بخشی از اعمال فشار را برای ایران طی کرده بنابراین او سعی خواهد کرد تا از مسیری که ترامپ طی کرده برای گرفتن امتیاز از ایران استفاده کند. کما اینکه اعلام کرده آمریکا در صورتی به برجام بر می‌گردد که ایران هم به تعهدات خود عمل کند. پس این بازگشت ناگهانی و بدون پیش شرط نخواهد بود.
وی افزود: درباره ایران هم همینطور خواهد بود. ایران هم هزینه داده است. قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های ترویستی، شهید سلیمانی و اعمال فشار اقتصادی و تحریم‎ها. هزینه‌هایی که دولت آمریکا پس از خروج از برجام به ایران تحمیل کرده و ایران هم در پی این است تا این هزینه‌ها را جبران کند تا به تعهدات خودش عمل کند. اما در دیپلماسی لزوم اراده شرط اصلی است یعنی اگر اراده دو کشور بر این باشد برجام احیا شود غلبه بر این مشکلات سخت و دشوار نیست.
قهرمانپور با توجه به اظهاراتی مبنی بر این‌که بین بایدن و ترامپ برای ایران فرقی وجود ندارد، گفت: این افراد دنبال تبیین وضع موجود هستند. در عالم سیاست همیشه این مسایل هست. اگر اینطور به صحنه نگاه کنیم در واقعیت تغییری به وجود نخواهد آمد. کسانی که این را می‌گویند نمی‌توانند تغییر را توضیح بدهند. نمی‌توان درباره پست مهم ریاست جمهوری آمریکا ادعا کرد این دو فرد برای ایران فرقی ندارند. مشخص است تفاوت‌هایشان زیاد است.
وی ادامه داد: اگر منظور از تغییر این باشد که بایدن سیاست خارجی ترامپ را نسبت به ایران صد در صد تغییر می‌دهد این غیرممکن است. اما باید دید میزان تغییر چقدر است. اگر بگوییم صد در صد تغییر می‌کند اغراق کردیم و اگر بگوییم اصلا تغییر نمی‌کند باز هم اغراق کردیم. مسئله اصلی این است که درجه تغییر را تعیین کنیم.
این کارشناس همچنین درباره اهمیت موجودیت اسرائیل برای آمریکا در نوع رابطه بایدن با ایران خاطرنشان کرد: آمریکا همیشه دغدغه اسرائیل را داشته است و دموکرات‌ها بیش از جمهوریخواهان دغدغه اسرائیل را داشتند، ولی این دغدغه در این ۴۰ سال موجب نشده آمریکا به ایران حمله کند؛ بنابراین این دغدغه در دولت بایدن هم وجود دارد و بر سیاست‌های بایدن نسبت به ایران هم تاثیر خواهد گذاشت. ولی همانطور که مشاوران بایدن اعلام کردند اولویت دولت بایدن این است که سیاست دو دولت درباره فلسطین اجرا شود. پیش بینی می‌شود مثل زمان اوباما در صورت پیروزی بایدن فشار آمریکا بر اسرائیل برای پایبندی به سیاست دو دولت بیشتر شود.
بایدن تمرکز را از فشار‌های حداکثری به تحریم‌های هوشمند می‌برد
مهدی مطهرنیا عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسایل بین الملل در این باره در گفتگو با فرارو اظهار کرد: روی کار آمدن احتمالی بایدن در ریاست جمهوری در مرحله نخست، فضای روانی مناسبی در ایران پدید می‌آورد که این فضا ماندگار نیست. چون رویکرد‌های بایدن در تاکتیک‌ها و تکنیک‌ها متفاوت از ترامپ تلقی می‌شود، اما در عمل استراتژی و سیاست کلان و دکترین ایالت متحده آمریکا در برابر ایران تغییر نخواهد کرد.
وی افزود: با انتخاب بایدن ادبیات موضوعی از فشار‌های حداکثری به تحریم‌های هوشمند تغییر می‌کند و دامنه تحریم‌ها از پرونده هسته‌ای ایران، ادعای دخالت ایران در امور منطقه و حمایت از تروریسم به پرونده حقوق بشر گسترش پیدا می‌کند و بدین ترتیب تحریم‌های هوشمند در ادامه فشار حداکثری ترامپ استمرار بخشیده می‌شود و همانگونه که فشار‌های حداکثری ترامپ ادامه تحریم‌های فلج کننده دوران اوباما بود ما شاهد استمرار اصطحکاک بین تهران و واشنگتن خواهیم بود.
این کارشناس ادامه داد: علاوه بر این، ما شاهد فضایی می‌شویم که با روی کار آمدن بایدن یک جانبه‌گری‌های قدرتمندانه و غرورآمیز ترامپ به کناری می‌رود و زمینه‌های استفاده از دیپلماسی دموکرات‌ها با تجربه‌های نیم قرن جو بایدن و تیمش فراهم می‌شود. همچنین همگرایی‌های میان کشور‌های متحد با ایالت متحده آمریکا علیه تهران افزایش پیدا می‌کند.



مطهرنیا گفت: از طرف دیگر هم، روی کار آمدن بایدن چین و روسیه را در مسیر مخالفت با آمریکا بیشتر از گذشته به حاشیه می‌راند. چرا که دیپلماسی ایالات متحده آمریکا در زمان بایدن با توجه به جهت گیری‌های دموکرات‌ها و توانایی آن‌ها در نزدیک شدن به پکن و مسکو در زمینه‌های بین‌المللی بیش از دوران ترامپ خود را به نمایش می‌گذارد. همانطور که در زمان اوباما این معنا موجب شد تا ایران در نهایت تحت عنوان نرمش قهرمانانه پای میز مذاکره با آمریکا بنشیند و برجام امضا شود. اما برجام به یک تعهدنامه تبدیل نشد و در قالب توافقنامه زمینه‌های مدیریتی همکاری‌های بین المللی با ایران و محاصره منطقه‌ای تهران را توسط آمریکا فراهم آورد.
او اضافه کرد: در زمان اوباما بود که مسئله ناتو عربی برجسته شد. باز هم در زمان او بود که دکترین نظامی آمریکا علیه تهران و پیونگ یانگ به تصویب رسید و زمینه‌های فشار‌های بیشتر بر جمهوری اسلامی از منظر تحریم‌های هوشمندانه فراهم شد. حالا باز با روی کار آمدن بایدن احتمال تقویت این تحریم‌های هوشمند وجود دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: تنها نکته مثبت روی کارآمدن بایدن این است که دولت ترامپ با ادبیات خشن و غیرفاخر نسبت به تهران و رهبران جمهوری اسلامی ایران کنار می‌رود و این می‌تواند از سوی ایران به عنوان فرصتی برای بازگشت به میز مذاکره مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. اما آنچه مسجل است بازگشت تهران به پای میز مذاکره دراین وضعیت نشان دهنده تاثیر فشار‌های حداکثری ترامپ بر ایران محسوب خواهد شد؛ بنابراین باید بگوییم بایدن از آن‌ها و میراث ترامپ بهره‌برداری خواهد کرد.
او افزود: بایدن قول داده است به برجام بازگردد به همان اندازه هم قول داده است فشار‌های بین المللی را بر ایران افزایش بدهد اگر این دو گزاره جدی سیاست بایدن را مورد توجه قرار بدهیم به نظر می‌رسد بعید است بایدن تحریم‌ها علیه ایران را بردارد. در نهایت هم بازگشت آمریکا به برجام با شروطی همراه خواهد بود که این شروط به تحریم‌های دوران ترامپ پوشش خواهد داد.
مطهرنیا ادامه داد: ایران با بازگشت آمریکا به برجام مجبور است به وضعیت قبل از خروج پلکانی به برجام بازگردد. مزید بر آن باید پای میز مذاکره‌ای بنشیند که نه تنها در باب پرونده هسته‌ای است بلکه در مورد پرونده‌های باز موجود در آمریکاست. همچنین بازگشت آمریکا به برجام توسط بایدن، قدرت آمریکا را برای فعال کردن عملیات ماشه افزایش خواهد داد؛ عملیاتی که در زمان ترامپ فعال شده بود، اما با همگرایی کشور‌های متحد آمریکا مواجه نشد و این کشور‌ها آمریکا را همراهی نکردند. بدین ترتیب ایران مجبور خواهد شد برای برداشته شدن تحریم‌ها و ورود به یک عرصه جدید شروط تیم بایدن را پذیرا شود که این خود می‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران با توجه به رویکرد انقلابی سیستم حاکم قدرت در ایران یک چالش جدید باشد.