نسل امروز پرسش‌هاي بي پاسخ دارد

کبنا ؛صادق زيباكلام: ما امانت دار و روايت گر خوبي، براي نسل‌هاي بعدي نبوديم. تطبیق میزگرد
عصر شنبه صادق زیباکلام، حسن غفوری‌فرد و غلامعلی رجایی در خانه اندیشمندان علوم انسانی حضور یافتند تا از ناگفته‌های انقلاب بگویند. برنامه، نشست‌هایی سه‌گانه است که خانه اندیشمندان علوم انسانی، انجمن اندیشه و قلم، بنیاد اندیشه و احسان توحید و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران به مناسبت دهه فجر و آغاز چهل سالگی نظام جمهوری اسلامی تدارک دیده‌اند. ابتدا مجری از سخنرانان پرسید: به عنوان جوان گذشته و فعال سیاسی، بفرمایید چرا انقلاب شد؟ و چرا مردم در سال 57 به خیابان‌ها ریختند؟ سپس، صادق زیباکلام استاد دانشگاه و فعال سیاسی در پاسخ اظهار کرد: انقلاب برای نسل‌های پس از انقلاب پر از سؤال است. خداوند سه دختر به من داد اولی حزب‌اللهى شد و در دوران دانشجویى مسئول بسیج دانشگاه بود. ولی دختر وسط انقلابی از آب درنیامد زمانى که دانشجوی مهندسی صنایع بود از من می‌پرسید سال 57 فکر می‌کردید چه‌کار می‌کنید؟ وانمود می‌کردم این سؤال را متوجه نشده‌ام چون آدم نمی‌داند از کجا شروع کند. البته پس از حوادث سال 88 دیگر این سؤال را از من نپرسید بلکه پرسش وحشتناک‌تری از من کرد. او پرسید سال 57 فکر هم می‌کردید؟ و دیگر هیچ‌وقت درباره انقلاب حرفی نزد و سؤالی نپرسید. استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: چند وقت پیش به رشت می‌رفتیم در گردنه منجیل به او گفتم این گردنه بخشی از تاریخ ایران است چون جلوی جنگلی‌ها را گرفت و نگذاشت آنها به سمت قزوین و سپس تهران بیایند. ابتدا چیزی نگفت ولی پس از مدتی پرسید کاش می‌آمدند و سرنوشت ما تغییر می‌کرد، تا خود رشت لال شدم و چیزی نگفتم. زیباکلام با بیان اینکه «هر سال دهه فجر جشن گرفته می‌شود اما حس می‌کنم نسل‌های پس از انقلاب نسبت به انقلاب اسلامی بیگانه‌تر می‌شوند»، یادآور شد: شاید باورتان نشود اگر از دانشجویان درس انقلاب اسلامی، بین انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی نظرسنجی کنند دانشجویان به انقلاب مشروطه علاقه بیشتری نشان می‌دهند و تعجب هم نمی‌کنم چون در طول ترم بارها در دانشگاهی که رضاشاه (دانشگاه تهران) ساخته، دانشجویان از من می‌پرسند به این چیزها که می‌گویی اعتقاد داری؟ این مشکل به وجود آمد چون ما امانت‌دار و روایتگر خوبی نبودیم. استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه «ما انقلاب نکردیم که مرگ بر آمریکا بگوییم و انقلاب را صادر کنیم»، یادآور شد: امروز سؤال اساسی این است که «چه شد گفتمان آزادیخواهی پس از انقلاب به حاشیه رفت و جای آن را گفتمان امروز یعنی مرگ بر آمریکا و صدور انقلاب گرفت؟» اگر در پاییز و زمستان 57 به شکلی تصادفی از دو هزار تن درباره شعارها علیه رژیم شاه نظرسنجی می‌شد، فکر می‌کنید چه نتیجه‌ای به‌دست می‌آمد؟ وی افزود: شما هر قضاوتی که می‌خواهید بکنید ولی نمی‌توانید رأی 5/98 درصدی به جمهوری اسلامی در دوازدهم فروردین 58 را کتمان کنید. با هر تعبیری که از انقلاب دارید، نمی‌توانید از گذشته و این آمار فرار کنید. این رأی همه ملت از چپ، راست، مذهبی و مارکسیست بود.
اندر چرایی احساس برخی‌ها
زیباکلام در ادامه با طرح این پرسش که «چرا برخی احساس می‌کنند پهلوی‌ها احیا شده‌اند؟» و با تأکید بر اینکه «این تجدید کاذب است»، گفت: این اتفاق به واسطه این نیست که نسل جدید مطالعه کرده است بلکه این نسل نسبت به شرایط فعلی سرخورده شده و نگاهی نوستالژیک به گذشته پیدا کرده است. آیا در سال‌های نخستین پیروزی انقلاب اسلامی، کسی به پهلوی روحت شاد می‌گفت و اساسا پهلوی‌ها جذابیتى داشتند؟ اگر کسی چنین چیزی می‌گفت، پاسخش بغض و کینه مردم بود. وی اظهار داشت: ما همان‌قدر که درباره خود انقلاب و اهداف و چرایی پیروزی انقلاب به خطا رفته‌ایم و عقاید خود را جای واقعیت تاریخ جا زده‌ایم، به پهلوی‌ها نپرداخته‌ایم. به همان شکلی که درباره انقلاب افسانه‌سرایی و خیال‌بافی کردیم درباره طرف مقابل (رژیم شاه) هم به بیراهه رفته‌ایم.
پیروزی انقلاب
جلسه با سخنان غلامعلی رجایی، فعال سیاسی و نویسنده ادامه یافت. او با بیان اینکه «معتقدم مردم به هدایت‌های امام(ره) اعتماد کردند و چون به او اعتماد داشتند در خودروی انقلاب نشستند و پیش رفتند»، گفت: حضرت امام شخصیتی شناخته شده و قابل اعتماد برای مردم بودند. رجایی با تأکید بر اینکه «نباید به انقلاب سطحی نگاه کنیم»، اظهار کرد: در آن دوران حتی یک پاسبان می‌توانست بازار تهران را تعطیل کند، هم سن و سال‌های ما این موضوع را می‌دانند و واقف هستند که انقلاب بی‌دلیل به وقوع نپیوست. روح امام گویی در تار و پود ملت دمیده شده بود و با وجود بعد مسافت، نکته به نکته اوامر و سخنان امام را پیگیری و اطاعت می‌کردند. وی با اشاره به حقیقت شکنجه‌های رژیم پهلوی گفت: از زندانیان قبل از انقلاب هستم و شکنجه‌های رژیم پیشین را با تمام وجود تجربه کرده‌ و دیده‌ام که دوستم زیر شکنجه دوام نیاورد و بعد از 45 دقیقه جان خود را از دست داد. در آن دوران هیچ‌کس در داخل کشور هیچ برنامه‌ای نداشت، زندانیان هر لحظه منتظر اعدام بودند، مرحوم هاشمی رفسنجانی می‌گفت هر وقت بلندگوی زیر هشت روشن می‌شد منتظر بودم اکبر هاشمی رفسنجانی را برای اعدام صدا کنند. این فعال سیاسی اضافه کرد: ما گاه در تحلیل‌هایمان دچار افراط و تفریط می‌شویم. برخی می‌گویند امام نمی‌دانست چه نوع حکومتی می‌خواهد؛ من می‌گویم ایشان از زمانی که در نجف بودند می‌دانستند چه نوع حکومتی برای آینده ایران می‌خواهند. من کتابی نوشتم تحت عنوان «امام به روایت امام». یعنی امام را از زبان خودشان روایت و معرفی کردم. امام در نجف به روشنی می‌گفت حکومت اسلامی را می‌خواهد پیاده کند. رجایی با تأکید بر اینکه «اساس اعتراض حضرت امام این بود که چرا اصل سوگند به قرآن را از قانون اساسی حذف کردند»، یادآور شد: اینگونه نیست که برخی می‌گویند امام و مردم بدون دلیل بر حکومت شوریدند. اطرافیان شاه خیرخواه او نبودند و یاد گرفته بودند تحلیل‌های دروغ تحویلش بدهند؛ از طرفی هم خود شاه فکر می‌کرد از همه بیشتر می‌فهمد و حق دارد هر تصمیمی را بگیرد.
تفاوت‌های انقلاب با کودتا
بخش پایانی نشست ناگفته‌های انقلاب نیز به سخنان حسن غفوری‌فرد عضو حزب مؤتلفه اسلامی اختصاص داشت. او با اشاره به تفاوت‌های انقلاب با کودتا گفت: انقلاب اسلامی ایران به دلیل تحولات عمیقی که ایجاد کرد و همچنین حضور همگانی مردم در فرایند آن، حقیقی‌ترین انقلاب یکصد سال اخیر جهان بوده است. از این روست که همه دپارتمان‌های علوم سیاسی دنیا بر ویژگی متمایز انقلاب ایران تأکید کرده‌اند. عضو حزب مؤتلفه اسلامی در پاسخ به این پرسش که «چرا انقلاب کردیم»، گفت: یکی از عواملی که باعث شد مردم ایران انقلاب کنند تحقیر مردم توسط رژیم شاه بود. یکی از نمادهای این تحقیر، جدا شدن بحرین از ایران بود. بحرین استان 14 ایران بود که ملکه انگلیس به شاه دستور داد از ایران جدا شود و با همکاری سازمان ملل طوری وانمود کردند که انگار مردم بحرین خواهان جدایی از ایران هستند؛ بنابراین به این شیوه بحرین را از ایران جدا کردند و هویدا گفت بحرین دختری بود که بزرگ شد و شوهرش دادیم. وی افزود: تنها مسأله‌ای که می‌تواند پیروزی انقلاب با دست خالی را تبیین و تحلیل کند، اشاره به عامل کمک‌ها و امدادهای غیبی است. امام به مسیر خود اعتقاد داشت و این اعتقاد را به بدنه انقلاب تزریق کرده بود. وی با بیان اینکه «هر کس از مسیر حق دور شود تحقیر خواهد شد»، اظهار کرد: کار شاه به جایی رسید که فرمانده گارد شاهنشاهی که باید معتقدترین فرد به شاه باشد در رادیو رسما اعلام کرد که ما در خدمت انقلاب مردم ایران هستیم. این یعنی اینکه شاهی که می‌خواست مردم را تحقیر کند خود به اوج ذلت افتاد.