قمار آخر ترامپ

در روند فشار حداکثری امریکا علیه ایران، ترامپ بعد از ناتوانی در شکست اراده مقاومت و ایستادگی مردم ایران با خروج از برجام و تحمیل تحریم‌های اولیه و ثانویه در سال‌های ۹۷ و ۹۸ و بعد از ناکامی در لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در نشست هفته گذشته شورای امنیت سازمان ملل، این بار به مکانیزم ماشه که باید آن را مهم‌ترین ضعف این توافق هسته‌ای برای ایران قلمداد کرد، امید بسته است. مکانیزم ماشه؛ ساز و کاری در توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران است که اجرای تعهدات طرفین را تضمین می‌کند.

بر اساس برجام، ساز و کار رفع اختلاف در مورد نقض فاحش برجام به این شکل تعیین شده است که اگر عضوی از هشت عضو توافق، که یک جانب آن ایران، طرف دیگر اتحادیه اروپا و اعضای دیگرش آلمان و پنج عضو دائمی شورای امنیت شامل امریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین هستند واکنون که امریکا خارج شده، چهار عضو دیگر اگر ادعا کنند که یکی از طرفین قرارداد نقض کننده برجام است، برای حل این اختلاف، بر اساس بند ۳۶ و ۳۷، کمیسیون ویژه‌ای متشکل از معاونان وزرای خارجه برای رسیدگی به تخلفات برجامی پیش بینی شده و فرآیند آن شامل چهار مرحله است؛ مرحله اول اگر در نشست کمیسیون معاونان وزرای خارجه، به توافق نرسند در مرحله دوم اجلاس وزیران امور خارجه موضوع را بررسی می‌کند، اگر بازهم به راه حلی نرسیدند در مرحله سوم تشکیل کمیته ویژه است که متشکل از نماینده ایران، نماینده طرف اروپایی و یک کشور بی طرف خواهد بود. اگر در این کمیته هم به نتیجه نرسد، در مرحله چهارم یا آخر به شورای امنیت می‌رسد. شورای امنیت هم حداکثر ۳۰ روز مهلت دارد به این اختلاف‌ها فیصله دهد. اگرهمه اعضای شورای امنیت به توافق برسند که قطعنامه جدیدی صادر خواهد شد، و طبق همان قطعنامه رفتار می‌کنند. اما اگر به هر دلیلی قطعنامه صادر نشد، بر اساس مکانیزم مذکور تحریم‌های ایران باز می‌گردد.

اکنون، اما به رغم این‌ساز وکار، شامگاه پنج‌شنبه ۳۰ مردادماه پمپئو، وزیر خارجه امریکا با حضور در محل سازمان ملل درخواست امریکا برای اعمال مکانیزم ماشه علیه ایران را به دبیر کل شورای امنیت سازمان ملل تحویل داده وکلی کرافت، نماینده دائم امریکا در سازمان ملل متحد روز پنج‌شنبه (۲۰ اوت) مدعی شد با ارائه سند مذکور روند فعال شدن مکانیزم موسوم به ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای سازمان ملل متحد علیه ایران رسماً فعال شده است!

به گزارش خبرگزاری‌ها؛ بعد از این اقدام، بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترکی خطاب به رئیس شورا نوشتند:

«آلمان، فرانسه و بریتانیا دیگر امریکا را براساس قطعنامه ۲۲۳۱ عضو برجام نمی‌دانند و بنابراین اعلامیه امریکا (برای فعال کردن مکانیزم ماشه) را مؤثر نمی‌دانند». مبتنی بر این بیانیه با توجه به خروج امریکا از برجام اقدام امریکا در فعال کردن این مکانیزم «تأثیر حقوقی» ندارد و این کشور عملاً نمی‌تواند مکانیزم را فعال کند. این سه کشور در پایان نامه به رئیس شورای امنیت نوشتند: «ما به عنوان طرف‌های متعهد برجام معتقدیم که باید به تلاش برای رسیدگی به مسائل جاری ناشی از عدم پایبندی سیستماتیک ایران به تعهداتش در برجام ادامه دهیم.» روسیه و چین هم در نامه‌های جداگانه‌ای به رئیس شورای امنیت اقدام امریکا را «نامشروع» خوانده‌اند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هم در پی درخواست امریکا از سازمان ملل متحد برای فعال کردن مکانیزم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، تأکید کرد که واشینگتن را نمی‌توان عضو مشارکت کننده در برجام دانست. به گزارش بی بی سی؛ آقای بورل روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای نوشت که ایالات متحده روز ۸ مه ۲۰۱۸ به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و از این رو نمی‌تواند بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار تحریم ایران با استفاده از مکانیزم ماشه شود. وی سپس تأکید کرد که او به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام از هر ابزار ممکنی استفاده می‌کند تا نسبت به اجرای کامل برجام از جانب همه طرف‌ها و محافظت از آن اطمینان یابد.

۱. امریکا در گام قبلی، یعنی تلاش برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران شکست سختی را متحمل شد و برای اولین بار در تاریخ تشکیل سازمان ملل به جز دولت دست نشانده امریکا در جزیره کوچک دومینیکن، ۱۳ عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل با امریکا همراه نشدند، اما در این مرحله تمامی اعضا اعلام کرده‌اند که با اقدام امریکا در اعمال این مکانیزم مخالفند.

۲. در روند اعمال فشار حداکثری و دو پرونده اخیر، به رغم تلاش امریکا برای انزوای ایران، این امریکاست که در میان قدرت‌های مطرح جهان منزوی شده است.

۳. نقطه امید امریکا در اعمال این مکانیزم، تنها نفوذش روی دبیرکل سازمان ملل متحد است. گوترش در چند پرونده مهم نظیر نادیده گرفتن حقوق مردم یمن وپایمال کردن حقوق کودکان یمنی و تطهیر رژیم سعودی به دلیل نیاز به کمک‌های مادی این رژیم و... نشان داد که عملاً مهره زیر دست امریکاست.

۴. بسیاری از کارشناسان معتقدند مسیری را که امریکا در این پرونده آغاز کرده به دلیل مخالفت سایر اعضای دارای حق وتو می‌تواند به فروپاشی ارکان سازمان ملل بینجامد.

۵. این اقدام می‌تواند باعث نابودی برجام شود، چون در صورت بازگشت تحریم‌ها، ایران بزرگ‌ترین مشوق و انگیزه برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود را از دست خواهد داد.

۶. امریکا طی ماه‌های اخیر بی نظیرترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران اعمال کرده و عرصه‌ای برای تحریم ایران باقی نمانده که بتواند تحریم جدیدی علیه ایران اعمال شود، حتی در تحریم‌های معطوف به قطعنامه‌های سازمان ملل، صدور نفت ایران وباز گشت وجوه آن شامل تحریم‌ها نیست، اما امریکایی‌ها در تحریم‌های اولیه وثانویه خود ایران را از فروش نفت ودریافت مطالبات خود از کشور‌ها محروم کرده‌اند.

۷. مکانیزم ماشه وبازگشت تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های سازمان ملل تنها می‌تواند شامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران شود، که در آن صورت ضمن مختومه شدن پرونده برجام، نوبت به ایران می‌رسد که با عدم اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در گام اول وبعد از آن در گام دوم خروج از NPT را اعلام کند و در این صورت ایران دیگر تعهدی ندارد که مشمول تحریم‌های سازمان ملل شود.

۸. اگر چه ممکن است کشور‌های اروپایی تلاش کنند در بستر این شرایط باگذراندن قطعنامه‌ای دیگر روند لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به تعویق انداخته ویا به این بهانه شروط دیگری را بر ایران تحمیل کنند، اما از آنجایی که ایران به تمام تعهدات برجامی خود عمل کرده، هیچ شرط جدیدی از سوی ایران پذیرفته نیست.

۹. انتظار ایران این است که دبیر کل سازمان ملل ودیگر قدرت‌های جهانی، برای حفظ حیثیت این سازمان و بقای سازوکار‌های کنونی- اگرچه ظالمانه و علیه کشور‌های ضعیف است- عمل کرده و در مقابل امریکا بایستند، وگرنه ایران همچون گذشته قادر است از منافع امنیت ملی خود حفاظت ودر برابر فزون خواهی‌های کاخ سفید بایستد. بدیهی است که در صورت اعمال این مکانیزم مسئول هزینه‌های ناشی از آن بر نظام بین‌الملل وکشور‌های منطقه، شخص دبیرکل وسران رژیم‌های مزدور امریکا در منطقه هستند که در این دوپرونده مشوق ترامپ بوده‌اند.