در جهان هیچ چیز بهتر از راستی نیست اما...

کبنا ؛سید کرامت هاشمی‌عنا
با خواندن تیتر بالا شاید اذهان شما ناخواسته به هر سمت و سویی هدایت شود اما موضوع بحث هواشناسی است. از دیرباز اطلاع از اوضاع جوی برای بشر از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین تمامی نگاه‌ها به کارشناسان و متخصصین اداره هواشناسی در امور پیش بینی معطوف می‌شود، از آنجائی که در استان کهگیلویه و بویراحمد چند سالی است که پیش‌بینی‌های اوضاع جوی و شرایط آب و هوایی از طریق اداره هواشناسی استان در قالب تحلیل تصاویر ماهواره‌ای انجام می‌شود و بعضی از این پیش‌بینی‌ها به دلایل گوناگون از دقت پایین و با درصد خطای زیادی همراست، اما می‌توان اغلب این خطاها را به رفتار و مکانیسم پیچیده شرایط جوی منتسب کرد. هدف از این نوشتار مقایسه‌ای بین پیش‌بینی های سنتی هواشناسی در اعصار قدیم و جدید و مهمتر از همه جواب به این پرسش که چرا با این همه پیشرفت تکنولوژی و ابزارهای مفید در علم هواشناسی هنوز هم نمی توان در زمینه پیش بینی هوا با قطعیت سخن گفت؟ در گذشته های دور که استفاده از ابزارهای مدرن هواشناسی امکان پذیر نبود، پیش‌بینی‌های هوا بر اساس فنون تجربه و تکرار پدیده‌ها در طول سال انجام می‌شد. به عنوان مثال: ۱-  ابر سرخ در هنگام شب نشانه بارش شدید است۲- بارش شدید صبح آفتاب شدید ظهر را به دنبال دارد۳- غالبا پاییزهای پر بارش، زمستان‌های کم بارش را به دنبال دارند۴- اگر در لحظات غروب خورشید، آسمان قرمز رنگ شود، روز بعدی معمولاً بدون ابر و صاف خواهد بود ۵- ابرهای سیاه و تیره بیشتر باران زا و ابرهای سفید و یکدست بیشتر برف‌زا هستند۶- در روزهای زمستان اگر باد از سمت غرب و جنوب غرب بوزد(باد چپ) روزهای بعد احتمال بارندگی وجود دارد. ۷- اگر در روز بعد از بارندگی هوا بشدت گرم شود احتمال بارش مجدد وجود دارد. یا در صبحگاه زمستان و پاییز شبنم بر روی علف نشان از پایداری هوا و نبود بارش دارد.
علف گر زشبنم ز تن جامه دارد/نبینی تو هرگز که باران ببارد
گر از نم نبینی نشانی زدامان صحرا پگاه بهاری/نخسبی مگر آسمان بر تو باران ببارد
و بسیاری از پیش‌بینی‌های شهودی دیگر...
حتی با استخراج و پردازش میلیون‌ها مورد اطلاعات و استفاده از مدرن‌ترین کامپیوتر‌ها و مدل‌های پیش‌یابی هوا، کارشناسان هواشناسی نمی‌توانند پیشگویی دقیقی در مورد وضعیت آب و هوا ارائـه کنند چون در اتمسفر زمین نوعی توربلانس و آشفتگی خاصی برقرار است. شما حتماً بارها در برابر این پرسش قرار گرفته‌اید که وضعیت هوا فردا چگونه خواهد بود؟ آیا باران خواهد بارید؟ یا خورشید درخشان خواهد بود؟ آیا بادی شدید خواهد وزید یا نسیمی دل انگیز؟ هوا مرطوب است یا خشک؟ پاسخ این پرسش‌ها را هر روز در بخش پیش‌بینی هوا در همه جا، در اخبار رادیو، تلویزیون، روزنامه‌ها و اینترنت می‌توانید بیابید.
اما این پیشگویی‌ها چگونه انجام می‌گیرند؟ محققان امور هواشناسی جدیدترین اطلاعات واصله برای مثال درباره فشار هوا، وزش باد، ردیابی مسیر توده‌های هوا و دمای هوا را در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته و محاسبه می‌کنند و در پایان به عنوان نتایج کار خود می‌توانند هوای چند ساعت و حتی چند روز آینده را پیشگویی کنند. اینگونه پیشگویی هوا که از طریق محاسبه ارقام و اعداد مختلف با یکدیگر به دست می‌آید، در سراسر جهان شیوه‌ای بسیار متداول است. اما بسیاری از اوقات نیز با درصد خطای زیادی همراست. نه به این خاطر که متخصصان هواشناسی در کار خود سهل‌انگاری می‌کنند بلکه به این دلیل که در اصل، کل تغییرات هوا را نمی‌توان از قبل پیش‌بینی کرد به جهت اینکه «هوا را شرایط آنی، زودگذر و لحظه ای مکانیسم های جوی تعریف می‌کنیم». از آنجائی که شرایط آب و هوایی یک محل تحت تأثیر عوامل سیاره‌ای(بیرونی) و عوامل محلی(درونی) قرار دارند بنابراین از روی تصاویر ماهواره ای می توان با دقت بالایی مسیر و زمان ورود عوامل سیاره ای را پیش بینی نمود اما این پایان کار نیست و دسته دوم که عوامل محلی یا درونی هستند می‌توانند سیستم‌های سیاره‌ای را تحت تأثیر خود قرار دهند و تمامی محاسبات را دچار تردید نمایند. به عنوان مثال در استان کهگیلویه و بویراحمد شرایط توپوگرافی(عوامل محلی از جمله ارتفاع) سبب شده یاسوج و سایت‌های همجوار آن، اقلیمی متفاوت نسبت به شهرهای هموار گرمسیری داشته باشد. با این تفاسیر نقش متخصصان و کارشناسان در امور پیش بینی هوا پررنگ تر خواهد شد و باید تمامی تجربیات و دانش خود را در زمینه ارائه یک گزارش جامع و مانع به کار گیرند. به امید آن روزی که تلاش و کوشش متخصصین علم هواشناسی در جهت ارائه پیش‌بینی‌های درست و کم نقص به ثمر بنشیند. در نوشته‌های بعدی سعی خواهیم نمود مطالب جالبی پیرامون علم زیبای هواشناسی به محضر مخاطبان عزیز عرضه نمائیم.