حمله به ایران، سکوت در اوکراین؛ استراتژی دوگانه ترامپ چیست؟

کبنا ؛مکث بوت ستون نویس روزنامه واشنگتن پست و عضو ارشد شورای روابط خارجی آمریکا نوشت، در ۱۹ ژوئن، همزمان با افزایش فشارها بر دونالد ترامپ برای پیوستن به عملیات هوایی اسرائیل علیه ایران، رئیس‌جمهور آمریکا با بیان اینکه «تا دو هفته دیگر درباره مشارکت یا عدم مشارکت ایالات متحده تصمیم می‌گیرم»، فضای افکار عمومی را در حالت تعلیق و انتظار قرار داد. منتقدان دیرینه ترامپ هم فوراً این اظهارات را دستاویز تازه‌ای برای طعنه و تمسخر کردند و با استفاده از مخفف «تاکو» ( کنایه‌ای به عقب‌نشینی‌های مکرر ترامپ) تصمیم‌گیری او را به سخره گرفتند.
چرا ترامپ در برابر روسیه سکوت کرده است؟
با این همه، این بار ورق برگشت؛ تنها دو روز بعد از آن اظهارات، ایالات متحده با حملات هوایی و موشکی به سه سایت هسته‌ای ایران نشان داد که در اجرای تهدیدات خود تردیدی ندارد. هرچند هنوز درباره میزان واقعی آسیب وارده به برنامه هسته‌ای تهران اختلاف نظر وجود دارد، اما یک نکته مسلم است: ترامپ این‌بار در برابر ایران عقب‌نشینی نکرد و شخصاً فرمان حمله را صادر کرد. این قاطعیت ترامپ در مواجهه با ایران، در تضادی آشکار با مواضعش در قبال حمله روسیه به اوکراین قرار دارد؛ جایی که او نه‌تنها از اتخاذ تصمیم قاطع سر باز می‌زند، بلکه درست همان تردید و بلاتکلیفی‌ای را از خود نشان می‌دهد که منتقدانش همواره در موضوع ایران به او نسبت می‌دادند.
نمونه این دودلی، ۲۸ مه رخ داد؛ در پاسخ به سؤال خبرنگاری درباره اراده ولادیمیر پوتین برای پایان دادن به جنگ اوکراین، ترامپ تنها به این جمله بسنده کرد: «در حال حاضر نمی‌توانم پاسخ بدهم، اما دو هفته دیگر روشن خواهد شد... خواهیم دید که آیا پوتین ما را بازی داده یا نه؛ اگر چنین باشد، واکنش متفاوتی خواهیم داشت.»
با گذشت بیش از یک ماه، رویکرد دولت ترامپ در قبال روسیه هیچ تغییری نکرده و نشانی از مهار تهاجم نظامی مسکو دیده نمی‌شود. هر هفته گزارش‌هایی درباره بمباران‌های شدید و بی‌سابقه روسیه علیه شهرهای اوکراین منتشر می‌شود؛ حملاتی که به گفته برخی ناظران، گسترده‌ترین حملات هوایی از آغاز جنگ به شمار می‌روند. تنها در تعطیلات آخر هفته گذشته، ارتش روسیه ۵۳۷ سلاح هوایی، از جمله ۶۰ موشک، به خاک اوکراین شلیک کرد؛ حملاتی که عمدتاً مناطق غیرنظامی را هدف قرار داد. شدت بحران به حدی رسیده که بسیاری از اوکراینی‌ها با سوت‌هایی به گردن می‌خوابند تا اگر زیر آوار ماندند، امدادگران بتوانند زودتر پیدایشان کنند.
دونالد ترامپ بارها مدعی شده بود که اگر در سال ۲۰۲۲ رئیس‌جمهور بود، هرگز اجازه نمی‌داد پوتین به اوکراین حمله کند. اما حالا که بار دیگر سکان ریاست جمهوری را به دست گرفته، نه تنها روسیه عقب‌نشینی نکرده، بلکه دامنه حملاتش را نیز افزایش داده است و ترامپ تا این لحظه اقدام قاطع یا مؤثری برای توقف آن انجام نداده است. هرچند تهاجم زمینی روسیه فعلاً متوقف مانده، اما حملات موشکی و پهپادی به شهرهای اوکراین شدت یافته و این وضعیت نگرانی‌ها درباره ضعف سامانه‌های دفاع هوایی اوکراین را بیشتر کرده است.
از تحریم‌های نمایشی تا دوستی پایدار؛ رابطه خاص ترامپ و پوتین
در ماه آوریل، ترامپ خطاب به پوتین خواستار توقف حملات شد، اما رئیس‌جمهور روسیه بی‌اعتنا به این درخواست‌ها، به بمباران اوکراین ادامه داد و ترامپ نیز هیچ اقدام جدی یا فشار مؤثری برای عملی شدن وعده‌هایش نشان نداد. در نشست گروه هفت در کانادا، آنچه بیش از هر چیز ترامپ را آزار می‌داد، حذف روسیه از جمع اعضا بود و همچنان ارتباط نزدیک و دوستانه‌اش با پوتین به قوت خود باقی مانده است. در همین حال، با وجود حمایت بیش از ۸۰ سناتور، دولت ترامپ جلوی تصویب قانونی را گرفت که می‌توانست تعرفه‌ای ۵۰۰ درصدی بر واردات انرژی روسیه توسط کشورهای دیگر اعمال کند.
جیم گراهتی، نویسنده واشنگتن‌پست معتقد است که ایده تحریم کامل کشورهای خریدار انرژی روسیه از سوی آمریکا، هرچند روی کاغذ جذاب به نظر می‌رسد، اما در واقعیت اجرایی شدن آن تقریباً غیرممکن است. آیا واقعاً ایالات متحده حاضر است فقط به خاطر ادامه خرید نفت و گاز روسیه، تمام روابط تجاری‌اش را با کشورهایی مانند هند، ترکیه، برزیل، اتحادیه اروپا و کره جنوبی قطع کند؟ اما چالش اساسی سیاست ترامپ جای دیگری است: او هیچ طرح جدی و مؤثر دیگری هم برای اعمال فشار بر مسکو ارائه نکرده است.
از زمان بازگشت به قدرت، نه تنها تحریم تازه‌ای علیه روسیه وضع نکرده، بلکه حتی اجازه داده اثرگذاری تحریم‌های قبلی هم به مرور زمان کاهش پیدا کند. این در حالی است که دست‌کم دو اقدام مؤثر و کم‌هزینه می‌تواند نتیجه ملموس‌تری داشته باشد: نخست، ارسال فوری تسلیحات و سامانه‌های پدافندی لازم به اوکراین و دوم، ترغیب کشورهای اروپایی برای آزادسازی ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده روسیه به نفع کی‌یف.
هشدار نظامی: اوکراین تنها ۳ هفته ذخیره پاتریوت دارد
در وضعیت فعلی، اوکراین موفق شده نزدیک به ۴۰ درصد نیازهای تسلیحاتی جبهه‌های خود را در داخل تولید کند. اگر این کشور بتواند به دارایی‌های بلوکه‌شده‌اش دسترسی پیدا کند، ظرفیت دفاعی‌اش تقویت خواهد شد و گام بلندی به سوی خودکفایی نظامی برخواهد داشت. این مسئله، پیام روشنی به کرملین می‌فرستد: ادامه جنگ حاصلی نخواهد داشت و رؤیای پوتین برای تبدیل اوکراین به مستعمره‌ای نوین، نقش بر آب می‌شود.
سامانه‌های پاتریوت نقشی حیاتی در دفاع هوایی اوکراین ایفا می‌کنند؛ این سامانه‌ها پیشرفته‌ترین ابزار کی‌یف برای مقابله با حملات موشکی هستند و تنها سد موثر در برابر موشک‌های بالستیک روسیه به‌شمار می‌روند. اما اکنون، بیش از یک سال از آخرین محموله تسلیحاتی آمریکا می‌گذرد و ذخایر پاتریوت اوکراین رو به پایان است. هفته گذشته، ترامپ در پاسخ به سوالی درباره ارسال تسلیحات جدید گفت: «در حال بررسی هستیم تا شاید مقداری ارسال کنیم»؛ با این حال، هنوز هیچ اقدام عملی یا ملموسی از سوی کاخ سفید دیده نمی‌شود. حتی پنتاگون این هفته رسماً اعلام کرد که به دلیل کاهش ذخایر داخلی، ارسال کمک‌های نظامی به اوکراین متوقف شده است.
در ماه‌های اخیر، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، تقریباً تمامی شروط ترامپ را پذیرفته است: از حمایت از آتش‌بس فوری گرفته تا امضای قراردادهای اقتصادی با آمریکا. با این حال، پوتین حتی حاضر به قبول یک آتش‌بس موقت هم نشده و در عمل، ترامپ به جای روسیه، اوکراین را تحت فشار قرار می‌دهد. این در حالی است که ترامپ در جریان کمپین انتخاباتی خود بارها وعده داده بود که در مدت ۲۴ ساعت به جنگ اوکراین پایان خواهد داد، اما حالا نشانه‌هایی از عقب‌نشینی از این قول دیده می‌شود؛ تا جایی که به طور تلویحی اعلام کرده ممکن است مذاکرات فرسایشی را کنار بگذارد؛ موضوعی که عملاً به معنای چراغ سبز به پوتین برای ادامه جنگ بدون تبعات جدی است. ترامپ حتی با لحنی کنایه‌آمیز، دو طرف مناقشه را به دو کودک لجباز تشبیه کرده و گفته: «گاهی باید اجازه داد دعوایشان به آخر برسد و بعد از هم جداشان کرد.»
این نگاه، نشانه فقدان درک اخلاقی ترامپ نسبت به واقعیت جنگ اوکراین است. اوکراین و روسیه، کودکانی نیستند که سر مسائل پیش پاافتاده با هم بجنگند؛ در واقع اوکراین یک جمهوری دموکراتیک و متحد غرب است که هدف تهاجم یک دیکتاتور ضدآمریکایی قرار گرفته است. در نتیجه، حمایت قاطع و عملی از اوکراین و دستیابی به توافقی که حاکمیت این کشور را تضمین کند، نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه ضرورتی راهبردی برای آمریکا است؛ واقعیتی که ترامپ یا آن را نمی‌بیند یا نادیده می‌گیرد و این کوری استراتژیک می‌تواند برای اوکراین، هزینه‌ای بسیار سنگین به بار آورد.