تاریخ انتشار
چهارشنبه ۲۷ فروردين ۱۴۰۴ ساعت ۱۸:۱۷
کد مطلب : ۴۹۸۳۰۲
دوگانه ویتکاف و والتز؛ اختلاف در قلب استراتژی هسته‌ای ترامپ
آیا ترامپ از «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران صرف‌نظر می‌کند؟
۰
کبنا ؛
مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، در ابتدا خواستار «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران شد، اما دولت ترامپ با مواضعی متناقض و تغییر موضع مواجه شد. استیو ویتکاف پیشنهاد یک نظام نظارتی سخت‌گیرانه‌تر را داد، اما مقامات ایرانی از کنار گذاشتن کامل برنامه خود سرباز زدند. برخی مقام‌ها معتقدند فشار برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای به شکست مذاکرات می‌انجامد و توافق با ایران ممکن است با سازوکار راستی‌آزمایی دقیق قابل دستیابی باشد.
«دیوید سنگر» (David E. Sanger)، خبرنگار حوزه امنیت ملی و کاخ سفید روزنامه نیویورک تایمز
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، چند هفته پیش مایکل والتز، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور ترامپ و یکی از چهره‌های سرسخت در قبال ایران، هدف نهایی دولت در مذاکرات هسته‌ای را با بیانی شفاف و صریح تشریح کرد: «برچیدن کامل». والتز در توضیح این موضع تصریح کرد که این مفهوم شامل الزام ایران به کنار گذاشتن کامل تأسیسات غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، توقف تمامی فعالیت‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای و نیز صرف‌نظر کردن از موشک‌های دوربرد می‌شود.
آیا کاخ سفید برای توافقی «اوبامایی» با ایران آماده می‌شود؟
اما آنچه در یک برنامه گفت‌وگوی صبحگاهی روز یکشنبه به‌عنوان هدفی شفاف و سخت‌گیرانه مطرح گردید، به‌سرعت با نشانه‌هایی از تزلزل همراه شد. در عرض ۲۴ ساعت گذشته، مقامات دولت پیام‌هایی متناقض و بعضاً سردرگم‌کننده ارائه دادند؛ نشانه‌ای که ممکن است حاکی از تمایل پنهانی برای پذیرش توافق‌هایی محدودکننده با ایران باشد و توافق‌هایی مشابه آنچه یک دهه پیش در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما حاصل شد. با این حال، این مسیر نیز دوام نیاورد و روز سه‌شنبه بار دیگر دولت به موضع پیشین خود بازگشت.
بخشی از این تناقض‌ها را می‌توان به کم‌تجربگی در مواجهه با پرونده‌های مربوط به تسلیحات هسته‌ای نسبت داد. استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد دولت ترامپ، از دوستان دیرینه رئیس‌جمهور و فردی است که همچون ترامپ بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در صنعت ساختمان‌سازی نیویورک گذرانده است. ویتکاف تنها چند هفته است که وارد بررسی مسائل فنی مرتبط با سانتریفیوژ‌های زیرزمینی ایران و آزمایشگاه‌های مشکوک به تولید تسلیحات هسته‌ای شده است.
اما این تناقض‌ها تنها ناشی از کم‌تجربگی نیست، بلکه بازتابی از شکاف‌های عمیق‌تری در درون تیم امنیت ملی ترامپ نیز هست؛ تیمی که بار دیگر با یکی از پیچیده‌ترین و دیرپاترین چالش‌های سیاست خارجی ایالات متحده روبه‌رو شده است: چگونه می‌توان برنامه هسته‌ای ایران را مهار کرد، بی‌آنکه مسیر به‌سوی درگیری نظامی گشوده شود.
نتیجه این تلاش‌ها تا این لحظه، مجموعه‌ای از پیام‌های متناقض، سیگنال‌های متضاد و تهدید‌های تند و تیز بوده است؛ رویکردی که بی‌شباهت به شیوه‌های پرنوسان ترامپ و مشاورانش در حوزه سیاست‌های تجاری، به‌ویژه در ارتباط با تعرفه‌ها نیست. موضوع اصلی، شامگاه دوشنبه برجسته شد؛ زمانی که استیو ویتکاف درباره نخستین دیدار خود با وزیر امور خارجه ایران که روز شنبه در عمان برگزار شد، سخن گفت. او این نشست را مثبت توصیف کرد و اظهار داشت که گفت‌و‌گو‌ها وارد جزئیات پیچیده برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند؛ برنامه‌ای که تهران را تا آستانه توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای پیش برده است.
دوگانه ویتکاف و والتز؛ اختلاف در قلب استراتژی هسته‌ای ترامپ
پس از آن دیدار، استیو ویتکاف چشم‌اندازی متفاوت از توافق احتمالی با ایران ارائه داد؛ چشم‌اندازی که با توصیف صریح مایکل والتز از «برچیدن کامل» فاصله محسوسی داشت. در مصاحبه‌ای با لحن دوستانه در شبکه فاکس‌نیوز، ویتکاف درباره ایجاد یک سازوکار «راستی‌آزمایی» برای نظارت بر تولید اورانیوم غنی‌شده در ایران سخن گفت و افزود: «در نهایت، راستی‌آزمایی باید شامل موضوعات تسلیحاتی از جمله موشک‌ها و مکانیزم انفجاری یک بمب بشود.» او همچنین این احتمال را مطرح کرد که ایران همچنان بتواند اورانیوم را در سطح پایین، در حد نیاز برای تولید انرژی هسته‌ای تولید کند. در این اظهارات هیچ اشاره‌ای به واژه «برچیدن» دیده نمی‌شد.
به‌بیان ساده، استیو ویتکاف نسخه‌ای بازنگری‌شده و به‌مراتب «ترامپی‌تر» از توافقی را توصیف می‌کرد که دولت اوباما حدود یک دهه پیش با ایران به‌دست آورد. او در اظهارات خود گفت: «در اصل، توافق هسته‌ای اولیه را می‌توان بهبود داد.» این در حالی است که دونالد ترامپ بار‌ها توافق سال ۲۰۱۵ را هدف انتقاد شدید قرار داده و آن را یک «فاجعه» توصیف کرده است. وی در سال ۲۰۱۸ به‌طور رسمی از این توافق خارج شد و آن را «توافقی یک‌طرفه، وحشتناک و اشتباهی که هرگز نباید امضا می‌شد» نامید.
اظهارات استیو ویتکاف چندان دوام نیاورد. صبح سه‌شنبه [به وقت محلی] دونالد ترامپ به همراه مقامات ارشد امنیت ملی، از جمله ویتکاف، در جلسه‌ای در «اتاق وضعیت» کاخ سفید به بررسی سیاست ایالات متحده در قبال ایران پرداختند. تنها چند ساعت بعد، ویتکاف با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی موضعی کاملاً متفاوت اتخاذ کرد و نوشت: «ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی خود را متوقف و حذف کند.» این سخنان در واقع حرف‌هایی بود که در اظهارات شب گذشته‌اش هرگز به کار نبرده بود. او در ادامه تأکید کرد: «توافق با ایران تنها در صورتی معنا دارد که یک توافق ترامپی باشد.» ساعاتی بعد، کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، در یک نشست خبری اعلام کرد که ترامپ در گفت‌و‌گو با مقامات عمانی بر این موضع تأکید کرده که «ایران باید از طریق مسیر مذاکرات، برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند». طبق برنامه اعلام‌شده، این گفت‌و‌گو‌ها قرار است روز شنبه از سر گرفته شود.
ویتکاف و ونس در برابر پافشاری بر «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران
در واقع استیو ویتکاف و جی‌دی‌ونس، معاون رئیس‌جمهور، در محافل داخلی استدلال کرده‌اند که پافشاری بر «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران، احتمالاً به شکست مذاکرات منجر خواهد شد. مقامات ایرانی پیش‌تر به‌صراحت اعلام کرده‌اند که حاضر نیستند به‌طور کامل از برنامه هسته‌ای خود صرف‌نظر کنند. در مقابل، ویتکاف و ونس پیشنهاد داده‌اند که دولت ایالات متحده به‌جای تمرکز صرف بر حذف زیرساخت‌ها، بر ایجاد یک نظام راستی‌آزمایی دقیق تمرکز کند؛ نظامی که حتی ممکن است تحت نظارت مستقیم آمریکا و نه صرفاً آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طراحی شود تا ضمانت بیشتری برای اجرای توافق فراهم آورد. با این حال، چنین رویکردی یادآور مصالحه‌هایی است که در دوران دولت اوباما تجربه شد.
به گفته منابع مطلع، مایکل والتز و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، همچنان بر موضع دیرینه و سخت‌گیرانه خود تأکید دارند مبنی بر اینکه نباید به ایران اجازه داده شود ظرفیت غنی‌سازی سوخت هسته‌ای را حفظ کند. از نگاه آنها، چنین ظرفیتی حتی در سطح محدود می‌تواند زمینه‌ساز تکرار سناریویی باشد که در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم: افزایش سطح غنی‌سازی تا مرز‌های نزدیک به سطح تسلیحاتی.
«گری سامور» (Gary Samore) که در دولت‌های بیل کلینتون و باراک اوباما به‌عنوان عالی‌ترین مقام کاخ سفید در حوزه مسائل هسته‌ای فعالیت داشت، در ارزیابی واقع‌گرایانه‌تری گفت: «فکر نمی‌کنم حذف کامل ظرفیت غنی‌سازی ایران قابل دستیابی باشد. حتی تحت فشار تهدید نظامی نیز بعید است که ایران با نابودی کامل برنامه هسته‌ای خود موافقت کند.» گری سامور در واکنش به فضای فعلی مذاکرات گفت که از هر توافقی که بتواند «ساعت هسته‌ای را به عقب بازگرداند» حمایت خواهد کرد. تصور نمی‌کنم ترامپ مایل به ورود به جنگ باشد و به‌نظر نمی‌رسد ایرانی‌ها نیز خواهان جنگ باشند. همین موضوع می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که هنوز فضای محدودی برای دستیابی به توافق وجود دارد.
«دیوید سنگر» (David E. Sanger)، خبرنگار حوزه امنیت ملی و کاخ سفید روزنامه نیویورک تایمزبه گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، چند هفته پیش مایکل والتز، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور ترامپ و یکی از چهره‌های سرسخت در قبال ایران، هدف نهایی دولت در مذاکرات هسته‌ای را با بیانی شفاف و صریح تشریح کرد: «برچیدن کامل». والتز در توضیح این موضع تصریح کرد که این مفهوم شامل الزام ایران به کنار گذاشتن کامل تأسیسات غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، توقف تمامی فعالیت‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای و نیز صرف‌نظر کردن از موشک‌های دوربرد می‌شود.
آیا کاخ سفید برای توافقی «اوبامایی» با ایران آماده می‌شود؟
اما آنچه در یک برنامه گفت‌وگوی صبحگاهی روز یکشنبه به‌عنوان هدفی شفاف و سخت‌گیرانه مطرح گردید، به‌سرعت با نشانه‌هایی از تزلزل همراه شد. در عرض ۲۴ ساعت گذشته، مقامات دولت پیام‌هایی متناقض و بعضاً سردرگم‌کننده ارائه دادند؛ نشانه‌ای که ممکن است حاکی از تمایل پنهانی برای پذیرش توافق‌هایی محدودکننده با ایران باشد و توافق‌هایی مشابه آنچه یک دهه پیش در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما حاصل شد. با این حال، این مسیر نیز دوام نیاورد و روز سه‌شنبه بار دیگر دولت به موضع پیشین خود بازگشت.
بخشی از این تناقض‌ها را می‌توان به کم‌تجربگی در مواجهه با پرونده‌های مربوط به تسلیحات هسته‌ای نسبت داد. استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد دولت ترامپ، از دوستان دیرینه رئیس‌جمهور و فردی است که همچون ترامپ بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در صنعت ساختمان‌سازی نیویورک گذرانده است. ویتکاف تنها چند هفته است که وارد بررسی مسائل فنی مرتبط با سانتریفیوژ‌های زیرزمینی ایران و آزمایشگاه‌های مشکوک به تولید تسلیحات هسته‌ای شده است.
اما این تناقض‌ها تنها ناشی از کم‌تجربگی نیست، بلکه بازتابی از شکاف‌های عمیق‌تری در درون تیم امنیت ملی ترامپ نیز هست؛ تیمی که بار دیگر با یکی از پیچیده‌ترین و دیرپاترین چالش‌های سیاست خارجی ایالات متحده روبه‌رو شده است: چگونه می‌توان برنامه هسته‌ای ایران را مهار کرد، بی‌آنکه مسیر به‌سوی درگیری نظامی گشوده شود.
نتیجه این تلاش‌ها تا این لحظه، مجموعه‌ای از پیام‌های متناقض، سیگنال‌های متضاد و تهدید‌های تند و تیز بوده است؛ رویکردی که بی‌شباهت به شیوه‌های پرنوسان ترامپ و مشاورانش در حوزه سیاست‌های تجاری، به‌ویژه در ارتباط با تعرفه‌ها نیست. موضوع اصلی، شامگاه دوشنبه برجسته شد؛ زمانی که استیو ویتکاف درباره نخستین دیدار خود با وزیر امور خارجه ایران که روز شنبه در عمان برگزار شد، سخن گفت. او این نشست را مثبت توصیف کرد و اظهار داشت که گفت‌و‌گو‌ها وارد جزئیات پیچیده برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند؛ برنامه‌ای که تهران را تا آستانه توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای پیش برده است.
دوگانه ویتکاف و والتز؛ اختلاف در قلب استراتژی هسته‌ای ترامپ
پس از آن دیدار، استیو ویتکاف چشم‌اندازی متفاوت از توافق احتمالی با ایران ارائه داد؛ چشم‌اندازی که با توصیف صریح مایکل والتز از «برچیدن کامل» فاصله محسوسی داشت. در مصاحبه‌ای با لحن دوستانه در شبکه فاکس‌نیوز، ویتکاف درباره ایجاد یک سازوکار «راستی‌آزمایی» برای نظارت بر تولید اورانیوم غنی‌شده در ایران سخن گفت و افزود: «در نهایت، راستی‌آزمایی باید شامل موضوعات تسلیحاتی از جمله موشک‌ها و مکانیزم انفجاری یک بمب بشود.» او همچنین این احتمال را مطرح کرد که ایران همچنان بتواند اورانیوم را در سطح پایین، در حد نیاز برای تولید انرژی هسته‌ای تولید کند. در این اظهارات هیچ اشاره‌ای به واژه «برچیدن» دیده نمی‌شد.
به‌بیان ساده، استیو ویتکاف نسخه‌ای بازنگری‌شده و به‌مراتب «ترامپی‌تر» از توافقی را توصیف می‌کرد که دولت اوباما حدود یک دهه پیش با ایران به‌دست آورد. او در اظهارات خود گفت: «در اصل، توافق هسته‌ای اولیه را می‌توان بهبود داد.» این در حالی است که دونالد ترامپ بار‌ها توافق سال ۲۰۱۵ را هدف انتقاد شدید قرار داده و آن را یک «فاجعه» توصیف کرده است. وی در سال ۲۰۱۸ به‌طور رسمی از این توافق خارج شد و آن را «توافقی یک‌طرفه، وحشتناک و اشتباهی که هرگز نباید امضا می‌شد» نامید.
اظهارات استیو ویتکاف چندان دوام نیاورد. صبح سه‌شنبه [به وقت محلی] دونالد ترامپ به همراه مقامات ارشد امنیت ملی، از جمله ویتکاف، در جلسه‌ای در «اتاق وضعیت» کاخ سفید به بررسی سیاست ایالات متحده در قبال ایران پرداختند. تنها چند ساعت بعد، ویتکاف با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی موضعی کاملاً متفاوت اتخاذ کرد و نوشت: «ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی خود را متوقف و حذف کند.» این سخنان در واقع حرف‌هایی بود که در اظهارات شب گذشته‌اش هرگز به کار نبرده بود. او در ادامه تأکید کرد: «توافق با ایران تنها در صورتی معنا دارد که یک توافق ترامپی باشد.» ساعاتی بعد، کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، در یک نشست خبری اعلام کرد که ترامپ در گفت‌و‌گو با مقامات عمانی بر این موضع تأکید کرده که «ایران باید از طریق مسیر مذاکرات، برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند». طبق برنامه اعلام‌شده، این گفت‌و‌گو‌ها قرار است روز شنبه از سر گرفته شود.
ویتکاف و ونس در برابر پافشاری بر «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران
در واقع استیو ویتکاف و جی‌دی‌ونس، معاون رئیس‌جمهور، در محافل داخلی استدلال کرده‌اند که پافشاری بر «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای ایران، احتمالاً به شکست مذاکرات منجر خواهد شد. مقامات ایرانی پیش‌تر به‌صراحت اعلام کرده‌اند که حاضر نیستند به‌طور کامل از برنامه هسته‌ای خود صرف‌نظر کنند. در مقابل، ویتکاف و ونس پیشنهاد داده‌اند که دولت ایالات متحده به‌جای تمرکز صرف بر حذف زیرساخت‌ها، بر ایجاد یک نظام راستی‌آزمایی دقیق تمرکز کند؛ نظامی که حتی ممکن است تحت نظارت مستقیم آمریکا و نه صرفاً آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طراحی شود تا ضمانت بیشتری برای اجرای توافق فراهم آورد. با این حال، چنین رویکردی یادآور مصالحه‌هایی است که در دوران دولت اوباما تجربه شد.
به گفته منابع مطلع، مایکل والتز و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، همچنان بر موضع دیرینه و سخت‌گیرانه خود تأکید دارند مبنی بر اینکه نباید به ایران اجازه داده شود ظرفیت غنی‌سازی سوخت هسته‌ای را حفظ کند. از نگاه آنها، چنین ظرفیتی حتی در سطح محدود می‌تواند زمینه‌ساز تکرار سناریویی باشد که در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم: افزایش سطح غنی‌سازی تا مرز‌های نزدیک به سطح تسلیحاتی.
«گری سامور» (Gary Samore) که در دولت‌های بیل کلینتون و باراک اوباما به‌عنوان عالی‌ترین مقام کاخ سفید در حوزه مسائل هسته‌ای فعالیت داشت، در ارزیابی واقع‌گرایانه‌تری گفت: «فکر نمی‌کنم حذف کامل ظرفیت غنی‌سازی ایران قابل دستیابی باشد. حتی تحت فشار تهدید نظامی نیز بعید است که ایران با نابودی کامل برنامه هسته‌ای خود موافقت کند.» گری سامور در واکنش به فضای فعلی مذاکرات گفت که از هر توافقی که بتواند «ساعت هسته‌ای را به عقب بازگرداند» حمایت خواهد کرد. تصور نمی‌کنم ترامپ مایل به ورود به جنگ باشد و به‌نظر نمی‌رسد ایرانی‌ها نیز خواهان جنگ باشند. همین موضوع می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که هنوز فضای محدودی برای دستیابی به توافق وجود دارد.
