تاریخ انتشار
پنجشنبه ۱۴ فروردين ۱۴۰۴ ساعت ۲۳:۲۱
کد مطلب : ۴۹۷۸۰۶
کبنا بررسی کرد
نظم جهانی در آستانه تحول؛ مذاکرات ایران و آمریکا در سایه بی‌ثباتی ژئوپلیتیک / نامه‌های محرمانه میان تهران و واشنگتن؛ آیا مسیر توافق هموار می‌شود؟
۰
کبنا ؛به گزارش خبرنامه «دیپلماتیک» به قلم لارا روزن، ایران با انجام مذاکرات اولیه غیرمستقیم با ایالات متحده درباره موضوع هسته‌ای موافقت کرده است. این مذاکرات، در صورت موفقیت در مراحل اولیه و دستیابی به چارچوبی مشخص، ممکن است به گفت‌وگوهای مستقیم میان دو کشور منجر شود.
منبعی ایرانی که نامش فاش نشده است، اظهار داشته مذاکرات غیرمستقیم احتمالاً ظرف دو تا سه هفته آینده در عمان برگزار خواهد شد. این منبع همچنین تأکید کرد که مذاکرات در مرحله نخست، بدون پوشش رسانه‌ای انجام خواهد شد. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود که مجید روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزیر امور خارجه، به‌عنوان نمایندگان ایران در این گفت‌وگوها حضور یابند.
پیام‌های محرمانه میان تهران و واشنگتن
در ادامه تعاملات دیپلماتیک میان دو کشور، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در تاریخ ۱۲ مارس نامه‌ای خطاب به مقامات ایرانی ارسال کرد که از طریق دیپلمات اماراتی، انور قرقاش، به تهران تحویل داده شد. ایران نیز در تاریخ ۲۷ مارس پاسخ رسمی خود را از طریق عمان به ایالات متحده ارسال کرد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز یکشنبه در اظهاراتی به این موضوع اشاره کرد و گفت: «آینده مذاکرات به رفتار ایالات متحده بستگی دارد. ایران پاسخ خود را ارسال کرده است؛ این پاسخ شامل رد مذاکرات مستقیم، اما پذیرش مذاکرات غیرمستقیم به‌عنوان یک گزینه است. ایران هرگز از مذاکره فرار نکرده است، اما تخلفات آمریکا مشکلاتی ایجاد کرده است. ما باید اعتمادسازی کنیم.»
پیام‌های دیپلماتیک در فضای مجازی؛ توییت‌ها و واکنش‌ها
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز سه‌شنبه دوازدهم فروردین در توییتی تأکید کرد: «ایران مجدداً اعلام می‌کند که تحت هیچ شرایطی به دنبال ساخت، توسعه یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهد بود.» این توییت واکنش استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، را به همراه داشت. ویتکاف در پاسخ به این پیام، تنها کلمه «عالی» را توییت کرد. با این حال، این پیام ساعتی بعد حذف شد.
علیرضا مجیدی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، درباره اهمیت نقش ویتکاف در دولت ترامپ به پایگاه خبری «انتخاب» گفت: «ویتکاف یکی از چهره‌های کلیدی تیم ترامپ بود و در سخت‌ترین شرایط، نقشی مؤثر در جلب حمایت نخبگان و سرمایه‌داران آمریکایی ایفا کرد. اکنون او تلاش می‌کند زمینه‌ای برای توافق با ایران فراهم کند. با این حال، هنوز مشخص نیست که ویتکاف تا چه اندازه نماینده قدرت واقعی در کاخ سفید است.»
وی در ادامه افزود: «حذف توییت ویتکاف، خود یک نشانه مهم است. او تاکنون چندین پیام به ایران ارسال کرده که این توییت شاید جدی‌ترین آن‌ها باشد. اما در تهران هنوز نمی‌دانند که آیا ویتکاف توانایی لازم برای اجرایی‌کردن چنین دیدگاه‌هایی را دارد یا خیر.»
اختلافات داخلی؛ دیدگاه‌های متفاوت درباره مذاکرات
در داخل ایران، اختلاف‌نظرهایی درباره رویکردهای دیپلماتیک وجود دارد. به گفته علیرضا مجیدی، برخی جریان‌های تندرو معتقدند که ایران می‌تواند با استفاده از ابزارهایی مانند گروگان‌گیری نیروهای آمریکایی در عراق، بازدارندگی ایجاد کند. او تأکید کرد: «برخی از این جریان‌ها حتی در زمان انتخابات نیز چنین ایده‌هایی را مطرح می‌کردند. این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده بلندپروازی‌هایی است که در عمل، فرصت را به طرف مقابل می‌دهد. تجربه نشان داده است که این رویکردها به ضرر ایران تمام می‌شود.»
مجیدی همچنین درباره اهمیت منطقه‌ای این مذاکرات هشدار داد و گفت: «آمریکا در حال حاضر نیروی زمینی کافی در منطقه ندارد و ممکن است برای پیشبرد اهداف خود در یمن، به عربستان سعودی و امارات متحده عربی تکیه کند. این وضعیت ایجاب می‌کند که ایران مراقب باشد تا این کشورها به سمت همکاری نزدیک‌تر با آمریکا سوق داده نشوند. برخی در داخل کشور پیشنهادهایی مانند حمله به امارات و عربستان مطرح می‌کنند، اما این رویکردها تنها اعراب را به سمت همکاری بیشتر با آمریکا سوق می‌دهد.»
نقشه آمریکا در عراق؛ فشارها بر بغداد و حشدالشعبی
مجیدی در بخشی دیگر از تحلیل خود به فشارهای آمریکا در عراق اشاره کرد و گفت: «در سه ماه اخیر، آمریکا فشار زیادی برای انحلال حشدالشعبی وارد کرده است. همچنین، یک شرکت نفتی بزرگ آمریکایی از میدان القرنه خارج شد تا بغداد را تحت فشار قرار دهد. از سوی دیگر، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های نفتی آمریکا در مقاله‌ای تأکید کرد که واشنگتن نباید اجازه دهد محمد شیاع سودانی بار دیگر نخست‌وزیر عراق شود. پس از این فشارها، سودانی به تهران سفر کرد و در دیدار با مقامات ایرانی، بر حفظ حشدالشعبی تأکید شد.»
چالش‌های جهانی؛ نظم جهانی در آستانه تغییرات بنیادین
در کنار این مذاکرات، بی‌ثباتی ژئوپلیتیک جهانی نیز به نگرانی‌ها افزوده است. جوزف نای، استاد برجسته دانشگاه هاروارد، معتقد است که نظم جهانی مفهومی پویا و آسیب‌پذیر است که در برابر بحران‌ها، جنگ‌ها و تحولات تکنولوژیک شکننده می‌نماید. او هشدار داده است که بازگشت ترامپ به قدرت، همراه با چرخش سیاست‌های چین و روسیه، ممکن است جهان را در آستانه نقطه‌عطفی تاریخی قرار دهد.
علیرضا مجیدی نیز در تحلیل خود اظهار داشت: «ترامپ به‌طور هم‌زمان چندین پرونده سیاست خارجی را باز کرده است؛ از مسئله هسته‌ای ایران گرفته تا موضوعاتی مانند اوکراین و کانادا. تجربه نشان داده است که ترامپ برخلاف ظاهر اولیه‌اش که به دنبال حل همه اختلافات به‌صورت یکجا بود، می‌تواند مسائل را به‌صورت جزئی نیز حل کند. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا نیز احتمالاً در همین چارچوب قرار می‌گیرد و به دنبال سنجیدن امکان توافق موقت است.»
جمع‌بندی: امید و چالش‌ها در مسیر دیپلماسی
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، هرچند می‌تواند امیدهایی برای کاهش تنش‌های بین‌المللی ایجاد کند، با چالش‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی بسیاری همراه است. از یک سو، اختلافات داخلی در ایران و فشارهای آمریکا بر منطقه غرب آسیا، و از سوی دیگر بی‌ثباتی در نظم جهانی، مسیر این گفت‌وگوها را پیچیده کرده است.
با این حال، دیپلماسی هوشمندانه و اعتمادسازی میان دو کشور می‌تواند گامی مؤثر در کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری‌های گسترده‌تر باشد. در نهایت، نتایج این مذاکرات نه‌تنها بر آینده روابط تهران و واشنگتن، بلکه بر آرایش قدرت جهانی تأثیرگذار خواهد بود.
منبعی ایرانی که نامش فاش نشده است، اظهار داشته مذاکرات غیرمستقیم احتمالاً ظرف دو تا سه هفته آینده در عمان برگزار خواهد شد. این منبع همچنین تأکید کرد که مذاکرات در مرحله نخست، بدون پوشش رسانه‌ای انجام خواهد شد. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود که مجید روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزیر امور خارجه، به‌عنوان نمایندگان ایران در این گفت‌وگوها حضور یابند.
پیام‌های محرمانه میان تهران و واشنگتن
در ادامه تعاملات دیپلماتیک میان دو کشور، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در تاریخ ۱۲ مارس نامه‌ای خطاب به مقامات ایرانی ارسال کرد که از طریق دیپلمات اماراتی، انور قرقاش، به تهران تحویل داده شد. ایران نیز در تاریخ ۲۷ مارس پاسخ رسمی خود را از طریق عمان به ایالات متحده ارسال کرد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز یکشنبه در اظهاراتی به این موضوع اشاره کرد و گفت: «آینده مذاکرات به رفتار ایالات متحده بستگی دارد. ایران پاسخ خود را ارسال کرده است؛ این پاسخ شامل رد مذاکرات مستقیم، اما پذیرش مذاکرات غیرمستقیم به‌عنوان یک گزینه است. ایران هرگز از مذاکره فرار نکرده است، اما تخلفات آمریکا مشکلاتی ایجاد کرده است. ما باید اعتمادسازی کنیم.»
پیام‌های دیپلماتیک در فضای مجازی؛ توییت‌ها و واکنش‌ها
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز سه‌شنبه دوازدهم فروردین در توییتی تأکید کرد: «ایران مجدداً اعلام می‌کند که تحت هیچ شرایطی به دنبال ساخت، توسعه یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهد بود.» این توییت واکنش استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، را به همراه داشت. ویتکاف در پاسخ به این پیام، تنها کلمه «عالی» را توییت کرد. با این حال، این پیام ساعتی بعد حذف شد.
علیرضا مجیدی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، درباره اهمیت نقش ویتکاف در دولت ترامپ به پایگاه خبری «انتخاب» گفت: «ویتکاف یکی از چهره‌های کلیدی تیم ترامپ بود و در سخت‌ترین شرایط، نقشی مؤثر در جلب حمایت نخبگان و سرمایه‌داران آمریکایی ایفا کرد. اکنون او تلاش می‌کند زمینه‌ای برای توافق با ایران فراهم کند. با این حال، هنوز مشخص نیست که ویتکاف تا چه اندازه نماینده قدرت واقعی در کاخ سفید است.»
وی در ادامه افزود: «حذف توییت ویتکاف، خود یک نشانه مهم است. او تاکنون چندین پیام به ایران ارسال کرده که این توییت شاید جدی‌ترین آن‌ها باشد. اما در تهران هنوز نمی‌دانند که آیا ویتکاف توانایی لازم برای اجرایی‌کردن چنین دیدگاه‌هایی را دارد یا خیر.»
اختلافات داخلی؛ دیدگاه‌های متفاوت درباره مذاکرات
در داخل ایران، اختلاف‌نظرهایی درباره رویکردهای دیپلماتیک وجود دارد. به گفته علیرضا مجیدی، برخی جریان‌های تندرو معتقدند که ایران می‌تواند با استفاده از ابزارهایی مانند گروگان‌گیری نیروهای آمریکایی در عراق، بازدارندگی ایجاد کند. او تأکید کرد: «برخی از این جریان‌ها حتی در زمان انتخابات نیز چنین ایده‌هایی را مطرح می‌کردند. این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده بلندپروازی‌هایی است که در عمل، فرصت را به طرف مقابل می‌دهد. تجربه نشان داده است که این رویکردها به ضرر ایران تمام می‌شود.»
مجیدی همچنین درباره اهمیت منطقه‌ای این مذاکرات هشدار داد و گفت: «آمریکا در حال حاضر نیروی زمینی کافی در منطقه ندارد و ممکن است برای پیشبرد اهداف خود در یمن، به عربستان سعودی و امارات متحده عربی تکیه کند. این وضعیت ایجاب می‌کند که ایران مراقب باشد تا این کشورها به سمت همکاری نزدیک‌تر با آمریکا سوق داده نشوند. برخی در داخل کشور پیشنهادهایی مانند حمله به امارات و عربستان مطرح می‌کنند، اما این رویکردها تنها اعراب را به سمت همکاری بیشتر با آمریکا سوق می‌دهد.»
نقشه آمریکا در عراق؛ فشارها بر بغداد و حشدالشعبی
مجیدی در بخشی دیگر از تحلیل خود به فشارهای آمریکا در عراق اشاره کرد و گفت: «در سه ماه اخیر، آمریکا فشار زیادی برای انحلال حشدالشعبی وارد کرده است. همچنین، یک شرکت نفتی بزرگ آمریکایی از میدان القرنه خارج شد تا بغداد را تحت فشار قرار دهد. از سوی دیگر، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های نفتی آمریکا در مقاله‌ای تأکید کرد که واشنگتن نباید اجازه دهد محمد شیاع سودانی بار دیگر نخست‌وزیر عراق شود. پس از این فشارها، سودانی به تهران سفر کرد و در دیدار با مقامات ایرانی، بر حفظ حشدالشعبی تأکید شد.»
چالش‌های جهانی؛ نظم جهانی در آستانه تغییرات بنیادین
در کنار این مذاکرات، بی‌ثباتی ژئوپلیتیک جهانی نیز به نگرانی‌ها افزوده است. جوزف نای، استاد برجسته دانشگاه هاروارد، معتقد است که نظم جهانی مفهومی پویا و آسیب‌پذیر است که در برابر بحران‌ها، جنگ‌ها و تحولات تکنولوژیک شکننده می‌نماید. او هشدار داده است که بازگشت ترامپ به قدرت، همراه با چرخش سیاست‌های چین و روسیه، ممکن است جهان را در آستانه نقطه‌عطفی تاریخی قرار دهد.
علیرضا مجیدی نیز در تحلیل خود اظهار داشت: «ترامپ به‌طور هم‌زمان چندین پرونده سیاست خارجی را باز کرده است؛ از مسئله هسته‌ای ایران گرفته تا موضوعاتی مانند اوکراین و کانادا. تجربه نشان داده است که ترامپ برخلاف ظاهر اولیه‌اش که به دنبال حل همه اختلافات به‌صورت یکجا بود، می‌تواند مسائل را به‌صورت جزئی نیز حل کند. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا نیز احتمالاً در همین چارچوب قرار می‌گیرد و به دنبال سنجیدن امکان توافق موقت است.»
جمع‌بندی: امید و چالش‌ها در مسیر دیپلماسی
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، هرچند می‌تواند امیدهایی برای کاهش تنش‌های بین‌المللی ایجاد کند، با چالش‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی بسیاری همراه است. از یک سو، اختلافات داخلی در ایران و فشارهای آمریکا بر منطقه غرب آسیا، و از سوی دیگر بی‌ثباتی در نظم جهانی، مسیر این گفت‌وگوها را پیچیده کرده است.
با این حال، دیپلماسی هوشمندانه و اعتمادسازی میان دو کشور می‌تواند گامی مؤثر در کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری‌های گسترده‌تر باشد. در نهایت، نتایج این مذاکرات نه‌تنها بر آینده روابط تهران و واشنگتن، بلکه بر آرایش قدرت جهانی تأثیرگذار خواهد بود.
