در نیویورک چه چیزی رقم خورد؟

کبنا ؛سفر مسعود پزشکیان به نیویورک به علت همزمانی این سفر با تحولات منطقه‌ای از یک سو و پیچیدگی‌های سیاست خارجی و اقتصاد کشور مورد توجه قرار دارد. پزشکیان، در سخنرانی خود در مقر سازمان ملل در نیویورک تاکید کرد که ایران آماده تعامل با همه طرف‌های برجام است.
به گزارش کبنا، سخنان اخیر عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران درباره برجام، مکمل سخنان رئیس جمهور شد و حضور تیم موسوم به «معمار برجام» در این سفر را با هدف یا ماموریتی ویژه ترسیم کرد. عراقچی در بخشی از سخنان خود گفت: «به شکل عزتمندانه به‌دنبال احیای فرمول برجام هستیم. برجام و مذاکرات هسته‌ای بر یک فرمول استوار است؛ اعتمادسازی در مورد صلح‌آمیز بودن برنامۀ هسته‌ی از سوی ایران و رفع تحریم‌ها از سوی طرف مقابل.»
شکل گیری برجامی دیگر یا به تعبیر عباس عراقچی برجام عزتمندانه از یک سو به روابط ایران و کشور‌های اروپایی و غربی و از سوی دیگر به روابط ایران و آژانس بین المللی انرژِ اتمی وابسته است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این زمینه گفته است: «شاهد تمایل بیشتر ایران برای همکاری با آژانس بوده‌ام و مایلم، به سرعت، پیشرفتی واقعی در احیای مذاکرات فنی با ایران ایجاد کنیم. در نظر دارم در اکتبر برای دیدار با «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور ایران به تهران سفر کنم.». در همین راستا، وزرای خارجه گروه ۷ نیز در بیانیه‌ای از ایران خواسته اند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند و تاکید کرده اند، تهران هرگز نباید سلاح هسته‌ای تولید کند یا به آن دست یابد. بخشی از سخنان جون بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در سازمان ملل نیز با محتوایی مشابه خطاب به ایران مطرح شد.
اروپایی ها «امیدواری محتاطانه» دارند
با توجه به همه این موارد و با توجه به وعده‌های مسعود پزشکیان برای کاهش تحریم‌ها و گشایش اقتصادی داخل کشور، رحمان قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای و پژوهشگر روابط بین الملل و مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز در گفت‌وگویی تحلیلی با فرارو، به بررسی این موارد پرداخته‌اند و گفت: «در مجموعه اقدامات دیپلماتیکی که در نیویورک رخ داد، شاهد نوعی «امیدواری محتاطانه» هستیم. درواقع نحوه برخورد با دولت آقای پزشکیان، نه مثل برخورد با دولت آقای رئیسی بود که با بدبینی همراه باشد و نه به اندازه دولت آقای روحانی بود که نسبت به ایجاد تغییرات، امیدوار باشند. درواقع یک حد وسط اتفاق افتاد. نه مثل زمان آقای روحانی ۳ رهبر ارشد اروپایی با آقای پزشکیان همزمان دیدار کردند و نه مثل زمان آقای رئیسی، سطح دیدار‌ها پایین بود. درواقع هم آقای جوزپ بورل با آقای عراقچی دیدار کرد و هم آقای مکرون با رئیس جمهور و تیم سیاست خارجی ملاقات کرد. همه این‌ها نشان می‌دهد که اروپایی‌ها با یک رویکرد محتاطانه در حال نظاره شرایط هستند که در هفته‌ها و ماه‌های آینده چه اتفاقاتی داخل ایران و در سطح منطقه رخ خواهد داد و بر همان اساس، به دنبال ترسیم سیاست‌های آینده خود در قبال ایران خواهد بود.»
وی افزود: «سخنان آقای عراقچی درباره احیای برجام به شکل عزتمندانه، احتمالا در راستای سخنان رهبری در خصوص «عزت»، «حکمت» و «مصلحت» است. یعنی به زبان دیپلماتیک، طرف‌های اروپایی و آمریکایی هم باید امتیازاتی به ایران بدهند تا دولت آقای پزشکیان بتواند، داخل کشور از توافق حمایت کند. هم داخل ایران و هم در آمریکا، توافق هسته ای، موافقان و مخالفانی دارد و هر دولتی نیز می‌خواهد توافقی داشته باشد که بتواند از آن توافق در برابر مخالفان و منتقدان خود، دفاع کند. بنابراین، شاید این اشاره، پیامی به آمریکا و اروپا در همین راستاست.»
این کارشناس ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «این که بین اتحادیه اروپا، آژانس و ایران، تغییری حاصل شود بستگی به توافقاتی دارد که خارج از آژانس انجام می‌شود. ما پیشتر نیز، این سابقه را داشته ایم که ایران غنی سازی ۲۰ درصدی را تعطیل کرده است و بنابراین دور از انتظار نیست که اگر آمریکا و اروپا به دنبال یک توافق خوب باشند، ایران غنی سازی ۶۰ درصد را تعطیل کند یا بخشی از ذخایر خود را به مواد شیمیایی دیگر تبدیل کند. اما این‌ها مسائل فنی است. مسئله مهمتر این است که اراده‌ای برای توافق شکل بگیرد. اگر این اراده شکل بگیرد، حل مسائل فنی کار خاصی نخواهد بود. مشکل فعلی عدم شکل گیری همین اراده به دلیل تردید‌های طرف اروپایی است. طرف اروپایی نگران است که آیا آقای پزشکیان و تیم همراه وی می‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند یا خیر. اروپایی‌ها تجربه مخالفت با برجام، داخل ایران، از سوی رقبای آقای روحانی را به یاد دارند. همه این‌ها باعث می‌شود که اروپایی‌ها با تردید به شرایط نگاه کنند.»
وی افزود: «اگر اروپایی‌ها به این جمع بندی برسند که در ایران اراده‌ای جدی برای توافق وجود دارد، شرایط متفاوت خواهد بود. نکته دیگر این است که بعد از برداشت اروپایی‌ها درباره شرایط داخل ایران، برداشت منطقه‌ای اروپایی‌ها هم مهم است. درواقع در حال حاضر، بحث‌های جنگ غزه و جنگ اوکراین را داریم و درباره این موارد، اروپایی‌ها ملاحظاتی دارند. درواقع حتی اگر ایران مایل به توافق باشد، اروپایی‌ها و آمریکا هم باید مشکلات خود را در نظر داشته باشند. برای مثال در حال حاضر، دولت بایدن نمی‌تواند به سمت یک توافق جامع حرکت کند چرا که ترامپ و جمهوریخواهان از این موضوعات بر علیه بایدن استفاده می‌کنند. بنابراین، همه این‌ها معادلات یک طرفه نیست و هم شرایط اروپا و آمریکا مهم است و هم شرایط ایران. مجموع همه این‌ها را باید رصد کرد تا ببینیم چه زمانی شرایط لازم و بهینه برای توافق شکل می‌گیرد.»
این کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای گفت: «در عالم سیاست هم سخنان و تبیین نظری و مسائل مشابه مهم است و هم رفتار‌های عملی. طبیعتا همه بازیگران سیاسی در ارزیابی‌های خود از شرایط، فقط به اظهارات مطرح شده اکتفا نمی‌کنند، آن‌ها می‌خواهند متوجه شوند پشت پرده چه خبر است و از گزارش‌های نهاد‌های نظامی و امنیتی خود استفاده می‌کنند. درواقع آن‌ها می‌خواهند بررسی کنند که آن چه پشت تریبون سازمان ملل مطرح می‌شود تا چه حد عملی شده است. درواقع مجموع همه این‌ها همان رویکرد محتاطانه است که اشاره کردم.» 
پزشکیان ماموریتی ویژه برای تغییر وضعیت اقتصادی کشور دارد
مرتضی افقه نیز گفت: «اهمیت بعد اقتصاد در سفر اخیر رئیس جمهور به نیویورک بسیار بالاست و اتفاقا همین بعد مشکلات اقتصادی است که سیاستمداران را مجبور کرده است، بعد از ۷ سال تشدید تحریم ها، دوباره به سمت افزایش روابط دیپلماتیک و تغییر الگو‌های سیاسی حرکت کنند. حتی معتقدم حضور آقای پزشکیان در جمع کاندیدا‌های ریاست جمهوری، نشان داد که حاکمیت با تغییر رویکرد‌های دیپلماتیک کشور موافقت دارد و حضور آقای پزشکیان در مقام رئیس جمهور با ماموریت ویژه برای تغییر وضعیت اقتصادی کشور همراه است. مردم نیز با امید تغییرات اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی خود به آقای پزشکیان رای داده اند. اتفاقا نقطه عطف تحولات نیز همین سفر رئیس جمهور و هیئت همراه او به ایالات متحده بود که قابل انتظار هم بود؛ بنابراین از سمت ایران، همه چیز برای کاهش تنش سیاسی آماده است. اما این که از سمت غرب شرایط چگونه خواهد شد قابل بحث است، هر چند شرایط نشان می‌دهد که ایالات متحده هم به دلیل شرایط منطقه ای، به کاهش تنش‌ها تمایل دارد.»
وی افزود: «تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نمی‌توان انتظار داشت تغییر ویژه‌ای ببینیم. گسترش روابط با کشور‌هایی مثل مصر که اخیرا مورد تاکید وزیر اقتصاد قرار گرفته مثبت است، اما بدون توسعه روابط با غرب و اروپا نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم اقتصادمان متحول شود. این موضوع نیز در گرو رفع تحریم‌ها است. البته می‌دانیم که این انتظار بی جایی است که بلافاصله بعد از این سفر رفع تحریم‌ها رخ دهد، اما اگر در جریان همین سفر، مذاکرات اولیه برای احیاء برجام یا توافقی جدید شکل بگیرد و همچنین برای رفع FATF رایزنی شود، می‌توانیم انتظار داشته باشیم، تغییراتی جدید روی ریل قرار گیرد. امیدوارم تاخیر ما در حوزه توافق برجام و جدید و هم کوتاه آمدن درباره FATF باعث دلسردی طرف مقابل نشده و اروپا و آمریکا تمایل برای مذاکره با ما را از دست داده باشند.»
این اقتصاددان در ادامه گفت: «ایران جزو کشور‌هایی است که با توجه به اتکاء به درامد‌های نفتی، تکنولوژی‌های پیشرفته را در بخش‌های خدمات، کشاورزی، صنعت و نفت نیاز داریم؛ بنابراین ایجاد ارتباط با کشور‌های پیشرفته جهان از جمله کشور‌های اروپایی و آمریکایی برای ما ضروری است. این که همزمان با کشور‌های شرق از جمله چین و روسیه هم ارتباط داشته باشیم، از بدیهیات اقتصادی است. مشخص است که ما در حوزه ارتباطات اقتصادی و سیاسی با سایر کشورها، باید سیاست موازنه مثبت را به کار ببندیم. در سال‌هایی که خودمان را به شرق محدود کردیم آسیب‌های زیادی دیدیم و احیاء رابطه با غرب افزون بر دسترسی به تکنولوژی‌های مدرن، سیاست موازنه مثبت را نیز ارتقاء می‌دهد. تجربه ارتباط با غرب در دوره‌های آقای خاتمی و روحانی نشان داد که افزون بر افزایش صادرات نفتی، می‌توانیم بازار بهتری کسب کرده و شاخص‌های اقتصادی هم در همین ۲ دوره در سال‌های پس از انقلاب، در بهترین حالت خود بوده است.»