پوتین با آغوش باز به تهران می‌آید

سفر پوتین به تهران چند روز پس از سفر بایدن به خاورمیانه شکل خواهد گرفت که علاوه بر این همزمانی تقریبی شائبه‌هایی را نیز به‌همراه داشته است.
به گزارش کبنا، یکی از این شائبه‌ها از سوی مقامات آمریکایی مبنی بر فروش پهپاد از ایران به روسیه مطرح شد که بسیاری اعلام آن را در این برهه زمانی از سوی آمریکا، به عنوان یک بازی قلمداد کردند تا بایدن مسیر ایران‌هراسی را به خوبی در خاورمیانه طی کند. در این میان هم هستند برخی صاحب‌نظران که سفر بایدن به منطقه را کاملا انتخاباتی می‌دانند تا او به نفع خود در عرصه انتخابات آمریکا از لابی‌های عبری و عربی بهره جوید. به همین علت کارشناسان بر این باور هستند که اساسا ائتلافی علیه ایران پس از این سفر شکل نخواهد گرفت که شاید یکی از نشان‌های آن اظهارنظر مقام اماراتی باشد که عنوان کرده است ابوظبی به دنبال ایجاد هیچ محوری علیه هیچ یک از کشورهای منطقه به ویژه ایران نیست. انور قرقاش با تاکید بر اینکه کشورش خواهان تقابل با ایران نیست خاطرنشان کرده است که ابوظبی به دنبال فرستادن سفیر به تهران و از سرگیری روابط با ایران است. این مقام اماراتی اظهار کرده است از هر طرحی که بدون هدف قرار دادن کشور ثالث از ما محافظت کند، استقبال می‌کنیم. در راستای بررسی این تحولات و اهداف سفرهای بایدن و پوتین به منطقه، «آرمان ملی» گفت‌وگویی با عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر پیشین ایران در نروژ داشته که در ادامه می‌خوانید.
پوتين با چه رويکردي به تهران سفر و چه اهدافي را دنبال مي‌کند؟
پس از حمله روسيه به اوکراين، روز به روز ژئوپليتيک روسيه نسبت به گذشته بسته‌تر شده است زيرا بيشتر سرمايه‌گذاري‌هايي که در داخل روسيه انجام مي‌شد مربوط به اروپا بوده و از سوي ديگر منبع اصلي درآمدش که صادرات انرژي باشد ديگر به اروپا صادر نمي‌شود و درآمدهاي کمتري روسيه به‌دست مي‌آورد. اين درآمد کم پس از قطع کامل صادرات انرژي به اروپا کمتر نيز خواهد شد. در چنين شرايطي روسيه مشخصا تحت فشار قرار گرفته است زيرا حتي کشورهاي جهان سوم نيز که در گذشته ارتباطاتي با روسيه داشته‌اند، به دنبال تحريم‌هاي بين‌المللي عليه روسيه، تعامل خود را با اين کشور کم کرده‌اند. زيرا نگران تنبيه غرب و آمريکا هستند. در همين راستا روسيه بايد به دنبال راه‌هايي باشد تا بتواند ژئوپليتيک خود را نجات دهد و باز کند. در همين راستا روسيه زماني که مشاهده مي‌کند از سمت شرق تحت فشار متحدين آمريکا يعني ژاپن، کره جنوبي و فيليپين قرار دارد و از غرب نيز تحت محاصره اروپاست، مسير جنوب را در پيش گرفته تا بتواند خود را از تنگنا خارج کند. مشخصا سفر پوتين به تهران نيز در همين زمينه صورت مي‌گيرد. جنوب، بهترين مسير براي روسيه است تا خود را از گرفتاري خارج کند و مشخصا در مسير جنوب دو کشور ايران و ترکيه از اهميت بيشتري براي روسيه برخوردار هستند. در اين ميان ترکيه به علت اينکه ارتباطاتي با غرب دارد، براي تعامل با روسيه محدودتر است. از سوي ديگر پس از جنگ اوکراين رابطه خود را با کشورهاي عربي حفظ کرده و توسعه روابط با هندوستان و ايران را در دستور کار قرار داده است. روسيه امروز با صادرات انرژي ارزان به هندوستان و چين نسبت به گذشته تعامل خود را حتي بيشتر نيز کرده است. روسيه مي‌خواهد به هر شکل ممکن ژئوپليتيک خود را باز کند. در اين ميان ايران به علت اينکه در خصوص مسائل برجامي با غرب اختلاف دارد، مي‌تواند اولين کشوري باشد که روسيه در چنين فرآيندي که در پيش گرفته، موضوع همکاري باشد. تعامل بيشتر در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي و ترانزيتي نيز مي‌تواند از جمله مهم‌ترين زمينه‌هاي همکاري دو کشور باشد. پوتين در سفر به تهران مشخصا چنين مسائلي را پيگيري خواهد کرد.

مطرح شدن همکاري نظامي ايران و روسيه در اين مقطع زماني که بايدن نيز به منطقه سفر کرده است، با اهداف خاصي صورت گرفت؟
بايد توجه داشت که سفر جو بايدن به منطقه خاورميانه بيشتر جنبه انتخاباتي دارد زيرا اسرائيلي‌ها تبليغات زيادي در اين خصوص انجام دادند که با حضور بايدن اقدامات زيادي عليه ايران انجام مي‌شود و توافق‌هايي صورت مي‌گيرد تا دست اسرائيل در مقابل ايران برتر شود اما عملا هيچ اتفاقي رخ نداد. آمريکا آب پاکي را روي دست اسرائيل ريخته است به شکلي که تحليلگران اسرائيلي نيز عنوان کرده‌اند از سفر بايدن به فلسطين اشغالي نااميد شده‌اند و اين سفر دستاورد خاصي براي اسرائيل نخواهد داشت. از سوي ديگر شخص لاپيد به دنبال اين بود تا با جو بايدن عکس بگيرد زيرا سه ماه ديگر در اسرائيل انتخابات برگزار مي‌شود و مي‌خواهد از نتانياهو عقب نيفتد. بايدن در اين سفر قصد داشت به مردم داخل کشور خود و جريان‌هاي موثر نشان دهد که رابطه خوبي با اسرائيل دارد و در اين زمينه هر همکاري انجام مي‌دهد. اين در حالي است که روابط اسرائيل با دموکرات‌ها از زمان کلينتون ديگر به خوبي پيش نرفت. در آن برهه زماني که نتانياهو تازه وارد عرصه سياسي شده بود، با کلينتون رابطه خوبي نداشت و در حالي کلينتون رياست‌جمهوري 8 ساله خود را پايان داد که صحبتي ميان او و طرف‌هاي اسرائيلي وجود نداشت. در دوره اوباما نيز شاهد بوديم که بدترين روابط ميان اسرائيل و آمريکا وجود داشت به شکلي که نتانياهو بدون اطلاع در کنگره سخنراني کرد و اتهامات زيادي به اوباما در خصوص همکاري با ايران وارد کرد. بايدن نيز در يک سال و نيم گذشته تلاش کرد تا روندي متفاوت صورت گيرد و شايد اگر بايدن به منطقه سفر نمي‌کرد، همان باور گذشته در ميان آمريکايي‌ها وجود داشت که روابط دموکرات‌ها و اسرائيل خوب نيست و جو بايدن براي تغيير اين باور به اسرائيل سفر کرد. بايد توجه داشت که سفر بايدن با توجه به آنچه رخ داده است، نمي‌توان موفقيت‌آميز قلمداد کرد. بايدن در اسرائيل عنوان کرده است که به دنبال حل اختلافات با ايران از مسير ديپلماسي است و اين موضع‌گيري را در عربستان نيز دنبال خواهد کرد. به همين علت نمي‌توان متصور بود که طرح مساله همکاري نظامي ايران و روسيه ارتباطي با سفر بايدن به عربستان داشته است.
اهداف سفر بايدن به اسرائيل و عربستان ممکن است متفاوت باشد؟
سفر بايدن به اسرائيل مشخصا جنبه انتخاباتي داشته است اما بايدن در سفر به عربستان سعي مي‌کند تا مساله انرژي خود را حل و فصل کند و به همين علت در نشست با کشورهاي عربي به دنبال اين خواهد بود تا راه حلي پيدا کند که مشکل انرژي غرب را حل کند. بايد توجه داشت که بحران انرژي در غرب امروز در ابتداي راه خود است زيرا همچنان بعضا روسيه صادراتي انجام مي‌دهد اما اگر به صورت کامل صادرات خود را به غرب قطع کند، آنها به‌شدت گرفتار بحران خواهند شد. بايدن به همين علت از امروز به فکر افتاده است تا پايه‌هاي دوستي با عربستان را تقويت کند تا در آينده نياز آن‌ها به انرژي از سوي کشورهاي عربي تامين شود. اين امر در حالي در دستور کار بايدن قرار گرفته که تا چند ماه پيش اختلاف جدي بين بايدن و بن‌سلمان وجود داشت و حتي مقام عربستاني جواب تلفن بايدن را نمي‌داده است. به همين علت بايدن بايد به مرور به عربستان نزديک شود تا بتواند خواسته‌هاي خود در حوزه انرژي را به‌دست آورد. بايدن انتخابات کنگره و رياست‌جمهوري را در پيش دارد و از سوي ديگر خطر تورم و رکود اقتصادي را نيز در نزديکي خود مي‌بينند و به همين علت به همکاري با کشورهاي عربي حوزه خليج فارس نياز مبرم دارند. مشخصا بايدن نيامده تا مجموعه‌اي در ميان کشورهاي عربي ايجاد کند تا آنها را عليه ايران متحد کند. موضع‌گيري‌هاي اردني‌ها و مصري‌ها در روزهاي اخير نيز نشان داد که چنين اتحادي عليه ايران شکل نخواهد گرفت. اسرائيل خيلي علاقه‌مند است که عليه ايران اتحاد شکل گيرد اما عربستان به عنوان کشور محور خيلي با آن نقطه‌اي فاصله دارد که با اسرائيلي‌ها بخواهند گفت‌وگو کنند و در عرصه‌اي به صورت علني متحد شوند. تا زماني که عربستان و اسرائيل بخواهند روابط رسمي سياسي داشته باشند، فاصله وجود دارد.
آيا ممکن است در اين سفر بايدن حتي به فکر اين مساله باشد که شايد بتواند تنش‌ها را با ايران کم کند؟
آمريکا عنوان کرده به دنبال تفاهم با ايران است حالا ممکن است در قالب برجام باشد يا يک توافق ديگر. در اين مسير مشخصا اگر بخواهد عليه ايران اقدامي انجام دهد سبب مي‌شود تا روابط ايران و روسيه مستحکم‌تر شود و مشخصا بايدن از اين مساله خوشحال نمي‌شود و علاقه‌مند نيست تا ايران و روسيه روابط استراتژيک شکل دهند. آمريکا همواره اين ملاحظه را دارد که فشار را عليه ايران نبايد بيش از اندازه کند زيرا در آن صورت ديگر جدايي انداختن‌ميان ايران و روسيه امري محال مي‌شود و براي آمريکا تبعات و مشکلاتي ديگر ايجاد خواهد کرد.
تهديدها و فرصت‌هاي سفر پوتين به ايران چه مواردي است و آيا اين تهديدها متوجه غرب نيز است؟
روسيه در اين روزها به ايران نياز بيشتري دارد. در همين راستا همکاري‌ها بيشتر شده و به صورت ضمني نيز سخنگوي وزيرخارجه ايران تاييد کرده که ايران همکاري پهپادي با روسيه داشته است. مشخصا امروز بايد مقصر هر تهديدي را غرب دانست زيرا آنها از برجام خارج شدند و ايران را در حوزه‌هاي مختلف از جمله تسليحاتي تحريم کرده‌اند.ايران با توجه به تهديدهايي که متوجهش است نياز دارد تا اقدام به خريد هواپيما، قطعات و تسليحات کند و مشخصا روسيه در اين ميان به ايران کمک کرده و اين تجهيزات را در اختيار ايران قرار داده است. در چنين وضعيتي ايران نمي‌تواند درخواست روسيه را براي خريد پهپاد از ايران بي‌پاسخ بگذارد و بايد به اين پاسخ جواب مثبت بدهد زيرا اگر اين اتفاق رخ ندهد، آن‌ها نيز ديگر تجهيزات مورد نياز را در اختيار ايران قرار نمي‌دهند. اين تعامل حاصل تحريم ايران است. زماني که جنگ اوکراين آغاز شد باز هم غرب درس عبرت نگرفت و با وجود اينکه مي‌دانستند جنگ روسيه و اوکراين طولاني خواهد شد، به سمت توافق با ايران نيامدند و سبب شدند تا همکاري ايران و روسيه بيش از پيش شود. اين اشتباه بزرگ غرب بود زيرا ايران اگر نتواند نيازهاي خود را از کشورهاي ديگر تامين کند، به سمت روسيه خواهد رفت. امروز روابط ايران و روسيه هنوز راهبردي نشده است اما اگر غرب اين مسير فعلي را طي کند، روسيه و ايران مشخصا روابط نزديک و راهبردي شکل خواهند داد. در روزهاي آتي که پوتين به تهران خواهد آمد مشخصا با پوتين گذشته متفاوت خواهد بود و با دست‌هاي باز به سمت ايران مي‌آيد. روسيه مشخصا اين بار در حوزه غني‌سازي اورانيوم، فروش سلاح، فروش قطعات و همکاري‌هاي اقتصادي بيشتر با ايران همکاري خواهد کرد. روسيه در گذشته همواره بهانه گيري مي‌کردند که کالاهاي ايراني کيفيت ندارد و به همين علت در دهه‌هاي گذشته صادر کننده خوبي به روسيه نبوديم اما امروز اين رويه تغيير مي‌کند. اين در حالي است که ترکيه در سال‌هاي اخير به‌راحتي کالاهاي خود را به روسيه صادر مي‌کرده است و به منافع قابل توجهي دست پيدا مي‌کرد. در روابط نزديکي که ميان ايران و روسيه با هم شکل خواهند داد، مشخصا غرب تاثيرگذار بوده زيرا بدون تحليل شرايط ايران و منطقه به سمتي حرکت کردند که باعث شدند ايران و روسيه به يکديگر نزديک شوند. بايد توجه داشت که اردوغان نيز به تهران خواهد آمد. روسيه به ترکيه نيز نياز دارد تا ژئوپليتيک خود را باز کند. در اين همکاري‌ها روسيه و ترکيه اختلاف پيرامون غلات را حل کردند و غلات اوکراين امروز صادر مي‌شود. مشخصا در تهران در خصوص سوريه نيز صحبت مي‌شود. امروز ايران و ترکيه از فرصت ايجاد شده استفاده خواهند کرد تا روابط خود را با روسيه گسترش دهند. در اين مسير شايد کار ترکيه راحت‌تر باشد زيرا در عرصه انرژي با روسيه رقابت ندارد در حالي که ايران و روسيه در اين عرصه رقيب هستند. ترکيه امروز از بحث انرژي مي‌تواند سود بيشتري داشته باشد و حتي انرژي ارزان‌تري دريافت کند. امروز روسيه نفت خود را ارزان مي‌فروشد و ايران نيز وارد رقابت با آن‌ها شده است. در مجموع سفر اردوغان و پوتين به تهران بسيار مثبت است و اگر ايران دقت داشته باشد مي‌تواند از اين سفرها عليه غرب به نتيجه برسد.