مذاکره مستقیم به شرط توافق خوب با تضمین بالا

کبنا ؛«مذاکرات فنی [در وین]در آینده‌ای نه چندان دور، به حد اشباع می‌رسد.» این کلیدی‌ترین نکته‌ای است که وزیر خارجه ایران دیروز از آن صحبت کرده و گفته که در چنین نقطه‌ای، طرف‌ها باید دست به یک تصمیم سیاسی بزنند. اگر ایران مطمئن شود که عاقبت این تصمیم سیاسی به یک «توافق خوب با تضمین بالا» ختم خواهد شد، از گفت‌وگوی مستقیم با امریکا هم ابایی ندارد. مهم‌تر از همه اینکه، اخیراً خود امریکایی‌ها هم از کانال‌های مختلف برای مذاکره ابراز تمایل کرده‌اند.
به گزارش کبنا نیوز، روزنامه جوان نوشت: مذاکرات در وین به مرحله‌ای کلیدی رسیده؛ این را چند روز است که هم منابع مطلع نزدیک به مذاکرات وین گفته‌اند و هم می‌شود از درخواست جدید امریکایی‌ها برای تبادل زندانیان حدس زد. حرف‌های غروب دیروز امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در نشست همسایگان ایران، این حدس و گمان را تقویت می‌کند. ظاهراً تیم مذاکره‌کننده ایرانی در حال رسیدن به این جمع‌بندی است که مذاکرات به مرحله‌ای رسیده که احتمالاً بتوان امکان رسیدن به یک «توافق خوب با تضمین بالا» را به آزمون گذاشت. اگرچه در سیاست هیچ چیز قطعی نیست، ولی حسین امیرعبداللهیان می‌گوید که با نزدیک شدن به چنین مرحله‌ای، ممکن است ایران مسیر مذاکره مستقیم را هم یک بار دیگر بیازماید: «مذاکرات ما دارد به نقطه‌ای نزدیک می‌شود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم.» به گفته امیر عبداللهیان «طرف امریکایی تاکنون به صورت Non paper پیشنهادات خودش را در موضوعات فنی به ایران ارائه کرده»، ولی همزمان «از طرق مختلف پیام‌هایی را به ما ارسال می‌کند که خواهان سطحی از مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی ایران است.» مشخص است که ایران سابقه خوبی از مذاکره کردن با امریکایی‌ها ندارد و به گفته وزیر خارجه، طی حدود دو ماه مذاکره تیم جدید در وین هم مذاکره مستقیم انجام نشده: «این‌ها صحت ندارد»؛ ولی ممکن است یک بار دیگر هم، صادق بودن امریکایی‌ها را آزمایش کند: «اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا، لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفتگو را با امریکایی‌ها داشته باشیم، این را در برنامه کاری که برای مذاکرات رفع تحریم‌ها خواهیم داشت، نادیده نخواهیم گرفت.»
فراتر از وین
امیرعبداللهیان البته در نشست دیروز حرف‌های مهم دیگری هم زد، از جمله اینکه ایران از اضافه شدن اعضای جدید از منطقه به مذاکرات وین استقبال نمی‌کند. او همچنین درباره رابطه تهران با ریاض گفت که «راه را برای عربستان باز گذاشته‌ایم که هر موقع تصمیم بگیرد روابط دیپلماتیک خود را با ایران به حالت طبیعی برگرداند.» در کنار همه اینها، وزیر خارجه گریزی هم زد به حاشیه‌های پروتکلی سفر رئیس‌جمهور به مسکو و ملاقات او با ولادیمیر پوتین: «ساعت ۵:۱۲ که آنجا اذان مغرب بود، آقای پوتین به آقای رئیسی اشاره می‌کند که اطلاع دارم وقت نماز شماست و منتظر شما می‌مانم. حدود ۹ تا ۱۰ دقیقه پوتین در همان اتاق می‌نشیند و منتظر می‌ماند تا آقای رئیسی در اتاق مجاور نمازش را بخواند و برگردد.»
با همه اینها، مهم‌ترین بخش سخنان امیرعبداللهیان، رسیدن مذاکرات به مرحله «اشباع» است که با رویداد‌های یکی دو روز اخیر، به خصوص در خصوص پیشنهاد تبادل زندانیان قابل‌فهم‌تر است.
فقط ماند جاسوس‌ها؟!

مثل اینکه برداشت طرف امریکایی این است که همه مشکلات وین حل شده و همین مانده که ایران دوتابعیتی‌های متهم به جاسوسی را آزاد کند! «باری روزن» دیپلمات و گروگان سابق امریکایی در ایران که از چند روز قبل در وین وارد اعتصاب غذا شده، با نماینده امریکا در امور ایران ملاقات کرد و بعد از این ملاقات گفت که به اعتصاب غذایش خاتمه می‌دهد. ساعاتی بعد، رابرت مالی یک پیش‌شرط جدید به مذاکرات اضافه کرد؛ «آزادی زندانیانی که در ایران متهم به جاسوسی‌اند»، ولی سخنگوی وزارت خارجه طرح چنین بحثی را به عنوان یک پیش‌شرط رده کرده و تلویحاً به طرف امریکایی تذکر داده که بحث‌های جاری در وین، پیچیده‌تر از این چیز‌ها است.
امریکایی‌ها مثل اینکه از وین بوی توافق شنیده‌اند؛ اواخر هفته قبل، جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا از پیشرفت در مذاکرات وین صحبت کرد و گفت که حالا زمان دست کشیدن و ر‌ها کردن مذاکرات نیست. بعد هم گزارش‌ها درباره اعتصاب غذا در هتل نزدیک محل مذاکرات در مرکز توجه رسانه‌ها قرار گرفت. باری روزن صبح یک شنبه در حالی که پنجمین روز اعتصاب غذا را پشت سر می‌گذاشت، در توئیتی از مقابل هتل کوبورگ از پیوستن یکی دو نفر دیگر به اعتصاب‌کنندگان خبر داد. روزن همان روز با رابرت مالی، نماینده امریکا در امور ایران ملاقات کرد و رابرت مالی هم بعداز این ملاقات گفت: «من با تعدادی از خانواده‌های گروگان‌ها صحبت کرده‌ام که از کار‌هایی که آقای روزن انجام می‌دهد، بسیار سپاسگزاریم، اما آن‌ها و همچنین من از او خواهش می‌کنیم که اعتصاب غذای خود را متوقف کند.» با فاصله‌ای نه چندان طولانی، باری روزن از تصمیم خود برای پایان دادن به اعتصاب غذا خبر داد و ساعاتی بعد هم، رابرت مالی، یک شرط جدید به موفقیت مذاکرات وین اضافه کرد: «برای ما تصور بازگشت به توافق هسته‌ای در حالی که چهار امریکایی بی‌گناه در بازداشت هستند سخت خواهد بود.»
بحث دوتابعیتی‌ها
اینکه رابرت مالی در ملاقات با باری روزن و همراهان، چه وعده‌ای داده که آن‌ها قبول کرده‌اند اعتصاب‌شان را تمام کنند، مشخص نیست، ولی برخی منابع از دیروز گفته‌اند که طرف امریکایی از ابتدای مذاکرات، بحث آزادی چهار دوتابعیتی متهم به جاسوسی در ایران را به عنوان پیش‌شرط مطرح کرده است؛ موضوعی که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران آن را اکیداً رد کرد: «جمهوری اسلامی ایران هیچ پیش‌شرطی را از روز اول نپذیرفته است.»
خطیب‌زاده البته احتمال تبادل زندانیان بین ایران و امریکا را به کلی رد نکرده و گفته که «اگر امریکا به توافقاتی که از قبل هم انجام داده بود پایبند باشد این موضوع انسانی در کمترین زمان ممکن قابل حل است» او با این حال تأکید کرده «مسیری که برای توافق در وین طی می‌شود با مسیری که برای تبادل طی خواهد شد دو مسیر مختلف است.» خطیب‌زاده تأکید می‌کند: «اگر اراده در طرف مقابل باشد در هر دو مسیر می‌توانیم در کمترین زمان ممکن به توافق پایدار و قابل اتکا برسیم.» برخلاف طرف امریکایی که به نظر می‌رسد در سایه کم شدن پرانتزها، از همین حالا به فکر تبادل افتاده، سخنگوی وزارت خارجه به رابرت مالی تذکره داده که مذاکرات به اندازه کافی پیچیده است و نباید با اظهارات پیچیده‌ای به عنوان پیش‌شرط، آن را پیچیده‌تر کرد. همانطور که از نحوه ملاقات رابرت مالی با باری روزن در وین هم بر می‌آید، خطیب‌زاده معتقد است که رابرت مالی بحث تبادل را «برای مسائل داخلی و رسانه‌ای» در امریکا مطرح کرده است و خطاب به او گفته است: «در خصوص وضعیت اتباع جمهوری اسلامی ایران، بازداشت شده در امریکا نگرانی خود را از ابتدا اعلام کردیم و به خاطر موضوعیت انسانی این داستان چه به صورت مستقیم چه غیرمستقیم و چه پیش از مذاکرات و چه همراه با این مذاکرات، این موضوع در دستورکار ما بوده است.» او گوشزد می‌کند: «برخلاف اتباع ما که به بهانه‌های دور زدن تحریم‌های غیرقانونی و فراسرزمینی ایالات متحده در امریکا به گروگان گرفته شده‌اند و امروز در خاک امریکا در شرایط غیرانسانی نگهداری می‌شوند، آن‌هایی که در ایران زندانی هستند قوه قضائیه اتهامات‌شان را اعلام کرده و جرایمی را مرتکب شدند و در دادگاه صالحه مراحل آن طی شده است.»
تعلل می‌کنند
منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده طی روز‌های اخیر تأیید کرده‌اند که مذاکرات در وین شاهد پیشرفت است؛ چیزی که سخنگوی وزارت خارجه نیز دیروز در گفت‌وگوی مطبوعاتی با خبرنگاران تأیید کرد: «گفتگو‌ها در مسیر درست با موضوعات مشخص و نقاط اختلافی روشن و دستورکار دقیق در حال انجام است.» خطیب‌زاده می‌گوید: «در برخی اسناد پرانتز‌ها و اختلاف‌ها کمتر شده است. بسیاری از ایده‌های ایران تبدیل به کلمات شدند از جمله در حوزه تضامین.» با این وجود، اظهارات خطیب‌زاده نیز نشان می‌دهد که همچنان مسائل مهمی بین دو طرف باقی مانده که باید حل و فصل شود: «آنچه برای ما اصالت دارد، کیفیت آن چیزی است که توافق می‌شود، ولی نه چیزی کمتر و نه بیشتر.» سخنگوی وزارت خارجه گفته که چیزی به اسم توافق موقت یا چیز‌های شبیه این، هیچ‌گاه در دستورکار ما نبوده و تأکید کرده است: «امیدواریم نماینده اتحادیه اروپا این را به امریکا منتقل کرده باشد که ضرورت جدی برای رسیدن به یک توافق کیفی و محتوایی داریم و امیدوارم امریکا این ضرورت را دریافت کرده و متوجه شده باشد.» «محمد مرندی» از تحلیلگران نزدیک به روند مذاکرات وین نیز دیروز در پاسخ به این سؤال «استیون سکر» مجری برنامه که «به نظر می‌رسد مذاکرات وین پیشرفتی ندارد، دلیل آن چیست»، گفت: «امریکایی‌ها در حال تعلل هستند و اروپایی‌ها هم همین‌طور، آن‌ها توافق را ترک و از همان ابتدا آن را نقض کردند. بعد آن‌ها توافق را ترک و آن را پاره کردند، آن‌ها تحریم‌های فشار حداکثری را علیه مردم ایران اعمال کردند، مردم را عمداً به کشتن دادند که اساساً آغاز جنگ از راه‌های دیگر است.»