تاریخ انتشار
سه شنبه ۲ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۱۴:۳۲
کد مطلب : ۴۴۱۵۹۱
تحلیلگران بررسی کردند
توافق موقت به جای احیای برجام؛ ماجرا چیست؟
۰
کبنا ؛در حالیکه یک هفته دیگر مذاکرات احیای برجام در وین برگزار می‌شود، رسانه‌های غربی از وجود یک ایده تازه در مذاکرات خبر می‌دهند. گفته می‌شود آمریکا این ایده تازه را با مقامات اسرائیلی در میان گذاشته است.
به گزارش کبنا، فرارو نوشت: "علیرغم موضع‌گیری‌های علنی آمریکا، کاخ سفید در روزهای اخیر تلاش کرده امکان برقراری توافقی موقت با ایران را بررسی کند که براساس آن ایران در مقابل لغو برخی تحریم‌ها، تولید اورانیوم غنی شده و تبدیل آن به سوخت را متوقف کند."
پیشتر پایگاه خبری آکسیوس نیز گزارش مشابهی منتشر کرده بود.
مقامات آمریکایی تاکنون این گزارش‌ها را تائید یا رد نکرده‌اند. ایران هم واکنش رسمی به این موضوع نشان نداده است. اما به نظر می‌رسد این ایده تاز روی میز قرار دارد. به ویژه اینکه دولت جدید ایران تمایل دارد که شش دور مذاکره پیشین در وین نادیده گرفته شود و مسیر مذاکرات تغییر کند.
در ایران برخی طرح بحث توافق موقت را "تله" دانسته‌اند و برخی دیگر آن را "فرصت" تازه‌ای برای دولت جدید ارزیابی کرده‌اند.
توافق موقت به چه معناست؟
علی بیگدلی کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به اینکه پیشنهاد آمریکا برای توافق موقت شش‌ماه است، گفت: «براین اساس قرار است تحریم‌هایی که در زمان حسن روحانی بر قرار شد، لغو شود، یعنی تحریم‌های فروش نفت و گاز و محصولات پتروشیمی رفع شده و بعد از آن نیز تحریم‌های بانکی و نقل و انتقالات مالی نیز برداشته شود، تا ایران بتواند منابع مالی حاصل از فروش نفت را به داخل کشور برگرداند، اما در این رابطه یک مشکل وجود دارد و آن عدم تصویب و پیوستن ایران به fatf است، در این زمینه اگر همچنان ایران در لیست سیاه fatf قرار داشته باشد، هیچ کدام از بانک‌های کوچک و بزرگ دنیا با ایران کار نخواهند کرد بنابراین عملاً رفع تحریم‌ها ابتر خواهد ماند.»
او افزود: «از سوی دیگر در این توافقنامه موقت ایران نیز متعهد می‌شود غنی‌سازی با درصد بالای خود را متوقف کند و همچنین توسعه سانتریفیوژ‌های سایت کرج را رها کرده و به بازرسان آژانس اجازه بازرسی از اماکن هسته‌ای کشور را بدهد.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: "اما یک شرط مهم در این رابطه وجود دارد، آمریکا به دنبال این است بعد از اتمام این توافق موقت، مذاکرات قطعی و دنباله‌داری در سایر مسائل از جمله موشکی، نفوذ منطقه‌ای ایران و همچنین حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه انجام دهد، اینکه ایران این شرط را قبول خواهد کرد، یا نه، خود جای بحث دارد، اما باید به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر تنها راه باقیمانده برای برون رفت کشور از وضعیت فعلی و سروسامان دادن به وضعیت اقتصادی مذاکرات است."
بیگدلی با اشاره به اینکه برگزاری کنفرانس منامه که با حضور وزیر دفاع آمریکا انجام شد، موضع آمریکا و کشور‌های عرب منطقه را به هم نزدیکتر کرد، افزود: «آمریکا درصدد این است که یک ائتلاف بینالمللی و منطقه‌ای برای تحت فشار قرار دادن ایران تشکیل دهند، برقراری روابط اسرائیل و کشور‌های عربی نیز در همین راستا است، از سوی دیگر به قدرت رسیدن طالبان در در شرق ایران و همچنین پیروزی‌های مقتدی صدر که مخالف حضور ایران در عراق است نیز از دیگر قطعات این پازل است، ائتلاف آذربایجان، اسراییل، ترکیه و پاکستان در شمال غرب نیز قطعه دیگر این نقشه است.»
توافق موقت پوست خربزه است
اما مهدی ذاکریان تحلیلگر مسائل بینالمللی با ذکر این نکته که «توافق موقت پوست خربزه زیر پای ایران است» اظهار کرد: «در مناسبات بین الملل توافق موقت هیچ معنا و مفهومی ندارد، در واقع طرح این موضوع نشان از تلاش ایالات متحده برای محروم کردن ایران از مذاکراتی منطقی و در نتیجه حق مسلم هسته‌ای است. اساسا باید گفت، در گذشته قول و قراری رسمی بین ایران و ۱+۵ گذاشته شده است و در شرایطی که جمهوری اسلامی همه تعهدات را بدون، چون و چرا انجام داد، طرف مقابل نه تنها خلف وعده کرد بلکه با خارج شدن از برجام از عمل به وعده‌های تعیین شده شانه خالی کرد.»
او تاکید کرد: «در شرایط فعلی نکته مهم برای شروع مذاکرات چیزی جز این نمی‌تواند باشد که آمریکایی‌ها باید جبران منافات کرده و قول و قرار‌های رسمی را به رسمیت بشناسند. البته ایران که در مقطعی برای تحریک آمریکا در انجام تعهد چند قدم عقب نشینی کرده بود هم باید به مفاد اصلی برجام برگردد؛ بنابراین هر نوع پیشنهاد جدید با عناوینی، چون توافق موقت یا متمم یا ... به مثابه پوست خربزه‌ای می‌ماند که می‌خواهند زیر پای مذاکره کنندگان ایرانی قرار بدهند.»
غرب دیگر نمی‌تواند جمهوری اسلامی را فریب بدهد
موضوع دیگر این است که در آستانه مذاکرات وین شرایط طرفین ماجرا چگونه است؟ ایران باید در این مذاکرات چگونه رفتار کند؟
احمد سبحانی سفیر پیشین ایران در ونزوئلا در این باره اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران به توافق مهمی با کشور‌های غربی رسید و اتفاقا به تعهدات نیز عمل کرد. اما طرفین غربی از همان ابتدا به قول و قرار‌ها پشت کردند و حتی تحریم‌هایی جدید علیه ایران وضع شد. بدتر از همه این بود که دونالد ترامپ رییس جمهوری وقت آمریکا رسما برگه خروج کشورش را امضاء کرد. کشور‌های اروپایی‌ها در ظاهر برجام را به رسمیت شناخته، اما به هیچ کدام از تعهدات پایبند نماندند. البته یا «نخواستند» یا اینکه در قبال آمریکا استقلال لازم را نداشتند و به همین دلیل نتوانستند.»
این کارشناس بین‌الملل در ادامه گفت: «حالا که ایالات متحده ادعای بازگشت به توافق هسته‌ای را دارد، ایران باید با هوشیاری کامل مذاکرات آتی را مدیریت کند تا مثل دفعه قبل یک طرفه عمل نکنیم و بدون اینکه از طرفین ضمانت‌های لازم را بگیریم، بار دیگر به انجام کار‌هایی متعهد نشویم. همچنین لازم است، طرفین مقابل با برداشتن همه تحریم‌ها حسن نیت خودشان را نشان بدهند. در واقع اینطور نیست که ما مذاکره را برای مذاکره می‌خواهیم.»
او گفت: «شرایط امروز دنیا با گذشته فرق کرده است. یعنی واقعیت چیزی جز این نیست که همه کشور‌های جهان سوار بر یک کشتی هستند. اگر حادثه‌ای در گوشه‌ای از دنیا رخ بدهد، نقاط دیگر دنیا هم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت؛ بنابراین همه باید دنبال تعامل باشند. اما این قابل قبول نیست که ایران زیر بار زود برود. مخصوصا اینکه غرب با سرعت زیادی قدرت را به شرق واگذار می‌کند؛ و غرب امروز به نسبت دو دهه گذشته از قدرت جهانی کمتری برخوردار است. پس می‌توان گفت، آنها از دشمنی با جمهوری اسلامی نه تنها نفع نمی‌برند بلکه خسارت‌هایی هم متحمل خواهند شد. به عنوان مثال فرانسه با گوش دادن به فرمان آمریکا و تحریم فروش خودرو به ایران بازار خودروی ایران را به رقبای خود واگذار نمود. همچنین تهدید‌ها ایران را در بخش‌هایی به خودکفایی رساند. این توضیح‌ها موید این است که غربی‌ها باید بدانند، مذاکره با زور به جایی نمی‌رسد و باید منافع و شرایط دو طرف لحاظ شود.»
احمد سبحانی در پایان گفت: "در پایان لازم به تاکید می‌دانم، غرب در حالی آماده از سرگیری مذاکرات می‌شود که می‌داند دیگر نمی‌تواند جمهوری اسلامی را فریب بدهند."
به گزارش کبنا، فرارو نوشت: "علیرغم موضع‌گیری‌های علنی آمریکا، کاخ سفید در روزهای اخیر تلاش کرده امکان برقراری توافقی موقت با ایران را بررسی کند که براساس آن ایران در مقابل لغو برخی تحریم‌ها، تولید اورانیوم غنی شده و تبدیل آن به سوخت را متوقف کند."
پیشتر پایگاه خبری آکسیوس نیز گزارش مشابهی منتشر کرده بود.
مقامات آمریکایی تاکنون این گزارش‌ها را تائید یا رد نکرده‌اند. ایران هم واکنش رسمی به این موضوع نشان نداده است. اما به نظر می‌رسد این ایده تاز روی میز قرار دارد. به ویژه اینکه دولت جدید ایران تمایل دارد که شش دور مذاکره پیشین در وین نادیده گرفته شود و مسیر مذاکرات تغییر کند.
در ایران برخی طرح بحث توافق موقت را "تله" دانسته‌اند و برخی دیگر آن را "فرصت" تازه‌ای برای دولت جدید ارزیابی کرده‌اند.
توافق موقت به چه معناست؟
علی بیگدلی کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به اینکه پیشنهاد آمریکا برای توافق موقت شش‌ماه است، گفت: «براین اساس قرار است تحریم‌هایی که در زمان حسن روحانی بر قرار شد، لغو شود، یعنی تحریم‌های فروش نفت و گاز و محصولات پتروشیمی رفع شده و بعد از آن نیز تحریم‌های بانکی و نقل و انتقالات مالی نیز برداشته شود، تا ایران بتواند منابع مالی حاصل از فروش نفت را به داخل کشور برگرداند، اما در این رابطه یک مشکل وجود دارد و آن عدم تصویب و پیوستن ایران به fatf است، در این زمینه اگر همچنان ایران در لیست سیاه fatf قرار داشته باشد، هیچ کدام از بانک‌های کوچک و بزرگ دنیا با ایران کار نخواهند کرد بنابراین عملاً رفع تحریم‌ها ابتر خواهد ماند.»
او افزود: «از سوی دیگر در این توافقنامه موقت ایران نیز متعهد می‌شود غنی‌سازی با درصد بالای خود را متوقف کند و همچنین توسعه سانتریفیوژ‌های سایت کرج را رها کرده و به بازرسان آژانس اجازه بازرسی از اماکن هسته‌ای کشور را بدهد.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: "اما یک شرط مهم در این رابطه وجود دارد، آمریکا به دنبال این است بعد از اتمام این توافق موقت، مذاکرات قطعی و دنباله‌داری در سایر مسائل از جمله موشکی، نفوذ منطقه‌ای ایران و همچنین حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه انجام دهد، اینکه ایران این شرط را قبول خواهد کرد، یا نه، خود جای بحث دارد، اما باید به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر تنها راه باقیمانده برای برون رفت کشور از وضعیت فعلی و سروسامان دادن به وضعیت اقتصادی مذاکرات است."
بیگدلی با اشاره به اینکه برگزاری کنفرانس منامه که با حضور وزیر دفاع آمریکا انجام شد، موضع آمریکا و کشور‌های عرب منطقه را به هم نزدیکتر کرد، افزود: «آمریکا درصدد این است که یک ائتلاف بینالمللی و منطقه‌ای برای تحت فشار قرار دادن ایران تشکیل دهند، برقراری روابط اسرائیل و کشور‌های عربی نیز در همین راستا است، از سوی دیگر به قدرت رسیدن طالبان در در شرق ایران و همچنین پیروزی‌های مقتدی صدر که مخالف حضور ایران در عراق است نیز از دیگر قطعات این پازل است، ائتلاف آذربایجان، اسراییل، ترکیه و پاکستان در شمال غرب نیز قطعه دیگر این نقشه است.»
توافق موقت پوست خربزه است
اما مهدی ذاکریان تحلیلگر مسائل بینالمللی با ذکر این نکته که «توافق موقت پوست خربزه زیر پای ایران است» اظهار کرد: «در مناسبات بین الملل توافق موقت هیچ معنا و مفهومی ندارد، در واقع طرح این موضوع نشان از تلاش ایالات متحده برای محروم کردن ایران از مذاکراتی منطقی و در نتیجه حق مسلم هسته‌ای است. اساسا باید گفت، در گذشته قول و قراری رسمی بین ایران و ۱+۵ گذاشته شده است و در شرایطی که جمهوری اسلامی همه تعهدات را بدون، چون و چرا انجام داد، طرف مقابل نه تنها خلف وعده کرد بلکه با خارج شدن از برجام از عمل به وعده‌های تعیین شده شانه خالی کرد.»
او تاکید کرد: «در شرایط فعلی نکته مهم برای شروع مذاکرات چیزی جز این نمی‌تواند باشد که آمریکایی‌ها باید جبران منافات کرده و قول و قرار‌های رسمی را به رسمیت بشناسند. البته ایران که در مقطعی برای تحریک آمریکا در انجام تعهد چند قدم عقب نشینی کرده بود هم باید به مفاد اصلی برجام برگردد؛ بنابراین هر نوع پیشنهاد جدید با عناوینی، چون توافق موقت یا متمم یا ... به مثابه پوست خربزه‌ای می‌ماند که می‌خواهند زیر پای مذاکره کنندگان ایرانی قرار بدهند.»
غرب دیگر نمی‌تواند جمهوری اسلامی را فریب بدهد
موضوع دیگر این است که در آستانه مذاکرات وین شرایط طرفین ماجرا چگونه است؟ ایران باید در این مذاکرات چگونه رفتار کند؟
احمد سبحانی سفیر پیشین ایران در ونزوئلا در این باره اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران به توافق مهمی با کشور‌های غربی رسید و اتفاقا به تعهدات نیز عمل کرد. اما طرفین غربی از همان ابتدا به قول و قرار‌ها پشت کردند و حتی تحریم‌هایی جدید علیه ایران وضع شد. بدتر از همه این بود که دونالد ترامپ رییس جمهوری وقت آمریکا رسما برگه خروج کشورش را امضاء کرد. کشور‌های اروپایی‌ها در ظاهر برجام را به رسمیت شناخته، اما به هیچ کدام از تعهدات پایبند نماندند. البته یا «نخواستند» یا اینکه در قبال آمریکا استقلال لازم را نداشتند و به همین دلیل نتوانستند.»
این کارشناس بین‌الملل در ادامه گفت: «حالا که ایالات متحده ادعای بازگشت به توافق هسته‌ای را دارد، ایران باید با هوشیاری کامل مذاکرات آتی را مدیریت کند تا مثل دفعه قبل یک طرفه عمل نکنیم و بدون اینکه از طرفین ضمانت‌های لازم را بگیریم، بار دیگر به انجام کار‌هایی متعهد نشویم. همچنین لازم است، طرفین مقابل با برداشتن همه تحریم‌ها حسن نیت خودشان را نشان بدهند. در واقع اینطور نیست که ما مذاکره را برای مذاکره می‌خواهیم.»
او گفت: «شرایط امروز دنیا با گذشته فرق کرده است. یعنی واقعیت چیزی جز این نیست که همه کشور‌های جهان سوار بر یک کشتی هستند. اگر حادثه‌ای در گوشه‌ای از دنیا رخ بدهد، نقاط دیگر دنیا هم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت؛ بنابراین همه باید دنبال تعامل باشند. اما این قابل قبول نیست که ایران زیر بار زود برود. مخصوصا اینکه غرب با سرعت زیادی قدرت را به شرق واگذار می‌کند؛ و غرب امروز به نسبت دو دهه گذشته از قدرت جهانی کمتری برخوردار است. پس می‌توان گفت، آنها از دشمنی با جمهوری اسلامی نه تنها نفع نمی‌برند بلکه خسارت‌هایی هم متحمل خواهند شد. به عنوان مثال فرانسه با گوش دادن به فرمان آمریکا و تحریم فروش خودرو به ایران بازار خودروی ایران را به رقبای خود واگذار نمود. همچنین تهدید‌ها ایران را در بخش‌هایی به خودکفایی رساند. این توضیح‌ها موید این است که غربی‌ها باید بدانند، مذاکره با زور به جایی نمی‌رسد و باید منافع و شرایط دو طرف لحاظ شود.»
احمد سبحانی در پایان گفت: "در پایان لازم به تاکید می‌دانم، غرب در حالی آماده از سرگیری مذاکرات می‌شود که می‌داند دیگر نمی‌تواند جمهوری اسلامی را فریب بدهند."
