تاریخ انتشار
چهارشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۴۱
کد مطلب : ۴۳۴۹۰۷
آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور است
بحران آب در راه است؟
۰
کبنا ؛ اگرچه از حدود یک دهه پیش توجه مسئولان ایرانی به مسئله جدی کم‌آبی در کشور جلب شد و این موضوع پا به برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت گذاشت اما بارش‌های به‌نسبت بهتر دو، سه سال گذشته، بحران جدی آب در ایران را کمی به حاشیه برد و حالا خشکسالی بی‌سابقه در نیم‌قرن گذشته از راه رسیده است؛ بنا بر آمار رسمی، ایران امسال کمترین میزان بارش در ۵۰ سال گذشته را داشته و پیش‌بینی‌ها برای سال‌های بعد حتی از این هم بدتر است. قطعی‌‌های مداوم برق این روزها در ایران، گرمای شدیدتر نسبت به سال‌های گذشته، مسائل زیست‌محیطی، نبود آب شرب در بسیاری از روستاها و ده‌ها مشکل دیگر اگرچه بخشی از مصائب خشکسالی است اما کارشناسان می‌گویند عمق فاجعه احتمالی فراتر از این مشکلات است؛ تحلیلگران این حوزه معتقدند آینده دنیا یا دست‌کم منطقه خاورمیانه را آب رقم خواهد زد و اگر ایران با برنامه جدی و دقیق پیش نرود، با بحران‌های بی‌سابقه روبه‌رو خواهد شد. وضعیت امروز ایران درباره آب چگونه است و چه برنامه و سیاست‌هایی در دست اجرا است؟
خشکسالی و رفتارهای غیرنرمال اقلیمی
همین دیروز مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور از خشکسالی بی‌سابقه در نیم قرن اخیر گفت و در توضیح اظهار کرد: شاهد رفتارهای غیرنرمال اقلیمی هستیم، به‌طوری‌که در همین هفته در بخش زیادی از مناطق به‌صورت غیرنرمال درجه حرارت بسیار افزایش یافت که این باعث ازدست‌رفتن منابع آبی کشور می‌شود. حمیدرضا جانباز در مراسم افتتاح پروژه‌های آب‌رسانی با بیان اینکه در مدت یک سال با همکاری ستاد اجرائی فرمان امام و بنیاد برکت، پروژه‌های قابل‌توجهی را به بهره‌برداری رساندیم که نتیجه آن بهره‌مندی مردم از آب شُرب در مناطق کمتر توسعه‌یافته بود، اظهار کرد: فصل مشترکی که با بنیاد برکت شروع کردیم خارج از تمام قواعد بوروکراتیک بوده و باعث شده است با سرعت بیشتری پروژه‌ها را پیش ببریم.
او با اشاره به پروژه آب‌رسانی به 500 روستا که سال گذشته عملیات آن آغاز شد، گفت: ستاد اجرائی فرمان امام با عنوان اهرمی برای سرعت‌‌بخشی به این پروژه‌ها بود و اگر این همکاری بین وزارت نیرو و ستاد اجرائی فرمان امام وجود نداشت، با اتکا به قواعد اداری دولت نمی‌توانست این پروژه‌ها اجرائی شوند..jpg)
مدیرعامل آبفا با بیان اینکه 400 پروژه آب‌رسانی از 500 پروژه تعریف‌شده به سرانجام رسیده‌اند و مراحل اجرائی آنها به انتها رسید، بیان کرد: صد پروژه دیگر هم در دست اقدام و اجرا است. جانباز افزود: در برنامه عقد تفاهم‌نامه امروز با ستاد اجرائی فرمان امام، آب‌رسانی به 500 روستای دیگر را هدف‌گذاری کرده‌ایم. او تأکید کرد: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که امسال در 50 سال گذشته کمترین میزان بارش را داشتیم و خشک‌ترین سال در نیم قرن گذشته را تجربه می‌کنیم.
مدیرعامل آبفا یادآور شد: همچنین شاهد رفتارهای غیرنرمال اقلیمی هستیم، به‌طوری‌که در همین هفته در بخش زیادی از مناطق به‌صورت غیرنرمال درجه حرارت بسیار افزایش یافت که این باعث ازدست‌رفتن منابع آبی کشور می‌شود. جانباز افزود: ازاین‌رو تقاضا می‌کنیم ستاد اجرائی فرمان امام و بنیاد برکت در بخش ناوگان سیار آب‌رسانی به ما کمک کنند تا سرعت آب‌رسانی‌ها افزایش پیدا کند.
آب پشت سدها ۲۷ درصد کاهش یافت
اطلاعات تازه شرکت مدیریت منابع آب ایران هم می‌گوید که حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد ۱۴۰۰ با کاهش ۲۷درصدی همراه است. براساس اطلاعات شرکت مدیریت منابع آب ایران، بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ماه ۹۹) تا هفتم خردادماه امسال، ۲۸ میلیارد و ۸۱ میلیون مترمکعب آب در مخازن سدهای کشور ذخیره شده است. ذخیره آبی در همین بازه زمانی در سال آبی گذشته (مهرماه ۹۸ تا آخر شهریور ۹۹) ۳۹ میلیارد و ۶۸ میلیون متر مکعب بوده است. کل ورودی آب به مخازن سدها از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد، ۲۵ میلیارد و ۲۹ میلیون متر مکعب است، اما در سال آبی گذشته این میزان ۴۷ میلیارد و ۵۸ میلیون مترمکعب بوده که نشان از کاهش ۴۷درصدی دارد. میزان خروجی آب از سدها نیز از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد به رقم ۲۳ میلیارد و۶۳ میلیون متر مکعب رسید. درحالی‌که در سال آبی قبل از آن در همین بازه زمانی میزان خروجی آب از سدها ۳۶ میلیارد و ۴۶ میلیون متر مکعب بوده که کاهش ۳۵درصدی را نشان می‌دهد. اکنون درصد پُرشدگی آب سدهای کشور به ۵۷ درصد رسیده است. ظرفیت کل سدهای کشور ۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب است. وضعیت موجودی آب سدها درحالی با کاهش همراه شده که سازمان هواشناسی کشور روزهای گرم و بدون باران را تا پایان هفته برای بیشتر مناطق کشور به‌جز استان‌های ساحلی خزر (گیلان، مازندران، گلستان) و اردبیل پیش‌بینی کرده است.
هشدار بحران شوری آب و خاک با کاهش بارش‌ها
یکی‌دیگر از نگرانی‌ها درباره آینده ایران، احتمال شوری آب و خاک با کاهش بارش‌ها است که دراین‌باره مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه شورشدن آب و خاک از پیامدهای جدی خشکسالی است، گفته است: با انجام برخی اقدامات میان‌مدت و بلندمدت می‌توان خسارات کم‌بارشی را کاهش داد. هوشنگ جزی که با ایسنا سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده است و در کنار این موضوع تغییرات اقلیم نیز سبب تغییر نظام بارشی در ایران شده است، اظهار کرد: این تغییر نظام بارش هم الگوی بارش‌ها و پراکنش آنها را تغییر داده است هم شدت آن را. برای مثال در سال‌های اخیر در نقاطی از کشور مانند مناطق خشک و کویری با سیل مواجه بوده‌ایم که پیش از این سابقه نداشته است.
او در ادامه با بیان اینکه در ایران دو پدیده سیل و خشکسالی همواره در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، تصریح کرد: زمانی‌که در دوره خشکسالی قرار می‌گیریم، پوشش گیاهی در کشور به‌سرعت از بین می‌رود و به‌دنبال آن رگبارها سبب شسته‌شدن خاک، تشدید فرسایش آن و وقوع سیل می‌شوند. جزی افزود: ازاین‌رو نیاز است که اقداماتی جدی برای حفاظت از خاک در کشور انجام شود. درواقع حفاظت از خاک یکی از راهکارهای کاهش خسارات هم در دوران خشکسالی و هم در زمان سیلاب است. مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری گفت: دومین راهکاری که می‌تواند خسارات خشکسالی را کاهش دهد، افزایش آب قنوات، چاه‌ها و چشمه‌ها و نفوذ آب به زیرزمین با اجرای اقدامات آبخیزداری است. درحال‌‌حاضر ما حوضه‌های آبخیز بحرانی در کشور از نظر وقوع سیل را می‌شناسیم. اجرای پروژه‌های آبخیزداری در این نقاط کمک می‌کند که بارش‌های رگباری به‌سرعت تبدیل به سیل نشوند و از بین نروند. او با اشاره به اینکه آبخیزداری کمک می‌کند که زمان لازم برای نفوذ آب به درون خاک و سفره‌های آب زیرزمینی فراهم باشد، اظهار کرد: اقدامات آبخیزداری در برخی مناطق سبب شده است که دبی قنوات تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی آبخیزداری تاب‌آوری مردم، حوضه‌های آبخیز و کشاورزان را در شرایط خشکسالی افزایش می‌دهد.
جزی در ادامه با تأکید بر اینکه اصلاح الگوی کشت در کشور ازجمله اقداماتی است که باید برای مدیریت منابع آب به‌طور ویژه‌ای به آن توجه شود، تصریح کرد: متأسفانه الگوی کشت در کشور ما و بهره‌برداری از آب برای کشاورزی در شرایط پربارشی و کم‌بارشی یکسان است و در خشک‌سالی‌ها نیز اقدام به کشت‌های آب‌بر می‌کنیم، این در حالی است که باید برای توزیع آب متناسب با شرایط حوضه آبخیز عمل کنیم. به گفته مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ما باید در کشور با توجه به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی و الگوی بارش‌ها با کشاورزان توافق و یک برنامه مدیریت مصرف پویا در نظام بهره‌برداری آب تدوین کنیم. حتی در گذشته و در دانش بومی ما نیز این اتفاق می‌افتاد و میرآب‌ها در گذشته آب را متناسب با حجم بارش‌ها و نیازهای موجود توزیع می‌کردند. با توجه به شرایط کنونی کشور نیاز است که چنین نظامی را به‌صورت منطقه‌ای در ایران اجرائی کنیم. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه ازجمله مشکلات خشکسالی می‌توان به شورشدن آب و خاک اشاره کرد، گفت: زمانی که بارش اتفاق می‌افتد، خاک شست‌وشو می‌شود و املاح آن به طبقات زیرین نفوذ می‌کنند، اما در زمان خشکسالی به‌دلیل شست‌وشوی خاک دیگر اتفاق نمی‌افتد، نمک و شوری خاک به سطح زمین بازمی‌گردد. جزی ادامه داد: از سویی دیگر در دوره‌های خشکسالی بهره‌برداری از آب چاه‌ها افزایش می‌یابد و سفره‌های آب شور بلافاصله جایگزین آب شیرین می‌شوند. ازاین‌رو شورشدن آب نیز از دیگر پیامدهای خشکسالی و اضافه‌برداشت‌ها است. مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری گفت: مسئله شورشدن خاک بیشتر روی اراضی کشاورزی و محصولات آن تأثیرگذار است و ممکن است که سبب ازدست‌رفتن محصولات کشاورزی یا زمین شود.
اختصاص3220میلیارد تومان برای کاهش تنش آبی
جدی‌ترشدن مشکلات ناشی از خشکسالی حالا منجر به واکنش مقامات مختلف هم شده است. همین دیروز معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران دراین‌باره گفت: سه‌هزار و ۲۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای کاهش تنش آبی ناشی از کمبود بارش‌ها و خشکسالی پیش‌رو در کشور اختصاص یافته است.
«اسماعیل نجار» در ستاد پیشگیری، هماهنگی فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان مرکزی در اراک افزود: طرح‌های مربوط به این مهم تعریف و فهرست استان‌ها دریافت شده و در نشست تخصصی کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است. او اظهار کرد: آنچه امسال کشور با آن مواجه است، خشکسالی بی‌سابقه‌ای در ۵۰ سال اخیر است و کشور با کاهش شدید بارندگی و تغییرات اقلیمی مواجه است.
رئیس سازمان مدیریت بحران گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی برای کشاورزی، محیط زیست، حیات‌وحش، جنگل و مراتع، گردوغبار، خشکی تالاب و بخش آشامیدنی معضلات جدی به وجود می‌آورد.
نجار افزود: متأسفانه در کشور در زمینه پیشگیری از حوادث طبیعی و غیرطبیعی باور جدی وجود ندارد و ۲۰ هزار میلیارد تومان در سیل بهار سال ۹۸ اعتبار هزینه شد و در زلزله سرپل‌ذهاب هم دولت ۱۳ هزار میلیارد تومان هزینه متقبل شد. او اظهار کرد: سال ۹۸ طبق قانون پنج‌هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقوله پیشگیری اعتبار پیشنهاد شد که سازمان برنامه‌وبودجه ۳۰۰ میلیارد تومان را پذیرفت و سال گذشته نیز هفت‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پیشنهاد شد که سازمان برنامه‌وبودجه ۶۰۰ میلیارد تومان اختصاص داد. معاون وزیر کشور گفت: خشکسالی در بخش کشاورزی برای بهره‌برداران مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است و دولت برای جبران بخشی از این خسارت به صندوق بیمه محصولات کشاورزی سه‌هزار و ۳۸۰ میلیارد تومان اعتبار داده است. نجار افزود: دولت دو‌هزار میلیارد تومان برای امهال تسهیلات کشاورزان در اجرای بند خ ماده ۳۳ برنامه ششم توسعه اعتبار پیش‌بینی کرده است و همچنین سازمان برنامه‌وبودجه با پیشنهاد سه‌هزار میلیارد تومان تسهیلات ارزان‌قیمت و یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های کشاورزی موافقت کرده است.
آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور است
معاون اول رئیس‌جمهوری با تأکید بر اینکه مسأله آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور و بویژه بخش کشاورزی است، گفت: صاحبنظران و مراکز علمی و دانشگاهی کشور که نقش تعیین کننده‌ای در گره گشایی از مشکلات پیش روی کشور دارند باید وارد صحنه شده و در این خصوص راهکارهای علمی ارائه کنند.
اسحاق جهانگیری روز گذشته در مراسم افتتاح دوازدهمین کنفرانس ملی اقتصاد کشاورزی ایران، به تغییرات آب و هوایی و کاهش نزولات جوی و خشکسالی در سال آبی 1400-1399 اشاره کرد و گفت: امسال جزو سال‌های خشک کشور در 50 سال گذشته است، میزان بارندگی‌ها و آب‌های ذخیره شده در پشت سدها بسیار کاهش یافته و در دولت ستادی به منظور ساماندهی و تعادل بخشی وضع آب با حضور دستگاه‌های مختلف ایجاد شده است.
اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب
معاون اول رئیس‌جمهوری با بیان اینکه در سال‌های گذشته دولت متناسب با شرایط کم آبی طرح‌هایی در بخش کشاورزی به منظور کاهش مصرف آب اجرا کرده است، گفت: کشت گلخانه‌ای از 8 هزار هکتار در شروع کار دولت به 18 هزار هکتار رسیده و استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین به طور گسترده در حال افزایش است. وی تصریح کرد: در موضوعات کشاورزی نظیر ایجاد شبکه‌های آبیاری نوین نیز بیش از 85 درصد هزینه‌ها از سوی دولت پرداخت می‌شود و متأسفانه بخش خصوصی و فعالان در این عرصه سرمایه‌گذاری اندکی در این زمینه انجام می‌دهند.
جهانگیری اجرای طرح‌های آب و خاک نظیر طرح 550 هزار هکتاری در استان‌های خوزستان و ایلام با سرمایه‌گذاری بیش از 1.5 تا 2 میلیارد دلاری دولت را خاطرنشان ساخت و گفت: اجرای چنین طرح‌های بزرگی موجب بهره‌وری بیشتر از منابع آب و خاک شده است به طوری که در بازدید از این مناطق یکی از کشاورزان می‌گفت به جای 1.5 تن برداشت در هکتار پس از اجرای این طرح، میزان برداشت به 3.5 تا 4 تن ارتقا یافته است. این نشان می‌دهد که اجرای طرح‌هایی که منجر به اقتصادی شدن بخش کشاورزی می‌شود، می‌تواند توان کشاورز را در واحد سطح افزایش دهد.
تأمین کالا در زمان جنگ اقتصادی
معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به تدابیر دولت برای واردات محصولات مورد نیاز مردم در شرایط تحریم، گفت: در دوران جنگ اقتصادی مهمترین سیاست دولت این بود که کالا به وفور در کشور باشد و در هیچ کالایی مردم با کمبود یا قحطی مواجه نباشند. البته در جنگ اقتصادی با فشارهای دیگری نظیر گرانی مواجه شدیم اما حجم قابل توجهی از نیازها در زمینه محصولات باغی، زراعی و شیلات در داخل کشور تولید شد.
وی با تأکید بر اینکه هر دولتی با هر گرایش و جهت‌گیری نیازمند تقویت بخش کشاورزی است، گفت: یکی از مهمترین رویکردهای اقتصاد مقاومتی استفاده از ظرفیت داخلی کشور بود که بخش کشاورزی در آن دستاوردهای مناسبی داشت و در دیگر مؤلفه‌ها نیز نظیر صادرات نتایج به دست آمده قابل توجه است. تلاش کردیم تا تراز ارزی منفی در حوزه کشاورزی کاهش یابد و باید این روند ادامه پیدا کند.
وی با اشاره به تلاش دولت برای جمع‌بندی کارها در ماه‌های پایانی فعالیت و تبلیغات برخی از نامزدهای انتخاباتی، دغدغه‌های خود در خصوص گشایش زندگی مردم، اصلاح روندها، سازوکارها و رویه‌ها برای عبور از شرایط دشوار کنونی و رفع نگرانی از ایران و ایرانیان را تشریح کرد و گفت: من نگران آینده هستم اما معتقدم ایران در کنار همه محدودیت‌ها همواره فرصت‌های مهم و طلایی برای توسعه در اختیار داشته است.
جهانگیری گفت: فرصت‌های طلایی ایران در حال سپری شدن است و ما در 20 سال نخست قرن 15 هجری شمسی که سال‌هایی تعیین کننده است باید تلاش کنیم تا ایران مسیر توسعه را با شتاب طی کرده و فاصله خود را با رقبای منطقه‌ای جبران کند و به جایگاه واقعی خود برسد.
معاون اول رئیس‌جمهوری با تبیین فرصت‌های طلایی پیش روی کشور، گفت: فرصت نخست استفاده از ذخایر عظیم نفت و گاز و منابع معدنی است. امروز با توجه به سیاستگذاری‌هایی که در سطح بینالمللی در خصوص گازهای گلخانه‌ای در حال اجرا است، پیش‌بینی می‌کنیم که در 20 سال آینده به نقطه‌ای برسیم که محدودیت‌ها برای استفاده از انرژی نفت و گاز بیشتر شود و ایجاد گازهای گلخانه‌ای مشمول تحریم‌ها و مجازات‌های بین المللی گردد. در این مقطع باید تلاش کنیم تا این ذخایر تبدیل به ثروت و ظرفیت در روی زمین برای توسعه کشور شود.
وی گفت: در 40 سال گذشته به دلایل مختلف نتوانسته‌ایم به جایگاه خود در بازار انرژی دست پیدا کنیم. در مقاطعی ایران 10 درصد تولید نفت جهان را در اختیار داشته اما امروز از صد میلیون بشکه تولید نفت در حدود 4 میلیون در شرایط غیرتحریمی، ایران می‌تواند نفت تولید کند. ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی بیش از 7 تا 10 میلیون بشکه نفت تولید کند. این یک ضرورت است و هر کس مانع از آن شود می‌خواهد ایران را از سرمایه خدادادی خود محروم کند.
معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به اینکه موقعیت جغرافیایی ایران و بهره‌برداری از آن سومین فرصت طلایی برای توسعه است، اظهار داشت: در سال‌های گذشته به‌دلیل تنش‌های بین المللی همواره مسیرهای ترانزیتی ریلی، هوایی و جاده‌ای و حتی خطوط لوله از مسیرهایی غیر از ایران عبور کرده و کشور دور زده شده است. باید تلاش کنیم تا در 20 سال آینده این خطوط ترانزیتی در کشور احیا شود. قطعاً عبور این مسیرها مؤلفه قدرت است تا دیگر نتوانند به راحتی ایران را تحریم کنند.
بحران کم آبی و احتمال وقوع نا امنی غذایی در ایران؛ راهکار چیست؟
زانا مظفری، دکترای اقتصاد منابع و استاد دانشگاه کردستان در مطلبی نوشت: با افزایش بارش‌ها در سال ۱۳۹۸ برخی از کارشناسان و صاحب نظران معتقد بودند که دوره خشکسالی طولانی در ایران رو به اتمام است، اما با کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال‌جاری تهدید خشکسالی جدی تر شده است. بسیاری از مطالعات علمی نشان می‌دهد که خشکسالی و کم‌بارشی بر کاهش محصول تاثیر‌گذار است.
خشکسالی و عواقب آن تهدیدی برای امنیت غذایی است. طبق پیش بینی ها و شواهد موجود، امسال در ایران سالی کم آب و کم بارش را شاهد هستیم. میزان بارش‌ها در کشور طی سال آبی زراعی جاری نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۵۰ درصد کمتر گزارش شده است. وضعیت کنونی ایجاب می کند که بر اساس سیاست های کلی اسناد بالا دستی مانند برنامه ششم، اقدامات موثری در جهت مدیرت این بحران احتمالی صورت بپذیرد.
امنیت غذایی یعنی دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذای مناسب، ایمن و مغذی برای زندگی فعال و سالم که موردپسند و سلیقه آنها است. امنیت غذایی یکی از مهمترین مولفه های امنیت انسانی است. ناامنی غذایی، عزت نفس یک ملت، به عنوان ستون اصلی توسعه و استقلال ملی، را تخریب و با ایجاد اختلال در انباشت سرمایه اجتماعی، کنش‌های جمعی را بسیار پرهزینه می‌کند. به دلیل وجود این رابطه مهم و تنگاتنگ، ارتقاء سطح امنیت غذایی در قانون اساسی، قوانین و سیاست های کلی برنامه‌های دوم، سوم، چهارم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، مورد توجه خاص و ویژه قرار گرفته است. عرضه باثبات مواد غذایی نقش اساسی در امنیت غذایی جامعه دارد و نهایتاً می تواند پایداری و استمرار امنیت غذایی را تضمین نماید. امروزه بحران آب در سطح جهانی بروز یافته است. توسعه صنعتی، رفاه انسانی، سلامت و امنیت غذایی، همگی در گرو بهره وری بهینه از منابع آبی هستند. بحران آب می‌تواند نقش بسزایی را در ایجاد ناامنی غذایی در جامعه ایفا نماید.
در سال های اخیر، روش‌های ناپایدار کشاورزی موجب عدم پایداری در تولید شده و امنیت غذایی را به مخاطره انداخته است. عواملی مختلفی امنیت غذایی را تحت تاثیر قرار می‌دهند عوامل مختلفی همچون: محدودیت زمین‌های کشاورزی، کمبود آب، افت سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات کشاورزی و افزایش ضایعات غذایی از جمله مهمترین مولفه های موثر بر نا امنی غذایی محسوب می‌شوند. توجه به راهکارهای مقابله با این تهدید‌ها حایز اهمیت است. شواهد نشان می‌دهند که با توجه به قابلیت‌های تولیدی کشور، در صورت توسعه کشاورزی از طریق افزایش عملکرد محصولات در واحد سطح، کنترل آفات و بیماریها، افزایش بازه آب و خاک، کاهش ضایعات تولیدی، اصلاح الگوی تغذیه امکان دستیابی به امنیت غذایی پایدار در سطح کلان وجود دارد.
اگر از بخش کشاورزی انتظار دستیابی به امنیت غذایی را داشته باشیم به نوعی با یک تناقض مواجه خواهیم شد. زیرا بخش کشاورزی ایران به‌عنوان مسئول تأمین غذای جامعه، اغلب ضعف در زیر ساخت ها و عوامل موثر در ارتقای بهره وری کشاورزی را به وسیله آب و منابع آبی جبران نموده است. حال آب هم به اندازه کافی برای این امر را در اختیار نداریم تا بتوانیم ضعف های دیگر را لاپوشانی نماییم. از طرف دیگر کشاورزان در ۵۰ سال گذشته از هر یک واحد ارزش افزوده این بخش بین ۱۳ تا ۳۰ درصد سهم داشته اند. این امر نشان می دهد که علاوه بر ناکارآمدی بخش کشاورزی فعالیت در بخش کشاورزی از صرفه افتاده است. در سال ۱۳۹۸ برای اولین بار طی پنجاه ساله گذشته سرمایه‌گذاری ها و تشکیل سرمایه در ایران به قدری دچار بحران شد که کل سرمایه‌گذاری ها در آن سال حتی قادر به جبران استهلاک هم نبوده است. این خطر مهاجرت از روستا را هر چه بیشتر نشان داده ممکن است مسئله امنیت غذایی حادتر می‌شود.
این مساله در حالی رخ می‌دهد که اسناد بالادستی بسیار خوبی مانند سیاست‌های کلی نظام در مورد منابع آب، راهبرد‌های توسعه بلندمدت منابع آب و برنامه ششم توسعه پیرامون بحث مدیریت منابع آب وجود داشته که خود می‌تواند برای برنامه‌ریزی و رفع مشکلات حوزه آب و بهبود شرایط آن موثر واقع شود. امید است که هر چه زودتر به این مسئله توجه ویژه شده و قوانین و سیاست های موجود در مقام عمل اجرایی شوند.
همین دیروز مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور از خشکسالی بی‌سابقه در نیم قرن اخیر گفت و در توضیح اظهار کرد: شاهد رفتارهای غیرنرمال اقلیمی هستیم، به‌طوری‌که در همین هفته در بخش زیادی از مناطق به‌صورت غیرنرمال درجه حرارت بسیار افزایش یافت که این باعث ازدست‌رفتن منابع آبی کشور می‌شود. حمیدرضا جانباز در مراسم افتتاح پروژه‌های آب‌رسانی با بیان اینکه در مدت یک سال با همکاری ستاد اجرائی فرمان امام و بنیاد برکت، پروژه‌های قابل‌توجهی را به بهره‌برداری رساندیم که نتیجه آن بهره‌مندی مردم از آب شُرب در مناطق کمتر توسعه‌یافته بود، اظهار کرد: فصل مشترکی که با بنیاد برکت شروع کردیم خارج از تمام قواعد بوروکراتیک بوده و باعث شده است با سرعت بیشتری پروژه‌ها را پیش ببریم.
او با اشاره به پروژه آب‌رسانی به 500 روستا که سال گذشته عملیات آن آغاز شد، گفت: ستاد اجرائی فرمان امام با عنوان اهرمی برای سرعت‌‌بخشی به این پروژه‌ها بود و اگر این همکاری بین وزارت نیرو و ستاد اجرائی فرمان امام وجود نداشت، با اتکا به قواعد اداری دولت نمی‌توانست این پروژه‌ها اجرائی شوند.
مدیرعامل آبفا با بیان اینکه 400 پروژه آب‌رسانی از 500 پروژه تعریف‌شده به سرانجام رسیده‌اند و مراحل اجرائی آنها به انتها رسید، بیان کرد: صد پروژه دیگر هم در دست اقدام و اجرا است. جانباز افزود: در برنامه عقد تفاهم‌نامه امروز با ستاد اجرائی فرمان امام، آب‌رسانی به 500 روستای دیگر را هدف‌گذاری کرده‌ایم. او تأکید کرد: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که امسال در 50 سال گذشته کمترین میزان بارش را داشتیم و خشک‌ترین سال در نیم قرن گذشته را تجربه می‌کنیم.
مدیرعامل آبفا یادآور شد: همچنین شاهد رفتارهای غیرنرمال اقلیمی هستیم، به‌طوری‌که در همین هفته در بخش زیادی از مناطق به‌صورت غیرنرمال درجه حرارت بسیار افزایش یافت که این باعث ازدست‌رفتن منابع آبی کشور می‌شود. جانباز افزود: ازاین‌رو تقاضا می‌کنیم ستاد اجرائی فرمان امام و بنیاد برکت در بخش ناوگان سیار آب‌رسانی به ما کمک کنند تا سرعت آب‌رسانی‌ها افزایش پیدا کند.
آب پشت سدها ۲۷ درصد کاهش یافت
اطلاعات تازه شرکت مدیریت منابع آب ایران هم می‌گوید که حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد ۱۴۰۰ با کاهش ۲۷درصدی همراه است. براساس اطلاعات شرکت مدیریت منابع آب ایران، بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ماه ۹۹) تا هفتم خردادماه امسال، ۲۸ میلیارد و ۸۱ میلیون مترمکعب آب در مخازن سدهای کشور ذخیره شده است. ذخیره آبی در همین بازه زمانی در سال آبی گذشته (مهرماه ۹۸ تا آخر شهریور ۹۹) ۳۹ میلیارد و ۶۸ میلیون متر مکعب بوده است. کل ورودی آب به مخازن سدها از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد، ۲۵ میلیارد و ۲۹ میلیون متر مکعب است، اما در سال آبی گذشته این میزان ۴۷ میلیارد و ۵۸ میلیون مترمکعب بوده که نشان از کاهش ۴۷درصدی دارد. میزان خروجی آب از سدها نیز از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم خرداد به رقم ۲۳ میلیارد و۶۳ میلیون متر مکعب رسید. درحالی‌که در سال آبی قبل از آن در همین بازه زمانی میزان خروجی آب از سدها ۳۶ میلیارد و ۴۶ میلیون متر مکعب بوده که کاهش ۳۵درصدی را نشان می‌دهد. اکنون درصد پُرشدگی آب سدهای کشور به ۵۷ درصد رسیده است. ظرفیت کل سدهای کشور ۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب است. وضعیت موجودی آب سدها درحالی با کاهش همراه شده که سازمان هواشناسی کشور روزهای گرم و بدون باران را تا پایان هفته برای بیشتر مناطق کشور به‌جز استان‌های ساحلی خزر (گیلان، مازندران، گلستان) و اردبیل پیش‌بینی کرده است.
هشدار بحران شوری آب و خاک با کاهش بارش‌ها
یکی‌دیگر از نگرانی‌ها درباره آینده ایران، احتمال شوری آب و خاک با کاهش بارش‌ها است که دراین‌باره مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه شورشدن آب و خاک از پیامدهای جدی خشکسالی است، گفته است: با انجام برخی اقدامات میان‌مدت و بلندمدت می‌توان خسارات کم‌بارشی را کاهش داد. هوشنگ جزی که با ایسنا سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده است و در کنار این موضوع تغییرات اقلیم نیز سبب تغییر نظام بارشی در ایران شده است، اظهار کرد: این تغییر نظام بارش هم الگوی بارش‌ها و پراکنش آنها را تغییر داده است هم شدت آن را. برای مثال در سال‌های اخیر در نقاطی از کشور مانند مناطق خشک و کویری با سیل مواجه بوده‌ایم که پیش از این سابقه نداشته است.
او در ادامه با بیان اینکه در ایران دو پدیده سیل و خشکسالی همواره در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، تصریح کرد: زمانی‌که در دوره خشکسالی قرار می‌گیریم، پوشش گیاهی در کشور به‌سرعت از بین می‌رود و به‌دنبال آن رگبارها سبب شسته‌شدن خاک، تشدید فرسایش آن و وقوع سیل می‌شوند. جزی افزود: ازاین‌رو نیاز است که اقداماتی جدی برای حفاظت از خاک در کشور انجام شود. درواقع حفاظت از خاک یکی از راهکارهای کاهش خسارات هم در دوران خشکسالی و هم در زمان سیلاب است. مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری گفت: دومین راهکاری که می‌تواند خسارات خشکسالی را کاهش دهد، افزایش آب قنوات، چاه‌ها و چشمه‌ها و نفوذ آب به زیرزمین با اجرای اقدامات آبخیزداری است. درحال‌‌حاضر ما حوضه‌های آبخیز بحرانی در کشور از نظر وقوع سیل را می‌شناسیم. اجرای پروژه‌های آبخیزداری در این نقاط کمک می‌کند که بارش‌های رگباری به‌سرعت تبدیل به سیل نشوند و از بین نروند. او با اشاره به اینکه آبخیزداری کمک می‌کند که زمان لازم برای نفوذ آب به درون خاک و سفره‌های آب زیرزمینی فراهم باشد، اظهار کرد: اقدامات آبخیزداری در برخی مناطق سبب شده است که دبی قنوات تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی آبخیزداری تاب‌آوری مردم، حوضه‌های آبخیز و کشاورزان را در شرایط خشکسالی افزایش می‌دهد.
جزی در ادامه با تأکید بر اینکه اصلاح الگوی کشت در کشور ازجمله اقداماتی است که باید برای مدیریت منابع آب به‌طور ویژه‌ای به آن توجه شود، تصریح کرد: متأسفانه الگوی کشت در کشور ما و بهره‌برداری از آب برای کشاورزی در شرایط پربارشی و کم‌بارشی یکسان است و در خشک‌سالی‌ها نیز اقدام به کشت‌های آب‌بر می‌کنیم، این در حالی است که باید برای توزیع آب متناسب با شرایط حوضه آبخیز عمل کنیم. به گفته مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ما باید در کشور با توجه به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی و الگوی بارش‌ها با کشاورزان توافق و یک برنامه مدیریت مصرف پویا در نظام بهره‌برداری آب تدوین کنیم. حتی در گذشته و در دانش بومی ما نیز این اتفاق می‌افتاد و میرآب‌ها در گذشته آب را متناسب با حجم بارش‌ها و نیازهای موجود توزیع می‌کردند. با توجه به شرایط کنونی کشور نیاز است که چنین نظامی را به‌صورت منطقه‌ای در ایران اجرائی کنیم. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه ازجمله مشکلات خشکسالی می‌توان به شورشدن آب و خاک اشاره کرد، گفت: زمانی که بارش اتفاق می‌افتد، خاک شست‌وشو می‌شود و املاح آن به طبقات زیرین نفوذ می‌کنند، اما در زمان خشکسالی به‌دلیل شست‌وشوی خاک دیگر اتفاق نمی‌افتد، نمک و شوری خاک به سطح زمین بازمی‌گردد. جزی ادامه داد: از سویی دیگر در دوره‌های خشکسالی بهره‌برداری از آب چاه‌ها افزایش می‌یابد و سفره‌های آب شور بلافاصله جایگزین آب شیرین می‌شوند. ازاین‌رو شورشدن آب نیز از دیگر پیامدهای خشکسالی و اضافه‌برداشت‌ها است. مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری گفت: مسئله شورشدن خاک بیشتر روی اراضی کشاورزی و محصولات آن تأثیرگذار است و ممکن است که سبب ازدست‌رفتن محصولات کشاورزی یا زمین شود.
اختصاص3220میلیارد تومان برای کاهش تنش آبی
جدی‌ترشدن مشکلات ناشی از خشکسالی حالا منجر به واکنش مقامات مختلف هم شده است. همین دیروز معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران دراین‌باره گفت: سه‌هزار و ۲۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای کاهش تنش آبی ناشی از کمبود بارش‌ها و خشکسالی پیش‌رو در کشور اختصاص یافته است.
«اسماعیل نجار» در ستاد پیشگیری، هماهنگی فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان مرکزی در اراک افزود: طرح‌های مربوط به این مهم تعریف و فهرست استان‌ها دریافت شده و در نشست تخصصی کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است. او اظهار کرد: آنچه امسال کشور با آن مواجه است، خشکسالی بی‌سابقه‌ای در ۵۰ سال اخیر است و کشور با کاهش شدید بارندگی و تغییرات اقلیمی مواجه است.
رئیس سازمان مدیریت بحران گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی برای کشاورزی، محیط زیست، حیات‌وحش، جنگل و مراتع، گردوغبار، خشکی تالاب و بخش آشامیدنی معضلات جدی به وجود می‌آورد.
نجار افزود: متأسفانه در کشور در زمینه پیشگیری از حوادث طبیعی و غیرطبیعی باور جدی وجود ندارد و ۲۰ هزار میلیارد تومان در سیل بهار سال ۹۸ اعتبار هزینه شد و در زلزله سرپل‌ذهاب هم دولت ۱۳ هزار میلیارد تومان هزینه متقبل شد. او اظهار کرد: سال ۹۸ طبق قانون پنج‌هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقوله پیشگیری اعتبار پیشنهاد شد که سازمان برنامه‌وبودجه ۳۰۰ میلیارد تومان را پذیرفت و سال گذشته نیز هفت‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پیشنهاد شد که سازمان برنامه‌وبودجه ۶۰۰ میلیارد تومان اختصاص داد. معاون وزیر کشور گفت: خشکسالی در بخش کشاورزی برای بهره‌برداران مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است و دولت برای جبران بخشی از این خسارت به صندوق بیمه محصولات کشاورزی سه‌هزار و ۳۸۰ میلیارد تومان اعتبار داده است. نجار افزود: دولت دو‌هزار میلیارد تومان برای امهال تسهیلات کشاورزان در اجرای بند خ ماده ۳۳ برنامه ششم توسعه اعتبار پیش‌بینی کرده است و همچنین سازمان برنامه‌وبودجه با پیشنهاد سه‌هزار میلیارد تومان تسهیلات ارزان‌قیمت و یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های کشاورزی موافقت کرده است.
آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور است
معاون اول رئیس‌جمهوری با تأکید بر اینکه مسأله آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور و بویژه بخش کشاورزی است، گفت: صاحبنظران و مراکز علمی و دانشگاهی کشور که نقش تعیین کننده‌ای در گره گشایی از مشکلات پیش روی کشور دارند باید وارد صحنه شده و در این خصوص راهکارهای علمی ارائه کنند.
اسحاق جهانگیری روز گذشته در مراسم افتتاح دوازدهمین کنفرانس ملی اقتصاد کشاورزی ایران، به تغییرات آب و هوایی و کاهش نزولات جوی و خشکسالی در سال آبی 1400-1399 اشاره کرد و گفت: امسال جزو سال‌های خشک کشور در 50 سال گذشته است، میزان بارندگی‌ها و آب‌های ذخیره شده در پشت سدها بسیار کاهش یافته و در دولت ستادی به منظور ساماندهی و تعادل بخشی وضع آب با حضور دستگاه‌های مختلف ایجاد شده است.
اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب
معاون اول رئیس‌جمهوری با بیان اینکه در سال‌های گذشته دولت متناسب با شرایط کم آبی طرح‌هایی در بخش کشاورزی به منظور کاهش مصرف آب اجرا کرده است، گفت: کشت گلخانه‌ای از 8 هزار هکتار در شروع کار دولت به 18 هزار هکتار رسیده و استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین به طور گسترده در حال افزایش است. وی تصریح کرد: در موضوعات کشاورزی نظیر ایجاد شبکه‌های آبیاری نوین نیز بیش از 85 درصد هزینه‌ها از سوی دولت پرداخت می‌شود و متأسفانه بخش خصوصی و فعالان در این عرصه سرمایه‌گذاری اندکی در این زمینه انجام می‌دهند.
جهانگیری اجرای طرح‌های آب و خاک نظیر طرح 550 هزار هکتاری در استان‌های خوزستان و ایلام با سرمایه‌گذاری بیش از 1.5 تا 2 میلیارد دلاری دولت را خاطرنشان ساخت و گفت: اجرای چنین طرح‌های بزرگی موجب بهره‌وری بیشتر از منابع آب و خاک شده است به طوری که در بازدید از این مناطق یکی از کشاورزان می‌گفت به جای 1.5 تن برداشت در هکتار پس از اجرای این طرح، میزان برداشت به 3.5 تا 4 تن ارتقا یافته است. این نشان می‌دهد که اجرای طرح‌هایی که منجر به اقتصادی شدن بخش کشاورزی می‌شود، می‌تواند توان کشاورز را در واحد سطح افزایش دهد.
تأمین کالا در زمان جنگ اقتصادی
معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به تدابیر دولت برای واردات محصولات مورد نیاز مردم در شرایط تحریم، گفت: در دوران جنگ اقتصادی مهمترین سیاست دولت این بود که کالا به وفور در کشور باشد و در هیچ کالایی مردم با کمبود یا قحطی مواجه نباشند. البته در جنگ اقتصادی با فشارهای دیگری نظیر گرانی مواجه شدیم اما حجم قابل توجهی از نیازها در زمینه محصولات باغی، زراعی و شیلات در داخل کشور تولید شد.
وی با تأکید بر اینکه هر دولتی با هر گرایش و جهت‌گیری نیازمند تقویت بخش کشاورزی است، گفت: یکی از مهمترین رویکردهای اقتصاد مقاومتی استفاده از ظرفیت داخلی کشور بود که بخش کشاورزی در آن دستاوردهای مناسبی داشت و در دیگر مؤلفه‌ها نیز نظیر صادرات نتایج به دست آمده قابل توجه است. تلاش کردیم تا تراز ارزی منفی در حوزه کشاورزی کاهش یابد و باید این روند ادامه پیدا کند.
وی با اشاره به تلاش دولت برای جمع‌بندی کارها در ماه‌های پایانی فعالیت و تبلیغات برخی از نامزدهای انتخاباتی، دغدغه‌های خود در خصوص گشایش زندگی مردم، اصلاح روندها، سازوکارها و رویه‌ها برای عبور از شرایط دشوار کنونی و رفع نگرانی از ایران و ایرانیان را تشریح کرد و گفت: من نگران آینده هستم اما معتقدم ایران در کنار همه محدودیت‌ها همواره فرصت‌های مهم و طلایی برای توسعه در اختیار داشته است.
جهانگیری گفت: فرصت‌های طلایی ایران در حال سپری شدن است و ما در 20 سال نخست قرن 15 هجری شمسی که سال‌هایی تعیین کننده است باید تلاش کنیم تا ایران مسیر توسعه را با شتاب طی کرده و فاصله خود را با رقبای منطقه‌ای جبران کند و به جایگاه واقعی خود برسد.
معاون اول رئیس‌جمهوری با تبیین فرصت‌های طلایی پیش روی کشور، گفت: فرصت نخست استفاده از ذخایر عظیم نفت و گاز و منابع معدنی است. امروز با توجه به سیاستگذاری‌هایی که در سطح بینالمللی در خصوص گازهای گلخانه‌ای در حال اجرا است، پیش‌بینی می‌کنیم که در 20 سال آینده به نقطه‌ای برسیم که محدودیت‌ها برای استفاده از انرژی نفت و گاز بیشتر شود و ایجاد گازهای گلخانه‌ای مشمول تحریم‌ها و مجازات‌های بین المللی گردد. در این مقطع باید تلاش کنیم تا این ذخایر تبدیل به ثروت و ظرفیت در روی زمین برای توسعه کشور شود.
وی گفت: در 40 سال گذشته به دلایل مختلف نتوانسته‌ایم به جایگاه خود در بازار انرژی دست پیدا کنیم. در مقاطعی ایران 10 درصد تولید نفت جهان را در اختیار داشته اما امروز از صد میلیون بشکه تولید نفت در حدود 4 میلیون در شرایط غیرتحریمی، ایران می‌تواند نفت تولید کند. ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی بیش از 7 تا 10 میلیون بشکه نفت تولید کند. این یک ضرورت است و هر کس مانع از آن شود می‌خواهد ایران را از سرمایه خدادادی خود محروم کند.
معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به اینکه موقعیت جغرافیایی ایران و بهره‌برداری از آن سومین فرصت طلایی برای توسعه است، اظهار داشت: در سال‌های گذشته به‌دلیل تنش‌های بین المللی همواره مسیرهای ترانزیتی ریلی، هوایی و جاده‌ای و حتی خطوط لوله از مسیرهایی غیر از ایران عبور کرده و کشور دور زده شده است. باید تلاش کنیم تا در 20 سال آینده این خطوط ترانزیتی در کشور احیا شود. قطعاً عبور این مسیرها مؤلفه قدرت است تا دیگر نتوانند به راحتی ایران را تحریم کنند.
بحران کم آبی و احتمال وقوع نا امنی غذایی در ایران؛ راهکار چیست؟
زانا مظفری، دکترای اقتصاد منابع و استاد دانشگاه کردستان در مطلبی نوشت: با افزایش بارش‌ها در سال ۱۳۹۸ برخی از کارشناسان و صاحب نظران معتقد بودند که دوره خشکسالی طولانی در ایران رو به اتمام است، اما با کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال‌جاری تهدید خشکسالی جدی تر شده است. بسیاری از مطالعات علمی نشان می‌دهد که خشکسالی و کم‌بارشی بر کاهش محصول تاثیر‌گذار است.
خشکسالی و عواقب آن تهدیدی برای امنیت غذایی است. طبق پیش بینی ها و شواهد موجود، امسال در ایران سالی کم آب و کم بارش را شاهد هستیم. میزان بارش‌ها در کشور طی سال آبی زراعی جاری نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته ۵۰ درصد کمتر گزارش شده است. وضعیت کنونی ایجاب می کند که بر اساس سیاست های کلی اسناد بالا دستی مانند برنامه ششم، اقدامات موثری در جهت مدیرت این بحران احتمالی صورت بپذیرد.
امنیت غذایی یعنی دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذای مناسب، ایمن و مغذی برای زندگی فعال و سالم که موردپسند و سلیقه آنها است. امنیت غذایی یکی از مهمترین مولفه های امنیت انسانی است. ناامنی غذایی، عزت نفس یک ملت، به عنوان ستون اصلی توسعه و استقلال ملی، را تخریب و با ایجاد اختلال در انباشت سرمایه اجتماعی، کنش‌های جمعی را بسیار پرهزینه می‌کند. به دلیل وجود این رابطه مهم و تنگاتنگ، ارتقاء سطح امنیت غذایی در قانون اساسی، قوانین و سیاست های کلی برنامه‌های دوم، سوم، چهارم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، مورد توجه خاص و ویژه قرار گرفته است. عرضه باثبات مواد غذایی نقش اساسی در امنیت غذایی جامعه دارد و نهایتاً می تواند پایداری و استمرار امنیت غذایی را تضمین نماید. امروزه بحران آب در سطح جهانی بروز یافته است. توسعه صنعتی، رفاه انسانی، سلامت و امنیت غذایی، همگی در گرو بهره وری بهینه از منابع آبی هستند. بحران آب می‌تواند نقش بسزایی را در ایجاد ناامنی غذایی در جامعه ایفا نماید.
در سال های اخیر، روش‌های ناپایدار کشاورزی موجب عدم پایداری در تولید شده و امنیت غذایی را به مخاطره انداخته است. عواملی مختلفی امنیت غذایی را تحت تاثیر قرار می‌دهند عوامل مختلفی همچون: محدودیت زمین‌های کشاورزی، کمبود آب، افت سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات کشاورزی و افزایش ضایعات غذایی از جمله مهمترین مولفه های موثر بر نا امنی غذایی محسوب می‌شوند. توجه به راهکارهای مقابله با این تهدید‌ها حایز اهمیت است. شواهد نشان می‌دهند که با توجه به قابلیت‌های تولیدی کشور، در صورت توسعه کشاورزی از طریق افزایش عملکرد محصولات در واحد سطح، کنترل آفات و بیماریها، افزایش بازه آب و خاک، کاهش ضایعات تولیدی، اصلاح الگوی تغذیه امکان دستیابی به امنیت غذایی پایدار در سطح کلان وجود دارد.
اگر از بخش کشاورزی انتظار دستیابی به امنیت غذایی را داشته باشیم به نوعی با یک تناقض مواجه خواهیم شد. زیرا بخش کشاورزی ایران به‌عنوان مسئول تأمین غذای جامعه، اغلب ضعف در زیر ساخت ها و عوامل موثر در ارتقای بهره وری کشاورزی را به وسیله آب و منابع آبی جبران نموده است. حال آب هم به اندازه کافی برای این امر را در اختیار نداریم تا بتوانیم ضعف های دیگر را لاپوشانی نماییم. از طرف دیگر کشاورزان در ۵۰ سال گذشته از هر یک واحد ارزش افزوده این بخش بین ۱۳ تا ۳۰ درصد سهم داشته اند. این امر نشان می دهد که علاوه بر ناکارآمدی بخش کشاورزی فعالیت در بخش کشاورزی از صرفه افتاده است. در سال ۱۳۹۸ برای اولین بار طی پنجاه ساله گذشته سرمایه‌گذاری ها و تشکیل سرمایه در ایران به قدری دچار بحران شد که کل سرمایه‌گذاری ها در آن سال حتی قادر به جبران استهلاک هم نبوده است. این خطر مهاجرت از روستا را هر چه بیشتر نشان داده ممکن است مسئله امنیت غذایی حادتر می‌شود.
این مساله در حالی رخ می‌دهد که اسناد بالادستی بسیار خوبی مانند سیاست‌های کلی نظام در مورد منابع آب، راهبرد‌های توسعه بلندمدت منابع آب و برنامه ششم توسعه پیرامون بحث مدیریت منابع آب وجود داشته که خود می‌تواند برای برنامه‌ریزی و رفع مشکلات حوزه آب و بهبود شرایط آن موثر واقع شود. امید است که هر چه زودتر به این مسئله توجه ویژه شده و قوانین و سیاست های موجود در مقام عمل اجرایی شوند.
