كشور برای شرايط پساكرونا آماده نيست

نحوه مواجهه و مديريت دولت با مساله ويروس کرونا و تاثيرات آن بر جامعه را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
آرمان نوشت: من فکر مي‌کنم که در مجموع دولت پس از يکسري آشفتگي‌ها و سردرگمي‌هايي که در ابتدا داشت رفته‌رفته کارها نظم بهتري پيدا کرده و به‌خصوص نظام بهداشت و درمان کشور بر اوضاع مسلط شده است. هر چند که هنوز اين بيماري را مهار نکرده و تحت کنترل در نياورده‌اند اما از آن گذشته اوضاع بهتر و سازماندهي‌ بهتري داده شده است. کارهاي مختلفي صورت گرفته مثل تهيه اقلام و تجهيزات مورد نياز تجهيز بيمارستان‌ها و بحث غربالگري که انجام مي‌شود و جلسات متعددي که همه روزه حتي در ايام عيد نيز دولت داشت و عموما پخش زنده مي‌شد نشان مي‌دهد به‌رغم انتقادات زياد موجود دولت زحمت زيادي مي‌کشد و فشرده کار مي‌کند که خود جاي تقدير دارد. هر چند ما عادت نداريم از دولت تقدير کنيم و وقتي هم که تقدير مي‌کنيم افکار عمومي خيلي وقت‌‌ها آدم را مذمت مي‌کنند و انتظار دارند همواره انتقاد کنيم. وضع دولت با وجود تنگناهاي مالي که وجود دارد و تحريم‌هاي کشنده‌اي که در بخش‌هاي مختلف هست از آنچه که ابتدا انتظار داشتيم بهتر شده اما در عين حال نقدهايي نيز قابل طرح است. شروع کار که نابساماني و سردرگمي بود و در مورد بحث اعلام اولين بيماران و تاريخ آن نيز کماکان ابهام‌ها برطرف نشده، اما فکر مي‌کنم با وجود مقاومت‌هايي که ابتدائا براي تعطيلي مراکز اجتماع محور مثل بقاع متبرکه، حرم‌ها، مساجد، نمازهاي جمعه، دانشگاه‌ها و مدارس شد که با اجتماع سر و کار دارند تا حد زيادي از آن فشار پيش‌بيني شده کاسته شد. منتها کماکان آن‌طور که متخصصين وزارت بهداشت و مسئولان تخصصي اين حوزه در ستاد ملي مبارزه با کرونا، خود وزير و آقاي دکتر زالي و ديگراني که درگير هستند کماکان تداوم اين کنترل‌ها و محدوديت‌ها را ضروري مي‌دانند و حتي معتقدند که بايد شدت بيشتري هم پيدا کند. از طرف ديگر دولت در معذوريت ديگري نيز قرار دارد که بحث سلامت مردم، کنترل‌ها و اقتصاد و معيشت مردم است. هرچند اين کار آساني نيست اما بايد مديريت متوازني بين اين دو نياز انجام شود که هم اقتصاد، کسب و کار و معيشت و نظام توليد آسيب زيادي نبيند و هم اينکه در عين حال از سلامتي مراقبت شود. مخصوصا کشور ما که اقتصادمان به دليل شرايطي که در آن قرار داريم دچار تنگنا و رکود است. لذا حتي براي کالاهاي اساسي و نيازهاي غذايي، درماني، دارو و همچنين بايد نيازهايي مثل آب، برق، گاز وتلفن نيز تامين شود که مردم بتوانند درخانه بمانند. اين بخش‌هاي حياتي بايد فعاليت کنند تا حتي اگر قرنطينه کامل نيز مي‌خواهد انجام شود عملا شدني باشد. نکته مهم حد اين توازن است. اينکه به هر حال به حد منطقي اين توازن اکتفا شود مهم است.
با وجود اينکه رئيس‌جمهور و ستاد ملي مبارزه با کرونا اعلام کرده از 30 فروردين محدوديت‌ها برداشته خواهد شد اما اين تصميم با مخالفت نظام سلامت همراه شده و انتقاداتي را هم در پي داشته؛ اساسا اين عدم توجه به سخنان سردمداران نظام سلامت کشور چه عواقبي به دنبال خواهد داشت؟
آنطور که به‌نظر مي‌آيد اکنون اختلاف نظري ميان بخش‌هاي بهداشتي کشور وجود دارد. نامه‌اي که آقاي‌ نمکي به رئيس‌جمهور و بخش صنعت و معدن و توليدي کشور نوشت نشان‌دهنده اين مساله است. دستور آقاي روحاني مبني بر کاهش محدوديت‌ها از 30 فروردين با انتقادات زيادي به‌خصوص بخش سلامت روبه‌رو شد. مخصوصا خود من چند بار انتقاد کردم که اگر براي فعال کردن بخش‌هاي اقتصادي و توليد ضرورتي وجود دارد اولا بايد اصل را بر حفظ سلامت بگيريم و محدوديت‌ها را درحد نياز کم کنيم و محور اصلي سلامت باشد. مضافا اينکه اين رويکرد توهم انديشي نيز کنار گذاشته شود. اين نياز در حد ضرورت وجود دارد و اينکه ما آن را به دشمن و ضدانقلاب تعميم دهيم. ادبيات آقاي روحاني ادبيات مناسبي در اين زمينه نيست. اکنون بيشترين فشار را خود بخش درماني و نظام سلامت کشور مي‌آورد. نامه که آقاي نمکي نوشت مصداق اين قضيه است. آقاي نمکي که بدخواه کشور نيست و مسئوليت اصلي را دارد. مردم هم مي‌فهمند و نياز نيست کار اينها را به منافقين و ضد انقلاب و دشمن نسبت دهيم. نياز است که اين تعادل و توازن برقرار شود. ادبيات خاصي که آقاي روحاني دارد باعث شده اگر بعضا توفيقاتي هم که به‌دست آورد باز دوباره با کشورهاي ديگر مقاسه کنند که اين مساله مقداري به اعتماد مردم آسيب وارد مي‌کند. البته اول از اين موضع رئيس‌جمهور که گفته بود من هفته‌اي يک روز در جلسات ستاد شرکت مي‌کنم انتقاد مي‌شد اما بعدا ديديم که واقعا هر روز در قالب جلسات هيأت دولت يا ستاد ملي مبارزه با کرونا مشغول به فعاليت بود و نشان داد که واقعا فعال است و دائم دغدغه دارد و وقت مي‌گذارد و به‌رغم جو‌سازي‌هايي که عليه وي وجود داشت اما رفته‌رفته احساس مي‌شود که رئيس‌جمهور موضوع را جدي گرفته و خوب مديريت مي‌کند. مقداري اين گفتمان و ادبيات بايد اصلاح شود و مقداري نيز در رويکردها بايد اصل بر سلامت گذاشته شود و تامين ساير بخش‌ها در حد ضرورت باشد.
چندي پيش رئيس فراکسيون حقوق شهروندي مجلس طرحي را مبني بر تعطيلي يک ماهه کشور جهت قرنطينه کامل مطرح کرد که قرار بود به هيأت رئيسه مجلس ارجاع شود؛ اساسا از ديدگاه شما به لحاظ اقتصادي و اجتماعي ظرفيت اتخاذ اين تصميم در کشور وجود دارد؟
البته اين طرح قبل از عيد و در اسفندماه تهيه شد و بر روي آن کار و احتمالا در جلسه مجلس مطرح خواهد شد و نمي‌دانم که ترتيبات اداري آن در تعطيلات انجام شد يا نه اما نمايندگان به وجود محدوديت‌ها و قرنطينه راي ندادند. هرچند بايد جوانب ديگر اين موضوع نيز سنجيده شود. اين ماده واحده‌اي است که تبصره دارد و در اين تبصره‌ها سعي شده که موضوع همه جانبه باشد. به نظر من اين طرح نياز به کار کارشناسي دارد که اين دو نياز يعني توازن به سمت سلامت برقرار شود. البته جهت‌گيري اين طرح نيز همين است من هم با کليات آن موافق هستم و به آقاي حسين‌زاده گفتم که اسم من را هم زير متقاضيان طرح با شرط اصلاح بنويسد. اصلاحش نيز گذاشتن تامين سلامت و امنيت مردم و در حد ضرورت اجازه فعاليت به بخش‌هاي اقتصادي و توليدي است. در عين حال نکته مهمي در اين طرح وجود دارد ؛ اينکه اين تعطيلي، عوارضي بر روي کسب و کار دارد و دولت بايد پشتوانه مالي زيادي داشته باشد و تزريق کند تا اينکه هم جلوي اخراج انبوه کارگران از واحدهاي توليدي و کسب و کارهايي که تعطيل مي‌شوند را بگيرد و هم اينکه کسب و کارهاي آزاد يا کارگران روز مزد و کارگران ساختماني، حمل و نقل، رانندگان و حتي دستفروش‌ها که بدون حضور فيزيکي نمي‌توانند زندگي کنند و به طور روزمره کسب در آمد مي‌کنند پوشش دهد. دولت بايد بتواند اولا اينها را شناسايي کند و سپس به نحو مناسبي پوشش دهد. اين کار سنگيني است و پشتوانه مالي زيادي مي‌خواهد و در کنار اين براي تامين همين بحث اينکه مجلس تصويب کند که از محل صندوق توسعه ملي بودجه مناسبي به اين کار اختصاص داده شود که مي‌تواند مکمل آن باشد.
ارزيابي شما از آينده جامعه در شرايط پسا کرونا چگونه است؛ اساسا جامعه به سمت و سوي بحران‌هاي اقتصادي و اجتماعي گرايش خواهد يافت يا روال عادي را طي خواهد نمود؟
البته اين مساله بسيار تخصصي است و ابعاد مختلفي دارد که حتما بايد کارشناسان حوزه‌هاي مختلف اجتماعي، اقتصادي و حتي حقوق نظر دهند. در بخش مشکلات اقتصادي ناشي از کرونا که اشاره کردم اين مشکلات تبعات حقوقي دارد که چند روز پيش نيز سخنراني زنده‌اي در اينستاگرام داشتم و در مورد ابعاد حقوقي مساله و تاثيراتش بر روي کار و معيشت و تعطيلات مدارس، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها که همه حوزها را به طور گسترده تحت تاثير قرار مي‌دهد صحبت کردم. از طرف ديگر طبيعي است که پس از خروج از اين شرايط کشور در يک دوره نسبتا طولاني و کم سابقه به حالت کما مي‌رود. مثل بيماري که به کما مي‌رود و بعد از خروج از کما و عمل جراحي بايد يک دوره ريکاوري را طي کند طبيعتا براي کشور نيز بايد اين دوره ريکاوري را در نظر گرفت که فکر مي‌کنم در درجه اول نياز به تقويت همکاري و هماهنگي در نظام حکمراني بين بخش‌هاي مختلف دارد که ما مي‌بينيم حتي در خود هيأت دولت نيز اين هماهنگي به طور کامل وجود ندارد چه رسد به قواي ديگر. قواي سه‌گانه و نيروهاي خارج از اين قوا بايد همبستگي و همکاري داشته باشند و تنش‌هاي سياسي اينها کم شود و سپس در شرايط پساکرونا نياز فراواني به ترميم رابطه دولت-ملت داريم. به علاوه اگر اين اعتماد ضربه ديده در نتيجه حوادث سال گذشته ترميم نشود حتي در دوره پساکرونا با مشکل مواجه هستيم. اينها يکسري لوازمي دارد از جمله هماهنگي، همکاري و هم‌افزايي خود اجزاي نظام حکمراني و اينکه به هر حال در کارها شفافيت باشد و پنهان کاري ديده نشود. در مديريت اين بيماري و پس از آن بايد برخوردها توأم با انصاف و عدالت باشد و همه مردم و ذي‌نفعان را چه در شرايط کرونا و چه پس از آن به مشارکت دعوت کنند. اينها زيرساخت‌هاي نظام حکمراني است که اگر درست شود پيش‌بيني مي‌شود که به‌راحتي بتوانيم آن دوره را پشت سر بگذاريم.
تاثير کرونا بر رسانه‌ها و تصميم دولت بر تعطيلي رسانه‌هاي مکتوب را چطور مي‌بينيد؟ اين تصميم به ارتباط ميان رسانه‌هاي کاغذي و مخاطبان لطمه وارد نمي‌کند و موجب زيان اصحاب رسانه نخواهد شد؟
براي خود من اين بخش جا نيفتاده که دليل اين تصميم چيست؟ اگر بحث بهداشتي را مطرح مي‌کنند که هرکس روزنامه را مي‌گيرد مي‌تواند رعايت کند و خيلي موجه به‌نظر نمي‌آيد که به اين دليل نظام اطلاع رساني کشور را دچار خدشه کنيم. هر چند اکثر رسانه‌ها در فضاي مجازي صفحه و وبسايت دارند و مردم از آن طريق استفاده مي‌کنند اما به نظرم اين ايجاد محدوديت براي بخش‌هايي که هم جنبه اطلاع‌رساني و هم جنبه نقادي و نظارتي دارند درست نيست. اگر از اين زاويه بخواهيم ببينيم تعطيلي مجلس کار درستي نبوده و شايد دولت خيلي دوست ندارد که فعلا زبان ناظران باز باشد و گويا بي‌ميل نبود که هم از زير نظارت نمايندگان مجلس خارج شود و هم از نظارت رسانه‌ها. البته اينها سوءظني است که احتمالش بعيد نيست.
بسياري نسبت به تعطيلي مجلس در اسفندماه و ادامه آن در سال جديد واکنش نشان دادند و معتقد بودند که در اين برهه خاص مجلس نيز مي‌توانست تاثيرات خود را داشته باشد اما نه تنها مجلس تشکيل نشد بلکه جلسات آنلاين نيز چندان موفق نبود مجموع اين مسائل را چگونه تحليل مي‌کنيد؟
از يک زاويه گفته مي‌شود که ستاد مبارزه با کرونا اختيار حاکميتي دارد و دستور داده و مجلس هم بايد تبعيت مي‌کرد. به دليل اينکه از اين رو به دليل اينکه بعد از انتخابات قابل توجه برخي از نمايندگان به نوعي به لحاظ حضور در بين مردم در ايام انتخابات درگير ويروس کرونا شده بودند ستاد مبارزه با کرونا خواستند مديريت کنند که ويروس شيوع پيدا نکند. منتها نکته‌اي که هست اينکه من شنيدم برخي مسئولان ستاد گفتند صحن علني تعطيل شود نه اينکه مجلس تعطيل شود، اما با تعطيلي صحن علني در واقع مجلس تعطيل شد. هرچند برخي از کميسيون‌ها به صورت نيم‌بند و فعال بودند. به‌عنوان مثال کميسيون بهداشت فعال بوده و اخيرا هم کميسيون اصل 44 به خاطر فرمان مقام معظم رهبري که بحث جهش توليد بود کارگروهي داشتند که جلسات متعددي برگزار کردند. اما به نظر من مي‌شد مجلس را به صورت نيمه فعال نگه داشت و من بارها پيشنهاد کردم به هيات رئيسه که تعدادي از کميسيون‌ها فعال باشند. چندين بار هم گفته شد که کميسيون اصل 90 و کميسيون تلفيق که فضاي بزرگتري دارند اختصاص داده شود که مجلس در اين حوزه‌ها فعال باشد. مثلا مي‌شد که اساسا کميسيون ويژه‌اي براي کرونا مرکب از چند کميسيون ذيربط تشکيل شود که اينها در ايام تعطيلي هم حضور داشته باشند. البته هيأت رئيسه و خود آقاي لاريجاني فعال بودند و من شاهد بودم که خود وي هر روز در مجلس حاضر بود و به سوالات نمايندگان جواب مي‌داد و خودش ارتباطات و جلساتي داشتند اما مي‌شود کماکان مجلس را به گونه‌اي اداره کرد که در تعطيلي کامل قرار نگيرد.