کبنا ؛کریم رضایی
شایدوقتی به مرگ فکر میکنیم بی اختیار به قدرت لایزال الهی در آفرینش موجودات بیشتر پی می‌بریم مرگ شاید به لحاظ جسمی آخر حیات باشد اما دردین اسلام، مرگ را شروع دوباره می‌بینیم.
و این مرگ اگرچه تقدیر الهی است اما رفتار بشر نیز در رسیدن به این مرحله از حیات نقش مهمی دارد، بی شک از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان میتوان به بیماری های قلب و عروق اشاره کرد که البته دارای عوامل قابل تغییر و غیر قابل تغییر است.
بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های غیرعفونی هستند که توسط عوامل متعدد ایجاد می شوند که یکی از این مهم ترین آن ها، سبک زندگی ناسالم است. با توجه به پژوهش ویلسون تقریبا ۶۳٫۷ درصد زنان و ۶۱٫۴ درصد مردان در کشورهای توسعه یافته در معرض خطر بیماری قلبی و عروقی هستند. در ایران هم بیماری های قلبی و عروقی از مشکلات دهه اخیر بوده است.
سالانه حدود۳۲میلیون سکته قلبی و مغزی در جهان ایجاد شده و مسئول بیش از۱۷میلیون مرگ در دنیاستپ، یعنی به طور میانگین حدودا ۴۸ مرگ ومیر به دلایل قلب و عروق است و متاسفانه اینکه شاهد کاهش سن ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی به زیر۴۰ سال هستیم.
توسعه اقتصادی و صنعتی در کشورهای توسعه یافته وگسترش ارتباطات موجب ماشینی شدن و تغییرسبک زندگی وافزایش بیماریهای قلب و عروق شده است
به طور مثال میتوان به افزایش مصرف دخانیات،کم تحرکی،تغذیه ناصحیح را نام برد. در ایران به طور متوسط۴۳۰مرگ روزانه به دلیل بیماری قلب و عروق است و این شاخص در استان ما بالاترین آمار مرگ و میر را به خود اختصاص داده است.
عوامل خطر سازبیماریهای قلب و عروق:
۱) کلسترول بالای خون:
کلسترول بالای خون و HDL پایین : یک رابطه مثبت و قوی بین سطح کلسترول خون و بروز بیماری عروقی و نیز میزان مرگ و میر وجود دارد. مصرف چربیهای اشباع شده (روغن جامد) نیز حتی در افرادی که سطح کلسترول آنها طبیعی است با شیوع بالا وقایع قلبی همراه است از طرفی در جوامعی که سطح کلسترول پایین است حتی شیوع بالای مصرف سیگار یا فشار خون بالا،شیوع بیماریهای قلبی – عروقی پایین است. هر یک درصد کاهش کلسترول می توانند ۲ تا ۵% خطر بروز بیماریهای قلبی – عروقی را بکاهد.
کشورهای غربی توانسته اند با اقدامات وسیع پیشگیری اولیه بخصوص با آموزش همگانی برای اصلاح عادات نادرست اجتماعی (کاهش مصرف چربی ها، افزایش تحرک بدنی بالا ، کاهش مصرف سیگار) و بهبود روشهای تشخیص و درمان از شیوع عوامل خطر بکاهد و مرگ و میر بیماریهای قلبی را کاهش دهد.
در ایران و در مطالعه طرح سلامت و بیماری که در ۲۴ استان مورد بررسی قرار گرفته اند سطح کلسترول در ۴۱% مردان و ۴۷% زنان ۶۰- ۴۰ ساله (mg 200) بالا گزارش شده است. متاسفانه ایرانیان در دنیا در مصرف نوشابه و شکر و نمک رتبه اول دنیا را کسب کرده اند. مصرف بی رویه انواع فست فود وافزایش مصرف غداهای چرب وشور و شیرین ،این خطر را صدچندان کرده به طوریکه رسانه ملی در تبلیغ انواع چیپس، پفک، روغن و...... گوی سبقت را از دیگران ربوده است!
۲) سیگار کشیدن:
خطرات و عواقب قلبی – عروقی سیگار از اواسط قرن بیست مورد تاکید قرار گرفته است. سیگار مهمترین عامل مرگ زود رس در افراد ۶۹ – ۳۵ ساله در کشورهای پیشرفته به شمار می رود .سیگار مرگ و میر قلبی – عروقی را تا ۵۰% افزایش می دهد در ازاء هر ۱۰ عدد سیگار کشیده شده ، خطر مرگ در اثر بیماری قلبی در مردان ۱۸% و در زنان ۳۱% بالا می رود و آمار نشان داده از هر ۵ مرگ ناشی از سیگار ، ۲ مورد آن به علت بیماری قلبی است، علاوه بر آن بیماریهای ناشی از سیگار هزینه بالایی را بر نظام بهداشتی تحمیل می کند.
مهمتر اینکه ۳۷% افراد غیر سیگاری در خانه یا محل کار خود در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند و این امر احتمال گرفتاری قلبی – عروقی را در آنها تا ۳۰% افزایش می دهد. تخمین زده می شود که سالانه ۳۷ تا ۴۰ هزار نفر در اثر قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران از بیماری های قلبی- عروقی فوت می کنند.
در حال حاضر ۲۸% مردان و ۲۴% زنان در آمریکا سیگار می کشند . در خراسان بر اساس یافته های طرح بررسی عوامل تاثیر گذار بر سلامت در سال ۸۳ ، ۱۴% مردان و ۴% زنان و در مجموع ۲/۷% جمعیت هدف سیگار می کشند و متوسط سیگار مصرفی روزانه ۶/۱۳ نخ است و ۶۶% این افراد شروع سیگار کشیدن را از ۲۴- ۱۵ سالگی ذکر کرده اند.
۳) فشار خون بالا:
فشار خون بالا یکی دیگر از مهمترین عوامل خطر بروز بیماریهای قلبی – عروقی و شایعترین عامل بروز نارسایی قلبی و سکته مغزی در بسیاری از کشورها و شایعترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است و داروی پایین آورنده فشار خون از رایج ترین داروهایی هستند که توسط پزشکان نسخه می شوند . در بسیاری از کشورها در بزرگسالان از هر ۴ نفر یک نفر مبتلا به فشار رخون بالا هستند در آمریکا ۲۵% مردان و ۲۱% زنان دارای فشار خون بالا هستند در ایران بر اساس طرح سلامت و بیماری، ۱۴% افراد ۶۹-۱۲ ساله فشار خون بالا داشتند و در همین بررسی مشخص گردید که ۳۴% افراد ۶۹-۳۵ ساله در کل استان ها و ۳۸% در تهران فشار خون بالا داشتند.
۴) دیابت:
شواهد اپیدیولوژیکی محکمی وجود دارد که دیابت عامل خطر اصلی و مهمی برای افراد آترواسکلروزی( عامل بیماری قلبی-عروقی) است و آترواسکلروز عامل مرگ در ۸۰% بیماران دیابتی است . سازمان بهداشت جهان ( WHO ) با توجه به آمار و روند رو به تزاید دیابت در سراسر جهان، دیابت را به عنوان یک همه گیری نهفته اعلام کرد و از سال ۱۹۹۳ تمام کشورهای جهان را به مقابله با این اپیدمی فرا خواند . همچنین بر اساس گزارشWHO شیوع دیابت از ۴% در سال ۱۹۹۵ به ۴/۵% در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید (۱۳۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۵ به ۳۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید).
۵) چاقی:
مطالعات مختلفی رابطه خطی چاقی با بروز بیماریهای قلبی-عروقی را نشان داده اند .امروزه چاقی را بر اساس معیار B M I { (مجذور قد به متر/ وزن به کیلو گرم )= BMI } می سنجند، بطوریکه BMI مساوی ۲۵ و بالاتر تا ۲۷ را اضافه وزن ،و بالای ۲۷ را چاقی در نظر می گیرند و زیر ۲۵ را مطلوب می دانند .چاقی همچنین عامل خطری برای فشار خون بالا ,اختلال چربی های خون و دیابت نیز می باشد و کم تحرکی خود عاملی برای افزایش وزن می باشد. چاقی احتمال بیماریهای قلبی- عروقی را در مردان تا ۲ برابر و در زنان تا ۵/۲ برابر افزایش می دهد.
در آمریکا حدود ۶۰% مردان و ۴۶% زنان سفید پوست BMI بالای ۲۵ داشته اند. مطالعات اخیر در کشور ما نشان داده که افزایش وزن در جوامع شهری و روستای ایران از شیوع بالایی برخوردار است ، در افراد ۳۰ ساله به بالا در نواحی شهری این عارضه تا ۸۲% و در روستائیان استان تهران تا ۷۲% و در روستاهای دور افتاده تا ۴۴% افراد ، افزایش وزن دارند و یا مبتلا به چاقی هستند.
۶) کم تحرکی:
فقدان فعالیت بدنی کافی ،خطر رویدادهای قلبی را حداقل تا ۲ برابر افزایش می دهد، تخمین زده می شود که ۱۲% کل مرگ و میر را در آمریکا می توان به کم تحرکی نسبت داد بررسی مرکز کنترل بیماری های آمریکا نشان می دهد که بیش از ۶۰% افراد به سطح توصیه شده برای فعالیت بدنی نمی رسند و ۲۵% افراد هیچ فعالیت بدنی در خاج از محیط کار ندارند. در بررسی شهر تهران ۸۰% مردان و ۸۵% زنان هیچ فعالیت بدنی در خارج از محیط کار یا منزل، حتی بصورت قدم زدن را ذکر نمی کردند. حدود۳۰ دقیقه ورزش منظم روزانه در پیشکیری از ابتلای به بیماریهای قلب و عروق موثر است.
روز" ۷ مهر" روز جهانی قلب سالم است.ورزش کردن،مصرف انواع لبنیات،میوه،سبزیجات و حذف دخانیات و انجام منظم معاینات دوره ای مهمترین توصیه خانواده سلامت به شهروندان است.
امیدواریم با اتخاذ سبک زندگی سالم وخود مراقبتی و حذف رفتارهای مخاطره آمیزدرروش زندگی شاهد یک زندگی آرام و بدون ابتلا به بیماری های قلب و عروق و کاهش مراجعات به مراکز درمانی و کاهش مرگ و میر باشیم.
شایدوقتی به مرگ فکر میکنیم بی اختیار به قدرت لایزال الهی در آفرینش موجودات بیشتر پی می‌بریم مرگ شاید به لحاظ جسمی آخر حیات باشد اما دردین اسلام، مرگ را شروع دوباره می‌بینیم.
و این مرگ اگرچه تقدیر الهی است اما رفتار بشر نیز در رسیدن به این مرحله از حیات نقش مهمی دارد، بی شک از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان میتوان به بیماری های قلب و عروق اشاره کرد که البته دارای عوامل قابل تغییر و غیر قابل تغییر است.
بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های غیرعفونی هستند که توسط عوامل متعدد ایجاد می شوند که یکی از این مهم ترین آن ها، سبک زندگی ناسالم است. با توجه به پژوهش ویلسون تقریبا ۶۳٫۷ درصد زنان و ۶۱٫۴ درصد مردان در کشورهای توسعه یافته در معرض خطر بیماری قلبی و عروقی هستند. در ایران هم بیماری های قلبی و عروقی از مشکلات دهه اخیر بوده است.
سالانه حدود۳۲میلیون سکته قلبی و مغزی در جهان ایجاد شده و مسئول بیش از۱۷میلیون مرگ در دنیاستپ، یعنی به طور میانگین حدودا ۴۸ مرگ ومیر به دلایل قلب و عروق است و متاسفانه اینکه شاهد کاهش سن ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی به زیر۴۰ سال هستیم.
توسعه اقتصادی و صنعتی در کشورهای توسعه یافته وگسترش ارتباطات موجب ماشینی شدن و تغییرسبک زندگی وافزایش بیماریهای قلب و عروق شده است
به طور مثال میتوان به افزایش مصرف دخانیات،کم تحرکی،تغذیه ناصحیح را نام برد. در ایران به طور متوسط۴۳۰مرگ روزانه به دلیل بیماری قلب و عروق است و این شاخص در استان ما بالاترین آمار مرگ و میر را به خود اختصاص داده است.
عوامل خطر سازبیماریهای قلب و عروق:
۱) کلسترول بالای خون:
کلسترول بالای خون و HDL پایین : یک رابطه مثبت و قوی بین سطح کلسترول خون و بروز بیماری عروقی و نیز میزان مرگ و میر وجود دارد. مصرف چربیهای اشباع شده (روغن جامد) نیز حتی در افرادی که سطح کلسترول آنها طبیعی است با شیوع بالا وقایع قلبی همراه است از طرفی در جوامعی که سطح کلسترول پایین است حتی شیوع بالای مصرف سیگار یا فشار خون بالا،شیوع بیماریهای قلبی – عروقی پایین است. هر یک درصد کاهش کلسترول می توانند ۲ تا ۵% خطر بروز بیماریهای قلبی – عروقی را بکاهد.
کشورهای غربی توانسته اند با اقدامات وسیع پیشگیری اولیه بخصوص با آموزش همگانی برای اصلاح عادات نادرست اجتماعی (کاهش مصرف چربی ها، افزایش تحرک بدنی بالا ، کاهش مصرف سیگار) و بهبود روشهای تشخیص و درمان از شیوع عوامل خطر بکاهد و مرگ و میر بیماریهای قلبی را کاهش دهد.
در ایران و در مطالعه طرح سلامت و بیماری که در ۲۴ استان مورد بررسی قرار گرفته اند سطح کلسترول در ۴۱% مردان و ۴۷% زنان ۶۰- ۴۰ ساله (mg 200) بالا گزارش شده است. متاسفانه ایرانیان در دنیا در مصرف نوشابه و شکر و نمک رتبه اول دنیا را کسب کرده اند. مصرف بی رویه انواع فست فود وافزایش مصرف غداهای چرب وشور و شیرین ،این خطر را صدچندان کرده به طوریکه رسانه ملی در تبلیغ انواع چیپس، پفک، روغن و...... گوی سبقت را از دیگران ربوده است!
۲) سیگار کشیدن:
خطرات و عواقب قلبی – عروقی سیگار از اواسط قرن بیست مورد تاکید قرار گرفته است. سیگار مهمترین عامل مرگ زود رس در افراد ۶۹ – ۳۵ ساله در کشورهای پیشرفته به شمار می رود .سیگار مرگ و میر قلبی – عروقی را تا ۵۰% افزایش می دهد در ازاء هر ۱۰ عدد سیگار کشیده شده ، خطر مرگ در اثر بیماری قلبی در مردان ۱۸% و در زنان ۳۱% بالا می رود و آمار نشان داده از هر ۵ مرگ ناشی از سیگار ، ۲ مورد آن به علت بیماری قلبی است، علاوه بر آن بیماریهای ناشی از سیگار هزینه بالایی را بر نظام بهداشتی تحمیل می کند.
مهمتر اینکه ۳۷% افراد غیر سیگاری در خانه یا محل کار خود در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند و این امر احتمال گرفتاری قلبی – عروقی را در آنها تا ۳۰% افزایش می دهد. تخمین زده می شود که سالانه ۳۷ تا ۴۰ هزار نفر در اثر قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران از بیماری های قلبی- عروقی فوت می کنند.
در حال حاضر ۲۸% مردان و ۲۴% زنان در آمریکا سیگار می کشند . در خراسان بر اساس یافته های طرح بررسی عوامل تاثیر گذار بر سلامت در سال ۸۳ ، ۱۴% مردان و ۴% زنان و در مجموع ۲/۷% جمعیت هدف سیگار می کشند و متوسط سیگار مصرفی روزانه ۶/۱۳ نخ است و ۶۶% این افراد شروع سیگار کشیدن را از ۲۴- ۱۵ سالگی ذکر کرده اند.
۳) فشار خون بالا:
فشار خون بالا یکی دیگر از مهمترین عوامل خطر بروز بیماریهای قلبی – عروقی و شایعترین عامل بروز نارسایی قلبی و سکته مغزی در بسیاری از کشورها و شایعترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است و داروی پایین آورنده فشار خون از رایج ترین داروهایی هستند که توسط پزشکان نسخه می شوند . در بسیاری از کشورها در بزرگسالان از هر ۴ نفر یک نفر مبتلا به فشار رخون بالا هستند در آمریکا ۲۵% مردان و ۲۱% زنان دارای فشار خون بالا هستند در ایران بر اساس طرح سلامت و بیماری، ۱۴% افراد ۶۹-۱۲ ساله فشار خون بالا داشتند و در همین بررسی مشخص گردید که ۳۴% افراد ۶۹-۳۵ ساله در کل استان ها و ۳۸% در تهران فشار خون بالا داشتند.
۴) دیابت:
شواهد اپیدیولوژیکی محکمی وجود دارد که دیابت عامل خطر اصلی و مهمی برای افراد آترواسکلروزی( عامل بیماری قلبی-عروقی) است و آترواسکلروز عامل مرگ در ۸۰% بیماران دیابتی است . سازمان بهداشت جهان ( WHO ) با توجه به آمار و روند رو به تزاید دیابت در سراسر جهان، دیابت را به عنوان یک همه گیری نهفته اعلام کرد و از سال ۱۹۹۳ تمام کشورهای جهان را به مقابله با این اپیدمی فرا خواند . همچنین بر اساس گزارشWHO شیوع دیابت از ۴% در سال ۱۹۹۵ به ۴/۵% در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید (۱۳۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۵ به ۳۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید).
۵) چاقی:
مطالعات مختلفی رابطه خطی چاقی با بروز بیماریهای قلبی-عروقی را نشان داده اند .امروزه چاقی را بر اساس معیار B M I { (مجذور قد به متر/ وزن به کیلو گرم )= BMI } می سنجند، بطوریکه BMI مساوی ۲۵ و بالاتر تا ۲۷ را اضافه وزن ،و بالای ۲۷ را چاقی در نظر می گیرند و زیر ۲۵ را مطلوب می دانند .چاقی همچنین عامل خطری برای فشار خون بالا ,اختلال چربی های خون و دیابت نیز می باشد و کم تحرکی خود عاملی برای افزایش وزن می باشد. چاقی احتمال بیماریهای قلبی- عروقی را در مردان تا ۲ برابر و در زنان تا ۵/۲ برابر افزایش می دهد.
در آمریکا حدود ۶۰% مردان و ۴۶% زنان سفید پوست BMI بالای ۲۵ داشته اند. مطالعات اخیر در کشور ما نشان داده که افزایش وزن در جوامع شهری و روستای ایران از شیوع بالایی برخوردار است ، در افراد ۳۰ ساله به بالا در نواحی شهری این عارضه تا ۸۲% و در روستائیان استان تهران تا ۷۲% و در روستاهای دور افتاده تا ۴۴% افراد ، افزایش وزن دارند و یا مبتلا به چاقی هستند.
۶) کم تحرکی:
فقدان فعالیت بدنی کافی ،خطر رویدادهای قلبی را حداقل تا ۲ برابر افزایش می دهد، تخمین زده می شود که ۱۲% کل مرگ و میر را در آمریکا می توان به کم تحرکی نسبت داد بررسی مرکز کنترل بیماری های آمریکا نشان می دهد که بیش از ۶۰% افراد به سطح توصیه شده برای فعالیت بدنی نمی رسند و ۲۵% افراد هیچ فعالیت بدنی در خاج از محیط کار ندارند. در بررسی شهر تهران ۸۰% مردان و ۸۵% زنان هیچ فعالیت بدنی در خارج از محیط کار یا منزل، حتی بصورت قدم زدن را ذکر نمی کردند. حدود۳۰ دقیقه ورزش منظم روزانه در پیشکیری از ابتلای به بیماریهای قلب و عروق موثر است.
روز" ۷ مهر" روز جهانی قلب سالم است.ورزش کردن،مصرف انواع لبنیات،میوه،سبزیجات و حذف دخانیات و انجام منظم معاینات دوره ای مهمترین توصیه خانواده سلامت به شهروندان است.
امیدواریم با اتخاذ سبک زندگی سالم وخود مراقبتی و حذف رفتارهای مخاطره آمیزدرروش زندگی شاهد یک زندگی آرام و بدون ابتلا به بیماری های قلب و عروق و کاهش مراجعات به مراکز درمانی و کاهش مرگ و میر باشیم.
ما، مخلوق با ارزش خداوند هستیم. بابت وجودمون باید شاکر خداوند باشیم. پس، بیاییم با دوست داشتن خودمون و احترام به خودمون، از خداوند سپاسگزاری کنیم.