اقدام به خودکشی، فریاد کمک خواهی جوانان استان! جدی بگیریم

کبنا ؛اعظم السادات نظری*
خودکشی یکی از پدیده‌های شوم اجتماعی است که از گذشته‌های دور تاکنون در همۀ جوامع وجود داشته است، گرچه در گذشته بیشتر در میان افراد مسن اتفاق می‌افتاد ولی در سال‌های اخیر، بیشتر نسل جوان اقدام به انجام آن می‌نمایند و به یک پدیدۀ همه گیر تبدیل شده است که این اقدام یک نوع فریاد کمک خواهی است که اگر جدی گرفته نشود می‌بایست شاهد سونامی خودکشی و شاید خودکشی‌های دسته جمعی در استان کهگیلویه و بویراحمد باشیم. لذا برای آگاهی از این پدیدۀ شوم، مطالبی بیان می‌گردد باشد که مفید واقع شود.
خودکشی از مهم‌ترین اورژانس‌های روانپزشکی و روان‌شناسی به حساب می‌آید و تحت تأثیر عوامل مختلف مانند سن، جنس، وضعیت تأهل، شغل، سلامت جسمی -روانی، شخصی و اعتیاد قرار دارد. اکثر افرادی که دست به خودکشی می‌زنند دچار یکی از اختلالات خلقی و عمدتاً افسردگی، اسکیزوفرن، اختلالات شخصیتی، سلوک و سوء مصرف مواد و دمانس هستند که در این بین، افسردگی از مهم‌ترین و قوی‌ترین عامل پیش بینی کنندۀ خودکشی به شمار می‌آید. همراه شدن احساس ناامیدی با کمبود مهارت و کمال گرایی، مثلث خودکشی نامیده می‌شوند. افسردگی شخص را به این وادی که هیچ کنترلی بر زندگی خود نداشته می‌کشاند و اغلب در خانوادۀ این افراد درگیری مکرر با فرزندان، سخت گیری، کنترل بیش از حد، کمبود محبت و حمایت و نبود آرامش در خانه وجود دارد. حمایت‌های اجتماعی ضعیف و صحبت در مورد مرگ‌های ناگهانی از علائم هشداردهندۀ دیگری هستند. در اینجا لازم به ذکر است که خانواده‌ها وقت بیشتری برای همراهی و هم صحبتی با جوانان خود و گوش دادن به درد دل‌های آن‌ها فراهم کنند. از آنجا که جوانان با تغییرات روحی _جسمی روبرو هستند و نمی‌توانند خود را با این شرایط سازگار کنند، شدیداً مستعد ابتلا به افسردگی هستند. گاهی نیز شناخت جوانان از اجتماع و آینده‌شان نادرست و غیر واقعی می‌باشد و خود را در میان سختی‌ها ناتوان حس می‌کنند. که در اینجا نیاز به مشاور حرفه‌ای که جوان بتواند مسائلش را با وی در میان گذارد احساس می‌شود و متأسفانه در خانه به دلیل عدم آگاهی مادران و در مدرسه به دلیل عدم وجود یک مشاور حرفه‌ای این مساله می‌سر نبوده و از طرفی به دلیل مسایل شهرنشینی و مشغول بودن خانواده‌ها به مسائل امرار معاش، رفت و آمد‌ها به حداقل رسیده و خبری از دورهمی‌های سابق که باب درد دل بود نیست و روز به روز جوانان ما گوشه گیر‌تر و منزوی‌تر از قبل می‌شوند.
اغلب خودکشی‌ها حاصل عدم دستیابی به نیاز‌های روانی هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
_نیاز به پذیرفته شدن و دوست داشته شدن
_نیاز به پیشرفت و ترقی
_نیاز به داشتن خودپنداره‌ای مثبت از خویشتن
_نیاز به تعلق گروهی و حس ارزشمند بودن
لذا باید به این مسائل توجه جدی شود.
به طور کلی می‌توان گفت دو نوع رفتار منجر به خودکشی در جوانان می‌شود:
_کناره گیری طولانی مدت از اجتماع که که معمولاً با بی‌اشتهایی عصبی همراه است که این عده با برنامه ریزی قبلی دست به خودکشی می‌زنند.
_جوانانی که تحت فشارهای عصبی قرار می‌گیرند و لزوماً علائمی از افسردگی و انزواطلبی نداشته اما رفتارهایی مانند رفتارهای ضد اجتماعی، پرخاشگرانه و خودآزارگرانه از خود نشان می‌دهند. اغلب جوانانی دست به خودکشی می‌زنند که فکر می‌کنند اعضای خانواده قابل اعتماد نیستند لذا مشکل را با یکی از دوستان خود در میان گذاشته به همین دلیل درمان این گروه به تعویق می‌افتد. بهترین کمک به این جوانان فرونشاندن هیجانات و احساسات مخرب آنهاست.
نشانه‌های آشکار خودکشی که با مشاهدۀ این علائم می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد:
_تصور منفی از زندگی و ناامیدی از آینده
_سابقه خودکشی در خانواده (تقلید)
_اعتیاد
_نداشتن نگرش خوب نسبت به جامعه و فاصله گرفتن از جامعه و تنهایی
_دسترسی به وسایلی که باعث تحریک جوان به خودکشی می‌شود
_بحران هویت
_اضطراب و افسردگی
_عوامل محیطی مثل بیکاری، مشکلات مالی، شکست در روابط عاطفی، ناکامی و شکست‌های تحصیلی، نبود مرکز مشاوره حرفه‌ای، تحت پوشش نبودن هزینه‌های روان درمانی به ویژه در زنان باردار که بخش اعظم اختلالات روحی_روانی از مادر به کودک می‌رسد که مسئولان را بر آن می‌دارد بیش از پرداختن به مسایل حاشیه‌ای و سوء استفاده از احساسات جوانان برای بهره برداری‌های شخصی و درگیر کردن آن‌ها به مسایل قومی و قبیله‌ای، این موارد را در اولویت قرار داده چرا که بعد از حوادث، بیماری‌های روحی_روانی در درجه دوم قرار دارد و جای تأمل دارد. لذا راهکارهایی را با توجه به اطمینان از این مسأله که جوان، قبل از خودکشی مسأله را با کسی در میان می‌گذارد می‌توان اتخاذ کرد:
_اول اینکه خونسردی خود را حفظ کنیم، از بحث‌های فلسفی و مذهبی خودداری کنیم، از دیگران به ویژه یک متخصص فن کمک بگیریم... خودکشی و دیگرکشی دو موردی است که می‌توان رازداری را رعایت نکنیم.
امید به اینکه خانواده‌ها، مدارس (معلمان) و به ویژه مسئولین دست به دست هم داده و دیگر شاهد شنیدن اخباری از خودکشی جوانان استانمان نباشیم.
 

* دانشجوی روان‌شناسی بالینی