آزمــون مسکــو در بـرجـــام

کبنا ؛بسیاری از تحلیلگران بارها بر این مساله تاکید داشته و دارند که مذاکرات احیای برجام در وین در راستای رسیدن به توافق و برداشته شدن تحریم‌ها و بحران اوکراین که در پی حمله روسیه به اوکراین به وجود آمده است تاثیرات مستقیمی بر یکدیگر دارند و از آنجا که روسیه را می‌توان فصل مشترک هر دو اتفاق قلمداد کرد؛ نوع کنش‌گری و موضع گیری روس‌ها در این میان بیش از سایر بازیگران به چشم آمده است. البته با این حال کمتر کسی تصور می‌کرد که روس‌ها بخواهند پس از گذشت بیش از دو هفته از تحولات اوکراین برجام را گرو بگیرند تا مسائلشان در اوکراین را حل و فصل کنند. چه اینکه نگاهی به موضع‌گیری‌های تمامی طرفین حاضر در مذاکرات وین نشان می‌داد که مذاکرات با سرعت در حال پیشرفت است و رو به جلو می‌رود و همین چندی پیش بود که انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات وین طی توئیتی اعلام کرد که مذاکرات کارشناسی به اتمام رسیده و به مرحله‌ای رسیده‌ایم که طرفین باید تصمیمات سیاسی را اتخاذ کنند. اما نوع بازی روس‌ها باعث شد تا شرایط حاکم بر مذاکرات نه تنها تغییر کند بلکه اساسا مذاکرات برای مدتی به حالت تعلیق در آید. مساله در خواست تضمین کتبی روس‌ها از آمریکا برای عدم تاثیر تحریم‌های آمریکا علیه روسیه بر مبادلات و تجارتش با ایران باعث شد تا شاهد واکنش‌های بسیاری در این خصوص باشیم. چنانکه تروئیکای اروپایی طی بیانیه‌ای روس‌ها را طرح مسائلی که توافق برجام را به خطر می‌اندازد بر حذر داشتند و خواهان پس گرفتن این در خواست شدند.  آمریکایی‌ها نیز موضع صریح و رسمی گرفتند و ضمن اینکه مقامات مختلف این کشور بارها بر این مورد تاکید کردندکه تحریم‌های روسیه تاثیری بر روابط ایران نخواهد داشت و حتی در موضعی محکم‌تر طی روزهای گذشته اعلام کردند که کرملین یک هفته فرصت دارد تا درخواست خود را برای ضمانت نامه کتبی، پس بگیرد و اگر روسیه بر روی خواسته‌های تضمینی خود فشار بیاورد یا در هفته آینده پاسخی ندهد، واشنگتن خیلی سریع یک مسیر جایگزین را در نظر خواهد گرفت. حتی حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز چندی در واکنشی بیان کرد که اجازه نمی‌دهیم هیچ مساله‌ای منافع کشورمان را در وین تحت تاثیر قرار دهد. این در حالی است که برخی معتقدند که با توجه به تحولات اخیر حتی این احتمال وجود دارد که در آستانه توافق؛ روسیه بخواهد از این شرایط استفاده کند و از آمریکا امتیازگیری کند. آنچه مسلم است به قرائت عده‌ای از کارشناسان طرفی سخنان سرگئی لاوروف نشان می‌دهد که مسکو با طرح دریافت تضمین کتبی به دنبال مصونیت کامل تحریمی برای هر کار اقتصادی با ایران است و در این تضمین منافع خود را هم دیده است.  به عبارتی اگر مذاکرات به هر دلیلی به نتیجه نرسد و تحریم‌ها رفع نشود ایران گزینه دیگری جز وابستگی بیشتر به روسیه نخواهد داشت و این برای روسیه در شرایط جدید بین‌المللی یک ارزش راهبردی دارد. لذا آنها می‌خواهند با بازی با کارت ایران منافع خود را نیز لحاظ کرده و پیش ببرند. 
  اهمیت سفر به روسیه 
پس از آنکه در جمعه‌ای که گذشت جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توئیتی از توقف مذاکرات برای مدتی خبر داد و علت آن را عاملی خارجی در مذاکرات خواند و اعلام کرد که طرفین مذاکره به پایتخت‌ها بازخواهند گشت؛ گمانه‌زنی‌ها پیرامون این مساله که اساسا علت این توقف چیست و عامل خارجی کیست ادامه یافت و پس از اظهار نظرات متفاوت از سوی طرفین مذاکره کننده همه بر این موضوع متفق‌القول شدند که توقف مذاکرات صرفا به دلیل درخواست روسیه بوده و آن را کارشکنی دقیقه نودی روس‌ها خواندند. در همین راستا نیز طی روزهای اخیر سران برخی کشورها ازی جمله ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه با پوتین رئیس‌جمهور روسیه گفت‌وگو کرده و به لزوم حل موضع برجام و رسیدن سریع به توافق تاکید کردند. اما به نظر می‌رسد که روس‌ها از موضع خود کوتاه نیایند و با توجه به گستردگی تحریمی که از سوی آمریکا و اروپا بر این کشور وضع شده؛ آنها نیز به دنبال این هستند که منافع خود را در مذاکرات وین بیرون بکشند تا هم از طرفی بتوانند در اوکراین دست برتر را داشته باشند و هم منافعشان در برجام لحاظ شود. این در حالی است که روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه از سفر وزیر امور خارجه کشورمان به روسیه خبر داد. سعید خطیب‌زاده در ارتباط با علت سفر وزیر خارجه به مسکو نیز گفت؛ «آقای امیرعبداللهیان در این سفر در مورد چند موضوع دوجانبه و همچنین تحولات وین رایزنی‌ها و گفت‌وگوهایی با مقامات مسکو خواهند داشت. یکی دیگر از محورهای رایزنی‌ها در این سفر تحولات اوکراین است. ما همه باید مسئولانه کمک کنیم که این جنگ به مناطق دیگر سرریز نکند، چراکه اوراسیا دیگر تحمل جنگ و بحران دیگری را ندارد.» وی همچنین در خصوص درخواست اخیر روسیه بیان کرد: «فرو کاستن آنچه که در وین اتفاق می‌افتد به یک درخواست روسیه، خواست آمریکا است تا مسئولیت وی در شرایط کنونی به فراموشی سپرده شود.» آنچه مسلم است این سفر در میانه شرایط پیچیده حاکم بر مذاکرات وین و همچنین اوج گیری بحران اوکراین که تقابل کم سابقه غرب و روسیه را به‌دنبال داشته از جنبه‌های مختلف می‌تواند حائز اهمیت باشد. حضور امیر عبداللهیان در مسکو با توجه به شرایط جدیدی که روسیه در ان قرار گرفته، به‌طور قطع بستری برای گفت‌وگوهای جدی، صریح و رو به جلو میان دو کشوری که طی سال‌های اخیر نشان داده‌اند که به رغم اختلاف‌نظرهایی که در برخی موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی دارند، می‌توانند همکاری‌های بسیار نزدیک، تعیین کننده و موفق در موضوعات با پیچیدگی‌های بسیار زیاد داشته باشند. قدر مسلم روسیه در جریان مذاکرات وین نقشی سازنده و تسهیل‌گر برای عبور طرف‌ها از موضوعات پرچالش داشته و در این مسیر همکاری و رایزنی موثری نیز با هیأت مذاکره کننده ایرانی معمول نموده است. باید دید امیرعبداللهیان در این سفر چگونه رویکردی از خود بروز خواهد داد و قطع به یقین اگر وزیر خارجه کشورمان با دست پر از مسکو باز گردد و روس‌ها را برای احیای برجام و اعلام توافق مجاب کند برد دیپلماتیک بسیار مهم و ارزرشمندی را برای ایران به ارمغان آورده است. مهم این است که ایران بتواند در این میان بر اساس منافع ملی خود پیش رفته و عمل کند تا توافق حاصل شود و در نهایت تحریم‌های ایران برداشته شود. 
  روند عادی مذاکرات
وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای درباره مذاکرات وین مطرح کرد این مذاکرات روند عادی خود را طی می‌کند و تاخیری در آن وجود ندارد. در این بیانیه آمده است: هیات‌های مذاکره‌کننده برای رایزنی به پایتخت‌هایشان بازگشتند. کار روی برخی جنبه‌های توافق آتی بر سر احیای توافق هسته‌ای ادامه دارد و متن آن در زمینه مسائل مربوط به آمریکا و ایران در حال اصلاح شدن است. بیانیه وزارت خارجه روسیه افزود: برخی مشارکت‌کنندگان در مذاکرت نیز باید در زمینه تایید متن نهایی توافق تصمیم نهایی اتخاذ کنند. مذاکرات به طور عادی و بدون هیچ تاخیر ساختگی پیش می‌رود. 
  مخالفت آمریکا با معافیت به روسیه
سخنگوی‌ وزارت امور خارجه آمریکا در گفت‌وگویی هرگونه ارائه معافیت از تحریم‌ها به روسیه برای حفظ‌ روابط اقتصادی- تجاری تحت برجامش با ایران را رد کردند. پرایس گفت: تحریم‌های اقتصادی جدید اعمال شده به روسیه در واکنش به حمله‌اش به اوکراین به توافق هسته‌ای ایران «بی‌ربط» بوده و «نباید هیچ گونه تاثیری بر اجرایی شدن آن داشته باشد.» به گفته این مقام آمریکایی، «آمریکا هیچ قصدی مبنی بر ارائه هیچ چیز جدید یا به خصوصی مربوط به این تحریم‌ها ندارد، چیز جدیدی هم برای رسیدن به یک توافق در زمینه اجرایی شدن کامل توافق هسته‌ای مورد نیاز نیست.»