کبنانیوز - جان به لب رسیدگان... خروش کارون خشک / گسیل مسئولان برای رفع تشنگی خوزستان

جان به لب رسیدگان... خروش کارون خشک / گسیل مسئولان برای رفع تشنگی خوزستان

خشکسالی و کم‌آبی تمام کشور را دربرگرفته و زنگ خطر را به صدا درآورده، اما اوضاع برخی استان‌ها همچون خوزستان، وخیم‌تر است و مهم این‌که، برخی مسئولان و کارشناسان، سیاست‌های نادرست مدیریتی را دلیل آن می‌دانند. به دنبال مشکلات ناشی از کمبود آب در استان خوزستان، با پیگیری مستمر رئیس دستگاه قضا هیئتی متشکل از نمایندگان ارشد وزارت نیرو و دادستان کل کشور برای بررسی مشکلات پیش‌آمده و علل وضعیت موجود، صبح امروز عازم استان خوزستان شد و معاون اول رئیس‌جمهور هم دیروز هیئتی شامل وزیر کشور، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، وزیر نیرو و وزیر جهاد کشاورزی را به سرپرستی رئیس ستاد مدیریت بحران عازم اهواز کرد تا برای رفع مشکل اقدام کنند. این‌که دقیقاً مشکل خوزستان چیست، سوالی است که «مجتبی یوسفی» نماینده مردم این استان در گفت‌وگو با خراسان به آن پاسخ داده است. همچنین بخشی از اطلاعات این گزارش، مطابق اظهارات مقامات استانی از جمله محمدرضا کرمی‌نژاد مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خوزستان است. رئیس مجلس، رئیس دستگاه قضا و معاون اول رئیس جمهور با اعزام هیئت‌های بلندپایه، بر رفع بحران بی آبی خوزستان تاکید کردند؛ نماینده مردم استان در گفت و گو با خراسان از پروژه‌های بی رویه انتقال آب به سایر استان‌ها انتقاد می‌کند.

بحران خشکسالی این‌بار فقط جان گاومیش‌های بی‌گناه که در فاضلاب هورالعظیم دست و پا می‌زنند را تهدید نمی‌کند و این‌بار خوزستان در آستانه انفجار خشکسالی در روزهایی قرار دارد که گرمای 50 درجه هوا زنــدگی را برای مردم این استان پهناور سخــت و طاقت فرسا کرده و اولین نیاز انسانــی را از آنها گرفته است. از سال‌ها گذشته جنـگ آب در کشور ما، موضوعی محتمل بوده و با روند خشکسالی‌ها در دهه اخیر و خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، این جنگ محتمل‌ترین چالش مسئولان به حساب می‌آمد.
حالا نیــز پس از اینکه کشاورزان اصفهانی پس از تجمعــات اعتراضی به حق آب و شیوه توزیع منابع آبــی جلــوی استانداری اصفهان و شکستن لوله انتقــال آب به یزد که از مسیر اصفهان می‌گذشت، مسئــولان را بر آن داشت که آب را حداقل به مـدت یک هفته به زاینده رود بازگرداند، حالا خوزستان بیشتر از هر زمان دیگری تشنه و باعث اعتــراضات مردمی شده است، پس از اینکه عــده‌ای از مردم چند شهر خوزستان به نشانه اعتراض به خیابان‌ها ریختند و فیلم‌های این اعتراضــات به شکل گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی بازتاب داشت، استاندار خوزستان تجمــع‌ها را تکذیب کرده و گفته فیلم‌ها جعلی است!
اعتراضات مردمی با تشنگی
در شرایطــی که حــدود 11 شهر استان خوزستان در بحران خشکسالی و بی‌آبی قرار دارند، ۶۶۰ روستا فاقد لــوله‌کشی آب و کل روستاهای استان با ۷۸ تانکــر سیار آبرسانی می‌شوند! در این میان صــادق حقیقی‌پور، مدیرعامل آب و فاضلاب سابـق خوزستان، روستاهای دارای مشکل تأمین و توزیع آب را حدود ۷۰۰ روستا اعلام کرده بود. همین امر باعث شده که در حمیدیه، شادگان، سوسنگرد و منطقه زرگان اهواز تعدادی از اهالی با اعلام نارضایتی از وضعیت موجود، نسبت به عدم تأمین حق‌آبه تالاب‌ها و رودخانه‌ها و همچنین پروژه‌های انتقال آب کارون ابراز نگرانی کردند. همچنین چندین جوان در برخی از جاده‌ها در ماهشهر، کوت عبدالله، خرمشهر و ملاثانی اقدام به آتش زدن لاستیک و بستن جاده کردند که عبور و مرور خودروها برای دقایقی مختل شد اما با حضور نیروهای انتظامی بدون هرگونه درگیری، رفت و آمد در جاده‌ها بدون مشکل انجام شد. چند روز پیش خرمشهر شاهد اعتراضات مشابهی برای قطع برق و آب بود. طلاب و روحانیون اهوازی نیز صبح شنبه درخصوص مشکلات بی‌آبی در حوزه علمیه زرگان تجمع مطالبه‌گری برگزار می‌کنند. همچنین بزرگان طوائف در استان خوزستان به مسئولان برای رفع مشکل بی‌آبی و بی برقی یک هفته فرصت دادند. این اتفاقات را که می‌توان فقط جنگ آب نامگذاری کرد پیش‌تر مسئولان از وقوع آن احساس خطر کرده بودند. چندی پیش رئیس سازمان محیط زیست کشور اعلام کرد: «جنگ آب از استان‌ها به روستاها رسیده است.» آنطور که عیسی کلانتری هشدار داده بود: «تا سال ۱۴۲۰ در زمین‌های اطراف کوه‌های زاگرس و جنوب البرز تا دریاهای جنوب و مرزهای شرقی اثری از کشاورزی نخواهد بود و طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است.» بدون تردید منظور از سیاست‌های کلان، مشکل سد سازی و خودکفایی در محصولات کشاورزی است که در ادامه به بلایی که سدسازی‌ها بر سر مردم این استان آورده است، اشاره خواهیم کرد.

لب‌های تشنه در محاصره سدها
روزگاری نه‌چندان دور، در رودخانه کارون به عنوان شریان اصلی حیات در خوزستان و تأمین کننده آب اهواز، کشتی‌ها در حال رفت و آمد بودند، اما حالا این رودخانه به دلیل سد سازی‌های در بالا دست رودخانه کرخه، کارون در شرف خشک شدن است. کارشناسان آب نیز این موضوع را تأیید می‌کنند و تأثیر سدسازی‌های بی‌رویه و طرح‌های انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌های این استان را مهمترین عامل بروز خشکسالی در این استان می‌دانند. مثلاً در بخش نیسان با 25 روستا، حدود 10 هزار نفر جمعیت دارد و رودخانه‌های کرخه و نیسان (از انشعابات کرخه) در منتهی‌الیه مصب هورالعظیم از این بخش می‌گذرند. شمال خوزستان نیز در محاصره سدهای بزرگ است، بخش دهدز در شهرستان ایذه با 100 روستا در فاصله پنج کیلومتری در میان سدهای کارون 3 و کارون 4 قرار دارد؛ این بخش که همیشه با مشکل آب مواجه بوده، با آمدن خشکسالی اکنون در شرایط دشوارتری قرار دارد. عضو شورای روستای قلعه سرد در بخش دهدز می‌گوید: «6 روز است که مردم روستا بدون آب هستند و تانکر آبرسانی هر 6 روز یک‌بار برای اهالی آب می‌آورد. مادری را سراغ دارم که 2 روز است نتوانسته نوزاد خود را با آب تمیز کند و بشوید، معلوم است که این نوزاد بیمار می‌شود و قارچ می‌زند.» در مرکز خوزستان هم با وجود رودخانه کارون، وضع آب روستاها همین‌قدر آشفته است. بعد از ماجرای اعتراض اهالی بخش غیزانیه در شرق اهواز به بی‌آبی در تابستان 99، قرار بود مشکل آب روستاها حل شود اما هنوز تعداد زیادی از 80 روستای این بخش یا بی‌آب هستند و یا روزی چند ساعت آب می‌گیرند. سدسازی‌ها و طرح‌های انتقال آب دیگر رمقی برای رودخانه کارون نگذاشته‌اند. حالا روستاهای جنوب خوزستان در انتهای رود کارون هم از آب آشامیدنی محروم هستند. دهستان منیوحی در بخش اروندکنار و ساحل اروندرود در جنوب خوزستان قرار دارد، جایی که رودخانه کارون به خلیج‌فارس می‌پیوندد. اروندکنار با بیش از یک میلیون نخل، یکی از مراکز تولید خرماست اما در دهه‌های گذشته به‌ویژه در تابستان به‌دلیل پیشروی آب دریا و شور شدن رودخانه با مشکل مواجه می‌شود.
دستور فوری برای حل مشکل آب
در این میان، رئیس دستگاه قضا پس از سفر به این استان و شنیدن صدای مردم، دستور پیگیری فوری حل مشکل آب خوزستان را صادر کرده است. رئیس دستگاه قضا به همراه هیأتی متشکل از نمایندگان ارشد وزارت نیرو و دادستان کل کشور برای بررسی مشکلات پیش آمده و علل وضعیت موجود عازم استان خوزستان شدند. همچنین معاون اول رئیس جمهور پس از پیگیری استاندار خوزستان در خصوص مشکلات اخیر استان، به وزرای مربوطه (عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، رضا اردکانیان وزیر نیرو، خاوازی، وزیر جهاد کشاوزی) دستور داد به صورت فوری به مشکل مردم خوزستان رسیدگی کنند، همچنین در مورد برآورد خسارت و زمانبندی پرداخت و سایر مسائل مورد نظر مردم و مسئولان استان گزارش تهیه تا در جلسه یکشنبه دولت تصمیم گیری شود. همچنین قاسم سلیمانی دشتکی استاندار خوزستان اعلام کرد که «پس از رایزنی‌ها و پیگیری‌های مستمر معاون اول رئیس جمهوری قول داد هیاتی از سوی دولت شامل رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، معاون وزیر کشور، معاون وزیر نیرو و افرادی دیگر به استان خوزستان سفر کنند و ضمن شرکت در نشست تخصصی مدیریت بحران استان، در خصوص برآورد خسارات ناشی از تنش آبی اقدام نمایند. ما خواستار پرداخت خسارات به‌حقِ ناشی از تنش آبی به مردم هستیم و در نشست آتی با این هیات به صورت منطقی مشکلات را مطرح خواهیم کرد و انتظار داریم با یک روند درست، این خسارات از سوی دولت پرداخت شود.»
کمبودها و توزیع نامناسب در شبکه آبرسانی
در خوزستان یک‌میلیون و ۴۸۰ هزار اشتراک آب وجود دارد که روزانه به صورت میانگین حدود ۲ میلیون و ۱۵۸ هزار مترمکعب آب برای این جمعیت تولید می‌شود. کمبودهایی در امکانات وجود دارد که باید برطرف شود، توزیع این امکانات نیز مناسب نیست.

انتقال آب از شمال و جنوب خوزستان
برخی انتقادها به طرح‌های انتقال آب برمی‌گردد. از یک‌سو سرچشمه آب‌های خوزستان که رودهای کارون و کرخه است و از رشته کوه‌های زاگرس نشات می‌گیرد، منبع اجرای پروژه‌های انتقال آب به برخی استان‌های مرکزی شده است (همچون طرح‌های بهشت‌آباد، کوهرنگ و خرسان) و از سوی دیگر از آب دریاهای جنوب برای انتقال به فلات ایران استفاده می‌شود. نتیجه کلان‌نگر نبودن این طرح‌ها این‌که، هم منابع آبی کارون و کرخه تحلیل رفته و هم تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی و دامپروری منطقه دچار مشکل شده است.
وضعیت بغرنج تالاب‌ها
تأمین نشدن حقابه تالاب‌های خوزستان هم یکی از تبعات طرح‌های انتقال آب است. هورالعظیم و شادگان دو تالاب مهم و حیاتی این استان است که حالشان خوب نیست و رهاکردن مقطعی آب پشت سدها هم درد خشکی آن را درمان نمی‌کند.
پیشرفت ناچیز پروژه‌های زیرساختی
در اواخر سال 96 سازمان برنامه و بودجه مبلغ 13 هزار میلیارد تومان برای شبکه آبرسانی استان و بهبود شبکه آب و فاضلاب خوزستان درنظر گرفت؛ باید طی مدت 3 سال طرح‌های مصوب‌شده اجرایی می‌شد اما به گفته نماینده مجلس، این پروژه‌ها شاید تاکنون بیش از 20 درصد پیشرفت هم نداشته باشد. یوسفی دلیل اصلی این موضوع را هم کم‌توجهی مسئولان دولتی می‌داند و می‌گوید: تکمیل شبکه آبرسانی به برخی روستاهای خوزستان فقط 200 میلیون تومان پول می‌خواهد اما مسئولان می‌گویند نداریم، به جای آن مدام پروژه‌های چندهزار میلیاردی کارخانه‌های فولادی در فلات خشک کشور را افتتاح می‌کنند.
کمبود آب در 30 درصد از بخش‌های غیزانیه
اگرچه طی سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای حل مشکل تأمین آب مردم غیزانیه، در 50 کیلومتری اهواز انجام شده است اما حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از بخش‌های غیزانیه همچنان با کمبود آب مواجه هستند که پیش‌بینی می‌شود ظرف یک تا دو ماه آینده مشکل تأمین آب روستاهای این منطقه به طور کامل رفع شود.
700 روستا آب شرب ندارند
شرکت آبفا می‌گوید از مجموع 2800 روستای تحت پوشش، حدود ۸۰ تا ۹۰ روستا تحت تنش آبی قرار گرفته‌اند. اما نماینده مردم خوزستان می‌گوید: 25 شهر خوزستان دچار تنش آبی هستند و 700 روستا آب شرب ندارند. اختلافی حدود 9 برابری که باید مشخص شود حرف آبفا درست است یا حرف نماینده مردم.
برنامه‌های طولانی مدت برای مشکل حیاتی مردم خوزستان
غیرمنصفانه نگاه نمی‌کنیم و قبول داریم تلاش‌هایی هم برای حل مشکلات تأمین آب مردم خوزستان انجام شده است. آن‌طور که شرکت آبفا اعلام کرده، پنج تصفیه‌خانه فاضلاب با فاینانس خارجی با میانگین پیشرفت حدود ۸۱ درصد در خوزستان در حال اجراست و در سال ۱۴۰۱ ظرفیت آب شیرین‌کن‌های جنوب استان خوزستان به حجمی حدود ۱۳۳ هزار و ۵۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز خواهد رسید. همچنین طبق افق 1430، قرار است ۵۰ درصد نیاز آب شرب شهرهای جنوبی استان خوزستان از آب شیرین‌کن‌ها تأمین شود و ۵۰ درصد از آب رودخانه‌ها و چاه‌ها. برای سایر شهرهای خوزستان هم برنامه‌هایی پیش‌بینی شده است تا یک‌بار برای همیشه مشکل آب خوزستان حل شود؛ از جمله این‌که قرار است ۲/۲ میلیارد یورو اعتبار برای استان خوزستان درنظر گرفته شود که یکی از محورهای اصلی استفاده آن، حوزه آب و فاضلاب است. اما فراموش نکنیم این‌ها طرح و برنامه‌هایی برای یک بازه زمانی 30 ساله است و درد امروز مردم را دوا نمی‌کند.

یوسفی: سیاست‌های غلط، وضعیت خوزستان را بحرانی کرده است
نماینده مردم اهواز می‌گوید: دو دهه قبل استان خوزستان مشکلی به نام ریزگرد و گرد و غبار نداشت، اما وقتی مجوزهای انتقال آب از سرشاخه‌های منابع آبی استان را صادر می‌کنند و 25 شرکت فولادی در فلات مرکزی و مناطق کویری کشور افتتاح می‌کنند، رسیدن به وضعیت امروز چندان عجیب نیست. وی می‌افزاید: مردم نه برای خودشان و نه برای دام‌ها و مزارع‌شان آب شرب ندارند و با این روند، احتمالاً همان اتفاقی که برای مناطق شرقی کشور رخ داد و مناطق مرزنشین کشور به دلیل محرومیت‌ها خالی از سکنه شد، برای مناطق غرب و جنوب غربی کشور هم رخ خواهد داد.
سدهایی که هیچ عایدی برای مردم نداشت
یوسفی به یکی از گلایه‌های مردم خونگرم این استان هم اشاره می‌کند: مردم می‌گویند این همه سد در استان ما احداث شده، اما چه فایده؛ این سدها نه مشکل کم‌آبی ما را رفع کرده است، نه آب آشامیدنی کافی و مناسب داریم، نه این سدها توانست جلوی سیلاب‌های اخیر و خسارات سنگین را بگیرد... .