حرف و حدیث‌ها در مورد شهر سیستان و بلوچستان بسیار است از رمز و راز شهر سوخته تا رستم شاهنامه همه در سیستان و بلوچستان خلاصه می‌شود، شهری سرشار از منابع طبیعی اما محروم در خلاصه کلام سیستان و بلوچستان می‌توانیم این گونه بنویسیم، فرزندی از ایران با مردمان خونگرم است که اولین نوار طلایی خورشید صبحگاهی از استان سیستان و بلوچستان به سرزمین ایران بوسه می‌زند.
گذری در سیستان با زبان قلم
اگر بخواهیم به زبان قلم گذری در شهر سیستان و بلوچستان بزنیم این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت کمابیش اندازه کشور سوریه بزرگی دارد و بیش از ۱۱ درصد وسعت ایران را در برمی‌گیرد. سیستان شامل زابل، هامون ،هیرمند، نیمروز و زهک است که البته بخش بزرگ سیستان قدیم در افغانستان بوده که هم‌اکنون جز خاک افغانستان محسوب می‌شود دو شهرستان زاهدان خاش و میرجاوه نیز جزو مناطق سرحد امروزی است و مکران دربرگیرنده بقیه شهرها از ایرانشهر تا چابهار،البته بخش بزرگی از سیستان و بلوچستان بر اساس قرارداد گلدسمید از ایران جدا شد و تا مدت‌ها به نام بلوچستان انگلیس شناخته می‌شد،ولی بعدها تحت عنوان ایالت بلوچستان بخشی از پاکستان شد.
سیستان وبلوچستان ثروتمند
از ظرفیت‌های جالب زیستی استان سیستان وبلوچستان می‌توانیم به باد ۱۲۰ روز سیستان تا باد هفتم یا گاوکش اشاره کنیم که هر یک خصوصیاتی دیدنی و شنیدنی دارند از ریزش جوی و اختلاف دما در ۲۴ ساعت تا وزش ۱۲۰ روز باد را شامل می‌شوند؛ شرایط اقلیمی این منطقه و پوشش گیاهی و جانوری بدیعی را به وجود آورده است، این شهر اگر در حوزه اقتصادی، صنعتی و گردشگری دیده شود به تنهایی قابلیت حل بسیاری از مشکلات اقتصادی استان را خواهد داشت.

وجود مرزهای آبی و خاکی برای انجام مبادلات، دسترسی به آبهای آزاد بین المللی خارج از تنگه هرمز، مسیر ارتباطی با کشورهای شرق آسیا، شبه قاره هند و شیخ نشین‌های خلیج فارس و بازارهای آفریقا، منطقه آزاد چهابهار، آب و هوای مناسب برای رونق کشاورزی علی الخصوص میوه‌‌‌های استوایی، توانایی تولید انرژی پاک از منابع طبیعی مثل نور خورشیدو باد ، صادرات صنایع دستی زنان این منطقه از سوزن دوزی تا قالی و جاجیم بافی و… در کنار جاذبه‌های گردشگری مثل دریای بزرگ عمان، کوه تفتان، مناطق تاریخی مثل شهر سوخته، کوه خواجه، مناظر هامون، هیرمند و…. از پتانسیل‌های دیدنی این شهر هستند که بدون شک نظر هر توریست داخلی و خارجی را به خود جذب می‌کند تمام منابع اقتصادی و گردشگری عنوان شده زمانی می‌تواند برای این شهر فرصت باشد که دولت از آنها حمایت کرده و آنها را در راستای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور به کار بگیرد.
اگر مسئولان و متولیان این شهر پهناور بتواند در مناطق آزاد بازارچه‌های محلی ایجاد کنند و تمام محصولات اقتصادی و فرهنگی مردم سیستان در این بازارچه‌ها در معرض فروش قرار دهند نه تنها به  لحاظ امنیتی کشور قوی می‌شود بلکه شاهد صادرات فرهنگ غنی از مردمان این سرزمین خواهیم بود که امیدوارم فرصت‌های از دست رفته سیستان و بلوچستان از زبان نمایندگان این به گوش سرمایه گذاران بخش دولتی و خصوصی برسد.
قاچاقچیان کوچک نان آوران سفره مادران بیوه
جالب است بدانیم؛ سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و تنها استان ایران است که با پاکستان مرز مشترک دارد و همچنین به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است. همین همسایگی باعث ایجاد شغل‌های کاذبی نظیر قاچاق به ویژه قاچاق سوخت، انسان و کالا در بین مردمان این خطه جنوب شده است، مشاغلی که نمی‌توان از آنها به عنوان شغل نام ببریم و علاوه بر هدر رفتن سرمایه ملی، عامل بروز خسارت‌های جبران ناپذیری مانند ناامن کردن جاده‌ها، حوادث جاده ای و مرزها و تبدیل نیروهای مولد به افراد قاچاق‌بر و قاچاقچی شده است در این بین آنچه بیش از همه دردناک است قاچاقچیان کوچک همان نان آور سفره مادران بیوه این شهر است.کودکانی که بزرگ نشده نان آوار خانواده می‌شوند گاهی این نان خوردن به قیمت جان آنها تمام می‌شود.
نیروی تحصیلکرده بیکار این شهر خط بطلانی می‌کشند به روی تمام آرزوهای کودکان این شهر که خود را به آتش می‌زنند تا راه پدر را ادامه دهند حتی اگر بدانند این راه به قیمت جان آنها تمام می‌شود.
بی‌مهری طبیعت دامن مردم جنوب کشور را گرفت
از قدیم الایام بیشتر شغل آبا و اجدادی مردم سیستان و بلوچستان کشاورزی و دامداری بود شرایط اقلیمی این سرزمین مناسب تولید انواع میوه‌های استوایی محسوب می‌شد، که به دلیل بی‌مهری طبیعت و کاهش بارندگی شغل‌های کاذبی همچون قاچاق سوخت و انسان و ... جایگزین برای آن شد, ناگفته نماند بارندگی‌های اخیر این استان با برنامه‌ریزی  می‌توانست به فرصت طلایی برای استان کم آب باشد.
وقتی پای فقر به میان بیایید بسیاری از معضلات در سایه آن متولد می‌شوند از بیسوادی گرفته تا اعتیاد و خشونت که هریک فصلی از سخن را در خود جای می‌دهند
طبق آماری که در مجلس هشتم استعلام شد؛ ۱۷۸ یا ۱۸۷ هزار نفر تحت پوشش کمیته امداد بودند که با کمیته امداد بهزیستی به ۲۰۰ هزار نفر رسیدند. طبق وعده آقای رئیس‌جمهور تا پایان این دوره فقر مطلق از بین می‌رود،این در حالی است که در حال حاضر بالای 50 درصد مردم سیستان و بلوچستان زیر خط فقر هستند.وقتی پای فقر به میان بیایید بسیاری از معضلات در سایه آن متولد می‌شوند از بیسوادی گرفته تا اعتیاد و خشونت که هریک فصلی از سخن را در خود جای می‌دهند.
قاچاق سوخت شغلی خطرناک اما پرسود
در حال حاضر قاچاق سوخت با ریسکی که به همراه دارد یکی از پر سودترین شغل‌ها در مرز شهرهای جنوبی علی‌الخصوص در سیستان و بلوچستان است، افزایش نرخ بنزین شاید فشار مالی بسیاری برای کارگر و کارمندان  وارد کرده باشد اما نه تنها هیچ تاثیری در کاهش قاچاق سوخت ندارد بلکه بنزین آزاد لیتری سه هزار تومان نیز قاچاق می‌شود تا جایی که در برخی شهرهای مرزی صف‌های بنزین چند کیلومتری شده است و این خود بیانگر این موضوع است که اگر قبلا قاچاق گازوئیل رواج داشت اکنون قاچاق بنزین نیز به آن افزوده شده است این همان دلیل فرار از بیکاری در سایه رواج شغل‌های کاذب است که کودکان این ناحیه را به سمت خود کشیده تا جایی که برخی از آنها سواد خواندن و نوشتن ساده را هم ندارند اما مجبور به کار کردن هستند.
علیم یارمحمدی نماینده مردم زاهدان در دوره دهم مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه متأسفانه مدیران استانی در زمینه عقب ماندگی‌های استان تلاش کافی و لازم را ندارند، تاکیدکرد: استان سیستان و بلوچستان در حوزه کمبود فضای آموزشی، پایین بودن معدل کتبی دیپلم دانش آموزان، کودکان بازمانده از تحصیل، کمبود نیروی آموزشی و ترک تحصیل دانش آموزان رتبه نخست کشور را دارد و متناسب با این عقب ماندگی‌ها اقدامات لازم در استان تدبیر و عملیاتی نمی‌شود.پ


وی در خصوص کودکان جا مانده از تحصیل در گفتگویی تاکید می‌کند: آمار کودکان بازمانده از تحصیل۹۹-۹۸ با سه هزار نفر افزایش، مجموعاً به ۱۲۷ هزار دانش آموز رسید؛ با روند فعلی استان سیستان و بلوچستان در شاخصه‌های عنوان شده پیشرفتی نخواهد داشت.
اسماعیل حسین زهی نماینده مردم خاش در مجلس یازدهم در رابطه با شاخص توسعه یافتگی استان سیستان و بلوچستان به خانه ملت می‌گوید: شاخص توسعه یافتگی هر شهر با معیارهایی همچون میزان باسوادی، بیکاری، تراکم خانوار در واحد مسکونی، بار تکلفی و شغلی، نسبت مراکز بهداشتی و درمانی به تعداد نقاط جمعیتی، نسبت پزشک به تعداد نقاط جمعیتی و….در سطح شهر و یا کشور می‌سنجیم و با مرور زمان و جمعبندی هر یک از آنها نتیجه می‌گیریم که کشور و یا شهری توسعه یافته است یا خیر؟ متاسفانه استان سیستان و بلوچستان که در اکثر شاخص‌های نام برده شده در شرایط مطلوبی قرار ندارند.
فقر اقتصادی و فرهنگی در سیستان و بلوچستان
عضو کمیسیون عمران در مجلس یازدهم در ادامه تاکید کرد: اگر بخواهیم تمام شاخص‌های توسعه یافتگی را مورد بررسی قرار دهیم کمبودهای استان سیستان و بلوچستان در دو بعد فقر اقتصادی و فرهنگی است؛ که مردم مرزنشین سیستان و بلوچستان از آن رنج می‌برند، در حوزه اقتصادی حدود ۵۰ درصد مردم این شهر تحت حمایت سازمان‌های بهزیستی و کمیته امداد هستند، در زمینه فرهنگی از فضای آموزشی گرفته تا کمبود معلم و فضای ورزشی و تفریحی از جمله مشکلات عدیده‌ای هستند که از تریبون‌های متفاوت بارها در مورد آن بحث و گفت‌وگو شده است.
خداحافظی با مدارس خشتی و گلی وعده‌ای بی سرانجام 
حسین زهی در ادامه اظهار کرد: حدود ۴۰۰ مدرسه خشتی و گلی تا سال گذشته در کشور وجود داشت که از این تعداد ۲۰۰ مدرسه در استان سیستان و بلوچستان و بقیه در سایر استان‌ها، این در حالی بود پیش از این آموزش‌وپرورش از حذف مدارس خشتی‌وگلی تا مهر ماه خبر داده بود که پس از آن قرار شد تا پایان آبان ماه تمام مدارس خشتی و گلی حتی در استان سیستان‌وبلوچستان هم حذف شود؛ حتی در راستای این موضوع محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش‌وپرورش از خداحافظی با مدارس خشتی و گِلی به جز در استان سیستان و بلوچستان تا قبل از پایان فصل پاییز خبر داده بود، سوال اینجاست چرا سیستان و بلوچستان مستثنی است؟ مگر نه اینکه استان ما جوان‌ترین استان در کل کشور است با کمترین امکانات برای جوانان علی الخصوص در زمینه آموزش و پرورش با کمبودهای روبرو است.

بیشترین محرومیت‌ها از عدالت آموزشی سهم استان سیستان‌وبلوچستان است، کلاس‌های درس خشتی و گلی عمدتاً در مناطق روستایی و محروم مشاهده می‌شود
بیشترین محرومیت‌ها از عدالت آموزشی سهم استان سیستان ‌و بلوچستان است، کلاس‌های درس خشتی و گلی عمدتاً در مناطق روستایی و محروم از توابع راوان، راسک،‌سیب و سوران، قصرقند و جاسک مشاهده می‌شود و مدارس خشتی و گلی بعد از مدارس کپری نابه‌سامان‌ترین فضاهای آموزشی استان سیستان و بلوچستان است.
نماینده مردم در مجلس یازدهم ادامه می‌دهد: عمده دلیل بازماندگان از تحصیل در این استان فقر است حدود نیمی از مردم استان از طریق یارانه ماهانه امرارمعاش می‌کنند، بخشی از این بازماندگان از تحصیل را دختران این شهر تشکیل می‌دهند نبود مدرسه دخترانه و نبود سرویس مدارس عاملی بر جا ماندن دختران از تحصیل می‌شود ، کمبود نیروی متخصص برای آموزش از معلم تا دبیر در یک حساب سرانگشتی حدودا ۱۵ هزار نیروی آموزشی این استان نیازمند است، در این میان ناگفته نماند قوانین استخدامی معلمان به صورت کشوری قانونگذاری می‌شود و استان سیستان و بلوچستان یا شهرستان‌های دیگر شرایط خاص قرار دارند باید نسبت وضعیت هر استان این شرایط سنجیده شود و قوانین نوشته شود.
توجه خیرین مدرسه ساز به سیستان و بلوچستان
عضو کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: در چند سال اخیر خیرین مدرسه ساز توجه ویژه‌ای به استان سیستان و بلوچستان داشته‌اند اما هنوز ما با کمبود مدرسه استاندارد مواجه هستیم،برخی از استان‌های شهر سیستان و بلوچستان چند شیفته و چند کلاسِ آموزش می‌دهند.
نهاد رهبری حمایت‌های ویژه‌ای در راستای حمایت کودکان در زمینه آموزش و پرورش داشته امیدوارم باقی دستگاهها آن را سر لوح امور خود قرار دهند

منتخب مردم خاش در مجلس یازدهم یادآور شد: این استان حدود ۱۱/۵ درصد سرانه کشور را تشکیل می‌دهد، بعد مسافت آن به ۱۸۰ کیلومتر می‌رسد این میزان مسافت امکانات متناسبی را می‌طلبد، رشد جمعیت در استان سیستان و بلوچستان بسیار خوب است اما امکاناتی که به این استان ارائه می‌شود بسیار ناچیز است. انتظار داریم بنیاد مستضعفین، بنیاد برکت، بنیاد علوی نگاه ویژه‌ای به استان محروم سیستان و بلوچستان داشته باشند در این میان نهاد رهبری حمایت‌های ویژه‌ای در راستای حمایت کودکان در زمینه آموزش و پرورش داشته امیدوارم باقی دستگاهها آن را سر لوح امور خود قرار دهند.
برچسب قاچاقچی را از کودکان نیازمند بردارید
حسین زهی تاکید کرد:  کار کردن کودکان برای امرار معاش خانواده بسیار در این شهر دیده می‌شود گاهی بعضی از آنها به خاطر هزار یا دو هزار تومان قاچاق سوخت نمی‌توانیم قاچاقچی نام ببریم این دور از انصاف و عدالت است که چنین برچسبی را به کودکانی که شغل‌های کاذبی دارند بزنیم، نبود امکانات و شیوع بیکاری در این استان سالیان دراز بوده و امیدوارم دولت و مجلس این استان و مشکلاتی که درگیر آن است را بیش از گذشته ببینند.
در پایان باید بگوییم؛ اگر بتوانیم یکی از شاخص توسعه یافتگی را در آموزش و پرورش خلاصه کنیم با آمارهای عنوان شده سیستان و بلوچستان جزو شهرهای بحران زده در حوزه تحصیل و کودکان جا مانده از تحصیل است. تعدادی از کودکان بازمانده از تحصیل در این استان زندگی می‌کنند که اغلب به دلیل فقر و نبود امکانات آموزشی نمی‌توانند به مدرسه بروند و به شغل‌های کاذب روی می‌آورند. متوسط فاصله مدرسه‌های روستایی در سیستان و بلوچستان گاهی به  ۳۰ کیلومتر هم می‌رسد. شاید باورش سخت باشد به نظر نرسد اما یکی از عوامل افت تحصیلی یا ترک تحصیل دانش‌آموزان این شهر افسانه‌ای ضعیف‌بودن چشم و نداشتن توان خرید عینک است، با چنین شرایط ما انتظار داریم مردم این استان خود جزئی از کشور بدانند، در طی این سالها به کمک خیرین مدرسه ساز امکانات حداقلی تحصیلی برای گروهی از دانش آموزان این استان فراهم شده در ادامه شاید باید شاهد خیرین عینک ساز باشیم تا توان بینایی کودکان استان برای ادامه تحصیل فراهم شود.

----------------------------------------------------------------
گزارشگر: محبوبه اشرفی پیمان