کبنانیوز - ۱۰ پرسش و پاسخ درباره فرآیند و نتایج احراز صلاحیت‌های انتخابات مجلس/ کاندیداها چگونه رد یا احراز صلاحیت شده‌اند؟

نتایج بررسی تأیید صلاحیت‌های داوطلبان یازدهمین دوره مجلس؛

۱۰ پرسش و پاسخ درباره فرآیند و نتایج احراز صلاحیت‌های انتخابات مجلس/ کاندیداها چگونه رد یا احراز صلاحیت شده‌اند؟

در گزارش زیر به ۱۰ سؤال مهم در خصوص ردصلاحیت و عدم‌احراز صلاحیت داوطلبان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی پرداخته‌ایم.

در گزارش زیر به ۱۰ سؤال مهم در خصوص ردصلاحیت و عدم‌احراز صلاحیت داوطلبان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی پرداخته‌ایم.
یکشنبه 22 دی ماه نتایج بررسی تأیید صلاحیت‌های داوطلبان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی توسط هیئت‌های اجرایی و نظارت، اعلام شد و مورد توجه رسانه‌ها و فعالان سیاسی قرار گرفت.
داوطلبانی که ردصلاحیت شدند یا اینکه صلاحیتشان احراز نشده است، تا روز پنج‌شنبه 26 دی ماه فرصت دارند اعتراض خود را به دفاتر استانی هیئت‌های نظارت ارائه کنند. اما در این بین سؤالاتی در خصوص ردصلاحیت و عدم‌احراز صلاحیت در افکار عمومی به‌وجود آمده است که در ادامه با استناد به اخبار منتشرشده، قوانین و اظهارات سخنگوی شورای نگهبان به بررسی آن سؤالات خواهیم پرداخت.
سؤال نخست: چند نفر از داوطلبان تأیید صلاحیت شدند؟
طی یک هفته ثبت‌نام از داوطلبان نمایندگی مجلس، 16 هزار و 33 نفر در تمامی حوزه‌های انتخابیه کشور ثبت‌نام کردند. در روز 27 آذر نتایج مرحله اول بررسی صلاحیت‌ها توسط هیئت‌های اجرایی انتخابات اعلام شد.
پیش از اعلام نتایج بررسی‌های هیئت‌های اجرایی، 848 نفر انصراف دادند که در نهایت پرونده 15 هزار و 185 نفر بررسی و صلاحیت 91.2 درصد افراد در هیئت‌های اجرایی تأیید و به هیئت‌های نظارت اعلام شد.
در مرحله دوم هیئت‌های نظارت صلاحیت داوطلبان را بررسی کردند. پیش از اعلام نتایج، حدود 600 نفر انصراف دادند که از میان 14 هزار و 500 نفر باقی‌مانده، 34 درصد یعنی حدود 5 هزار نفر تأیید صلاحیت نشدند.
البته سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده این بررسی‌ها در مرحله نخست انجام شده و قطعی نیست و ممکن است در مرحله بعد که در شورای نگهبان انجام می‌شود، تعداد تأیید صلاحیت‌شده‌ها افزایش یا کاهش یابد.
سؤال دوم: تفاوت ردصلاحیت با عدم‌احراز صلاحیت چیست؟
رد صلاحیت، به این معناست که مسئولین مربوط علم قطعی و یقینی بر فقدان شرایط موضوع ماده 28 در فرد داوطلب کسب کرده باشند که در این صورت فرد حق شرکت در انتخابات به‌عنوان نامزد انتخاباتی را نخواهد داشت.
عدم احراز صلاحیت هم بدین معناست که ناظران علی‌رغم انجام تحقیقات گسترده سلباً و اثباتاً نتوانسته‌اند در خصوص شرایط موضوع ماده 28 علم قطعی کسب کنند. کدخدایی نمونه‌ای از ردصلاحیت را این‌گونه توضیح داده است که برخی افراد که احراز صلاحیت نشده‌اند به‌هنگام نام نویسی آدرس و شماره تلفنی داده‌اند که اکنون نه تلفن آن‌ها پاسخگوست و نه آدرس آن‌ها درست است و مشخص نیست این فرد کجا زندگی می‌کند و چه‌کاره است. اگر دسترسی به این افراد داشته باشیم می‌توانیم از مراجع چهارگانه درباره آن‌ها استعلام بگیریم و اگر آن‌ها تأیید کردند به‌طور طبیعی فرد تأیید صلاحیت می‌شود.
کسی که صلاحیتش احراز نمی‌شود به‌معنای فقدان شرایط است یعنی در این بازه زمانی کوتاه شورا نتوانسته صلاحیت رااحراز بکند اما اگر در مرحله دوم و سوم شکایات بتواند شرایط نمایندگی را به شورا ثابت بکند احتمال تأییدش هست.
همچنین کسی که احراز صلاحیت نمی‌شود به‌معنای این نیست که فاقد شرایط در دیگر پست‌های کشور است بلکه شورا صرفاً نتوانسته صلاحیت او را برای پست نمایندگی مجلس احراز کند.
سؤال سوم: هیئت‌های اجرایی و نظارت صلاحیت‌های داوطلبان را چگونه بررسی می‌کند؟
وزیر کشور در خصوص چگونگی بررسی صلاحیت‌ها توسط هیئت‌های اجرایی گفته است: «در این دوره از انتخابات، با تغییر قانون در سال 95، دادستان‌های مراکز حوزه انتخابیه به ترکیب هیئت‌های اجرایی اضافه شدند و نماینده شورای اسلامی شهرستان از جمع معتمدین حذف شد. هیئت‌های اجرایی بر اساس استعلام از مراجع چهارگانه و مبتنی بر موازین قانونی مأموریت بررسی صلاحیت داوطلبان را به انجام می‌رساندند.»
منظور از مراجع چهارگانه وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، دادگستری و ثبت احوال است.
در خصوص چگونگی بررسی صلاحیت‌ها توسط هیئت‌های نظارت نیز سخنگوی شورای نگهبان گفته است که علاوه بر گزارش‌های مراجع چهارگانه، گزارش‌های نهادهای مردمی و مراکز امنیتی ورای وزارت اطلاعات هم بررسی می‌شود، ضمن اینکه تحقیقات محلی انجام می‌گیرد.
ماده 50 قانون انتخابات به تحقیقات محلی اشاره دارد؛ یعنی این ماده کنار گزارش‌های مراجع چهارگانه، گزارش‌های مردمی را هم در بحث احراز صلاحیت‌ها مورد تأکید قرار داده است. زمانی، مجلس شورای اسلامی به این ماده ایراد گرفت، شورای نگهبان آن را نپذیرفت و موضوع برای اعلام نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داده شد، مجمع هم نهایتاً نظر شورای نگهبان را پذیرفت، بنابر‌این ما قانونی نداریم که فقط نظر مراجع چهارگانه در احراز صلاحیت‌ها ملاک باشد.
سخنگوی شورای نگهبان گفته است: گزارش‌های این دست مراکز (نهادهای امنیتی ــ اطلاعاتی) برای ما در جرگه گزارش‌های غیررسمی و مردمی تعریف می‌شود که همان‌طور که اشاره کردم، محل اعتناست.
سؤال چهارم: رویکرد سیاسی کاندیداها چه نقشی در بررسی صلاحیت‌ها دارد؟
بر اساس بندهای 28 تا 30 قانون انتخابات، ارتباط داوطلبان با حاکمیت یکی از محورهای بررسی صلاحیت‌هاست. همچنین کدخدایی در توضیح این موضوع گفته است: «در بررسی صلاحیت‌ها تمایل سیاسی افراد را بررسی نمی‌کنیم و فقط به پرونده آن‌ها نگاه می‌کنیم.»
منظور از ارتباط داوطلبان با حاکمیت این است که فرد محکومیت امنیتی نداشته باشد، عضو گروه‌های معاند و ضدانقلاب نباشد.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به این سؤال که آیا انتقاد از رهبری موجب ردصلاحیت فرد می‌شود، می‌گوید: «ما انتقاد را ملاک بررسی صلاحیت قرار نمی‌دهیم، اما توهین، افترا و بحث‌های ساختارشکنانه تکلیفش با انتقاد فرق می‌کند و ما قطعاً موارد ساختارشکنانه را مورد ملاک قرار می‌دهیم.»
سؤال پنجم: آیا تمام اصلاح‌طلبان رد صلاحیت شدند؟
اخبار منتشرشده نشان می‌دهد که شمار قابل توجهی از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب تأیید صلاحیت شدند. مجید انصاری، مسعود پزشکیان، مصطفی کواکبیان، سهیلا جلودارزاده، احمد مازنی، علیرضا رحیمی، سید فرید موسوی، فریده اولادقباد از جمله شخصیت‌های برجسته اصلاح‌طلبان هستند که تأیید صلاحیت شدند. همچنین 40 درصد اعضای فراکسیون امید تأیید صلاحیت شده‌اند.
سؤال ششم: آیا چهره‌ شاخصی در جریان اصولگرایی ردصلاحیت شده است؟
نقوی‌حسینی نماینده ورامین، نادر قاضی‌پور نماینده ارومیه، غلامرضا کاتب نماینده گرمسار، بهروز نعمتی نماینده تهران، علیرضا پورمختار نماینده کبودرآهنگ از جمله چهره‌های مطرح اصولگرایی هستند که ردصلاحیت شدند.
سؤال هفتم: آیا نتایج اعلام‌شده، نهایی است؟
نتایج اعلام‌شده نهایی نیست و ممکن است کسانی که صلاحیتشان احراز نشده یا ردصلاحیت شده‌اند، در مرحله بررسی مجدد که البته در صورت اعتراض داوطلبان انجام می‌گیرد، صلاحیتشان تأیید شود و به عرصه انتخابات وارد شوند.
همچنین ممکن است در ادامه از سوی مراجع چهارگانه یا مردمی، گزارشی به دست شورای نگهبان و هیئت‌های نظارت برسد که صلاحیت فرد، رد شود و از گردونه انتخابات حذف گردد. همچنین ممکن است فردی که صلاحیتش تأیید شده است، اقدامی انجام دهد که صلاحیت او خدشه‌دار و ردصلاحیت شود.
طبق اعلام سخنگوی شورای نگهبان اسامی نهایی داوطلبان نمایندگی مجلس 22 بهمن و پس از بررسی اعتراضات اعلام خواهد شد و شورای نگهبان پس از آن بررسی صلاحیتی نخواهد داشت. طبق اطلاعیه شورای نگهبان افرادی که صلاحیتشان تأیید نشده است، می‌توانند تا ساعت 16 روز 26 دی با مراجعه به دفاتر نظارت و بازرسی بر انتخابات استان مربوطه و یا در تهران، اعتراض خود را اعلام کنند.
البته طبق قانون اساسی که نظارت شورای نگهبان، نظارت مؤثر و استصوابی است، تأیید یا رد صلاحیت تا روز برگزاری انتخابات (دوم اسفند) ممکن است انجام بگیرد، از این رو نتایج اعلام‌شده تا روز برگزاری انتخابات نهایی قطعی نیست.
آن کسانی که صلاحیتشان احراز نشده است از شانس بسیار بیشتری نسبت به ردصلاحیت‌شدگان برای ورود به عرصه انتخابات، برخوردارند. داوطلبان برای طرح شکایت در استان‌ها باید به دفتر نظارت آن استان و در تهران به ورزشگاه تختی مراجعه کنند.
سؤال هشتم: چه‌تعداد نماینده در این دوره رد شدند و علتش چه بود؟
90 نماینده از دو جناح اصلاح‌طلب و اصولگرا صلاحیت‌شان احراز نشد و به‌گفته کدخدایی، بیشترین علت رد صلاحیت‌ها جرایم اقتصادی و سوء استفاده از اموال عمومی بوده است.
سؤال نهم: عناوین ردصلاحیت‌ها چیست؟
طبق بندهای 28، 29 و 30 قانون انتخابات، عناوین ردصلاحیت بسیار است که مشهورترین آنان عبارتند از «عدم التزام به اسلام»، «عدم التزام به قانون اساسی»، «عدم التزام به ولایت فقیه»، «سوءشهرت» و «عدم استعفا از مسئولیت».
دلایل رد صلاحیت در 3 حوزه مفاسد اقتصادی، مفاسد اخلاقی و مقابله و ضدیت با حاکمیت تعریف می‌شود.
سخنگوی شورای نگهبان در خصوص «عدم‌التزام به اسلام» توضیح داده است: «جرایمی مانند کلاهبرداری، اختلاس و... نیز در حوزه عدم‌التزام داوطلب به اسلام تعریف شده است یعنی داوطلب حدود اسلامی را رعایت نکرده است. ممکن است انجام ندادن عبادات نیز درباره فردی محرز شود که بر اساس بند یک ماده 28 صلاحیت وی تأیید نمی‌شود.»
سؤال دهم: چرا شورای نگهبان دلیل ردصلاحیت هر یک از داوطلبان را به‌صورت عمومی اعلام نمی‌کند؟
از آنجایی که ممکن است با اعلام عمومی، حیثیت افراد خدشه‌دار شود، شورای نگهبان به‌لحاظ شرعی و تصریح قانون، اقدام به این کار نمی‌کند، اما هر فرد مختار است که جزئیات دلیل ردصلاحیت خود را اعلام کند یا نکند.
همچنین در نامه‌ای که از سوی فرمانداری‌ها به هر یک از افراد داده می‌شود وضعیت ردصلاحیت و عدم‌احراز صلاحیت قید شده و آن کسانی که ردصلاحیت شدند، دلیل آن ذکر شده است که هر فرد می‌تواند آن دلیل را اعلام کند یا نکند. اگر هم فرد دلیل دیگری بیان کند، از سوی شورای نگهبان مورد شکایت قرار نخواهد گرفت.