کبنانیوز - شیوع خاموش دیابت بین بچه‌مدرسه‌ای‌ها / کرونا آمار کودکان دیابتی ایران را افزایش داد / والدین این چند مورد را حتما جدی بگیرند

شیوع خاموش دیابت بین بچه‌مدرسه‌ای‌ها / کرونا آمار کودکان دیابتی ایران را افزایش داد / والدین این چند مورد را حتما جدی بگیرند

دکتر علی ربانی، فوق تخصص بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان می‌گوید: دیابت نوع یک در کودکان، زمانی ظاهر می‌شود که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد سلول‌های لوزالمعده که مسئول تنظیم انسولین هستند، آسیب دیده‌ باشند.
به گزارش کبنا به نقل از همشهری آنلاین، خیلی از خانواده‌ها تصور می‌کنند دیابت، بیماری مخصوص بزرگسالان است و فکرش را هم نمی‌کنند که روزی کودک‌شان به «دیابت نوع یک» مبتلا شود؛ بیماری‌ای که بی‌خبر و بی‌سروصدا پیش می‌رود و این روزها آمارش در میان کودکان ایرانی رو به افزایش است.
دیابت نوع یک تقصیر رژیم غذایی یا «زیاده‌روی در مصرف شیرینی» نیست؛ پانکراسِ کودک انسولین کافی تولید نمی‌کند و او تا پایان عمر به تزریق روزانه، پایش قند خون و آموزش مستمر نیاز دارد. در حالی‌که خانواده‌ها در کمبود آگاهی دست‌وپا می‌زنند، متخصصان بر یک حقیقت تأکید دارند: تشخیص زودهنگام می‌تواند جان کودک را نجات دهد و کیفیت زندگی او را حفظ کند.
بسیاری از خانواده‌ها به دلیل ناآگاهی، علائم حیاتی این عارضه مانند تشنگی شدید و غیرعادی، تکرر ادرار، کاهش وزن ناگهانی و خستگی را نادیده می‌گیرند و متوجه آن نمی‌شوند. درحالی‌که تشخیص زودهنگام این نشانه‌ها می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و به کودک امکان زندگی طبیعی بدهد.

دکتر علی ربانی، فوق تخصص بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان، استاد تمام دانشگاه تهران و رئیس انجمن پزشکان کودکان گفتگو کرده است که می‌خوانید.
* آیا سبک زندگی شهرنشینی، آپارتمان‌نشینی و وابستگی بیش از حد کودکان به فضای دیجیتال و بی‌تحرکی باعث شیوع دیابت در میان آنها شده است یا عامل ژنتیک نقش اصلی را دارد؟
دیابت نوع یک که در میان کودکان شایع‌تر است، یک بیماری خودایمنی یا اتوایمیون (Autoimmune disease) محسوب می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن علیه خود بدن؛ یعنی علیه سلول‌های پانکراس یا لوزالمعده فعال می‌شود و به آنها آسیب می‌زند. درنتیجه، سلول‌های لوزالمعده قادر به کنترل قند خون نخواهند بود و سطح قند افزایش پیدا می‌کند. وظیفه اصلی پانکراس، تولید انسولین برای تنظیم قند خون است.
دیابت نوع یک کدام کودکان را درگیر می‌کند؟
دیابت نوع یک معمولاً دو پیک بروز دارد: یکی در سنین چهار تا پنج سالگی (قبل از ورود به مدرسه) و دیگری در دوران بلوغ. این بیماری ژن خاصی ندارد، اما برخی افراد بر روی گلبول‌های سفید خود نشانگرهایی به نام اچ‌ال‌ای (HLA) دارند که آنها را مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. با این حال، ابتلا به این بیماری در کودکان تنها به دلیل ژنتیک نیست و عوامل متعددی می‌توانند محرک بروز بیماری باشند؛ از جمله کمبود ویتامین D، بعضی ویروس‌ها، عوامل محیطی مثل استرس‌ها، شوک‌های عصبی و ... . کودکی که زمینه ژنتیکی HLA را دارد و سیستم ایمنی‌اش تحریک شده و آسیب‌های مختلفی در بدنش ایجاد شده، به محض مواجهه با یک شوک، بیماری خود را نشان می‌دهد. نکته مهم این است که بیماری زمانی ظاهر می‌شود که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد سلول‌های لوزالمعده آسیب دیده‌اند. بروز این عارضه از نظر آماری در حال افزایش است، اما هنوز هیچ عامل محیطی به طور قطعی به عنوان علت ثابت نشده است. اما همان طور که گفتم ویروس‌های خاص، عوامل محیطی مثل استرس‌ها، کمبود ویتامین D مسبب آن هستند.
ویروس‌ها چه ارتباطی با ابتلا به دیابت نوع یک دارند؟
بعضی ویروس‌ها مثل کرونا می‌توانند «دیابتوژن» باشند؛ یعنی محرک تغییراتی شوند که منجر به ابتلای فرد به دیابت نوع یک می‌شود. بعد از همه‌گیری کووید-۱۹ ما شاهد بودیم که تعداد مبتلایان به دیابت نوع یک افزایش چشمگیری پیدا کرد. درواقع سیستم ایمنی بدن، ویروس را اشتباهاً با سلول‌های لوزالمعده اشتباه می‌گیرد و به آنها حمله می‌کند و آنها را ملتهب یا آسیب‌پذیر می‌کند. به طوری که سیستم ایمنی علیه‌شان فعال می‌شود. نتیجه اینکه؛ سلول‌های لوزالمعده کم می‌شوند، تولید انسولین کاهش می‌یابد و درنهایت دیابت نوع یک بروز می‌کند.
آیا کودکان فقط به دیابت نوع یک مبتلا می‌شوند؟
به‌ طور کلی، دیابت یک بیماری متنوع است و انواع مختلفی دارد. حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد دیابت از نوع ۲ است و حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد مربوط به نوع یک می‌شود. سایر انواع شیوع کمتری دارند. معمولاً دیابت نوع یک پیش از بلوغ بروز می‌کند. در حالی که دیابت نوع ۲ عمدتاً بعد از ۳۰ تا ۴۰ سالگی دیده می‌شود؛ هرچند ممکن است کودکان هم به نوع ۲ مبتلا شوند و در بزرگسالان هم نوع یک دیده شود. یعنی بعد از ۴۰ سالگی هم ممکن است افرادیب نیازمند تزریق انسولین شوند.
با توجه به اینکه دیابت نوع یک یک بیماری خودایمنی است، آیا با اصلاح سبک زندگی نمی‌توان از بروز آن پیشگیری کرد یا دست‌کم آن را به تأخیر انداخت؟
قطعاً عوامل محیطی در بروز دیابت نوع یک نقش دارند. به همین دلیل همه کسانی که HLA خاص دارند، لزوماً به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. اما عوامل محیطی مانند کمبود ویتامین D، عفونت‌های ویروسی و حتی شرایط زندگی شهری که باعث شده ارتباطات آدم‌ها خیلی نزدیک شود و انتقال ویروس‌ها فراگیر شود و تغییراتی حادث شده، می‌توانند شانس بروز این بیماری را افزایش دهند.
شیوع دیابت در کودکان در ایران چگونه است؟
دیابت کودکان در سراسر دنیا رو به افزایش است و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. روند ابتلا در کشور ما نیز همانند سایر نقاط جهان صعودی است.
اگه بخواهید توصیه خیلی مهمی به والدین برای دیابت کودکان داشته باشید، آن چیست؟
تفاوتی ندارد که کودک به کدام نوع دیابت مبتلا باشد؛ آنچه اهمیت دارد، کنترل بیماری است. اگر بعد از ابتلا، سطح قند خون در محدوده طبیعی نگه داشته شود، مشکلی جدی در زندگی کودک ایجاد نخواهد شد. من همیشه به خانواده‌ها توصیه می‌کنم با وجود دشواری‌هایی که دیابت در سبک زندگی ایجاد می‌کند، با تغییراتی در سبک زندگی و رعایت اصول درمان می‌توان زندگی عادی و بدون عارضه‌ای داشت و هیچ اتفاق غیر طبیعی به خاطر دیابت در زندگی پیش نخواهد آمد. در واقع، دیابت مقداری زحمت زندگی را زیاد خواهد کرد اما قابل پیشگیری و قابل درمان است و می‌توان از عوارضی که ایجاد میکنه، به طور کامل جلوگیری کرد.
این حرف یعنی ما به هیچ وجه نمی‌توانیم جلوی بروز دیابت نوع یک را در کودک بگیریم؟
چرا. ما با انجام تست‌ها و آزمایش‌های مختلف می‌توانیم افراد در معرض خطر را شناسایی کنیم و تشخیص دهیم که آیا فرد مستعد ابتلا به دیابت نوع یک است یا خیر. برای مثال، در افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، احتمال ابتلا بالاتر است و با انجام تست‌های آزمایشگاهی می‌توانیم متوجه شویم که آیا فرد واقعاً در معرض ابتلا قرار دارد؟ نه تنها می‌توانیم عوامل ژنتیکی خاص را شناسایی کنیم، بلکه میزان خطر ابتلا را هم برآورد می‌کنیم. خوشبختانه در حال حاضر درمان‌های جدیدی هم به صورت تحقیقاتی در دست بررسی است و به نظر می‌رسد در آینده نزدیک بتوان با داروها و آنتی‌بادی‌هایی که اخیراً معرفی شده‌اند، جلوی بروز بیماری را گرفت یا دست‌کم آن را به تأخیر انداخت.