کبنانیوز - چرخه زادآوری در جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد نگران‌کننده است

چرخه زادآوری در جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد نگران‌کننده است

برخی کارشناسان و دوستداران طبیعت نسبت به موضوع فرآوری بلوط با هر رویکرد اقتصادی صرف مخالفند، آن‌ها احداث کارخانه فرآوری بذور و محصولات بلوط در دل جنگل‌های زاگرس را عاملی برای نابودی هرچه بیشتر این سرمایه ارزشمند طبیعی می‌دانند و معتقدند این امر پشتوانه و توجیه فنی و علمی ندارد و نمی‌تواند به معنای توسعه پایدار باشد.
به گزارش کبنا، این کارشناسان می‌گویند: جنگل‌های بلوط زینت زاگرس است و بی‌گمان با مرگ و نابودی بلوط مرگ زاگرس را هم رقم زده‌ایم و بیش از آنکه به فکر سرمایه و ثروت‌سازی از این گنجینه ارزشمند باشیم باید در‌اندیشه نگاهبانی و صیانت جانانه از این سرمایه بود؛ بلوط خود ارزشمندترین و با ارج‌ترین ثروت است.
رشته کوه زاگرس از مناطق شرق ترکیه و شمال عراق تا تنگه هرمز کشیده شده است و وسعت جنگل‌های آن ۱۱ میلیون هکتار برآورد شده است. امروزه طبق برخی آمار وسعت این جنگل‌ها تا هفت میلیون هکتار برآورد می‌شود.
توسعە شهر‌ها و روستا‌ها، جاده‌سازی و توسعە صنایع، چرای دام، سد‌سازی‌های بی‌رویه، توسعە نامتوازن کشاورزی، آتش سوزی، خشکسالی و بیماری به تخریب جنگل‌های زاگرس دامن‌زده و همە این عوامل جنگل‌های زاگرس را روز به روز تنک‌تر کرده است.
کوهستان‌های زاگرس یکی از با ارزش‌ترین مناطق ایران است که به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، زمین‌شناسی-اقلیم، خاک، پوشش گیاهی و حیات وحش جانوری، دارای ارزش‌های بی‌نظیر تنوع زیستی همچون حضور بیش از ۲۴۱۱ گونه گیاهی و جانوری است.
میوه بلوط از درخت و درختچه بلوط (کوئرکوس برانتی واریته پرسیکا) که به طور خودرو در مناطق شمال، شمال غرب و غرب کشور رشد می‌کند به دست می‌آید. با توجه به مقدار زیاد این میوه در کشور و پتانسیل خوراکی آن، می‌تواند منبع مهمی در خوراک دام و طیور باشد.
استان کهگیلویه و بویراحمد ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد که بیش از ۸۰ درصد آن بلوط است و مابقی آن را گونه‌های بادام، بنه یا پسته کوهی و گلابی وحشی و کیکم پوشش می‌دهد.
عملکرد هر درخت بلوط در سال بین ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم میوه بلوط است که برداشت آن بیشتر توسط ساکنان بومی و به روش‌های سنتی انجام می‌شود.
درخت بلوط در یک نگاه
درختان زیبای بلوط به صورت کمربندی سبز، دشت‌ها، تپه هاو ارتفاعات استان کهگیلویه و بویراحمد را فراگرفته و این منطقه را به عنوان یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط دیدنی کشور مبدل ساخته است. درختان بلوط در این استان علاوه بر نقش زیست محیطی آن، هنوز هم نقش مهمی در تأمین غذای برخی ساکنان این منطقه دارد.
ساکنان منطقه از میوه بلوط برای تغذیه و از پوست و تفاله‌های آن برای تعلیف دام‌های خود استفاده می‌کنند ضمن آنکه تنه درختان بلوط درتأمین سوخت و ساخت و ساز اماکن روستایی و عشایری همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در زمان قدیم مردم، پوست میوه بلوط را پس از جمع‌آوری و قبل از آنکه رطوبت خود را از دست دهد، می‌ کندند و با جدا کردن پوسته رویی مغر که جفت (jaft) و در اصطلاح علمی، تانن نام دارد، آن را پودر می‌کردند وبرای مصارف خاصی استفاده می‌کردند.
مهمترین مصارف "تانن" اینک و درگذشته درچرم‌سازی، حفاظت تور‌های ماهیگیری، تولیدپلاستیک و چسب، صنایع سرامیک، پالایش نفت، تثبیت رنگ‌ها، درمان اسهال و سوختگی، ترکیبات ضد تعریق، داروسازی و پزشکی و استخراج فلزات است.
مغزاین میوه را نیز خمیر کرده، سپس نان محلی باعنوان کلک (KALAG)می پختند و باآن ارتزاق می‌کردند. امروزه نان کلک هم همچنان مورد استفاده بعضی خانواده‌ها به ویژه افراد مسن قرار می‌گیرد.
چرخه زادآوری در جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد نگران‌کننده است

میوه بلوط شامل بذر، گزعلفی و مازودارتشکیل شده است که به گفته کارشناسان ارزش غذایی و دارویی فراوانی دارد. بر اساس آزمایش‌های انجام شده در تجزیه شیمیایی مغز بلوط در سال ۵۹ در آزمایشگاه دانشکده داروسازی تهران ۲/۵۲ درصد این میوه از مواد قندی و بقیه آن از رطوبت، خاکستر، چربی‌ها و ازت تشکیل شده است.
براساس این آزمایش‌ها از هر صد کیلوگرم بلوط نزدیک به ۳۰ درصد آن پوسته چربی، جفت و مواد زاید و ۷۰ درصد بقیه را مغز یا دانه بلوط تشکیل می‌دهد.
همچنین از هر۱۰۰ کیلوگرم مغز سالم بلوط ۴۰ درصد آن آب و ۶۰ درصد ماده غذایی است. این آزمایش‌ها نشان داد این میوه درمقایسه با گندم و جو از نظر پروتئین نصف آن‌ها واز نظر چربی سه برابر گندم و چهار برابر جو ارزش دارد.
کهگیلویه و بویراحمد با برخورداری از صد‌ها هکتار جنگل و برخورداری از ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار اصله درخت مرغوب بلوط یکی از استان‌های مستعد برای ایجاد کارخانه‌های فراوری بلوط در کشور است.
همچنین وجود ۸۰۰ هزار هکتار جنگل کم نظیر بلوط این استان را به یکی از مناطق جنگلی مهم دنیا تبدیل کرده است. جنگل‌های بلوط این استان حدود ۲۰ درصد جمعیت جنگل‌های حوزه زاگرس است که عمده آن در ارتفاعات ۷۰۰ تا ۲هزار و ۱۰۰ متر بالاتر از سطح دریا پراکنده است.
فایده‌های بلوط
کارشناس منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: میوه بلوط در حفظ محیط زیست نقش‌های بسزایی دارد که مهمترین آن‌ها تلطیف هوا، ذخیره نزولات آسمانی، جلوگیری از فرسایش خاک و سیلاب‌ها و در نتیجه جلوگیری از خسارت‌هایی که ناشی از سیلاب‌های ویرانگر است.
عیسی محمدی افزود: هر هکتار جنگل می‌تواند ۶۸ تن غبار را جذب کند و تنها راه نجات این درخت و حفظ این میوه ارزشمند، ممنوع کردن بهره‌برداری صنعتی و شخصی از این نوع میوه است. این میوه از دیرباز در اقتصاد زندگی مردم این استان نقش بسزایی داشته است.
وی ابراز کرد: مهمترین گونه‌ای که در استان وجود دارد گونه پرسیکا یک گونه نایاب ایرانی غالب در این استان است.
کارشناسان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: این میوه دارای مواد زیادی مانند سدیم و منیزیم است که می‌تواند در تنظیم فشار خون تأثیر مثبت داشته باشد. به دلیل وجود کربوهیدرات و نوع ویتأمین‌هایی که در این نوع میوه شامل ویتأمین‌های گروه B هست، برای کودکان و زنان و به ویژه افراد دیابتی نیز مؤثر است.
وی ادامه داد: میوه بلوط کاربرد‌های مؤثری دربخش صنایع، داروسازی، پزشکی، نساجی، صنایع شیمیایی و مواد غذایی دارد.
بلوط هر سال زادآوری ندارد
یکی از کارشناسان محیط زیست گفت: بلوط به لحاظ اکولوژیکی جزء گونه‌هایی است که هر سال زادآوری نمی‌کند و هرچند سال یک بار بذر تولید می‌کند بنابراین حتی اگر شرایط بد اکولوژیکی حاکم بر این جنگل‌ها را در نظر نگیریم از نظر فیزیولوژیکی و ژنتیک زادآوری این‌گونه آسیب‌پذیر است.
رحیم انصاری افزود: توسعه منابع طبیعی به معنی توسعه اقتصادی، اجتماعی است و پروژه‌های اشتغال زایی بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی در نهایت شکست می‌خورد.
وی تأکید کرد: در حال حاضر فشار‌های اکولوژیکی حاکم بر جنگل‌های بلوط مانند حضور گسترده دام، خشکسالی، تغییرات اقلیمی، بهره‌برداری‌های بی‌رویه و پروژه‌های عمرانی، این جنگل‌ها را در چنان شرایطی قرار داده که دیگر توان فشار دیگری نظیر احداث کارخانه‌ای که مواداولیه‌اش میوه این درختان آسیب‌پذیر باشد را ندارد.
این کارشناس عنوان کرد: احداث چنین کارخانه‌ای غیراقتصادی است و ضمن تخریب بیشتر جنگل‌های زاگرس بخش عظیمی از سرمایه‌ها و تسهیلات بانکی را هدر داده و همچون بسیاری از دیگر کارخانه‌ها در گوشه وکنار کشور سال‌ها بدون هیچ‌گونه اشتغال زایی معطل و تعطیل باقی می‌ماند.
کارخانه فرآوری بلوط در شهرستان بویراحمد راه‌اندازی شود، در این صورت از هم‌اکنون باید برای درخت بلوط مراسم عزا بر پا کرد. فرآوری بلوط نوعی عقب‌گرد محسوب خواهد.
خطرات خشکسالی و بروز بیماری‌ها همواره جنگل‌های بلوط را تهدید می‌کند و نباید اجازه داد که دخالت‌های انسانی به ویژه در حوزه زاگرس مرکزی بیش از این به این چالش دامن بزند.
فرآوری بلوط در کهگیلویه و بویراحمد با نگاه تجاری و دارویی
معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه ۲۰ درصد بلوط استان‌های زاگرس نشین در کهگیلویه و بویراحمد است، گفت: فرآوری محصول بلوط در این دولت در دستور کار قرار گرفته و برنامه‌های مختلفی برای معرفی بلوط و مشتقات به دست آمده از آن در دستور کار است.
سید احسان عسکری اظهار کرد: از مجموعه یک هزار و ۲۰۰ گونه گیاهان دارویی ۴۷۵ گونه آن در استان است در حالی که تعداد گونه‌های گیاهان دارویی در اروپا ۸۰۰ مورد اعلام شده است.
وی با اشاره به اینکه تراز تولید گیاهان دارویی یک هزار و ۳۰۰ کیلو در هر هکتار است، افزود: گیاهان دارویی به لحاظ اقتصادی از مزیت‌های خوبی برخوردار بوده و با تولید آن می‌توان بخشی از گردش مالی را به سمت استان هدایت کنیم.
معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: ۲۰ درصد بلوط استان‌های زاگرس‌نشین در کهگیلویه و بویراحمد است، در راستای امنیت غذایی برنامه‌های مختلفی برای معرفی بلوط و مشتقات به دست آمده از آن در دستور کار است.
عسکری با اشاره به تولید نوعی داروی به دست آمده از بلوط (نان دارو)، ادامه داد: به همین منظور همایش ملی و جامع‌ای برای معرفی بلوط، فرآوری و محصولات آن مورد نظر است.
وی بیان کرد: فرآوری این میوه به طور جد در دستور کار است به طوری که از میوه بلوط روغن، نان بلوط و از جفت آن دارو‌های دامی تولید می‌شود.
فراوری بلوط و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: فرآوری میوه بلوط از محور‌های اصلی سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی استان در دولت است.
با توجه به اینکه گونه جنگلی بلوط به عنوان یکی ثروت‌های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد در صنعت استان جایگاهی ندارد جمع‌آوری، انتقال و فراوری این محصول می‌تواند منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید شود.
وی بیان کرد: برای تحقق این امر کارخانه فراوری میوه بلوط در کهگیلویه و بویراحمد در دست ساخت است که‌امید می‌رود با راه‌اندازی آن در ۱۸ ماه آینده زمینه افزایش درآمد جوامع محلی نزدیک جنگل‌های بلوط فراهم شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: تحقق این هدف ضمن ایجاد درآمد برای اهالی مناطق روستایی زمینه توسعه جنگل‌های دست کاشت را فراهم می‌کند.
عسکری تأکید کرد: بهره برداران این طرح با مشاهده درآمدزایی به منظور بهره وری در سال‌های آینده اقدام به غرس درختان بلوط جدید می‌کنند.
وی با یادآوری اینکه از سال‌های متمادی تاکنون میوه بلوط در کهگیلویه و بویراحمد به طور سنتی استفاده می‌شده است، تصریح کرد: بذر (میوه) درخت بلوط دارای کاربرد‌های مختلفی در صنایع بهداشتی و آرایشی، چرم‌سازی، داروسازی، رنگ‌سازی و دیگر صنایع است که این طرح می‌تواند زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی زیادی را فراهم کند.
احداث پالایشگاه بلوط در کهگیلویه و بویراحمد
معاون هماهنگی و کسب و کار وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: این وزارتخانه از زنجیره‌های ارزش غذایی و شرکت‌های پیشران دانش بنیان در استان‌ها حمایت می‌کند و پالایشگاه بلوط نیز یکی از این واحد‌ها است که هر حمایتی که ضرورت دارد برای احداث آن انجام می‌دهیم.
محمدمجید فولادگر اظهار کرد: برای تأمین مالی این واحد‌ها با بانک ملی و وزارت اقتصاد مذاکراتی انجام شده است.
وی افزود: تأمین مالی برای حمایت از این واحد‌ها در دستور کار بوده و وزارت صمت به جد پای کار است.
چرخه زادآوری در جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد نگران‌کننده است

تولید نان دارویی بلوط برای نخستین بار در دنیا
مدیرعامل کارخانه کوبودنا نیر گفت: پالایشگاه بلوط برای تولید نان دارویی بلوط برای نخستین بار در دنیا احداث می‌شود.
بهرام باقری ابراز کرد: مطالعات و تحقیقات لازم برای احداث این پالایشگاه انجام شده است، برای احداث این پالایشگاه ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
مدیرعامل شرکت کوبودنا با بیان اینکه در حوزه نگهداری و حفاظ جنگل‌های بلوط این پالایشگاه احداث می‌شود، ادامه داد: قرار است با احداث این پالایشگاه در چهار کارخانه اشتغال زایی انجام شود.
وی یکی از این کارخانه‌ها کوبودنا عنوان کرد و گفت: با احداث این پالایشگاه هزار نفر به صورت مستقیم مشغول به کار می‌شوند.
مجوز‌های لازم برای احداث این پالایشگاه از سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و وزارت بهداشت اخذ شده است، سالانه ۱۰ میلیون تن میوه بلوط از جنگل‌های بلوط در سطح کشور تولید می‌شود که به صورت سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این پالایشگاه با هدف اشتغال زایی مناطق روستایی و حفظ جنگل‌های بلوط انجام می‌شود، قرار است با احداث این پالایشگاه ۳۰۰ محصول تولید شود.
سالانه پنج میلیون تن گندم واردات گندم به کشور انجام می‌شود، با احداث این پالایشگاه در مدت ۱۰ ساله کشور از واردات گندم بی‌نیاز می‌شود.
چرخه زادآوری درجنگل‌های بلوط استان نگران‌کننده است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد افزود: سالیانه ۷۵ هزار تن بذر بلوط در جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود که بخش عمده‌ای از آن به مصرف خوراک انسان و دام می‌رسد.
سعید جاوید بخت با اشاره به اینکه بذر بخشی از چرخه زندگی درختان جنگلی است به طوری که بذر‌ها باید در جنگل‌ها بمانند تا درختان جدید رویش کند عنوان کرد: مصرف بذر‌های بلوط چرخه زادآوری در جنگل‌های استان را تهدید می‌کند.
وی تصریح کرد: البته دولت در چند دهه اخیر تاکنون برای کمک به حفظ رویشگاه‌های جنگلی استان اقدام به کاشت درختان جنگلی از جمله بلوط کرده اما با این وجود حفظ جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد نیازمند ادامه چرخه زادآوری است.
جای خالی قوانین
کارشناس جنگل داری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: پیشگیری از استفاده از بذر‌های بلوط با موانع قانونی همراه است به طوری که منابع طبیعی ابزار قانون محکمی برای عملیاتی کردن مقابله با برداشت‌کنندگان آن ندارد.
جواد رحیمیان تأکید کرد: اجرای برخی طرح‌های عمرانی در دل جنگل‌های بلوط از دیگر تهدید‌های مهم این ثروت‌های خدادادی است.
کارشناس جنگل داری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه برای ساخت جاده چرام به طسوج ۶۰۰ اصله درخت بلوط این منطقه قطع شده روند تخریب جنگل‌های بلوط استان برای طرح‌های عمرانی را نگران‌کننده خواند.
رحیمیان عنوان کرد: هر چند برنامه‌های مختلفی از جمله کاشت ۱۵ میلیون درخت جنگلی در قالب طرح ملی یک میلیارد درخت در کهگیلویه و بویراحمد حال اجراست اما به علت اینکه سرعت احیای جنگل‌های بلوط استان در مقایسه با سرعت زوال آن کند است تلاش بیشتر برای احیای گونه بلوط در استان به ویژه تخصیص اعتبار‌های ویژه ضروری به نظر می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه براساس قوانین جهانی ر‌ها کردن دام در جنگل‌ها ممنوع است تأکید کرد که پیشگیری از رهاسازی دام‌ها در جنگل‌ها که پیامد آن مصرف میوه بلوط است مسأله مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
چرخه زادآوری در جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد نگران‌کننده است

رحیمیان ابراز کرد: برای تحقق پیشگیری از ورود دام به جنگل‌ها می‌توان از ابزار‌های قانونی یا آگاهی بخشی درباره کارکرد‌های جنگل‌ها بهره گرفت.
ایرنا در پایان این گزارش نوشت: استان کهگیلویه و بویراحمد ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد که بیش از ۵۰ گونه درختی و درختچه‌ای دارد که ۷۰ درصد جنگل‌های استان را، درخت بلوط پوشش می‌دهد و در سال گذشته، ۲۶هزار هکتار از جنگل‌های بلوط استان درگیر آفت برگ‌خوار بلوط شد. بحث فرآوری بلوط باید همراه با تداوم حیات و بقای جنگل‌های بلوط باشد.
کارشناسان معتقدند که نباید بهره وری و فرآوری از بلوط فدای ایجاد اشتغال شود و به بهانه اشتغال درختان بلوط از بین بروند. نگاهی که به درختان بلوط است باید همچون باغبان به درختان باغش باشد، بهره‌برداری بدون مدیریت و توسعه منجر به از بین رفتن آن‌ها می‌شود. بنابراین بحث فرآوری بلوط باید به سمت و سویی برود که بقا و ادامه حیات جنگل‌ها را تضمین کند.