هک یا شیطنت؟ / ماجراي پيامك «وحشت» براي تهراني‌ها چه بود؟

کبنا ؛روز گذشته در یک اتفاقی عجیب آلارم هشدار زلزله به صدا درآمد و موجی از شایعات را به راه انداخت اما واکنش دستگاه‌های مختلف از جمله سازمان مدیریت بحران کشور، وزارت کشور، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، شرکت همراه اول، سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر، پلیس فتا، مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران، وزارت ارتباطات جالب و البته متناقض بود و همین مساله باعث شد تا علت ماجرا به خوبی روشن نشود، به طوری که اداره کل ارتباطات شرکت سیار ایران علت را خطای تیم تحقیقاتی دانسته، درحالیکه سازمان مدیریت بحران کشور آن را منکر شده و اساسا جعلی خوانده از سوی دیگر زمزمه‌های هک مخابرات در شبکه‌های مجازی بالا گرفت اما طولی نکشید که مدیرکل ارتباطات همراه اول آن را تکذیب کرد و مدعی شد هیچ گونه هک و نفوذی در شبکه اتفاق نیفتاده است اما به نظر می‌رسد دستور وزیر ارتباطات برای برخورد با مقصرین احتمالی ارسال پیام هشدار زلزله فرضیه هک شدن مخابرات را پررنگ‌تر می‌کند.  
به گزارش کبنا، درست چند ساعت بعد از حضور رييس‌جمهور در دانشگاه تهران به مناسبت روز دانشجو كه در آن اعلام كرده بود: «به من گفتند به اين مراسم نرو ولي من قبول نكردم» و درحالي كه شايعاتي در فضاي مجازي منتشر شده بود كه براساس آن گفته مي‌شد در ادامه ناآرامي‌هاي اخير، قرار است در روز دانشجو، حركتي غيرمنتظره از سوي معترضان رونمايي شود كه همه را غافلگير كند، به يك‌باره خبري در فضاي مجازي منتشر شد كه براساس آن گروه زيادي از هموطنان اعلام كرده بودند پيامكي دريافت كرده‌اند كه در آن هشدار داده شده بود ممكن است، عن‌قريب زلزله‌اي رخ دهد و بهتر است شهروندان به پناهگاه بروند. در همين زمينه شبكه خبر ابتدا در زيرنويسي دليل ارسال اين پيامك را هك شدن سامانه همراه اول ذكر كرد ولي بعد از ساعتي، مسوولان اين خبر را تكذيب و اعلام كردند اين پيام‌ها به دنبال خطايي انساني ارسال شده است و هكي در كار نبوده است. گرچه اين اظهارات باعث نشد شايعات و اخبار تاييد نشده خاتمه پيدا كند. گروهي از شهروندان اين اقدام را درراستاي همان اقدام غيرمنتظره معترضان مي‌دانستند و گروهي ديگر معتقد بودند اين پيامك‌ها به دليل قابليت جديد برخي گوشي‌هاست كه قادرند هشدارهايي در مواقع بروز حوادث طبيعي براي مالكان آنها بفرستند و از آن سوي مرزها و از طرف شركت‌هاي سازنده اين گوشي‌ها ارسال شده است. به عبارتي اين گروه معتقد بودند زلزله‌اي رخ داده و پس از ثبت آنها توسط دستگاه‌هاي زلزله‌نگاري بين‌المللي، اين گوشي‌ها پيامك‌هايي را براي تهراني‌ها ارسال كرده‌اند. اين اخبار و مطالب گوناگون و البته متناقض باعث شد به دليل جو رواني و نگراني‌هاي به وجود آمده در جامعه، بازار شايعات همچنان داغ باشد. خصوصا آنكه گروه هكري معروفي نيز ادعا كرد ارسال پيامك‌ها به دنبال هم در سيستم همراه اول توسط آنها بوده است. به همين دليل، حتي تكذيب رسمي وزير ارتباطات درمورد وقوع زلزله و پيامكي كه ازسوي همراه اول در تكذيب وقوع زلزله در پايتخت و عذرخواهي آنها، براي شهروندان ارسال شد نيز نتوانست پاياني باشد براي اين شايعات.
 خطای تیم تحقیقاتی یا جعل؟
اداره کل ارتباطات شرکت ارتباطات سیار ایران دربیانیه‌ای در پی دریافت هشدار زلزله توسط برخی مشترکان تلفن همراه، اپراتور اول ضمن عذرخواهی از مشترکان خود اعلام کرد که هيچگونه هک یا نفوذی در شبکه صورت نگرفته و این پیام به دلیل خطای یک تیم تحقیقاتی در ارسال پیام تست سرویس جدید هشدار بلایای طبیعی بوده است و تیم تحقیقاتی که در حال تست سرویس هشدار بلایای طبیعی بوده به اشتباه پیام را برای جمعی از مشترکان همراه اول در شهر تهران ارسال کرده‌اند. اما سازمان مدیریت بحران کشور دیدگاه دیگری دارد و بر این باور است که چنین پیامی صحت نداشته و جعلی است.
در این خصوص محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با جعلی دانستن این پیام گفت: امکان پیش‌بینی زلزله وجود ندارد و چنین پیامی اساسا جعلی است و شهروندان نباید به آن توجه کنند و درخواست من از شهروندان این است که بابت دریافت این پیام دچار نگرانی و ترس نشده و خونسردی خود را حفظ کنند. تاکید می‌کنم که اساسا امکان اینکه بتوان زلزله را از چند ساعت قبل از وقوع پیش‌بینی کرد وجود ندارد و از این رو کاملا واضح است که این پیام جعلی است. 
 اقدام شیطنت‌آمیز و تهییج افکار عمومی
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران این اقدام را جهت تحریک افکار عمومی خواند و گفت: این یک اقدام شیطنت‌آمیز برای تهییج و تحریک افکار عمومی است، از مردم عزیز می‌خواهم که به این پیام توجهی نکنند و خونسردی و آرامش خود را حفظ کنند. ما به‌رغم جعلی بودن این پیام، باز هم جهت اطمینان بیشتر لرزه‌های اخیر در محدوده تهران را بررسی کردیم که بیانگر این بود که هیچ مورد غیرعادی وجود ندارد و هیچ سامانه‌ای در کشور ما وجود ندارد که زلزله را ساعت‌ها قبل از وقوع پیش‌بینی کند، به همین دلیل نیز واضح است که این پیام جعلی و شیطنت‌آمیز است.  البته سامانه همراه اول نیز با  ارسال پیامک انبوه، اعلام کرد: «اگر پیام هشدار زلزله دریافت کرده‌اید، این پیام صحت ندارد و  ضمن عذرخواهی از مشترکان خود اعلام کرد هیچگونه هک یا نفوذی در شبکه صورت نگرفته و این پیام به دلیل خطای یک تیم تحقیقاتی در ارسال پیام تست سرویس جدید هشدار بلایای طبیعی بوده است که تیم تحقیقاتی که در حال تست سرویس هشدار بلایای طبیعی بوده به اشتباه پیام را برای جمعی از مشترکان همراه اول در شهر تهران ارسال کرده است. 
 توضیحات پلیس فتا درباره هشدار زلزله
سرهنگ پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتا نیز درباره چگونگی ارسال پیام هشدار به برخی از کاربران تلفن همراه، با رد این موضوع گفت: یک قابلیتی روی گوشی‌های تلفن همراه به نام ارائه هشدارهای ضروری وجود دارد که فقط به اینترنت نیاز دارد و این قابلیت هم برای این است که اگر خدایی نکرده بچه‌ای در منطقه جغرافیایی خاص گم شده یا توفان هر اتفاق دیگری که رخ داده، پلیس یا شهرداری بتواند یک پیام هشداری ارسال کند که این پیام هشداری براساس قابلیتی که روی تلفن همراه قرار دارد، به افراد ارسال شده و آن را می‌بینند.  وی با بیان اینکه این پیام می‌تواند شیطنت باشد که منشا آن باید مورد رسیدگی قرار گیرد اضافه کرد: به‌طور قطعی اعلام می‌کنیم که هیچگونه تهدیدی برای هموطنان عزیز وجود ندارد. این می‌تواند شیطنت یک کاربر یا هک باشد. این قابلیتی است که روی گوشی تلفن همراه اندروید به خصوص گوشی‌های سامسونگ وجود دارد و عمدتا هم دارندگان این نوع گوشی‌ها این پیامک را دریافت کرده‌اند. یک آیکونی وجود دارد به نام هشدار در زمان‌های بحرانی که این هشدار را سازمان هشدار دهنده ارائه می‌دهد که در کشور ما اصولا به صورت پیامک ارائه می‌شود و این اقدام می‌تواند یک شیطنت یا هک باشد که باید بررسی بیشتر شده و رسیدگی شود. 
 اخلال در شبکه تلفن همراه، دلیل ارسال پیام
حامد یزدی‌مهر، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران نیز انتشار پیامک هشدار وقوع زلزله در پایتخت را جعلی دانست و گفت: طبق تاکید سازمان مدیریت بحران کشور این پیامک کذب است و توجیه صحیح ندارد. این پیامک جعلی به دنبال اختلال در شبکه تلفن همراه منتشر شده است و از مردم می‌خواهیم به این پیام توجه نکنند و از منازل به دلیل هشدار زلزله خارج نشوند. قطعاً در صورت بروز خطر اخبار صحیح از خبرگزاری‌های رسمی کشور منتشر می‌شود. 
 توضیحات وزارت کشور: اشکال فنی بود
سید مجید میراحمدی، معاون وزیر کشور نیز درباره ارسال پیامک هشدار زلزله گفت: طبق تحقیقاتی که انجام دادیم که البته به زودی مسئولان مرتبط با آن هم اطلاعیه‌ای را صادر می‌کنند، تیم تحقیقاتی شبکه همراه اول در حال یک اقدام فنی بوده‌اند که برای شرایط بحرانی مانند سیل و زلزله بتوانند پیام هشداری را برای موارد و جاهایی که لازم است، ارسال کنند. این تیم در گروه فنی خودشان در حال آماده کردن این موارد بودند که می‌خواستند به صورت آزمایشی در گروه خودشان این پیام را ارسال کنند که بر اثر یک غفلت فنی برای یک تعدادی از شهروندان‌مان نیز این پیام ارسال می‌شود.  میراحمدی گفت: بنابراین نه مساله هک مطرح است و نه مساله خاص امنیتی بوده است، بلکه یک اشتباه فنی بوده که در اطلاعیه‌ای که صادر می‌کنند، آن را توضیح می‌دهند. قطعا اشتباه بدی بوده و این موضوع هم از طریق دستگاه‌های ذی‌ربط در حال 
پیگیری است. 
 دستور وزیر ارتباطات درپی پیام هشدار زلزله
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پی ارسال پیام هشدار زلزله دستور پیگیری موضوع و برخورد با مقصرین احتمالی را داد. روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد: در پی خطای انسانی بخش تحقیق و توسعه اپراتور همراه اول در فعال کردن سامانه هشدار و ارسال پیام هشدار زلزله برای تعدادی از مشترکین این اپراتور در شهر تهران و ایجاد نگرانی برای برخی از هموطنان، عیسی زارع پور وزیر ارتباطات دستور پیگیری موضوع و برخورد با مقصرین احتمالی را داد. 
یک منبع كاملاً موثق كه نمي‌خواهد نامي از وي برده شود و اتفاقا خود يكي از پژوهشگران و كارشناسان ارشد به نام اين وزارتخانه محسوب مي‌شود، در گفت‌وگو با اعتماد به تشريح آنچه در اين چند ساعت رخ داده و دلايل آن پرداخته است. حادثه‌اي كه به نوعي مي‌توان از آن به عنوان «مانوري» ناخواسته در برابر زلزله ياد كرد. مانوري كه نشان داد چقدر مسوولان و كشور ما در برابر مديريت بحران‌هاي احتمالي ناتوان‌اند. 
  ‌همان‌طور كه حتما اطلاع داريد امروز (چهارشنبه) پيامكي براي گروهي از شهروندان ارسال شد كه نه تنها باعث بروز موجي از وحشت در بين مردم شد كه همزمان بهانه‌اي شد براي داغ شدن بازار شايعات. كما اينكه گروهي دليل ارسال اين پيامك را هك سامانه و سيستم‌هاي همراه اول عنوان مي‌كردند و گروهي ديگر آن را پيامكي از سوي سازندگان و طراحان برخي مدل‌هاي گوشي‌هاي همراه مي‌دانستند. واقعا كدام‌يك از اين روايت‌ها درست هستند؟
هيچ كدام. اولا اصلا پيامكي ارسال نشده است بلكه آلارمي بوده كه براي تعدادي از گوشي‌هاي كاربران ارسال شده است و ثانيا كاملا از پيش برنامه‌ريزي شده و يك تست ساده مخابراتي بوده است. 
 ‌متوجه نشدم... يعني همه اينها جزيي از يك برنامه تحقيقاتي بوده است؟
دقيقا. ببينيد بخش پژوهش ما، براي تست پروژه‌هايي كه در حال انجام آن است هر از گاهي از اين دست اقدامات انجام مي‌دهد. اين‌بار هم، در ادامه تست سامانه‌هاي هشدار سريع زلزله تهران كه قبلا هم چندين‌بار انجام شده بوده، اين آلارم‌ها ارسال شده است. اصلا چيز جديدي نيست.
 ‌يعني به زبان ساده شما زماني كه در حال تست سامانه هشدار سريع زلزله تهران بوده‌ايد، يكسري آلارم براي گوشي‌هاي همراه شهروندان ارسال كرده‌ايد؟
بله. البته نه براي همه هموطناني كه در تهران هستند و گوشي دارند بلكه براي تعدادي از آنها. 
 ‌خب اگر قبلا هم چنين آلارم‌هاي هشداري را به صورت آزمايشي ارسال كرده بوديد، چطور كسي مطلع نشده بود و مانند اين‌بار سروصدا نكرده بود؟
ساده است، چون در دفعات پيشين اين هشدارهاي آلارمي فقط براي تعداد محدودي از كاربران، مثلا 5 تا 10 هزار كاربر ارسال مي‌شد اما اين‌بار به خاطر خطاي انساني، هشدار ما براي گروه زيادي از شهروندان ارسال شده است.
 ‌ منظورتان اين است كه شما با توجه به سامانه‌اي كه داريد هر بار كه مي‌خواهيد چنين سامانه‌هايي را تست كنيد، پيامك يا هشدارهاي خود را براي گوشي‌هاي تعدادي از افرادي كه خودتان مي‌شناسيد و در جريان اقدامات شما هستند، ارسال مي‌كنيد؟
نه. ببينيد، شيوه كار ما اين‌گونه است كه هر بار براي تست سامانه‌ها، پيامك‌ها و آلارم‌هاي‌مان را از طريق يكي از دكل‌هاي BTS مخابراتي ارسال مي‌كنيم. حالا در زمان تست، هر كسي كه گوشي داشته باشد و در شعاع عملكرد دكل باشد، اين پيام‌ها را دريافت مي‌كند. منتها نكته اينجاست كه ما معمولا براي انجام اين تست‌ها مطابق دستورالعمل‌هاي بين‌المللي، هشدارها را براي دكل‌هايي كه اكثرا كاربري كمي دارند، ارسال مي‌كنيم اما اين‌بار به خاطر خطاي انساني، آلارم هشدار ما از طريق دكلي منتشر شده كه كاربران بسيار زيادي داشته است و براي همين جمع كثيري از تهراني‌ها اين آلارم را دريافت كرده‌اند.
 ‌مشخص شده چه تعدادي از شهروندان اين آلارم را دريافت كرده‌اند؟
در حال بررسي هستيم. گرچه اگر هم اطلاع داشتم به خاطر مسائل امنيتي نمي‌توانستم آن را دراختيار شما قرار دهم.
 ‌يعني شما مي‌خواهيد بگوييد پيامكي ارسال نشده است؟
بله. فقط از طريق سيستم ما يك هشدار روي تلفن‌هاي همراه فرستاده شده كه در آن پيامي هم نوشته شده بوده كه البته همان‌طور كه گفتم فقط جنبه آزمايشي داشته و درست نبوده و صحت نداشته است.
 ‌اينكه گفته مي‌شود گوشي‌هاي سامسونگ و شياومي اين قابليت را دارند كه مي‌توانند قبل از وقوع آن مالك تلفن را مطلع كنند درست است؟
خير. اينها بازي‌هاي شركت‌هاي سازنده گوشي‌هاي موبايل براي رقابت در كسب سهم بيشتري از بازار است. 
 ‌پس مي‌خواهيد بگوييد پيامك‌ها و هشدارهاي شما براي همه گوشي‌ها ارسال مي‌شود و آنها نيز مي‌توانند آن را دريافت كنند؟
دقيقا.
 ‌آلارمي كه شما براي تست سامانه هشدار سريع زلزله مي‌فرستيد تقريبا چقدر طول مي‌كشد؟
حدود ۱۰ تا ۲۰ ثانيه.
 ‌يعني الان سامانه واكنش سريع زلزله فعال است؟
خير. هنوز كامل نيست. 
 ‌و كي آماده مي‌شود؟
نمي‌دانم اين را بايد از مسوولان تكميل تجهيزات اين پروژه سوال كنيد.
 ‌به عبارتي وقتي ‌كه اين سامانه تكميل شود، در صورت وقوع زلزله، چند دقيقه قبل از وقوع، سامانه شما پيامكي را براي گوشي‌هاي شهروندان ارسال مي‌كند تا آنها به جاي امني پناه ببرند؟
بله. 
 ‌چند دقيقه قبل از وقوع زلزله؟
فكر مي‌كنم حدود يكي، دو دقيقه قبل از وقوع زلزله.
 ‌اگر اين تست براي آزمايش سامانه واكنش سريع زلزله تهران بوده پس چرا رييس سازمان مديريت بحران تهران از ماجرا اظهار بي‌اطلاعي كرده و حتي آن را خرابكاري و شيطنت عنوان كرده است؟
نمي‌دانم. اين را بايد از خود وي سوال كنيد!
 ‌الان با فردي كه اين خطا را مرتكب شده چه برخوردي مي‌شود؟
هنوز مشخص نيست ولي مسلما مطابق قوانين و ضوابط با وي برخورد خواهد شد. 
 ‌ولي قبول داريد كه اين مانور ناخواسته وحشت؛ نشان داد كه تا چه حد مسوولان و سيستم مديريت ما در كنترل بحران‌ها ناتوان است؟
متاسفانه همين‌طور است. اين يك حقيقت تلخ اما واقعي است.