پس از توقف مذاکرات وین و امیدهایی که به منظور رایزنی برای احیای برجام در نیویورک ایجاد شده بود، اکنون به نظر می رسد تعویق مذاکرات سرنوشت برجام را بیش از هر زمان دیگری با ابهام مواجه کرده است. مطابق آنچه برخی از تحلیل گران می گویند، حداقل نمی توان انتظار از سرگیری مذاکرات تا پایان انتخابات کنگره آمریکا را داشت. از سوی دیگر پیام هایی که کشورهای غربی و به خصوص ایالات متحده طی روزهای اخیر مخابره کرده اند، حاکی از دور شدن طرفین جهت رسیدن به یک توافق است.
در این میان هر چند مقامات کشورمان تاکید دارند که خواستار رسیدن به یک توافق پایدار به شرط حسن نیت طرف مقابل هستند، اما دو روز قبل شاهد بودیم که رابرت مالی، مسئول ایران در وزارت خارجه آمریکا به صراحت اعلام کرد که ایالات متحده حاضر به دادن تضمین به ایران جهت عدم خروج دولت بعدی آمریکا از برجام نیست.
اراده لازم برای پیشبرد مذاکرات وجود نداشت
در این رابطه جلال خوش‌چهره، کارشناس مسائل بین الملل معتقد است: واقعیت این است که مذاکرات برجامی با ایران، از دستورکارِ واشینگتن خارج شده است. متاسفانه ما فرصت‌های مختلفی در چهارچوب مذاکرات اتمی وین جهت حصول توافق با آمریکا و بهره مندی از مزایای توافقی جدید داشتیم که البته نتوانستیم از آن‌ها استفاده کنیم و فرصت‌ها صرفا در حالتِ بالقوه خود باقی ماندند. به نظر من اساسا ما اراده لازم جهت پیشبرد مذاکرات را هم نداشتیم.  حال اینکه چقدر از این فقدانِ اراده مربوط به طرف ایرانی بود و چقدر به آمریکا، قابل بحث است با این حال اراده‌ای که نمی‌خواست مذاکرات به سرانجام و نتیجه برسد در نهایت غالب شد و موقعیت برتر را کسب کرد و به نظر من اکنون دیگر جای این نیست که بگوییم مثلا آمریکا تداوم مذاکرات را به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و یا دیگر مسائل شبیه به آن موکول کرده است.
در این چهارچوب، همانطور که پیشتر نیز گفتم، واقع بینانه است اگر بپذیریم که دستورکارِ مذاکره با ایران دیگر جزو اولویت‌های اساسی دولت بایدن نیست و در عین حال اتحادیه اروپا نیز برخلاف برخی تحلیل و تفسیر‌های جناح‌های ایده آلیست و تندرو (در کشورمان) که تاکید داشتند اروپا در سایه تحریم‌های انرژی روسیه، شدیدا به توافق با ایران نیاز دارد، اکنون به وضوح می‌بینیم که این گزاره نیز غلط بوده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا شما معتقد به مختومه شدن پرونده مذاکرات هستید؟
به سایت فرارو، می گوید: بله من فکر می‌کنم ما فرصت برای مذاکره را از دست داده ایم و شوربختانه کسانی که مخالفِ مذاکرات بودند چه در داخل و چه خارج و به طور خاص تندور‌های داخلی و خارجی، عملا در یک نوع از هم پوشانی مواضع با یکدیگر، توانستند مانع تراشی‌های قابل توجهی را در مسیر مذاکرات اتمی وین ایجاد کنند .حال در این فضا شاید تهران بگوید که آماده مذاکرات هستیم با این حال، ما در عمل چیزی را مشاهده نمی‌کنیم. به عنوان مثال در جریان سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به نیویورک جهت شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد شاهد بودیم که مسوول ارشد تیم مذاکراتی ما نیز با ایشان در نیویوک حضور داشتند با این حال رایزنی‌های آن‌ها کمترین دستاورد‌ها را به همراه داشت و به طور خاص “علی باقری کنی” در این زمینه کنشگری موثری را از خود نشان نداد. به هر حال آنچه واقعی و قابل شناسایی است این نکته است که مذاکرات برجامی از دستورکار خارج شده است.  اگرچه اروپایی‌ها هنوز دست و پا‌هایی برای تداوم مذاکرات می‌زنند با این حال نَه ابتکار تازه‌ای مطرح شده و نَه پیشنهاد تازه‌ای وجود دارد و نَه اساسا رغبتی جهت به نتیجه رسیدنِ مذاکرات قابل مشاهده است.
وی در ادامه تاکید می کند: بحث مذاکرات وین و احیای برجام دیگر به یک موضوع کسل کننده و ملال آلور تبدیل شده که وقتی به افکار عمومی کشورمان نیز در مورد آن می‌گویید، به آن می‌خندند و اساسا امیدی به آن ندارند. مساله‌ای که نوعی سرخوردگی را ایجاد کرده و تبعات آن را در فضای سیاسی جاری کشور می‌بینید. مسوولیت این مسائل را باید مخالفان ایده مذاکرات با غرب (با محوریت منافع ملی کشورمان) بپذیرند.  همان‌هایی که مخالف بوده و هستد، اما هیچ گزینه جایگزینی را برای کشور ارائه نمی‌کنند. شاید مخالفان بگویند که ما مثلا ایران را به عضویت شانگ‌های درآوردیم. خوب باید از آن‌ها پرسید که آیا با سیلی از موانع بانکی و مالی و دیگر چالش ها، می‌توان با کشور‌های عضو شانگ‌های روابط اقتصادی گسترده‌ای را برقرار کرد و از مزایای آن‌ها بهره برد؟ باید به این‌ها پاسخ‌های دقیقی داده شود. من معتقدم آنچه اکنون در مورد مذاکرات برجام گفته می‌شود صرفا تعارف‌های فُرمالیته و دیپلماتیک است و دیگر برجام و مذاکراتی اساسا باقی نمانده است.
نباید روند مذاکرات طولانی می شد
از سوی دیگر، عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلتیک دانشگاه معتقد است: ما از ابتدا هشدار دادیم که روند مذاکرات نباید طولانی شود که مورد توجه قرار نگرفت و حالا شما پیامدهای آن را شاهد هستید. واقعیت این است که آمریکایی‌های پس از پاسخ دوم ایران احساس کردند که دیگر تا زمان انتخابات کنگره توافقی صورت نمی‌پذیرد چراکه موضوع مطرح شده از سمت ایران یعنی بسته شدن پرونده پادمانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مساله‌ای نیست که با دستور فوری قابل حل باشد و نیازمند چندین دور مذاکره است.
وی ادامه داد: آقای اسلامی در سفر اخیر خود به وین دور جدیدی از گفت‌وگوها با آژانس را صورت داده اما مشخص نیست این دور که مرحله نخست آن انجام شده، به توافقی منجر می‌شود یا خیر؛ لذا تصمیم واشنگتن بر این شد تا از سرگیری احتمالی مذاکرات را به پس از انتخابات کنگره موکول کند.
به گزارش ایلنا، وی افزود: این تصمیم باعث شد که مقامات کاخ سفید رویکرد خود نسبت ایران را تندتر کرده، بر حجم تحریم‌ها افزوده و به مواضع انتخاباتی روی بیاورند که البته تحولات جدید در داخل ایران نیز در این حوزه بی‌تاثیر نیست. بنابراین با توجه به جمیع جهات تا برگزاری انتخابات و مشخص شدن نتیجه آن، مذاکراتی در حوزه برجام صورت نخواهد پذیرفت. در این شرایط اروپایی‌ها نیز مواضع تندی را علیه کشورمان اتخاذ کرده‌اند و این روند تا زمان از سرگیری مذاکرات ادامه خواهد داشت که آن هم بسته به توافق ایران و آژانس خواهد بود.
این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از نتیجه دور جدید گفت‌وگوهای میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چیست و آیا این اراده برای بستن پرونده پادمانی وجود دارد، گفت: من می‌دانم که توافق میان ایران و آژانس، تا زمانی که غرب از احیای برجام مطمئن نشود، صورت نخواهد پذیرفت. به این معنا که تنها اطمینان از اراده و تصمیم تهران برای امضای توافق احیای برجام است که امکان بسته شدن پرونده پادمانی را به همراه خواهد داشت و امتیازاتی در رابطه با این پرونده به ایران داده خواهد شد که آن هم تا زمان پایان انتخابات کنگره صورت نمی‌گیرد چراکه زمان بهره‌برداری دموکرات‌ها از این توافق به عنوان برگ برنده انتخاباتی از دست رفته است. امروز دموکرات‌ها تنها به مواضع تند علیه ایران نیاز دارند.
این دیپلمات پیشین همچنین در پاسخ به این سوال که نتیجه انتخابات کنگره بر فرض پیروزی یا شکست دموکرات‌ها، چه تاثیری بر سرنوشت برجام خواهد داشت، گفت: اگر دموکرات‌ها برنده انتخابات باشند که البته احتمال کمتری دارد، همین روند مذاکرات ادامه خواهد یافت اما اگر جمهوری‌خواهان پیروز باشند، دست دولت آمریکا برای مذاکره و دادن امتیاز بسته خواهد شد که همه این موارد نشان می‌دهد که چقدر خوب بود کار مذاکرات به اینجا کشیده نمی‌شد

کبنانیوز