دریافت لینک صفحه با کد QR

به‌سوی خاورمیانه هیبریدی در میانه افول آمریکا، ظهور چین و احیای روسیه

زلزله ژئوپلتیک در خاورمیانه؛ الگوی جدید اتحاد بین ایران و شرکا

4 مرداد 1401 ساعت 10:54

اتحادهای هایپر-استراتژیک که خاورمیانه را در طول جنگ سرد تعریف و مرزبندی می‌کردند، اکنون در حال تبدیل شدن به اتحادهای هیبریدی (ترکیبی)، سیال، عملگرایانه و غیرقابل پیش‌بینی هستند.

اتحادهای هایپر-استراتژیک که خاورمیانه را در طول جنگ سرد تعریف و مرزبندی می‌کردند، اکنون در حال تبدیل شدن به اتحادهای هیبریدی (ترکیبی)، سیال، عملگرایانه و غیرقابل پیش‌بینی هستند.
به گزارش کبنا، تحرکات دیپلماتیک خاورمیانه در ماه‌های گذشته، از رفت‌و‌آمدهای متعدد و نشست‌های ویژه درون‌منطقه‌ای تا سفر خاورمیانه‌ای جو بایدن و سفر اخیر ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان به تهران، تا حدودی نشان‌گر یک پویایی جدید ژئوپلتیک و دگرگونی عمیق ژئواستراتژیک در مناسبات خاورمیانه است که توجه تحلیلگران و مفسران سیاسی را معطوف به خود می‌کند.
اتحادهای استراتژیک خاورمیانه؛ از هایپر تا هیبرید
مروان بشاره، تحلیلگر ارشد سیاسی الجزیره و استاد روابط بین‌الملل که به عنوان یک مرجع برجسته در سیاست‌خارجی ایالات متحده، خاورمیانه و امور استراتژیک بین‌المللی شناخته می‌شود، در مطلبی با عنوان «سیاست خاورمیانه: از هایپر تا هیبرید» استدلال می‌کند که «اتحادهای هایپر-استراتژیک که منطقه را در طول جنگ سرد تعریف می‌کردند، اکنون به نظر می‌رسد در حال تبدیل شدن به اتحادهای هیبریدی (ترکیبی)، سیال، عملگرا و غیرقابل پیش‌بینی هستند».

مروان بشاره در این مقاله نوشته است: از آنجایی که نوع جدیدی از جنگ سرد بر روابط آمریکا و روسیه پس از تهاجم به اوکراین مسلط شد، بازیگران اصلی خاورمیانه فاصله خود را حفظ کرده و از جانبداری خودداری می‌کنند.
این نشانه آن است که اتحادهای فوق استراتژیک که منطقه و جهان را در طول جنگ سرد قدیم قطبی کرده بود، در حال تبدیل شدن به ترکیبی، سیال، عملگرا و غیرقابل پیش بینی است.
۲ شاهد مثال اخیر برای پویایی جدید
در طول جنگ سرد قدیم، خاورمیانه با مداخله خارجی بیشتر و درگیری‌های نسبتاً مکرر با شدت بالا مشخص می‌شد. پس از جنگ سرد حتی برای خاورمیانه سیاه‌بخت بدتر بود؛ در 20 سال گذشته، بیشتر مرگبارترین درگیری‌های جهان را به نمایش گذاشت.
اما با پایان یافتن جنگ در سوریه، یمن و لیبی، در حالی که درگیری‌های منطقه‌ای به بن‌بست می‌رسند و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی نشانه‌هایی از ضعف و خستگی را نشان می‌دهند، اکنون یک محیط ژئوپلیتیک جدید در حال شکل گیری است.
این پویایی جدید در اجلاس اخیر سران آمریکایی-عربی در جده و نشست سه جانبه روسیه، ایران و ترکیه در تهران به وضوح نشان داده شد.

دست رد اعراب به خواسته‌های آمریکا
نشست هفته گذشته در جده اختلاف و بی اعتمادی بین ایالات متحده و شرکا/مشتریانش در خاورمیانه را آشکار کرد.
پرزیدنت جو بایدن تلاش کرد تا آنها را متقاعد کند که تولید نفت را افزایش دهند و همه همکاری ها با مسکو را متوقف کنند، اما نتیجه‌ای نداشت. علیرغم درخواست‌ها و فشارهای واشنگتن، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه ممکن است به زودی معامله با مسکو در زمینه انرژی و تجارت را متوقف کنند، بروز ندادند.

این با دهه 1980 بسیار فاصله دارد، زمانی که عربستان سعودی در جنگ سرد در کنار واشنگتن قرار گرفت و به بیرون راندن نیروهای شوروی از افغانستان کمک کرد و قیمت نفت را تحت فشار آمریکا پایین آورد.
در اولین سفر خود به منطقه به عنوان رئیس جمهور، بایدن که پیشتر [با اشاره به ریاض] علیه رژیم‌های "منفور" حاکم در خاورمیانه انتقاد کرده بود، زبان و غرور خود را در خدمت "منافع ملی" بلعید.
 با این حال، ریاض و قاهره دیکته‌های ایالات متحده را رد کردند و با توجه به عقب‌نشینی تحقیرآمیز آمریکا از عراق و افغانستان و رفتار متغیر و سرگردان آن در دو دهه گذشته، حتی صلاحیت استراتژیک و قدرت ماندگاری آن را زیر سؤال بردند.

اثر هم‌نشینی اعراب و اسرائیل
افول نسبی آمریکا، در بحبوحه ظهور چین و احیای روسیه، متحدانش را بر آن داشته است تا روابط خارجی ترکیبی و غیر انحصاری را تنها بر اساس منافع ملی و رژیمی خود دنبال کنند.
گویی گستاخی بیش از حد اسرائیل بالاخره به همسایگان، دوستان و دشمنانش نیز مالیده است. مانند تل آویو، بازیگران مهم خاورمیانه نیز خواهان تسلیحات و کمک‌های آمریکا هستند اما توصیه آمریکا را نمی‌خواهند.
اسرائیل علیرغم اینکه نزدیکترین متحد منطقه‌ای واشنگتن و اولین ایستگاه در سفر پرزیدنت بایدن به خاورمیانه است، از پذیرفتن خواسته‌های آمریکا نه تنها در مورد روسیه، بلکه درباره ایران و فلسطین نیز خودداری کرده است.
در واقع، اسرائیل، که پویایی «دم، سگ را تکان می‌دهد»^* را به سطحی کاملاً جدید رسانده است، باز هم با آمریکا مانند یک توله‌سگ احمق رفتار کرد.

کد مطلب: 450756