تاریخ انتشار
دوشنبه ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۶:۰۳
کد مطلب : ۴۴۹۳۳۷
یادداشت؛

درآمدی بر نظریه کرامت ذاتی انسان

سید علی اسماعیلی
۱
۱
درآمدی بر نظریه کرامت ذاتی انسان
کبنا ؛براساس نظریه کرامت ذاتی انسان، همه انسان ها بما هو انسان، بدون تعلقات دینی و نژادی، به طور یکسان دارای منزلت، ارزش و شرافتند و هرگونه برتری طلبی با هر عنوانی، منافی با کرامت ذاتی آدمی است.
*در مقابل آن نظریه کرامت اقتضایی است که به موجب آن انسان بماهو انسان فاقد کرامت بالفعل است و کرامتش اکتسابی و تحصیلی است و انسان به صورت ارادی و از طریق به کارانداختن توانایی خود و با بهره گیری از کتب آسمانی و راهنمايی های پیامبران و امامان، در مسیر تعالی اخلاقی، کرامتش را کسب می کند.
*حقوق شهروندی و اجتماعی انسانی تابعی است از نوع نگاه به کرامت انسان، برپایه نظریه کرامت ذاتی انسان، همه شهروندان بعنوان انسان و فارغ از گرایشات و تعلقات دینی و قومی دارای حقوق مساوی و در برابر قانون یکسانند و هیچ انسانی بر انسان دیگر برتری و امتیازی ندارد، اما بر پایه نظریه کرامت اقتضایی و اکتسابی، حقوق اجتماعی انسان تابع کرامت اکتسابی است و تنها انسان های مؤمن دارای کرامتند و از حقوق و منزلت و حرمت برخوردارند و برهمین مبنا در گفتمان آنان، نوعا و غالبا بر حقوق مومنین تاکیدمی شود و حق و منزلت ویژه ای برای انسان بماهو انسان برسمیت شناخته نمی شود.
*از منظر قرآن مجید، کرامت موهبتي است مخصوص انسان و هيچ موجود زميني ديگري به اين شرافت مفتخر نشده است، آیات متعددی از قرآن کریم به روشنی بر کرامت ذاتی انسان دلالت دارد.
*از منظر قرآن، انسان گوهر افرینش است و نسبت انسان به جهان هستی، همچون نسبت نگین است به انگشتری و این نگین آدمی است که به انگشتری عالم هستی معنا و جلوه می بخشد.
*به راستی راز و رمز این گوهر آفرینش و نگین بی همتا چیست؟
*بر اساس آموزه های قرآن، این نگین عالم هستی, زیبایی و شکوه خود را از کرامتی دارد که از ناحیه خداوند بر آن نقش بسته و به تعبیر مولانا تاج کَرّمناست بر فرق سرت «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» و روح الهی که برکالبد جانش دمیده است« نَفَخْتُ فيهِ مِنْ رُوحي» و ساختمان خلقتش که بهترین ساختار آفرینش است «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيم» و به سبب خلقتش، خداوند خود را می ستاید «فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ‏» و او را بر بسیارى از موجودات عالم هستی برترى می بخشد «فَضَّلْناهُمْ عَلى‌ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا» و بدین سبب به ملائکه دستور میدهد تا بر او سجده کنند و مسجود ملائک می گردد «وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا»وآنگاه که ابلیس از سجده اش امتناع می ورزد، خداوند خطاب به او می گوید: این موجودی که تو بر او سجده نکرده ای، من آن را با دستهای خودم آفریدم« قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ »
*پذیرش امانت الهی، جلوه ای دیگر از کرامت ذاتی انسانست، قرآن کریم، انسان را حامل امانت الهی می داند؛ امانتی که آسمان ها، زمین و کوه ها از تحمل و پذیرش آن عاجز و ناتوان بودندولی انسان آنرا به دوش گرفت «إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنْسَانُ».
*از دیگر شاخص های کرامت ذاتی انسان، برخورداری از استعدادعلم و یادگیرى است «الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ» ظرفیت و استعداد یادگیری انسان برای درك همه علوم و کشف حقایق هستى بسیارگسترده و عمیق و حتی فراتر از ظرفیت ملائکه است « وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلاَءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ/ قَالُوا سُبْحَانَكَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ/ قَالَ يَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ »
*در عظمت و کرامت انسان همین بس که به تصریح قرآن، خداوند آموزگار انسان و انسان آموزگار فرشتگان است«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاءَ كُلَّهَا ... قَالَ يَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ»
*خداوند در مقام آموزگار بزرگ عالم هستی، از خورشید کرمش، نور علم و دانش را در نهاد و نهان انسان به ودیعت گذاشت و همین علم و دانش انسان است که ظرفیت خلیفه الهی را برایش به ارمغان می آورد و او را تا مقام مقام جانشینی خدا در زمین ارتقاء می بخشد «إنّی جاعلٌ فِی الأرضِ خَلیفَةً».
*شاخص های پیش گفته در آیات قرآن، بعلاوه صدها نمونه و شاهد دیگر ازسیره و سنت پیامبران و امامان- که بصورت عام و مطلق بیان شده است و درآنها از هیچ قید و قرینه ای خاص که دال بر انحصار کرامت به گروهی خاصی از انسانها باشد، استفاده نشده است- سند روشنی است برکرامت ذاتی انسان.
*بخشی از آیات قرآن و آموزه های پیامبران و امامان ناظر به کرامت اکتسابی انسان است و صدالبته که این دسته از آموزه ها، نافی کرامت ذاتی انسان نیست.
*فهم نگارنده از آموزه های اسلام این است که انسان هم دارای کرامت ذاتی« لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» و هم کرامت اکتسابی است«إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ»و تفصیل آن در گفتارهای آتی مورد بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت.
نام شما

آدرس ايميل شما

گنجه ای دشترومی
Iran, Islamic Republic of
این نوشته‌ها فقط قابل طرح در کلاس دینی است
مردم درد و سختی و مشکلات دارند
راه تغییرات از کدام طرف است؟

راه تغییرات از کدام طرف است؟

اولین و شاید جدی‌ترین گام در مسیر انجام اصلاحات و تغییرات در جوامع مختلف، نیازمند پذیرش ...
روزنامه جمهوری اسلامی: کاش یک استعفای نمایشی می‌دادید

روزنامه جمهوری اسلامی: کاش یک استعفای نمایشی می‌دادید

روزنامه جمهوری اسلامی نوشت: آنچه که اکنون در سرزمین ما اتفاق می‌افتد، به سادگی می‌شد ...
متن و حاشیه «مولوی عبدالحمید»

متن و حاشیه «مولوی عبدالحمید»

رهبر معنوی اهل سنت ایران در جریان حیات دینی و سیاسی خود همواره مواضع قابل تامل و جنجالی ...
1