کبنانیوز - در مرز ایران و آذربایجان چه خبر است؟

پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل قفقاز و غرب آسیا؛

پیرملازهی با اشاره به اینکه در حال حاضر یک اتحاد بین پاکستان، ترکیه و آذربایجان شکل گرفته، خاطرنشان کرد: بعد از برگزاری رزمایش نظامی مشترک بین این سه کشور در منطقه قره‌باغ، آذربایجان و ترکیه اگر این قدرت را پیدا کنند، کل استان سیونیک ارمنستان در قره‌باغ را اشغال کنند و مرز زمینی بین ایران و ارمنستان را از بین ببرند، این موضوع از لحاظ ژئوپلتیکی برای ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا در چنین صورتی راه‌های زمینی و ترانزیت کالا اروپا برای ایران تنها از طریق آذربایجان و ترکیه ممکن خواهد بود که این موضوع برای این کشور‌ها بسیار مناسب است، اما برای ایران که همواره از طریق ارمنستان به بازار‌های اروپایی به صورت مطمئن را پیدا کرده، که این موضوع از لحاظ اقتصادی و سیاسی ضربه بسیار زیادی را به کشورمان وارد خواهد کرد.

الهام علی‌اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در یک گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری آناتولی ترکیه با اتهام زنی علیه ایران، اعلام کرد، کامیون‌های ایرانی به طور غیرقانونی و منظم، پیش از آزادسازی منطقه قره باغ از اشغال ارمنستان در سال گذشته، به این منطقه وارد می‌شده‌اند.
به گزارش کبنا به نقل از فرارو، علی‌اف در این باره گفت: این اولین باری نیست که کامیون‌های ایرانی به طور غیرقانونی به منطقه قره باغ وارد شده‌اند. این اتفاق مرتبا در دوران اشغال تکرار می‌شد.
وی همچنین درباره اخبار مربوط به برگزاری یک رزمایش توسط ایران در نزدیکی مرز آذربایجان گفت: این رخدادی بسیار تعجب‌برانگیز است. هر کشوری می‌تواند در خاک خودش رزمایش انجام دهد. این حق مسلم آن‌هاست. اما چرا حالا و چرا در مرز ما؟
رئیس جمهور جمهوری آذربایجان ادامه داد: چرا این رزمایش‌ها وقتی ارمنستان در منطقه‌های جبرائیل، فضولی و زنگیلان بود، انجام نمی‌شد؟ چرا این کار پس از این که ما این مناطق را پس از ۳۰ سال آزاد کردیم، انجام می‌شود؟
واکنش ایران به اظهارات علی‌اف
این درحالیست که سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص مطالب بیان شده از سوی الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان در فضای رسانه‌ای، اظهار داشت: در حالیکه روابط خوب و محترمانه‌ای بین دو کشور وجود دارد و مسیر‌های معمول ارتباطات بین دو طرف در بالاترین سطح وجود دارد، بیان آن به این شیوه مایه تعجب است.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: در این زمینه و موضوعات دیگر مرتبط با آن، در دیدار دو وزیر امور خارجه در حاشیه نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، رایزنی‌های جدی و دقیقی صورت گرفت و توافق شد در یک بستر مناسب این گفتگو‌ها ادامه پیدا کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در خصوص مانور انجام شده از سوی کشورمان در مناطق مرزی شمال‌غرب تاکید کرد: این یک موضوع حاکمیتی است و برای آرامش و ثبات کل منطقه انجام می‌شود.
وی افزود: البته روشن است که جمهوری اسلامی ایران، حضور هر چند نمایشی رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرز‌های خود را تحمل نخواهد کرد و در این رابطه هر اقدامی را که برای امنیت ملی خود لازم بداند انجام خواهد داد.
برگزاری رزمایش توسط ارتش
همچنین امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش در حاشیه رزمایش فاتحان خیبر که از روز جمعه آغاز شد، اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران و ایران عزیز ما در دو قرن اخیر هیچ‌گاه مهاجم نبوده و هیچگونه چشم‌داشتی به خاک همسایگان نداشته و ندارد و صرفا از خود دفاع کرده است. در مدت دوره طولانی اشغال قره‌باغ توسط ارمنستان نیز همواره بر تمامیت ارضی آذربایجان تاکید کرده و هیچ‌گاه اشغالگری را تایید نکرده‌ایم.
فرمانده نیروی زمینی ارتش تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران کاملا نسبت به تغییرات مرز‌های رسمی کشور‌ها در این منطقه حساس است و آن را قابل قبول نمی‌داند.
امیر حیدری یادآور شد: همه مرز‌های قانونی باید حفظ شود و ضعف احتمالی یک کشور در حفظ مرز‌های خود دلیل نمی‌شود که کشور دیگری با کمک بیگانه، مرز‌ها را به هم بریزد و جمهوری اسلامی ایران اجازه این کار را نمی‌دهد.
فرمانده نیروی زمینی ارتش اظهار کرد: تردد کامیون‌ها از خاک آذربایجان به جمهوری اسلامی ایران و از آنجا به ترکیه یا به نخجوان و یا از جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان و ارمنستان باید در امنیت و آرامش کامل صورت بگیرد. انتظار می‌رود کشور‌ها در این رابطه به مسئولیت خودشان که احترام به امنیت و مسیر‌های اقتصادی و انتقال انرژی است توجه کنند و از بازی‌های رسانه‌ای خود را دور کنند.
اختلافات ایران و آذربایجان ریشه‌دار است
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل قفقاز و غرب آسیا با اشاره به اختلافات مرزی ایران و آذربایجان که طی چند روز افزایش یافته است، اظهارداشت: در زمان جنگ قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان طرف آذربایجانی این استنباط را پیدا کرد که به دلیل مواضع ایران در این جنگ، کشورمان طرف ارمنستان را گرفته هرچند که مقامات ایرانی بر تمامیت ارضی آذربایجان تاکید کردند، اما این تصور بر روی آذری‌ها باقی مانده و هنوز نیز فکر می‌کنند ایران طرف ارمنستان را در این مناقشه گرفته است.
وی افزود: بر همین اساس طی چند ماه گذشته آذربایجان اقدامات زیادی را بر ضد ایران انجام داده که نمونه اخیرا ایجاد مزاحمت برای کامیون‌های ایرانی که از جاده نخجوان قصد ترانزیت کالا به ارمنستان را داشته اند، همچنین برگزاری رزمایش مشترک بین پاکستان، ترکیه و آذربایجان در مرز ایران نیز حساسیت در منطقه را افزایش داده است.
وی گفت: بعد از اظهارات الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان در مورد برگزاری رزمایش در ایران و قضیه کامیون‌ها سطح تنش‌ها افزایش پیدا کرد، اما اینکه بگوییم احتمال درگیری نظامی با توجه به وضعیت موجود وجود دارد، این احتمال بسیار کم است، زیرا دو طرف نمی‌خواهند که چنین اتفاقی بیفتد و منطقه درگیر یک اختلاف و نزاع نظامی شود.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به اینکه ریشه‌های اختلاف آذربایجان با ایران فراتر از برگزاری رزمایش است، بیان کرد: به دلیل مسائل ناسیونالیستی و گرایش‌های قومیتی، اردوغان رئیس جمهور ترکیه به دنبال آن است ترک زبان‌ها را با یکدیگر متحد کند، اردوغان معتقد است که تمامی ترک‌زبان‌ها در هر جای جهان دارای زبان و فرهنگ مشترک هستند که می‌توانند کنار هم جمع شوند، تحت این شرایط ترکیه طی این سالیان در آذربایجان نفوذ بسیاری پیدا کرده است.
ملازهی اضافه کرد: بعد از به راه انداختن جنگ در قره‌باغ که ترکیه باعث و بانی آن بود، موفق شد که راه زمینی بین دو کشور ترکیه و آذربایجان را از طریق نخجوان باز کند.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی نیز اسراییل نهایت استفاده را برده و به بهانه حمایت از آذربایجان حضور نظامی، اقتصادی و سیاسی وسیعی را به عمل آورده، که تمامی آن‌ها به قصد حضور در نزدیکی ایران و انجام فعالیت‌های ضد ایرانی بوده، این در حالی است که کشور ما نیز نزدیکی اسرائیل به مرز‌های را تحمل نخواهد کرد و این این رزمایش‌های نظامی که در منطقه آذربایجان و در مرز‌های شمال غربی کشور انجام شده نیز در این راستا صورت گرفته است.
این کارشناس با اشاره به اینکه در حال حاضر یک اتحاد بین پاکستان، ترکیه و آذربایجان شکل گرفته، خاطرنشان کرد: بعد از برگزاری رزمایش نظامی مشترک بین این سه کشور در منطقه قره‌باغ، آذربایجان و ترکیه اگر این قدرت را پیدا کنند، کل استان سیونیک ارمنستان در قره‌باغ را اشغال می کنند و مرز زمینی بین ایران و ارمنستان را از بین می برند، این موضوع از لحاظ ژئوپلتیکی برای ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا در چنین صورتی راه‌های زمینی و ترانزیت کالا اروپا برای ایران تنها از طریق آذربایجان و ترکیه ممکن خواهد بود که این موضوع برای این کشور‌ها بسیار مناسب است، اما برای ایران که همواره از طریق ارمنستان به بازار‌های اروپایی به صورت مطمئن راه پیدا کرده، این موضوع از لحاظ اقتصادی و سیاسی ضربه بسیار سنگینی خواهد بود.
واکنش سریع به‌ تحرکات آذربایجان
همشهری نوشت: در مرزهای شمال غربی، در حاشیه رود ارس، جایی که گفته می‌شود تحرکاتی علیه امنیت ملی کشور مشاهده شده، نیروهای زرهی ارتش و صدها تانک‌ چیفتن ایران بار‌دیگر آمادگی خود را به نمایش گذاشتند. رزمایش «فاتحان خیبر»، یکی از بزرگ‌ترین رزمایش‌های چند سال اخیر ارتش ایران دیروز در منطقه عمومی شمال غرب کشور آغاز شد. رزمایشی که فرمانده نیروی زمینی ارتش می‌گوید طبق تقویم و برنامه‌ریزی برگزار شده و بزرگی و حتی نام آن حاوی پیام‌های مشخصی است. در این رزمایش تیپ‌های ۲۱۶ زرهی، ۳۱۶ زرهی، تیپ ۲۵، گروه ۱۱ توپخانه، گروه پهپاد، جنگال و گروه ۴۳۳ مهندسی رزمی حضور داشتند که توسط بالگردهای هوانیروز نیز پشتیبانی شدند. تمام این تجهیزات نیز به‌گفته فرمانده قرارگاه منطقه‌ای شمال غرب در 48ساعت به منطقه رزمایش منتقل شدند که حکایت از پیشرفت ملموس کشنده‌های ارتش در نقل‌وانتقال تجهیزات داشت. همه اینها کافی است تا نگاه‌های بسیاری در داخل و خارج کشور معطوف به این رزمایش و عملکرد ارتش در آن شود. هر چند که رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان پیش از برگزاری رزمایش در اظهاراتی آن را «بسیار تعجب‌برانگیز» دانسته بود. فرمانده نیروی زمینی ارتش اما در حاشیه رزمایش فاتحان خیبر به روشنی به اظهارات مقامات باکو پاسخ داد و حتی پیش از آن فرمانده نیروی زمینی سپاه نیز تأکید کرد که دولت‌های همسایه بهتر از هرکس دیگری دلایل برگزاری رزمایش‌های ایران را می‌دانند. وزیر کشور، فرمانده نیروی زمینی سپاه و دیگر مقامات لشکری و کشوری نیز درباره این رزمایش و البته روابط تهران و باکو و امنیت مرزها صحبت کردند.
فاتحان خیبر و رد پای اسرائیلی‌ها در مرزهای شمال غربی
انتخاب نام فاتحان خیبر برای یکی از بزرگ‌ترین رزمایش‌های سال‌های اخیر نخستین پیام آن بود. معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در این زمینه در حساب کاربری‌اش در توییتر نوشت:‌ « عنوان رزمایش ارتش کاملا هوشمندانه انتخاب شده است. پیامبر اکرم(ص) توطئه سران یهود را با فتح خیبر خنثی کرد، رزمایش ‎فاتحان خیبر نیز هشداری به رژیم ‎صهیونیستی است که اگر پیرامون مرزهای جمهوری اسلامی ایران دست از پا خطا کند، با چنان واکنش کوبنده‌ای مواجه می‌شود که دیگر به انتظار ۲۵ ساله نیازی نیست.» یک روز قبل از برگزاری رزمایش نیز وزیر کشور از توطئه رژیم اسرائیل بین ایران و آذربایجان سخن گفت. به گزارش ایسنا، احمد وحیدی، ایران را دوست و رفیق کشورهای همسایه خواند و با بیان اینکه مرزهای ما مرزهای دوستی است، اضافه کرد: ما باید با همدیگر تبادل اقتصادی و رفت‌وآمد داشته باشیم و هیچ دلیلی ندارد که اختلاف داشته باشیم. وحیدی که برای معارفه استاندار اردبیل در شمال غرب کشور حضور دارد با اشاره به اتفاقات اخیر میان تهران و باکو گفت که سیاست همسایگی یعنی اینکه همسایه‌ها برای ما اولویت دارند و به همین دلیل همواره همه کشورهای همسایه را به گفت‌وگو و دوستی دعوت کرده‌ایم. وحیدی تأکید کرد: سوءتفاهمات پیش‌آمده هم با پیگیری وزارت خارجه ان‌شاءالله حل می‌شود.
رزمایش در چه شرایطی برگزار شد؟
سفیر جمهوری آذربایجان در ایران در جریان تقدیم رونوشت استوارنامه خود درست یک روز قبل از برگزاری رزمایش با انتقادهای وزیر خارجه کشورمان روبه‌رو شد. حسین امیرعبداللهیان ضمن آرزوی موفقیت برای سفیر آذربایجان در دوران ماموریتش در تهران و همچنین تأکید بر اهمیت روابط فی‌مابین در چارچوب روابط همسایگی، از برخوردهای نامناسب اخیر نیروهای مرزبانی جمهوری آذربایجان با رانندگان کامیون‌های ایرانی و بازداشت 2نفر از آنها، ابراز نارضایتی کرد و اظهارات منفی اخیر از سوی جمهوری آذربایجان را تعجب‌آور و تأسف‌برانگیز خواند. او همچنین در پاسخ به اظهارات الهام علی‌اف درباره برگزاری رزمایش از سوی ایران، انجام رزمایش نظامی از سوی کشورها در داخل اراضی خود را در چارچوب حق حاکمیت ملی دانست و با اشاره به تحرکات رژیم صهیونیستی در کنار مرزهای مشترک کشورمان تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران حضور و فعالیت رژیم صهیونیستی علیه امنیت ملی خود را تحمل نمی‌کند و در این رابطه هر اقدامی که لازم باشد انجام می‌دهد. البته سفیر جمهوری آذربایجان نیز در این دیدار داشتن روابط خوب و عمیق کشور متبوعش با جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان کشور همسایه و عزیز برای جمهوری آذربایجان حائز اهمیت دانست و ابراز امیدواری کرد وقایع اخیر از طریق رایزنی‌های بین مقامات 2 کشور به‌زودی حل و فصل شود. رزمایش فاتحان خیبر در چنین شرایطی برگزار شد و روشن‌ترین پاسخ به اظهارات علی‌اف نیز در حاشیه آن از زبان فرمانده نیروی زمینی ارتش مطرح شد.
در فاتحان خیبر چه گذشت؟
طبق گزارش‌ها و تصاویر منتشر شده در این رزمایش، ابتدا یگان پهپاد نزاجا به شناسایی کلی منطقه پرداخت و پس از ارسال تصاویر به قرارگاه فرماندهی، تیپ ۲۵ واکنش سریع با هلی برن نیروها در منطقه رزمایش عملیات تاخت و تازش را به نمایش گذاشتند. در ادامه رزمایش یگان توپخانه با اجرای آتش تهیه بر مواضع و اهداف از پیش تعیین شده، اقدام به آتش تهیه انبوه کرد. همزمان با آتش تهیه یگان‌های توپخانه، یگان‌های زرهی عملیات قدرت ضربت زرهی را اجرا کردند و در تمامی مراحل رزمایش فاتحان خیبر، بالگردهای کبرای هوانیروز با اجرای آتش یگان‌های عمل‌کننده را پشتیبانی کردند.
چرا مرزهای شمال‌غربی اهمیت دارند؟
امیر سرتیپ کیومرث حیدری در حاشیه رزمایش با اشاره به اهداف برگزاری آن گفت: در این منطقه ما یک عنصر ناخوانده و برهم‌زننده امنیت را داریم که از جای دیگر آمده و آن رژیم نامشروع صهیونیستی است و از موقعی که این رژیم آمده، حساسیت ما به این مرز افزایش یافته و فعالیت آنها در اینجا کاملا در رصد ماست. سرتیپ حیدری ادامه داد: در کنار این موضوعات هنوز برای جمهوری اسلامی ایران خروج نیروهای تروریستی که از سوریه به این منطقه آمده‌اند محرز نشده و جمهوری اسلامی ایران از این بابت حساس است. سرتیپ حیدری در این زمینه افزود: جمهوری اسلامی ایران کاملا نسبت به تغییرات مرزهای رسمی کشورها در این منطقه حساس است و آن را قابل‌قبول نمی‌داند. او تأکید کرد که همه مرزهای قانونی باید حفظ شود و ضعف احتمالی یک کشور در حفظ مرزهای خود دلیل نمی‌شود که کشور دیگری با کمک بیگانه، مرزها را به‌ هم بریزد و جمهوری اسلامی ایران اجازه این کار را نمی‌دهد. فرمانده نیروی زمینی ارتش درباره تردد کامیون‌های ایران در مرزهای شمال غربی نیز گفت: تردد کامیون‌ها از خاک آذربایجان به جمهوری اسلامی ایران و از آنجا به ترکیه یا به نخجوان و یا از جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان و ارمنستان باید در امنیت و آرامش کامل صورت بگیرد. او تأکید کرد که انتظار می‌رود کشورها در این رابطه به مسئولیت خودشان که احترام به امنیت و مسیرهای اقتصادی و انتقال انرژی است توجه کنند و خود را از بازی‌های رسانه‌ای دور کنند.
در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد که پیام‌های رزمایش خیبر از مرزهای شمال غربی ایران به باکو و آنکارا مخابره شده است. اما باید دید که واکنش‌ها و روابط تهران و باکو در آینده دستخوش چه تحولاتی خواهد شد و در چه مسیری پیش می‌رود.
تعرض به سفارت ایران در باکو و بازداشت 4نفر
همزمان با برگزاری رزمایش فاتحان خیبر، سفیر ایران در باکو از تعرض عده‌ای به ساختمان سفارت خبر داد. سیدعباس موسوی گفت: در پی تعرض و بی‌احترامی عده‌ای به سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در نیمه‌شب گذشته و اعتراض شدید و پیگیری‌های رسمی، پلیس دیپلماتیک و وزارت کشور جمهوری آذربایجان 4 متعرض به سفارت جمهوری اسلامی ایران را شناسایی، بازداشت و بازجویی کرد. همچنین موسوی تأکید کرد که سفارت جمهوری اسلامی ایران در حال پیگیری موضوع تا حصول نتیجه و تنبیه خاطیان است.
رزمایش فاتحان خیبر در پی چیست؟
یکی از سؤالات محوری درباره رزمایش فاتحان خیبر علل استراتژیک برگزاری آن است. در شرایطی که فرماندهان نظامی کشورمان نیز تأکید کردند که هرگونه تغییر ژئوپولتیک در منطقه و مرزها را مخل امنیت داخلی و خط قرمز می‌دانند. برای روشن‌شدن این بحث باید به مهر‌ماه سال گذشته و درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان بازگشت. احتمال قطع مرز زمینی ایران و ارمنستان و خطرات آن یکی از بحث‌هایی بود که زمزمه‌های آن پس از پایان جنگ آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ مطرح شد. درگیری‌ها مهرماه سال گذشته رخ داد و پس از 44روز آذربایجان توانست کنترل بسیاری از مناطق مورد اختلاف تحت کنترل ارمنستان را تصرف کند. نکته اینجاست که پس از پایان جنگ، ترکیه و آذربایجان تلاش دارند تا کنترل راهروی زنگزور را به‌دست بگیرند و به این ترتیب ارتباط مرز ایران با ارمنستان نیز به‌دست آنها می‌افتد. این راهرو بین جمهوری خودمختار نخجوان و جمهوری آذربایجان قرار دارد و درصورت خارج شدن آن از خاک ارمنستان، ترکیه، نخجوان و آذربایجان نیازی به استفاده از راه‌های ایران برای مراودات زمینی خود ندارند و این بی‌نیازی بر معادلات مرزهای شمالی تأثیر بسزایی خواهد داشت؛ چراکه در سوی مقابل جمهوری آذربایجان می‌تواند در عبور و مرورهای ایران به ارمنستان و اروپا خلل ایجاد کند. در چنین شرایطی حتی گفته می‌شود که شبه نظامیان وابسته به گروه‌های مخالف دولت سوریه نیز همچنان پس از جنگ در نزدیکی مرزهای شمال غربی ما مستقر هستند. در جریان جنگ میان ارمنستان و‌ آذربایجان، گزارش‌هایی از انتقال شبه‌نظامیان مخالف دولت سوریه به جبهه‌های این جنگ منتشر شد. حتی فیلم‌هایی نیز از حضور داعشی‌ها در مرزهای آذربایجان و ایران منتشر شده بود که البته مقامات ترکیه و آذربایجان آن را تکذیب کردند.