چرا کوه دنا ریزش کرد؟

کبنا ؛در روزهای گذشته برخی از کوهنوردان و مردم سی سخت تصاویری در برخی از قلل دنا ثبت کرده‌اند که حاکی از اینست که کوه‌ها به خصوص در مناطقی که در دو دهه اخیر جز مسیرهای امن محسوب می‌شد ریزش ناگهانی داشته‌اند و این مساله موجب نگرانی درخصوص علت این ماجرا شده است.
 به گزارش کبنا، سید نصراله افتخاری این زلزله شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج در این رابطه گفت: زمین لغزش و عدم پایداری شیب می‌تواند از اثرات جانبی زلزله باشد. وقتی جنبش زمین اتفاق می افتد، علاوه بر این جنبش، یکسری اثرات جانبی همراه با آن می‌تواند اتفاق بیفتد. در مورد خاک، این اثرات جانبی می‌تواند بحث روانگرایی خاک و همچنین پدیده زمین لغزش باشند.
 وی افزود: لرزش ناشی از زمین لرزه به مرور می‌تواند باعث از دست رفتن مقاومت و در نتیجه عدم پایداری شیب در سطح زمین گردد. این پدیده ممکن است بلافاصله پس از زلزله اصلی خود را نشان دهد و یا با تأخیر، و با جمع شدن با دیگر عوامل، باعث ریزش کوه گردد.
 افتخاری تصریح کرد: گسل‌هایی در منطقه شرق استان کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که از مهم‌ترین این گسل‌ها، می‌توان به گسل دنا، به عنوان بخشی از سامانه گسلی قطر-کازرون اشاره کرد. فعالیت و لرزه خیزی زیاد گسل دنا، علاوه بر امکان ایجاد خسارات مالی و جانی، می‌تواند منجر به پدیده‌هایی همچون زمین لغزش گردد.
 این مهندس زلزله تاکید کرد: ریزش کوه دنا از اثرات جانبی زلزله است که به مرور تحت تأثیر زلزله‌های متعددی که رخ داده، زمین پایداری خود را از دست داده و با اضافه شدن دیگر عوامل، ریزش اتفاق افتاده است. همه این اثرات طبیعی به گونه‌ای دارند سطح بالای خطرپذیری در منطقه زاگرس میانی را به ما یادآوری می‌کنند.
 افتخاری تصریح کرد: می‌طلبد مردم و مسئولان همت و توجه بیشتری در زمینه کیفیت ساخت و سازها داشته باشند و خطر زلزله را مدنظر داشته باشند. 
وی ادامه داد: مسئولان در تصمیمات و برنامه‌های خود راجع به مخاطرات جدی ناشی از زمین لرزه در محدوده شرق استان کهگیلویه و بویراحمد، توجه لازم را داشته باشند.
 بیت الله محرابی، دبیر کارگروه زلزله استان کهگیلویه و بویراحمد در این باره به ایسنا، گفت: این قسمت از کوه دنا که دچار ریزش شده از دو سه سال قبل دچار شکافی شده که اغلب کوهنوردانی که از این مسیر عبور کرده‌اند متوجه این مساله شدند و در پی زلزله ۵.۶ ریشتیر ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۹ این شکاف بیشتر شد و طی چند روز اخیر بعلت وزش باد شدید، شروع به رانش کرده است.
 وی افزود: منطقه تنگ حرا (بین قزل قله و بمبو) دچار ریزش دشه است و قسمتی از دامنه کوه جدا شده است که به بارش‌های شدید سالهای قبل بر می‌گردد که نفوذ آب به این منطقه زیاد شده، زلزله شکاف را تشدید کرده و طی روزهای اخیر با بادهای فصلی با سرعت بالا منجر به ریزش شده است. 

محرابی تصریح کرد: این ریزش‌ها از اول مرداد امسال شروع شده و تا کنون ادامه دارد البته شایعاتی که در این زمینه شده، کذب است.
عبدالحمید پناهی، فرماندار شهرستان دنا در این خصوص گفت: کوه دنا بعد از زلزله ۵.۶ ریشتری سی سخت طی چندین بار، در دو یا سه نقطه ریزش داشته که احتمالاً به دلیل زلزله ۲۹ اسفند ۹۹ شکاف‌هایی ایجاد شده بود که این شکاف‌ها به دلیل فرسایشی که در کوه دنا ایجاد می‌شود، شروع به ریزش می‌کند.
 وی افزود: ریزش‌های اخیر در قلل مرکزی و غربی کوه دنا در محدوده مناطق "تنگ حرا"،"کپیری"، "کوخگه" بعلت شیب تند و ناپایدار شدن سنگ‌ها رخ داده است.
 پناهی اظهارکرد: گسل این منطقه به گفته زلزله شناسان سه شاخه دارد که شاخه یاسوج و کازرون غیر فعال است اما شاخه سی سخت سال‌های زیادی است که فعال شده.
 گفتنی است که در همین خصوص شایعه شده که "ریزش کوه در ضلع غربی شهر سی سخت به دلیل انفجارهایی است که برخی گروه‌ها برای غارت و چپاول گنجینه مدفون کیخسرو پادشاه کیانی در دل کوه دنا ایجاد کرده‌اند.
  
ریزش قله‌ها و نگرانی جدید برای دنا نشینان
ایرنا در این زمینه نوشت: در روزهای گذشته برخی از کوهنوردان و مردم سی سخت تصاویری در قله و دامنه‌های دنا ثبت کرده‌اند که نشان می‌دهد کوه‌ها به خصوص در مناطقی که در دو دهه اخیر جز مسیرهای امن محسوب می‌شد ریزش ناگهانی داشته است و همین موضوع باعث ایجاد نگرانی درباره چرایی این ماجرا شده است.
 بر اساس مشاهدات مردمی و کوهنوردان ریزش‌ها از قلل مرتفع به مناطقی مانند «تنگ حرا»، «کپیری»، «کوخگه» منتقل شده است این مناطق در نیم قرن اخیر به عنوان تفرج گاه‌هایی با دسترسی آسان‌تر مورد استفاده مردم و کوهنوردان قرار می‌گرفته است.
 با این حال ریزش کوه‌ها باعث شده بازار شایعات در این مناطق داغ شود. برخی می گویند که شایعه شده است " ریزش کوه در ضلع غربی شهر سی سخت به دلیل انفجارهایی است که برخی گروه‌ها برای غارت و چپاول گنجینه مدفون کیخسرو پادشاه کیانی در دل کوه دنا ایجاد کرده‌اند.اما «نبی الله ضیائی» کوهنورد حرفه‌ای و بومی این منطقه با رد شایعات می‌گوید: این منطقه همیشه ریزش داشته و بعد از زلزله زمستان سال گذشته سست‌تر شده است.
 وی می‌افزاید: بالا دست منطقه ریزش برفچال هایی وجود دارد که آب آن بین این لایه‌ها نفوذ می‌کند که مزید بر علت شده و باعث افزایش ریزش‌ها شده است.
 ضیائی خود دبیر ادبیات مدارس شهرستان دناست و تاکید می‌کند: کیخسرو اسطوره است و مهمترین ویژگی اسطوره‌ها آن است که بی زمان و مکان هستند.
 ریزش کوه در برخی مناطق کوهستانی تصاویری ترسناک از خشم طبیعت به نمایش گذاشته است، آنچنان که هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی شهرستان دنا هر گونه صعود به کوه دنا، قلل مرکزی و غربی دنا را تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام کرده است.
 رییس هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی شهرستان دنا اعلام کرده به دلیل فعال شدن مجدد گسل دنا در نقاط مختلف و ریزش وسیع صخره‌ها در قلل مرکزی و غربی دنا اجرای هر گونه برنامه کوهنوردی توسط باشگاه‌های کوهنوردی در ارتفاعات و کوهپایه‌های دنا ممنوع است.
 صدیقه رضایی کوخدان افزود: اجرای هر گونه برنامه در روزهای آتی و شرایط فعلی کوه دنا بسیار خطرناک است و در صورت رعایت نکردن باشگاه‌های کوهنوردی و صعود به قله در صورت بروز حادثه، عواقب آن متوجه باشگاه و تیم مربوطه خواهد بود.
 با این حال مردم شهر سی سخت که در ۲۹ بهمن ماه سال ۹۹ زمین لرزه ۵.۶ ریشتری خسارت باری را تجربه کرده‌اند این روزها می‌خواهند بدانند که دلیل علمی این ریزشها چیست و آیا این احتمال وجود دارد که این ریزش‌ها نشان دهنده وقوع حادثه دیگری در کوه دنا باشد؟ 
یک متخصص لرزه نگاری درباره دلایل احتمالی این ریزش ناگهانی صخره‌ها تاکید می‌کند این موضوع نیاز به بررسی و مطالعات دقیق دارد و باید نوع خاک و صخره در مناطقی که ریزش کرده با دقت و توسط کارشناسان بررسی شود.
 دکتر روح الله تقی زاده می‌افزاید: تصاویری که از ریزش صخره و کوه‌ها منتشر شده از فاصله دور ثبت شده و جزئیات را به خوبی نشان نمی‌دهد و به همین دلیل نیاز به مشاهده محل وقوع ریزشها از نزدیک هست.
 وی می‌گوید: فعال شدن گسل منجر به وقوع زلزله می‌شود اگر طی روزهایی که ریزش‌ها رخ داده، زلزله‌هایی در آن ناحیه ثبت شده باشد می‌تواند ریزش‌ها توجیه شود.
 تقی زاده یادآوری می‌کند اگر به واسطه همان زلزله ۵.۶ اصلی دنا، صخره‌ها دچار شکستگی عظیم شده باشند که وضعیت ناپایداری می‌داشتند هم می‌تواند به مرور زمان باعث این ریزش‌ها شده باشد.
 وی می‌گوید: ریزش صخره‌های کاملاً سنگی، از نظر علمی و طبیعی، غیر منطقی نیست. اگرچه ممکن است ریزش‌ها ناشی از انفجار باشد که باید حتماً این موضوع بررسی شود زیرا انفجار می‌تواند با حفر یک چاله کوچک و قرار دادن یک دینامیت در آن هم ایجاد شود.
 تقی زاده ادامه می‌دهد: اگر ناحیه ریزش خاک و یا سنگ سست شده باشد، ممکن است به طور طبیعی نیروی جاذبه باعث لغزش آن توده شود، صخره سنگ‌های محکم فقط با لرزه‌های بسیار شدید بالای ۶ و نیم تا ۷ ریشتر و با عمق کانونی کم و یا انفجار می‌تواند دچار لغزش و ریزش شود. 
وی در نهایت تاکید می‌کند منشأ این پدیده فقط می‌تواند فرضیات ذکر شده و یا انفجار مصنوعی باشد و منشأ طبیعی زمین شناسی دیگری ندارد.
 تقی زاده در پاسخ به نگرانی برخی افراد مبنی بر اینکه آیا اتفاق دیگری در حال وقوع است یا خیر، می‌گوید: جای نگرانی وجود ندارد و مردم منطقه و کوهنوردان باید جوانب احتیاط را رعایت کنند.  اگرچه هنوز دلیل قطعی برای ریزش کوه در قلل دنا اعلام نشده است اما باید یادآوری کرد زمین لرزه ۵.۶ ریشتری شهر سی سخت با اینکه خسارت بسیاری به شهر سی سخت و خانه‌ها وارد کرد اما خسارت این زمین لرزه به کوه به نسبت کمتر و ناچیز بود.
 اما حالا ۵ ماه پس از زمین لرزه به ناگاه کوه در نقاط مختلف شروع به ریزش کرده است و مردم هر روز شاهد فرورریختن دیواره‌ای از دنا هستند که این نگرانی ایجاد شده که آیا حادثه‌ای همچون زلزله در دل دنا در حال وقوع است و آیا خطری شهر را تهدید می‌کند یا نه؟
 از آنجایی که ریزش‌های زنجیره‌ای و مستمر در کوه دنا برای ساکنان دامنه آن دست کم در نیم قرن اخیر بی سابقه بوده است به نظر می‌رسد باید هر چه سریعتر چرایی این حادثه از سوی سازمان‌های مسئول بررسی شود.
روز ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۹ زلزله‌ای در مقیاس ۵.۶ ریشتر شهر سی سخت، مرکز شهرستان دنا و روستاهای اطراف و شهر یاسوج، مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد را لرزاند؛ این زمین لرزه تلفات جانی نداشت اما علاوه بر خسارت شدید به منازل مسکونی مردم، حدود ۶۷ نفر مصدوم برجای گذاشت همچنین زلزله ۴.۵ ریشتری روز ششم اسفندماه سی سخت را لرزاند که ۱۴ نفر مصدوم برجای گذاشت و خانه‌هایی که ترک خوردگی و خسارت کمتری از زلزله قبلی دیده بودند در این زمین لرزه بیشتر و شدیدتر و حتی غیرقابل سکونت شده بودند.