کبنانیوز - گیر عدم احیای برجام کجاست؟

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه کارشناس مسائل بین الملل:

حسن روحانی رئیس جمهوری با اشاره به مذاکرات بر سر احیای برجام در وین گفت: امروز الحمدلله مسائل اصلی ما با آمریکایی‌ها در وین حل و فصل شده و چند نکته فرعی باقی مانده که اگر اراده بر این باشد که در این دولت این کار انجام شود من می‌گویم که این دولت این کار را انجام داده است. ما کارمان را انجام داده ایم و تمام کرده ایم.»

دولت بایدن که با هدف بازیابی اعتبار از دست رفته آمریکا در میان متحدان خود به دنبال حل بحران توافق هسته ای با ایران است باید از فرصت مذاکرات وین با رویکرد دیپلماسی برد-برد استفاده کند.
ایرنا در این زمینه نوشت: دولت بایدن پس از به قدرت رسیدن با بحران‌های زیادی دست و پنجه نرم کرده است، بحران‌هایی که اغلب آنها میراث دونالد ترامپ است. یکی از مهمترین معضلات پیش روی بایدن، اعتبار از دست رفته آمریکا در عرصه بین المللی است که جو بایدنبرای احیای آن مسیر دشواری پیش رو دارد.
تکروی‌های دولت پیشین آمریکا خصوصا در مورد خروج از توافق هسته‌ای با ایران (برجام) عاملی شد که متحدان ایالات متحده ترجیح دهند، در کنار امریکا قرار نگیرند. در همان زمان متحدان آمریکا به صراحت اعلام کردند قصد ندارند توافق هسته‌ای را لغو کنند. اکنون دولت بایدن به دنبال بازیابی اعتبار از دست رفته آمریکا نزد همپ‌یمانانش از طریق مذاکرات وین است. اما ترمیم این اتحادها به تلاش‌های گسترده و مداوم نیاز دارد.
وجهه و اعتبار یکی از مهمترین فاکتورهایی است که می‌تواند تعیین کننده میزان نفوذ و تاثیرگذاری یک کشور در عرصه‌های مختلف باشد. به همین دلیل کشورها تلاش می‌کنند از این سرمایه در راه تامین منافع ملی خود و نیز افزایش نفوذ و نقش خود در حوزه‌های مختلف استفاده کنند و از وارد شدن صدمات احتمالی به اعتبار خود جلوگیری کنند. این موضوعی است که جو بایدن به آن واقف است.
بایدن در سخنرانی تحلیف خود گفت: ما اتحاد خود با کشورهای دیگر را ترمیم خواهیم کرد و یک بار دیگر با جهان تعامل خواهیم کرد.
اخیرا پیتر وستماکوت سفیر سابق انگلیس در آمریکا در این مورد گفت: ترامپ با برجام چه کار کرد؟ اگر یک ترامپ دیگر یا کسی شبیه به ترامپ بار دیگر بیاید، چه اتفاقی می‌افتد؟ پس بی‌فایده است که در حال حاضر به توافقی برسیم که ارزش ندارد به نظر من، دولت بایدن متوجه شده به اعتبار آمریکا به عنوان یک متحد قابل اتکا چه آسیبی وارد شده است.
نزدیک ترین متحدان ایالات متحده از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان و اتحادیه اروپا که دیگر طرف‌های برجام هستند، می‌خواهند آمریکا به طور کامل به توافق بازگردد. این کشورها انتظار دارند که ایالات متحده به تعهدات خود در قبال اروپا و به طور کلی به همه تعهداتش عمل کند.
متحدان اروپایی آمریکا به دنبال بازگشت ایالات متحده به تعهدات برجامی و تقویت تعهدات امنیتی در قبال متحدانش هستند. این موضوع مهم که مفاد توافق با ایران در قطعنامه شورای امنیت گنجانده شده، یکی از مهمترین دلایلی است که جامعه بین الملل برای بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای مطرح می‌کنند. کشورهای اروپایی حامی نقش سازمان ملل در امور جهانی هستند و می‌خواهند بدانند که آیا می‌شود بار دیگر به ایالات متحده اعتماد کرد!؟
شاید اگر گزینه‌ای غیر از برجام برای توافق با ایران بر سر مسائل هسته‌ای و همزمان بازیابی اعتبار آمریکا وجود داشت، بایدن می‌توانست آن گزینه را دنبال کند. اما برجام در حال حاضر تنها گزینه مورد قبول ایران است که جامعه بین الملل نیز از آن حمایت می کند.

برجام پنجره‌ای برای بازگرداندن اعتبار آمریکا و علاوه بر آن استقرار ثبات بیشتر در خاورمیانه است. برآیند عملکرد دولت بایدن نشان می‌دهد که آمریکا بازگشتی به رویکرد مسالمت آمیز دوران اوباما در قبال ایران خواهد داشت که شامل رفتارهای معقول‌تر شخص رئیس جمهور، حفظ اعتبار جهانی ایالات متحده و احترام به نظام بین المللی است. برخلاف رفتارهای قلدر مآبانه دولت ترامپ، دولت بایدن پس از روی کار آمدن خود به دنبال احیای اعتبار آمریکا است.
خسارت‌هایی که ترامپ با خروج از برجام به جایگاه آمریکا وارد کرد، باعث شده که حتی رسانه‌های آمریکایی نیز به دنبال تبدیل توافق هسته ای به معاهده ای غیر قابل تغییر باشند. هیئت تحریریه خبرگزاری بلومبرگ در مطلبی نوشته است که بایدن باید به جای احیای توافق هسته‌ ای به دنبال تبدیل آن به یک معاهده باشد تا از تصمیمات روسای‌جمهور بعدی و نوسانات سیاسی آینده در امان بماند.
در این مطلب آمده است: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در واقع آزمونی برای محدودیت‌های قدرت ریاست‌ جمهوری در توافقات بوده است. عدم موافقت کنگره با این توافق کار را برای دونالد ترامپ، جایگزین اوباما، برای خروج از آن آسان کرد. اکنون، در حالی که امضاکنندگان این توافق وارد آخرین مرحله مذاکرات برای بازگرداندن آمریکا به تعهداتش به این توافق می‌شوند، باز هم همان اشتباه را تکرار می‌کنند. جو بایدن، رئیس‌ جمهور فعلی آمریکا، برای آن که کنگره را با خود موافق کند، تلاش چندانی نمی‌کند. بدون چنین حمایتی، اعتبار یک توافق هسته‌ ای احیا شده به محاسبات سیاسی رؤسای جمهور بعدی بستگی خواهد داشت.
بایدن باید برای حفظ اعتبار آمریکا و مقام ریاست جمهوری خود کنگره را متقاعد کند که لازم است برجام به یک معاهده جامع تبدیل شود که بتواند از تغییرات زمانی و نوسانات در سیاست‌های ریاست‌جمهوری مصون باشد. این کار ارائه ضمانتی از سوی آمریکا است که دیگر از این توافق خارج نخواهند شد.
قطعا حضور مقطعی آمریکا در توافق هسته‌ای می‌تواند به ایران لطمه بزند. اما در اولین گام ایالات متحده آمریکا برای تقویت جایگاه راهبردی و اعتبار گذشته خود در جهان و مقابله با کشمکش‌های ژئوپلتیک و تهدیدات ناشی از سایر قدرت‌های بزرگ به همکاری متحدان اروپایی خود نیاز دارد. دولت بایدن با هدف حل بحران توافق هسته ای با ایران و بازگرداندن بخشی از اعتبار آمریکا باید تلاش کند تا از فرصتی که برای گفت‌وگوهای وین با روح دیپلماسی برد- برد ایجاد شده استفاده کند.
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم اضافه کرد: مسائلی که اکنون باقی مانده باید در سطح سران دو کشور در مورد آن تصمیم گیری شود و برای همین موضوع است که نمایندگان طرف‌های برجام به صورت فشرده مذاکره کرده و بعد برای تصمیم گیری به پایتخت‌های خود باز می‌گردند، اما در نهایت می‌توان گفت روندی که در حال طی شدن است به احیای برجام ختم خواهد شد، زیرا مسیری که طی چند ماه اخیر پیموده شده دیپلماسی را به عنوان تنها گزینه موجود دو طرف باقی گذاشته است. در این راستا هم از سوی دولت ایران و هم از سوی دولت آمریکا تنش زدایی در دستور کار قرار گرفته است.
وی تاکید کرد: «من فعل ماضی به کار می‌برم و ما فعل مضارع نداریم. ما کارمان را انجام داده ایم و تمام کرده ایم. آن قولی که ما به ملت ایران در تحریم دادیم به قولمان وفادار ماندیم. ما یک بار در سال ۹۴ تحریم را شکاندیم و یک بار هم در ۱۴۰۰ ما کارمان را انجام دادیم. حالا تشریفات کار که می‌گویند چگونه باشد حالا هر جوری که هست مهم نیست، ولی ما کارمان را انجام دادیم.»
این در حالیست که عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیئت مذاکره‌کننده کشورمان در کمیسیون مشترک برجام، تاکید کرد: اختلاقات به نقطه‌ای رسیده است که همه معتقدند اینطور نیست که حل ناشدنی باشد، اما جزییات مهم است و مواضع قطعی ما مهم است که باید رعایت شود.
گیر عدم احیای برجام کجاست؟چرا توافق حاصل نمی شود؟
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با فرارو با اشاره به اینکه اعتقاد بنده بر این است که طی دو ماه گذشته مواضع خوشبینانه‌ای از سوی مسئولان کشورمان در قبال برجام اتخاذ شد، اظهار داشت: با توجه به اینکه در این دو ماه مذاکرات در وین بسیار جدی و با چالش‌های فراوانی در جریان بوده، برخی از مقامات کشورمان از جمله چند تن از مسئولان ارشد دولت خوشبینی‌های در مورد اینکه به راحتی توافق حاصل شده و رفع تحریم‌ها انجام می‌شود، ابراز داشتند، اما در عمل گفتگو‌های اختلافی در جریان بود و توافقی به صورت قطعی حاصل نشد.
وی افزود: مسئله‌ای که در مورد مذاکرات برجام باید به آن توجه کرد، مناسبات ایران و آمریکا است که در حال حاضر در شرایط خوبی نیست، فروش نفت ایران توسط ایالات متحد نوعی راهزنی بود که انجام شد، که چنین موضوعاتی سطح تنش بین دو طرف را بالا می‌برد، به صورت کلی زمانی که مناسبات دو طرف مناسب نباشد، انجام یک تفاهم چندجانبه آن هم توافقی در حد برجام قدری سخت است.
فلاحت‌پیشه یادآور شد: در حال حاضر نیز متن مرتبط با برجام تقریبا نهایی شده و دو طرف در مورد متن توافقنامه با یکدیگر به تفاهم رسیده اند، اما جلسات دو جانبه بین ایران و آمریکا که با میانجیگری طرف اروپایی در جریان است ادامه دارد، در حال حاضر تعداد جلسات گفتگویی که بین دو طرف بر سر برجام و متن توافق برگزار شده نسبت به تعداد جلساتی که بابت چگونگی بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات انجام شده، بسیار کمتر است، به بیان دیگر اگر مناسبات دو کشور تا این حد با تنش مواجه نبود، دستیابی به توافق بسیار آسانتر بود. اینکه دو طرف چگونه به تعهدات خود بازگردند موضوعی است که در مورد آن توافق نشده و مذاکرات در این زمینه کماکان ادامه دارد.
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم اضافه کرد: مسائلی که اکنون باقی مانده باید در سطح سران دو کشور در مورد آن تصمیم گیری شود و برای همین موضوع است که نمایندگان طرف‌های برجام به صورت فشرده مذاکره کرده و بعد برای تصمیم گیری به پایتخت‌های خود باز می‌گردند، اما در نهایت می‌توان گفت روندی که در حال طی شدن است به احیای برجام ختم خواهد شد، زیرا مسیری که طی چند ماه اخیر پیموده شده دیپلماسی را به عنوان تنها گزینه موجود دو طرف باقی گذاشته است. در این راستا هم از سوی دولت ایران و هم از سوی دولت آمریکا تنش زدایی در دستور کار قرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه هر دولتی در ایران بر روی کار بیاید مسیر تنش‌زدایی را در پیش خواهد گرفت، گفت: این رویکرد سیاست کلی نظام است و با تغییر دولت نیز خللی در اجرای آن پیش نخواهد آمد، این در حالیست نکته مثبتی که در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری در این چند روز شاهد آن بوده‌ایم، عدم اظهار نظر نامزد‌ها در مورد مسائل سیاست خارجی بوده که به اعتقاد بنده این موضوع بسیار مثبتی است، نامزد‌ها طی این چند روز بر روی مباحث اقتصادی که اولویت امروز مردم است تمرکز کرده و از صحبت در مورد مسائل سیاست خارجی خودداری کرده‌اند این موضوع به خوبی نشان دهنده آن است که دولت تصمیم گیرنده اصلی در سیاست خارجی نیست و اینکه نامزد‌های از الان این مسئله را درک کرده اند، می‌تواند در عملکرد دولت آتی تاثیر مثبتی بگذارد.
این نماینده اسبق مجلس با بیان اینکه تقابل در کشور بر سر برجام طی این مدت نتایج خوشایندی در داخل به بار نیاورده است، تصریح کرد: از یک سو دولت نسبت به برجام ابزار خوشبینی‌های زیادی می‌کرد و در طرف مقابل نیز مخالفان در پی کوبیدن این توافق به هر قیمتی بودند، چنین جوی به هیج عنوان به نفع مردم و کشور نبود.