کبنانیوز - جهش تولید و حقایق پشت‌پرده اقتصاد!

در این اوضاع کرونایی که اقتصاد جهانی نیز در آستانه رکود و رشد منفی قرارگرفته، جهش تولید چگونه ممکن است؟ پاسخ را باید در حقایق پشت پرده اقتصاد ایران جستجو کرد؛ حقایقی که در تحلیل‌های عمومی و رسانه‌ای اغلب نادیده گرفته می‌شوند.
اقتصاد ایران با تولید ناخالص داخلی ۴۸۵ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۹ در میان کشورهای جهان در رتبه ۲۶ قرارگرفته است. این اقتصاد در سال ۹۹ بودجه‌ای برابر ۱۹۸۸ هزار میلیارد تومان دارد که با دلار ۱۵ هزارتومانی می‌شود حدود ۱۳۲ میلیارد دلار. به بزرگی ارقام توجه نکنید، این ارقام خیلی کم و کوچکند! تفاوت مهم در اقتصاد ایران میان «آنچه هست» و «آنچه می‌تواند باشد» است. در این تفاوت رمز و رازهاست و کلید حل مشکلات هم همین‌جاست. اقتصاد ایران پتانسیل‌های شگرفی دارد که حیرت کارشناسان اقتصادی را هم برمی‌انگیزد. حیرت از اینکه یک کشور چقدر می‌تواند ازنظر منابع طبیعی و ظرفیت‌های اقتصادی غنی باشد و این حیرت یک حسرت هم برای ما دارد که چرا دولت‌ها این ظرفیت‌ها را به کار نمی‌گیرند و شاه‌کلید را در قفل نمی‌چرخانند! حالا سالی است برای «جهش تولید» و فرصتی هست برای جهش آن بخش بزرگ‌تر مغفول در اقتصاد ایران.
خاک حاصلخیز ایران‌زمین
آن‌قدر به نفت وابسته‌ایم و آن‌قدر بشکه‌های نفت را دیده‌ایم که باقی اقتصاد به چشممان نمی‌آید؛ چشم‌های خیلی از ما و مسئولان و دولتی‌ها، دیگر باقی اقتصاد را نمی‌بیند انگار. در این اقتصاد چشم‌ها را باید شست! ایران در بخش باغداری و محصولات کشاورزی یکی از برترین‌ها در جهان است؛ در تولید ۲۲ قلم محصولات باغی و زراعی رتبه اول تا هفتم جهان را دارد. همین‌الان در تولید پسته، زرشک، زعفران و میوه‌های شفتی نظیر زردآلو رتبه یک دنیا را داریم. در سوی دیگر در تولید خرما، لیمو، گیلاس، انگور، خیار، انجیر، طالبی، نخود، گردو، چای، هندوانه، گوجه‌فرنگی، پیاز و مرکبات جزو 5 کشور بزرگ تولیدکننده در جهان هستیم و این یعنی ظرفیت‌های فنی و تجربه کافی و موهبت‌های طبیعی برای تولید این محصولات را داریم و امکان اول شدن را هم.

ایران سالانه ۱۷ میلیون تن میوه تولید می‌کند ولی به دلیل ضعف زیرساخت‌ها و نبود صنایع تبدیلی نظیر کنسانتره‌سازی، رتبه اول ضایعات میوه در جهان را دارد
محصولات بسیاری هستند که با خاک حاصلخیز و آب‌وهوا و اقلیم ایران سازگارند؛ فقط برنامه‌ای بزرگ‌تر و بهتر و بهینه‌تر می‌خواهیم برای رونق بیشتر باغداری و افزایش محصولات زراعی. علاوه‌بر‌آن به گسترش صنایع تبدیلی در این عرصه نیاز داریم. برای مثال در حوزه تولید میوه لازم است واحدهای صنعتی برای فرآوری انواع آبمیوه، پوره میوه، کنسانتره، میوه خشک، کمپوت، رب میوه و... در نزدیکی باغات راه‌اندازی شود تا از ضایعات تولید بکاهد. میزان ضایعات تولید میوه در ایران ۱۵ برابر استاندارد جهانی برآورد می‌شود ولی با برنامه‌ریزی دقیق می‌توان از هدررفت محصولات باارزش جلوگیری کرد.

هنر ایرانی با مشتریان جهانی!
ایرانی‌ها در تولید فرش دستباف در جهان رتبه اول را دارند و صنایع‌دستی ایران اعم از منبت‌کاری، سفالگری، خاتم‌کاری، فیروزه‌کوبی و قلم‌زنی در جهان خواهان دارد. همین‌الان بیش از ۲ میلیون نفر در حوزه صنایع‌دستی ایران شاغلند و همین هنرهایی که داریم به‌تنهایی می‌تواند بسیار بیش از این‌ها شغل در ایران ایجاد کند.

رونق ۳۰۰ رشته هنری در صنایع‌دستی ایران فرصت مهمی برای اشتغال بیش از یک میلیون بیکار تلقی می‌شود

ایران؛ بهشت سرمایه‌گذاری معدنی
در بخش معادن که اقتصاددانان آن را بهترین جایگزین برای اقتصاد نفتی می‌دانند ایران همین‌الان نهمین تولیدکننده آهن، چهارمین تولیدکننده سیمان، دومین تولیدکننده پرلایت و پنجمین تولیدکننده باریتین است. اما به جلو که بنگریم معادن بسیار متنوع ایران بخش بزرگی از همان ظرفیت‌های حیرت‌انگیز اقتصاد هستند. شمال غرب و مرکز و شمال شرق ایران پر از معادن انواع مرغوب سنگ‌های ساختمانی است؛ از مرمر و کریستال چینی تا گرانیت و تراورتن. صادراتمان چقدر است؟ کمتر از 2 درصد بازار جهانی سنگ ساختمانی. چقدر می‌تواند باشد؟ ۳۰ درصد کل بازار جهانی.

سنگ‌های ساختمانی ایران با وجود مرغوبیت زیاد و مشتریان پرشمار، تنها 2 درصد بازار جهانی را در اختیار دارد؛ این سهم می‌تواند 30 درصد باشد
در دل این خاک کهن معادن عظیم آهن، مس، منگنز، کرومیت، نیکل، کبالت، سرب، روی و گوگرد منتظرند تا استخراج شوند. ایران بیش از ۷ درصد ذخایر معدنی دنیا را در اختیار دارد و ازنظر ذخایر معدنی جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست؛ ۶۸ نوع ماده معدنی غیرنفتی با ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف‌شده و ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه دارد. حالا بااین‌همه فراوانی و ثروت طبیعی، سهم تولید معدنی ما در اقتصادمان چقدر است؟ کمتر از یک درصد تولید ناخالص داخلی؛ حدود نیم درصد! از همان ۶۸ ماده معدنی فقط ۲۰ نوع ماده معدنی استخراج و فرآوری می‌شوند و باقی معطل‌مانده‌اند. کارشناسان می‌گویند ایران با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق برای استخراج معادن در آینده نزدیک، بهشت سرمایه‌گذاری معدنی و دروازه معادن غرب آسیا خواهد بود.

ایران با برنامه‌ریزی‌کلان می‌تواند بهشت سرمایه‌گذاری معدنی باشد اما الان فقط حدود نیم درصد تولید ناخالص داخلی به استخراج معادن اختصاص دارد
حسن‌ختام این مبحث یک شگفتی دیگر از موهبت‌های خدادادی ایران؛ اینکه ایران غنی‌ترین معادن فلز روی و بیش از ۱۱ درصد ذخایر معدنی این فلز در کل دنیا را دارد. این یعنی استخراج و فرآوری فلز روی به‌تنهایی جهش تولید خواهد بود برای ایران و ایرانی‌ها.

اقتصاد متکی به دانش
در بخش صنعت و فناوری همین‌الان ایران شرکت‌ها و کارخانه‌هایی به‌ویژه در حوزه مواد غذایی، خودروسازی، قطعه‌سازی، نساجی، پتروشیمی، صنایع فولاد و صنایع الکتریکی و الکترونیکی دارد که برندهایی معتبر در ایران و خاورمیانه هستند. این میراث ذوق و صنعتگری ایرانی‌ها در نیم‌قرن اخیر است؛ اما آینده متعلق به دانش‌بنیان‌هاست. ایران به یمن هوش و نبوغ جوانانش که از دهه ۸۰ دانش‌بنیان‌ها را به اقتصاد ایران معرفی کردند جزو کشورهای پیشرو در این حوزه بود و در سال ۹۲ بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان داشت. تا سال ۹۶ هم تعداد دانش‌بنیان‌ها به بیش از ۳ هزار رسید و حالا حدود ۵هزار شرکت دانش‌بنیان فعال داریم که بیشتر در حوزه‌های دارو و تجهیزات پزشکی، نانو فناوری و علوم ارتباطی فعالند. همین دانش‌بنیان‌ها بخش عمده نیازهای علمی کشور در حوزه‌های ارتباطات، علوم دیجیتال، انواع فناوری پیشرفته، علوم هوا‌ و ‌فضا و علوم رایانه را برطرف می‌کنند.

بسیاری از اقتصاددانان، رونق شرکت‌های دانش‌بنیان‌ را کلید توسعه اقتصادی ایران در آینده نزدیک می‌دانند

کارشناسان می‌گویند بهترین شرکت‌های دانش‌بنیان خاورمیانه در حوزه بیوتک و دارو در ایران هستند. دانش ایرانی همگام با نیازهای اساسی کشور و فناوری روز جهان، عرصه‌های دیگری را هم فتح کرده و بیش از ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان ایرانی در حوزه علوم هوا و فضا و تجهیزات پروازی فعالند. در حوزه سلامت که نیاز همیشگی بشر است و بخش مهمی از اقتصاد و فناوری آینده جهان را تشکیل می‌دهد ایران همین حالا بیش از ۹۰۰ شرکت دانش‌بنیان با دستاوردهای مهم جهانی در عرصه‌های بهداشتی و پزشکی دارد که با تقویت و حمایت می‌توانند اقتصاد کشور را متحول کنند. در دنیای معاصر چند دهه است که منافع اقتصادی در گرو دانش است؛ دیگر مواد اولیه محصول نیست که فروخته می‌شود بلکه دانش ساخت آن است که قیمتش را تعیین می‌کند. قیمت مواد اولیه به‌کاررفته در یک تراشه رایانه‌ای به چند دلار هم نمی‌رسد اما همان تراشه می‌تواند در بازارهای جهانی چند صد دلار قیمت داشته باشد؛ در دنیای امروز دانش را می‌خرند و می‌فروشند. دانش‌بنیان‌ها به پشتوانه خلاقیت و نبوغ جوانان ایرانی خودشان را اثبات کرده‌اند و حالا نوبت دولت است تا با برنامه‌ریزی و بسترسازی مناسب از این ظرفیت موجود برای پیشبرد توسعه علمی و اقتصادی کشور استفاده کند.

بیش از ۹۰۰ شرکت دانش‌بنیان ایرانی که در حوزه سلامت فعالند فرصتی بزرگ برای جهش علمی و تکنولوژیکی ایران در زمینه بهداشت، درمان و علوم‌پزشکی محسوب می‌شوند
بی‌دلیل نیست که بنا به ارزیابی‌های بین‌المللی نرخ رشد علمی ایران ۱۱ برابر نرخ رشد میانگین جهانی است. شاید برای بسیاری عجیب باشد ولی دانش‌بنیان‌ها که اغلبشان شرکت‌های کوچک و نوپا هستند درمجموع سالانه حدود ۱۲۰هزار میلیارد تومان درآمد دارند. مانند بخش‌های دیگر اقتصاد ایران دانش‌بنیان‌ها نیز آماده‌اند برای جهش.

ارزش‌های اقتصادی تماشای ایران!
گردشگری ایران ظرفیتی بالقوه است؛ تماشای زیبایی‌های طبیعی و میراث کهن ایرانیان در قرون متمادی، خواهان زیاد دارد. بنا به ارزیابی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) کشور ایران رتبه 10 جاذبه‌های تاریخی و باستانی و رتبه 5 جاذبه‌های طبیعی را در میان کشورهای جهان دارد. ایران همین حالا سالانه حدود 8 میلیون گردشگر دارد، اغلبشان با اهداف فرهنگی و زیارتی به ایران سفر می‌کنند. ولی تعداد گردشگران ایران چقدر باید باشد؟ مجلسی‌ها و دولتی‌ها افزایش تعداد گردشگران خارجی تا سالانه 20 میلیون نفر را هدف‌گذاری کرده‌اند. ولی ظرفیت گردشگری ایران بیش از این حرف‌هاست و کارشناسان اقتصاد می‌گویند گردشگری به‌تنهایی می‌تواند بخش عمده مشکل اشتغال در ایران را رفع کند. برای مقایسه، وضعیت گردشگری کشور همسایه، ترکیه را در نظر بگیرید که سال 2018 بیش از 40 میلیون گردشگر و سال 2019 بیش از 52 میلیون گردشگر داشت و برای سال 2023 جذب 70 میلیون گردشگر خارجی را هدف‌گذاری کرده است.

بازدید از آثار تاریخی ایران همواره جزو انتخاب‌های اصلی گردشگران حرفه‌ای و آماتور در سراسر دنیا قرار دارد

هر گردشگر خارجی به‌طور میانگین 1400 دلار ارزآوری برای ایران دارد. همین‌الان نیز گردشگری به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم زمینه اشتغال بیش از یک‌میلیون و 300 هزار شغل را مهیا کرده است و با چند برابر شدن این تعداد می‌توان به جنگ بیکاری رفت. برای رونق گردشگری چه می‌توان کرد؟ از همه مهم‌تر تبلیغات متنوع برای معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران به خارجی‌ها و کمک به رونق صنعت هتلداری.

هنر و فرهنگ پول‌ساز!
ایران در حوزه فرهنگ و هنر ظرفیت‌های بزرگی دارد. هنر ایرانی‌ها در جهان زبانزد است و در دنیای امروز که هنر با صنعت و تجارت پیوند دارد، هنر می‌تواند در توسعه اقتصادی ایران سهمی بزرگ داشته باشد. هنرهای ایرانی زیادند و هنر هفتم هم هست؛ ایران یکی از معدود کشورهای دنیاست که صنعت سینما دارد. فیلم‌های ایرانی در سراسر دنیا مشتری دارد و به دلیل رعایت مسائل مذهبی و شئون اخلاقی در تولیدات سینمایی و نمایشی، کشورهای اسلامی و بسیاری دیگر از کشورهای جهان می‌تواند مقصد و هدفی برای صنعت فیلم ایران باشد. همین صنعت سینما در هند بخشی از اقتصاد است و بخشی از اشتغال.

تولید بازی رایانه‌ای، نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای و انواع محتوای دیجیتال در ایران صنعتی نوپاست که به حمایت‌های گسترده دولتی نیاز دارد

هنگامی که فرهنگ و هنر با اقتصاد همراه و همگام شده و به صنعت تبدیل شود فرصت‌هایی برای تبادل فرهنگی، معرفی ارزش‌های اخلاقی و عقلایی، تاکید بر ارزش‌های مشترک با سایر ملل و مهم‌تر از همه تاثیرگذاری عمومی و رسانه‌ای در جهان ایجاد می‌کند و به پیشرفت‌های همه‌جانبه‌تر منجر شود. در سال‌های اخیر جوانان ایرانی در حوزه تولید محتوای دیجیتال، نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای، بازی‌های رایانه‌ای و... نیز خوش درخشیده‌اند و این حوزه فرهنگ و هنر که با فناوری نیز پیوند دارد به‌راحتی می‌تواند بخشی از روند توسعه ایران و گره‌گشای گوشه‌ای از مشکلات اقتصاد باشد. (فارس)