کبنانیوز - ریشه مهاجرت نخبگان / علی اکبر صالحی: اگر در جامعه عدالت اجتماعی نباشد، شرایط را برای توسعه علم فراهم نکرده‌ایم/ در نشر علم نباید جدا از دنیا باشیم

در بیست و دومین دوره جایزه ترویج علم ایران مطرح شد

ریشه مهاجرت نخبگان / علی اکبر صالحی: اگر در جامعه عدالت اجتماعی نباشد، شرایط را برای توسعه علم فراهم نکرده‌ایم/ در نشر علم نباید جدا از دنیا باشیم

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، با اشاره به اینکه مهاجرت نخبگان یکی از مشکلات کشور ماست، گفت: ببینیم چرا این اتفاق افتاده و علاجش کنیم. یک جوانی که دکترا گرفته می‌بیند نمی‌تواند اینجا امکاناتش را فراهم کند، به جای دیگری می‌رود که هم تجهیزات و هم معیشتش را تأمین کند. حضرت رسول(ص) هم فرمودند «اطلبوا العلم ولو بالصین». حالا که اینها رفته‌اند، با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ما یک‌جوری به اینها وصل شویم.
به گزارش کبنا، وی با اشاره به عدم استقبال از علوم پایه اظهار داشت: ما بالاخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم؛ چون با این تحریم، هیچ‌وقت آزمایشگاه‌های ما تکمیل نمی‌شوند.
علی‌اکبر صالحی با تسلیت ایام فاطمیه(س)، با تأکید بر اینکه اگر بدون سلاح علم بخواهیم قدرت‌نمایی کنیم بهتر است که نکنیم چون گرفتار می‌شویم، اظهار کرد: در تولید علم نیاز به زمینه‌های متعدد داریم ولی مهم‌ترین آن «بسط عدالت اجتماعی» است. در جامعه‌ای که عدالت نباشد، علم پا نمی‌گیرد. اوایل دهه 70 روی این مبحث صحبت کردیم که چه‌بسا ابن‌سیناهای فراوانی به خاطر عدم دسترسی به آموزش تلف می‌شوند. در سیستان‌و‌بلوچستان، کردستان، کرمان و کرمانشاه بالقوه ابن‌سینا هست، ولی اگر عدالت اجتماعی نباشد، ما شرایط را برای تولید و توسعه علم فراهم نکرده‌ایم.
صالحی با اشاره به انتساب القابی همچون دکتر و مهندس در جامعه با تأکید بر اینکه باید در این زمینه آفت‌زدایی کنیم تا عالم واقعی پیدا شود، یادآور شد: در تکریم عالم، دادن حس احترام اجتماعی در بیان آزاد اندیشه و آرای خود بسیار مهم است. اگر می‌خواهیم عالمی را تکریم کنیم، باید این حس را به آنها القا کنیم که بدون دغدغه آرای خود را مطرح کنند. در نشر علم تنها مردم و دانشگاه‌ها مسئول نیستند، بلکه مسئولان نیز در این زمینه نقش مهمی دارند؛ چراکه اگر مسئولان سراغ دانشگاه‌ها نروند، آنها چاره‌ای ندارند جز آنکه علم خود را مقاله کنند که به درد دیگران بخورد.

وی ادامه داد: در نشر علم اگر بخواهیم خودمان را معزول از جهان کنیم، سقف پرواز ما محدود است. در نشر علم، ارتباط بین‌المللی خیلی ضروری است. ممکن است آفاتی هم داشته باشد ولی هر چیزی آفاتی دارد. یادم هست وقتی اینترنت می‌خواست به ایران بیاید، من رئیس دانشگاه صنعتی شریف بودم و این دانشگاه شروع‌کننده و آورنده اینترنت به کشور بود. از من خواستند چیزی را امضا کنم و من ترسیدم امضا کنم و گفتم به کسی بدهید که پشتوانه‌اش قوی است. می‌گفتند ممکن است از اینترنت سوءاستفاده شود ولی من در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتم حسن استفاده آن را هم بگیرید. بنابراین ما باید تکلیف روابط بین‌الملل کشور را روشن کنیم.
به گزارش کبنا و به نقل از جماران، گزارش کامل مراسم بیست و دومین دوره جایزه ترویج علم ایران به شرح زیر است؛ پنجشنبه دوم دی ماه 1400، در بیست و دومین جایزه ترویج علم، نکوداشت دکتر علی اکبر صالحی در کتابخانه ملی برگزار شد.
آیت الله دکتر مصطفی محقق داماد در این مراسم با بیان اینکه صفات خداوند در دو دسته فعل و ذات تعریف می‌شود، گفت: صفات فعل مانند رازق و صفات ذات مانند علم، حیات و قدرت و از این رو است که گفته می‌شود خدا یعنی علم، خدا یعنی قدرت و خدا یعنی حیات.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران با تأکید بر اینکه درک این معنا در زندگی روزمره کسانی که اهل معرفت هستند بسیار تأثیرگذار است، افزود: هر چه علم است، پرتو علم خداوند است از این رو به هر میزانی که علم داشته باشیم، خدا در ما متجلی می‌شود. به همین دلیل است که عالمان باید ارزش خود را بدانند و این اساس نظام اخلاقی اسلامی است و تفاوت آن با سایر مکاتب در این امر است.

وی با اشاره به فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی و اجرایی دکتر علی اکبر صالحی با بیان اینکه وی را چندین سال است که می‌شناسم، خاطر نشان کرد: دکتر صالحی شخصیتی است که در بهترین دانشگاه‌های دنیا تحصیل کرده و برای خدمت به کشور، به ایران بازگشت و از زمانی که به ایران بازگشته تاکنون مشغول فعالیت‌های علمی، تحقیقاتی و اجرایی بوده است.
محقق داماد ادامه داد: همگان با شخصیت علمی و اخلاقی دکتر صالحی آشنا هستند، ولی من به جنبه‌ای از شخصیت ایشان اشاره می‌کنم که کمتر کسی به آن توجه کرده است و آن جنبه این است که وی از شجره طیبه بزرگ خانوادگی و شجره بزرگ علمی است. وی در خانواده‌ای رشد یافته که تالیفاتی در حوزه دینی داشته‌اند.
وی با طرح این سؤال که کدام علم مهمتر و برای زندگی مردم مفیدتر است، اظهار داشت: برخی در پاسخ به این سؤال می گویند علوم تجربی، ولی من اعتقاد دارم مهمترین علم، علم دین است و باید قبل از عالم شدن و متخصص شدن و فیزیکدان شدن معرفت دینی و شناختی داشته باشیم، در غیر این صورت این ما هستیم و جهان خاورمیانه.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران با اشاره به وضعیت حاکم در کشورهای افغانستان و سوریه، خاطر نشان کرد: چرا ما در خاورمیانه امروز گرفتار آدمکشی و خونریزی هستیم و چرا در مقابل دیدگان کودکان، پدران آنها به نام خدا سربریده می‌شود. کسی که به کمر خود نارنجک می‌بندد و کشته می‌شود تا از این طریق به خدا برسد، کج اندیشی دینی است.
وی تأکید کرد: همه عالمان تجربی قابل احترام هستند، ولی باید حواسمان باشد که علم دین را دست کم نگیریم و دین را به درستی به جامعه معرفی کنیم.
علی اکبر صالحی نیز در این مراسم با تسلیت ایام فاطمیه (س)، گفت: از برادر، استاد و مرشد خودم جناب آقای محقق داماد که توفیق آشنایی بیش از چهار دهه را خدمت ایشان دارم به خاطر لطف و مهر ایشان سپاسگزار و ممنونم. یکی از الطاف خفیه این است که کژی‌های بندگانش را می‌پوشاند و خوبی‌ها را به نمایش می‌گذارد.
رئیس سابق سازمان انرژی اتمی افزود: تناقضی را امروز شاهد هستیم که یکی به نام خدا سر می‌برد و دیگری به نام خدا جان می‌بخشد. واقعاً جراحان واسطه فیض بین خالق و مخلوق هستند و همیشه به آنها گفته‌ام قدر خودتان را بدانید، هیچ کس به اندازه شما این قدر روشن بین خالق و مخلوق جا نمی‌گیرد. این‌ها جان می‌بخشند.
وی یادآور شد: دین بدون علم همان می‌شود که آقای دکتر فرمودند. می دانید که کعبه اولین محل عبادت پروردگار است. کاری که امروز انجام می‌دهیم و طواف می‌کنیم را شش هزار سال پیش هم انجام می‌دادند. چه شد که این طوافی که برای خدا بود طواف برای شیطان شد؟ برای اینکه در طول زمان دین تهی از علم شد و به خرافات رفت. علم بدون دین هم هیروشیما و ناکازاکی می‌شود.
صالحی با اشاره به تعریف علم، تصریح کرد: ظاهر قضیه این است که می گویند علم دو قسم است و «علم ادیان» تعریف به دین می‌شود و «علم ابدان» هم تعریف به پزشکی می‌شود. ولی بنده با جسارت می‌خواهم بگویم علم الادیان بخش نرم افزاری علم است و بخش معرفت شناسی است. علم الابدان، چون بدن را هم جمع بسته، علم ماده و بخش سخت افزاری است.

وی با بیان اینکه «ترویج علم» یک عبارت گویا و کاملی است، اظهار داشت: این عبارت هم می‌تواند ناظر به تولید علم و هم ناظر بر نشر علم باشد. من نمی‌خواهم نسبت به پیشینیان خودمان غلوّ آمیز صحبت کنم ولی واقعاً برای یک پژوهنده ببینید که 1400 سال پیش راجع به علم چه بیاناتی دارند که واقعاً هرچقدر هم در بهترین دانشگاه‌ها بگردید آخرش به همین حکمت می‌رسید. می‌فرماید علم گنج بزرگی است که تمامی ندارد. این عبارت کوتاه، ولی پراز معنا است و در 1400 سال قبل در حجاز و عربستان گفته شده است.
رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ادامه داد: حضرت رسول (ص) می‌فرمایند دانایی سرآمد همه خوبی‌ها و نادانی سرآمد همه بدی‌ها است. همچنین حضرت علی می‌فرمایند علم قدرت است و هر کس آن را بیابد، چیره می‌شود و هر که فاقد آن باشد، حتی مسلمان و مؤمن، به او چیره شوید. این گفته در شرایط فعلی کشور، خیلی معنا دارد.
وی با تأکید بر اینکه اگر بدون سلاح علم بخواهیم قدرت نمایی کنیم بهتر است که نکنیم چون گرفتار می‌شویم، اظهار داشت: در تولید علم نیاز به زمینه‌های متعدد داریم ولی مهمترین آن «بسط عدالت اجتماعی» است. در جامعه‌ای که عدالت نباشد، علم پا نمی‌گیرد. اوایل دهه 70 روی این مبحث صحبت کردیم که چه بسا ابن سیناهای فراوانی به خاطر عدم دسترسی به آموزش تلف می‌شوند. در سیستان و بلوچستان، کردستان و کرمان و کرمانشاه بالقوه ابن سینا است ولی اگر عدالت اجتماعی نباشد، ما شرایط را برای تولید و توسعه علم فراهم نکرده‌ایم.
معاون سابق رئیس جمهوری یادآور شد: همان دهه 70 در مناطق محروم دبیرستان‌های شبانه روزی راه اندازی کردیم و دبیران را از تهران می‌فرستادیم. ما شاهد بودیم که دانش آموزی که پدر و مادرش زندانی بودند، ولی جزو دانش آموزان سرآمد بوده است و جمهوری اسلامی کاری کرده است که این فرد درس بخواند. خطر پذیر بودن و اهل گفت و گو و تعاملی بودن و برخوردار بودن از روحیه مشارکت جمعی از دیگر ضرورت‌های تولید و توسعه علمی در کشور است. روحیه همکاری و کار گروهی در این زمینه بسیار مهم است و حتی در اسلام توصیه شده است که حتی برای غذا خوردن در جمع باشیم و فرادی آن را نخوریم.
وی با تأکید بر اینکه اهل سنت این مورد را به خوبی رعایت کردند، با بیان اینکه برکت در جمع بودن است، گفت: حکیم فردوسی قهرمانی را در شاهنامه خود آفریده است که ما به اشتباه آن را رستم می دانیم، ولی او ایران را قهرمان کرد و قهرمان فردوسی ایران و ملت ایران بوده است. همه در ایران می‌خواهند رستم شوند، در حالی که ما باید با هم رستم شویم. علاوه بر آن نیاز به تکریم عالم داریم. در کشوری علم رواج می‌یابد که عالم آن مورد تکریم قرار گیرد و تکریم عالم نیز شرایط خاص خود را دارد، ضمن آن که تشخیص عالم نیز در این زمینه مهم به شمار می‌رود.
صالحی با اشاره به انتساب القابی چون دکتر و مهندس در جامعه با تأکید بر اینکه باید در این زمینه آفت زدایی کنیم تا عالم واقعی پیدا شود، یادآور شد: در تکریم عالم، دادن حس احترام اجتماعی در بیان آزاد اندیشه و آرای خود بسیار مهم است. اگر می‌خواهیم عالمی را تکریم کنیم، باید این حس را به آنها القا کنیم که بدون دغدغه آرای خود را مطرح کند. در نشر علم تنها مردم و دانشگاه‌ها مسئول نیستند، بلکه مسئولان نیز در این زمینه نقش مهمی دارند؛ چرا که اگر مسئولان به سراغ دانشگاه‌ها نروند، آن‌ها چاره‌ای ندارند جز آنکه علم خود را مقاله کنند که به درد دیگران بخورد.
در نشر علم، ارتباط بین المللی خیلی ضروری است
وی ادامه داد: در نشر علم اگر بخواهیم خودمان را معذول از جهان کنیم، سقف پرواز ما محدود است. در نشر علم، ارتباط بین المللی خیلی ضروری است. ممکن است آفاتی هم داشته باشد ولی هر چیزی آفاتی دارد. یادم هست وقتی اینترنت می‌خواست به ایران بیاید من رئیس دانشگاه صنعتی شریف بودم و این دانشگاه شروع کننده و آورنده اینترنت به کشور بود. از من خواستند چیزی را امضا کنم و من ترسیدم امضا کنم و گفتم به کسی بدهید که پشتوانه‌اش قوی است. می‌گفتند ممکن است از اینترنت سوء استفاده شود ولی من در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتم حسن استفاده آن را هم بگیرید. لذا ما باید تکلیف روابط بین الملل کشور را روشن کنیم.
مهاجرت نخبگان یکی از مشکلات کشور ما است
رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه مهاجرت نخبگان یکی از مشکلات کشور ما است، گفت: ببینیم چرا این اتفاق افتاده و علاجش کنیم. یک جوانی که دکترا گرفته می‌بیند نمی‌تواند اینجا امکاناتش را فراهم کند به جای دیگری می‌رود که هم تجهیزات و هم معیشتش را تأمین کند. حضرت رسول (ص) هم فرمودند «اطلبوا العلم ولو بالصین». حالا که اینها رفته‌اند، با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ما یک جوری به اینها وصل شویم.

ما بالأخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم
وی با اشاره به عدم استقبال از علوم پایه، اظهار داشت: ما بالأخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم. چون با این تحریم، هیچ وقت آزمایشگاه‌های ما تکمیل نمی‌شوند. دکتر داوری اردکانی می‌گوید «علم خانه می‌خواهد و باید در خانه خود سکونت کند و باید آن را از سرگردانی نجات داد. علم باید با توسعه قرین شود و این امر صرفاً از طریق همکاری سیاست و حکومت با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌تواند صورت گیرد».